BIO

Urodzony 11 kwietnia 1905; syn Jana Rosenbauma, przemysłowca, i Florentyny z Bernsteinów. Maturę zdał w Gimnazjum im. T. Rejtana w Warszawie, następnie studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Po ukończeniu studiów pracował jako aplikant adwokacki w sądzie grodzkim, a później jako adwokat. Równocześnie zajmował się pracą literacką i dziennikarską. Od 1929 należał do zespołu redakcyjnego dziennika „Ostatnie Wiadomości”; tu zamieszczał (pod pseudonimem Napoleon Sądek) stały cykl felietonów pt. Wesoły kącik (w 1931 w wydaniu częstochowskim, a w 1931-33 w krakowskim). Od 1930 pisywał felietony do „Kuriera Czerwonego”, a w 1931 do „Expressu Podhalańskiego”. W 1932 rozpoczął stałą współpracę z filmem jako scenarzysta. W 1933 ożenił się z Pauliną Nisenson. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 w stopniu porucznika. Po kapitulacji znalazł się na terenach wschodnich kraju. Aresztowany przez władze radzieckie, został zesłany w głąb Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Zwolniony na mocy układu Sikorski-Majski w 1941, wstąpił do Armii Polskiej i wraz z nią jako oficer oświatowy 2. Korpusu przeszedł w 1942 na Bliski Wschód. W Syrii został przydzielony do 3. Dywizji Strzelców Karpackich (DSK), w której pełnił funkcję oficera oświatowego (w stopniu kapitana) w 4. batalionie. Rozwijając twórczość literacką, publikował fragmenty prozy i artykuły w „Pobudce” (Palestyna, 1942), „Kurierze Polskim w Bagdadzie” (1943), „Gońcu Karpackim” (Palestyna, Włochy 1943-44), „Orle Białym” (Włochy, 1944), „Dzienniku Żołnierza APW” [Armii Polskiej na Wschodzie] (Tel Awiw, Kair, Włochy, 1943-45). Za udział w bitwie o Monte Cassino, gdzie ochotniczo zajmował się transportowaniem na mułach żywności i amunicji na linię walk, został odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Po bitwie został przeniesiony do Referatu Oświatowego 3. DSK. Był współtwórcą i kierownikiem żołnierskiego teatru. W 1944-45 przez krótki czas współredagował pisemko dla żołnierzy polskich we Włoszech „Świerkożubr pod Syreną” oraz z Władysławem Leskim pismo humorystyczne „Osa Karpacka”. W 1946 wraz z 2. Korpusem został przetransportowany do Anglii i przez pewien czas przebywał w obozie wojskowym w Hodgemur Camps. Po demobilizacji zamieszkał w Londynie. Należał do redakcji „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”; w piśmie tym publikował od 1949 powieści, opowiadania i liczne felietony (w 1955 cykl Widziane ze sceny, w 1964-66 stałą rubrykę Mały felieton, w 1965 cykl Trudny dzień). Współpracował też z innymi czasopismami emigracyjnymi, z „Życiem” (1950-51, 1953), „Orłem Białym” (1950, 1952, 1954), „Gazetą Niedzielną” (1952), „Głosem” (1952), a w późniejszych latach także z „Tygodniem Polskim” (1962-64) i „Wiadomościami” (1965). Pisywał felietony humorystyczne dla Radia Wolna Europa. Wspólnie z Feliksem Konarskim organizował rewie, w których występował w charakterze konferansjera. W 1961-67 pracował jako lektor w British Drama League. Przez wiele lat wchodził w skład zarządu Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Był też członkiem Związku Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej, Związku Artystów Scen Polskich za Granicą, Związku Kombatantów-Żydów. Zmarł 20 lutego 1970 w Londynie; pochowany na cmentarzu żydowskim Hoop-Lane Golders Green.

Twórczość

1. Romeo i Julcia. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1933.

2. Kocha, lubi, szanuje. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1934.

3. Przebudzenie. [Scenariusz filmowy], [Współautorka:] O. Fordowa. Ekranizacja 1934.

4. Wacuś. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1935.

5. Bolek i Lolek. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Fethke. Ekranizacja 1936.

6. Dodek na froncie. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1936.

7. [Trzydzieści] 30 karatów szczęścia. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Fethke. Ekranizacja 1936.

8. Dorożkarz nr 13. Scenariusz filmowy. [Współautorzy:] A. Czauski, A. Marczyński. Dialogi: S. Wiech-Wiechecki. Ekranizacja 1937.

9. Niedorajda. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Fethke. Ekranizacja 1937.

10. Zapomniana melodia. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Fethke, L. Starski. Ekranizacja 1938.

11. Moja mama – to ja. Scenarisz filmowy. [Współautor:] J. Fethke. Powst. 1939.

Film przygotowywany do realizacji w 1939.
Inf. jak w poz. .

12. Przez łzy do szczęścia. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Fethke. Ekranizacja 1939.

Film przygotowywany do eksploatacji w sezonie 1939/40, wprowadzony przez Niemców w czasie okupacji na ekrany kin w Generalnej Guberni w 1943.
Inf.: S. Janicki: Polskie filmy fabularne 1902-1988. Warszawa 1990.

13. Sportowiec mimo woli. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Fethke, L. Starski. Ekranizacja 1939.

Inf. jak w poz. .
Por. adnotację do poz. ; film wyświetlany w 1940.

14. Uwaga szpieg. Scenarisz filmowy. [Współautor:] Belski. Powst. 1939.

Inf. jak w poz. .
Realizację filmu przerwał wybuch II wojny światowej.

15. Obrazki sceniczne, wydane dla zespołów teatralnych Polonii Zagranicznej. Londyn: Światowy Związek Polaków z Zagranicy 1947, 19 s.

Zawartość

Skandal na szosie; List miłosny; Katastrofa; Bohaterowie; Wspomnienia z Włoch.

16. Kwatera nad Adriatykiem. Sztuka w 3 aktach. Powst. 1949. Prapremiera: Londyn, Teatr Polski im. J. Słowackiego 1950. Wyd. Londyn: Stowarzyszenie Polskich Kombatantów 1950, 95 s. Wyd. 3 [!] tamże 1952.

Nagrody

Nagroda w konkursie Związku Artystów Scen Polskich za Granicą w Londynie w 1949.

17. Strzał na Earls Courcie. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1949 nr 186-226.

18. Katarzynka. [Komedia w 3 aktach]. Prapremiera: Londyn, Teatr Aktora 1950.

Autor podpisany: Jacek Dereń.

19. Małżeństwo Marty. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1950 nr 35-95. Wyd. osobne Toronto: „Związkowiec” 1955, 197 s. Wyd. nast. tamże 1956.

20. Nieznany tor. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1950 nr 202; 1951 nr 1-44. Przedruk z podtytułem: Powieść z życia obecnej emigracji. „Związkowiec”, Toronto 1956 nr 21-52; 1957 nr 1-34.

Przekłady

angielski

Ok. 1958: (inf. o przekł.: K. Zbyszewski. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1958 nr 134).

21. Pani doktór. [Komedia w 3 aktach]. Prapremiera: Londyn, Teatr Aktora 1950.

22. Markietanki. (Serca w mundurkach). [Komedia w 3 aktach]. Prapremiera: Londyn, Teatr Polski im. J. Słowackiego 1951. Wyd.: Londyn: Stowarzyszenie Polskich Kombatantów 1952, 44 s., powielone.

23. Zaproszenie na ślub. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1952 nr 228-310; 1953 nr 1-7.

24. Żyje się tylko raz. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1952 nr 1-120, 143-158.

25. Kamienicznik. Komedia w jednym akcie. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas 1953, 16 s.

26. Mgła nad Londynem. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1953 nr 23-91.

27. Porwanie. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1953 nr 259-307; 1954 nr 2-56.

28. Tańcowały dwa Michały. [Rewia]. Prapremiera: Londyn, Teatr Aktora 1953.

29. Dla ciebie wszystko! [Rewia]. [Współautor:] [F. Konarski] Ref-Ren. Prapremiera: Londyn, Teatr Rewii Ref-Rena 1954.

30. Pożar serc. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1954 nr 221-308; 1955 nr 1-3.

31. Kłopoty rodzinne. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1955 nr 294-310; 1956 nr 1-98.

32. [Siedemdziesiąt pięć] 75 tysięcy. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1955 nr 55-164.

33. Od hostelu do hostelu. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1957 nr 60-262.

34. Konfrontacja. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1962 nr 61-77.

35. Placki kartoflane. [Utwór dramatyczny]. Powst. przed 1963.

Nagrody

Wyróżnienie w konkursie na sztukę teatralną Związku Artystów Scen Polskich za Granicą i Ognisk Polskich w Londynie w 1963 (inf.: „Kultura”, Paryż 1963 nr 3).

36. Złe samopoczucie. [Powieść]. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1963 nr 293-310; 1964 nr 1-78.

Prace redakcyjne i adaptacje:

Papa się żeni. Scenariusz filmowy wg komedii W. Rapackiego syna. [Współautor:] J. Fethke. Ekranizacja 1936.
Paweł i Gaweł. Scenariusz filmowy na motywach bajki A. Fredry. [Współautor:] J. Fethke, L. Starski. Ekranizacja 1938.
Robert i Bertrand, czyli dwaj złodzieje. Scenariusz filmowy wg wodewilu J. Nestroya. [Współautor:] J. Fethke. Ekranizacja 1938.
Za winy niepopełnione. Scenariusz filmowy wg powieści M. Bałuckiego. Ekranizacja 1938.
Złota maska. Scenarisz filmowy wg powieści T. Dołęgi-Mostowicza „Złota maska” i „Wysokie progi”. [Współautor:] J. Fethke. Ekranizacja 1939.
Inf. jak w Twórczość, poz. 10.
Por. Twórczość, adnotacja do poz. 10; film wyświetlany w 1940.
Mucha Karpacka. Jednodniówka humorystyczna 3. DSK [Dywizji Strzelców Karpackich]. Red.: N. Sądek i W. Leski. Italia: Referat Kultury i Prasy 3. DSK 1945, 8 s.
Niech żyją Polki. Materiały do widowiska rewiowego. Oprac.: N. Sądek. Wyd. dla Polonii Zagranicznej. Londyn: Światowy Związek Polaków z Zagranicy 1947, 31 s., powielone.
Claudia: Kaczątko. Adaptacja: N. Sądek. Wystawienie: Londyn, Teatr Aktora 1952.

Omówienia i recenzje

• Inf. rodziny ok. 1975.

Autor o sobie

N. Sądek: Wywiad Napoleona z Sądkiem. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1954 nr 145 [żartobliwy autowywiad].

Słowniki i bibliografie

Polski słownik biograficzny. T. 35. Warszawa; Kraków 1994 (R. Skręt).

Ogólne

Artykuły

W. Wohnout: Kwatera – w niebie... Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1975 nr 61.

Kwatera nad Adriatykiem

S. Baliński, A. Orliński: Jeszcze o „Kwaterze nad Adriatykiem. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1950 nr 83.
W. Grubiński. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1950 nr 74.
J. Tokarski. „Życie”, Londyn 1950 nr 14.
S. Baliński: Kwatera nad Adriatykiem nadal owiana młodością, humorem i wdziękiem. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1966 nr 196.
• [S. Legeżyński] S. Leg.: Ząb czasu i błękit Adriatyku. Gazeta Niedzielna”, Londyn 1966 nr 35.
• [T. Zagórska] T. Karren: Miłe niespodzianki. Tydzień Polski”, Londyn 1966 nr 35.

Katarzynka

A. Bogusławski. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1950 nr 155.
• [J. Ostrowski] (On). Orzeł Biały”, Londyn 1950 nr 29.

Pani doktór

H.N.J. „Orzeł Biały”, Londyn 1950 nr 8.

Markietanki

M. Święcicki. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1951 nr 303.

Tańcowały dwa Michały

• [J. Ostrowski] (On): Komedia i rewia. Orzeł Biały”, Londyn 1953 nr 27.