BIO

Urodzony 7 stycznia 1904 w Sasmaken na Łotwie; syn Konstantego Sawrymowicza, prawnika, i Eugenii z Ciemnołońskich. Uczył się w gimnazjum rosyjskim w Libawie na Łotwie. W 1915 zamieszkał w Jekaterynosławiu i kontynuował naukę w szkole rosyjskiej, a od 1917 uczęszczał do tamtejszego gimnazjum polskiego. W 1921 powrócił wraz z rodziną do kraju i zamieszkał w Warszawie, gdzie uczył się początkowo w gimnazjum Kazimierza Kulwiecia, a później w Gimnazjum Męskim Władysława Giżyckiego. Po zdaniu matury w 1924, podjął studia na Politechnice Warszawskiej, po czym w 1925 przeniósł się na Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warszawskiego (UW); w 1931 uzyskał magisterium w zakresie filologii polskiej. Jednocześnie w 1930/31 uczęszczał na zorganizowane przy Wydziale Humanistycznym UW roczne studium pedagogiczne. W 1931 rozpoczął pracę nauczycielską w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Gimnazjum w Milanówku. W 1932 zdał egzamin państwowy dla nauczycieli szkół średnich i uzyskał uprawnienia do nauczania języka polskiego, historii i wiedzy o Polsce współczesnej. W 1936-39 pracował równocześnie w Warszawie, w Prywatnym Gimnazjum i Liceum im. Wandy Szachtmajerowej oraz w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Haliny Gepnerówny, jednocześnie uczył też języka polskiego w Lycée Français de Varsovie. W 1937 brał czynny udział w organizowaniu Towarzystwa Polonistów Rzeczypospolitej Polskiej, a w 1938-39 pełnił funkcję jego sekretarza generalnego. Debiutował na łamach warszawskiego „Życia Literackiego” w 1938 (nr 1) recenzją książki S. Kawyna Ideologia stronnictw politycznych wobec Mickiewicza. W czasie okupacji niemieckiej przebywał nadal w Warszawie i uczestniczył w tajnym nauczaniu. W 1943 ożenił się ze Stanisławą Dikstein. Po powstaniu warszawskim znalazł się w Lubartowie, a od momentu wyzwolenia tych terenów pracował w 1944/45 w tamtejszym gimnazjum, pełniąc jednocześnie funkcję zastępcy dyrektora. W 1945 przeniósł się wraz z rodziną do Łodzi, gdzie w 1945/46 pracował w V Państwowym Żeńskim Gimnazjum i Liceum im. M. Konopnickiej oraz w Ośrodku Metodycznym na stanowisku zastępcy kierownika. W 1946 powrócił do Warszawy i w tym samym roku doktoryzował się na UW na podstawie rozprawy «Hymny» Jana Kasprowicza (promotor prof. Julian Krzyżanowski). Od 1948 należał do Polskiej Partii Robotniczej, później do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Pracował (do 1952) w Liceum Ogólnokształcącym im. J. Słowackiego, jednocześnie w 1946-49 kierując Okręgowym Ośrodkiem Dydaktyczno-Naukowym Języka Polskiego, a następnie w 1949-51 Centralnym Ośrodkiem Dydaktyczno-Naukowym Języka Polskiego Ministerstwa Oświaty. W 1946-47 był członkiem zespołu redakcyjnego czasopisma „Polonista”, a od 1948 wchodził w skład redakcji „Polonistyki”. W tymże czasie podjął działalność w Towarzystwie Literackim im. A. Mickiewicza, pełnił najpierw funkcję sekretarza (1946-50), a później wiceprezesa Zarządu Głównego (1950-76, 1978-80). Rozwijał twórczość naukową w dziedzinie historii literatury oraz publicystyczną, ogłaszając szkice i artykuły, m.in. w „Pamiętniku Literackim” (1947-82, z przerwami), „Polonistyce” (1948-82, z przerwami), „Głosie Nauczycielskim” (1949, 1951-52, 1977). W 1951/52 otrzymał nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego za działalność organizacyjną i dydaktyczną. W 1951-56 pracował w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej (PWSP), początkowo jako wykładowca, a od 1955 jako zastępca profesora i kierownik katedry historii literatury polskiej. Jednocześnie prowadził na UW wykłady z metodyki nauczania historii literatury polskiej. W 1954-56 był członkiem Rady Głównej Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego. W 1955 otrzymał tytuł docenta. W 1955-61 wchodził w skład komisji przygotowującej programy dla liceów, powołanej przy Instytucie Pedagogiki. W następnych latach współpracował w tej dziedzinie z Ministerstwem Oświaty i Wychowania. Od 1956, po połączeniu PWSP z UW, był pracownikiem uniwersyteckim. W 1956-57 wchodził w skład Rady Naukowej Instytutu Pedagogiki. W 1956 został członkiem i aktywnym działaczem Towarzystwa Wiedzy Powszechnej; kilkakrotnie przewodniczył sekcji literatury, pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Stołecznego Towarzystwa (1960-64), był członkiem prezydium tegoż Zarządu (1964-69), wchodził w skład Rady Naukowej oraz prezydium Zarządu Głównego (od 1964 wiceprezes). Od 1959 był redaktorem serii „Biblioteka Analiz Literackich”, wydawanej przez Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. W 1960 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1969 profesora zwyczajnego i był zatrudniony na tym stanowisku w Instytucie Filologii Polskiej na Wydziale Filologii Polskiej i Słowiańskiej UW. W 1960-66 pełnił funkcję dziekana Wydziału Filologicznego. W 1966-69 i 1971-72 kierował Zakładem Literatury Romantyzmu i równocześnie w 1966-68 był kuratorem Katedry Filologii Germańskiej UW. Powstałe w tym czasie studia i szkice historycznoliterackie publikował m.in. w „Ruchu Literackim” (1960-61, 1963, 1966, 1976) i „Przeglądzie Humanistycznym” (1961-79, z przerwami). Od 1972 prowadził seminarium doktoranckie w Instytucie Kształcenia Nauczycieli w Warszawie. W 1974 otrzymał nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia za publikacje na temat rozwoju historii literatury polskiej okresu romantyzmu. W tymże roku przeszedł na emeryturę. W 1976-82 kierował zespołem programowym języka polskiego w Instytucie Programów Szkolnych Ministerstwa Oświaty i Wychowania. Pełnił też funkcję przewodniczącego rady redakcyjnej „Polonistyki”. W 1978 został członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973). Zmarł nagle 5 lipca 1982, podczas pobytu na kuracji w Nałęczowie; pochowany w Warszawie.

Twórczość

1. Jan Kasprowicz. [Szkic biograficzny]. Warszawa: Czytelnik 1946, 24 s.

2. Poradnik metodyczny do wypisów polskich dla klasy 6 szkoły podstawowej Jerzego Kreczmara i Juliusza Saloniego „Na przełomie. [Współautor:] J. Trzynadlowski. Łódź: Poligrafika 1947, 46 s.

3. Poradnik metodyczny do wypisów polskich dla klasy 7 szkoły podstawowej Jerzego Kreczmara i Juliusza Saloniego „Nad poziomy. [Współautor:] J. Trzynadlowski. Łódź: Poligrafika 1947, 44 s.

4. Adam Mickiewicz. [Monografia popularnonaukowa]. Warszawa: Wiedza Powszechna 1955, 131 s.

5. Juliusz Słowacki. [Monografia popularnonaukowa]. Warszawa: Wiedza Powszechna 1955, 262 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1956, wyd. 3 uzupełnione i przerobione 1966, wyd. 4 1973.

6. Historia literatury polskiej okresu romantyzmu. Podręcznik próbny dla klasy 10. [Współautor:] S. Jerschina, Z. Libera. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1956, 335 s. Wyd. nast. pt. Historia literatury polskiej okresu romantyzmu. Dla klasy 10: wyd. 2-12 tamże 1957-1967.

7. O powojennych wydaniach dzieł Adama Mickiewicza. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk 1958, 20 s.

8. Juliusz Słowacki. W 150 rocznicę urodzin i 110 rocznicę zgonu. Warszawa: Wiedza Powszechna 1959, 70 s.

9. O chronologii niektórych drobnych utworów Słowackiego z lat 1834-1849. Warszawa 1959, 20 s. powielone Rok Słowackiego 1809-1959. Materiały Sesji Naukowej 25-28 listopada 1959.

10. Kalendarz życia i twórczości Juliusza Słowackiego. [Oprac.] E. Sawrymowicz. Przy współpracy S. Makowskiego i Z. Sudolskiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1960, 836 s.

11. Literatura polska okresu romantyzmu. Podręcznik dla klasy 2 liceów ogólnokształcących oraz techników i liceów zawodowych. [Współautor:] S. Jerschina, Z. Libera. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1968, 455 s. Wyd. nast. 2-13 tamże 1969-1982.

12. Literatura polska. Do początku XIX wieku. Podręcznik dla klasy 1 liceum ogólnokształcącego oraz techników i liceów zawodowych. [Współautor:] J. Komar, A. Lubach, S. Stupkiewicz. Wyd. 8 [!]. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1974, 403 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 9 1974, wyd. 10 1975, wyd. 11 1977, wyd. 12 1977, wyd. 13 1978.

13. Romantyzm. Podręcznik literatury polskiej dla klasy 2 szkół średnich. [Współautor:] S. Makowski, Z. Libera. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1978, 511 s. Wyd. nast. 2-9 tamże 1979-1988.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Rozwój stylu hymnicznego u Kasprowicza. „Prace Polonistyczne” Seria 4: 1940/1946 s. 59-72.
Hymn jako gatunek literacki. Zagadnienia Literackie 1946 z. 3 s. 77-88 [skrócony rozdział z pracy doktorskiej o „Hymnach” Kasprowicza].
Uwagi o realizacji nowego programu historii literatury w klasach licealnych. Polonistyka 1951 nr 1 s. 18-28.
W sprawie przepisów edytorskich dla tekstów staropolskich do użytku szkolnego. W: Z badań nad literaturą staropolską. Wrocław 1952 s. 91-98.
Ideologiczna interpretacja „Balladyny. Polonistyka 1953 nr 1 s. 24-38.
Jan Bielecki” na tle młodzieńczej twórczości Słowackiego. Polonistyka 1954 nr 5 s. 1-11.
Twórczość Mickiewicza w powojennych programach szkolnych. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej”, Warszawa 1955/56 s. 135-144.
Drobiazgi mickiewiczowskie. Pamiętnik Literacki 1956 z. specjalny s. 423-434.
W sprawie ustalenia tekstu „Balladyny. W: Miscellanea z okresu romantyzmu. Wrocław 1956 s. 116-130.
Adama Mickiewicza wiersze drezdeńskie w odpisach A.E. Odyńca i C. Działyńskiej. Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 1958 z. 6 s. 5-21.
Kordian” a cenzura krakowska w latach 1834-1835. W: Juliusz Słowacki. Warszawa 1959 s. 150-157.
Miscellanea o Juliuszu Słowackim. Twórczość 1959 nr 9 s. 36-47.
O chronologii listów Słowackiego. Pamiętnik Literacki 1959 z. 1 s. 193-207.
Poeta trzech rewolucji. Polonistyka 1959 nr 1 s. 5-20 [dot. J. Słowackiego].
Słowacki — Rybiński — Krasnowski. W: Juliusz Słowacki w stopięćdziesięciolecie urodzin. Warszawa 1959 s. 348-356.
Genewska „Société de Lecture” a Słowacki. Ruch Literacki 1961 nr 6 s. 281-288.
Nieznane szczegóły z życia i twórczości Juliusza Słowackiego. W: W roku Słowackiego. Katowice 1961 s. 93-107.
Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza w latach 1946-1950. Pamiętnik Literacki 1962 z. 3 s. 26-34.
Kartka z dziejów przyjaźni polsko-węgierskiej. W: Publicationes Instituti Philologiae Slavicae Universatis Debreceniensis. Debrecen 1964 s. 139-153.
O Andrzeju Słowaczyńskim. Przegląd Humanistyczny 1964 nr 3 s. 105-121.
O „sztuce wymowy podług prawideł Lahnsena. Wyjaśnienie do listu Juliusza Słowackiego. Pamiętnik Literacki 1964 z. 1 s. 221-233.
O powojennych Zjazdach Towarzystwa [Literackiego im. A. Mickiewicza]. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1966 nr 1 s. 65-76.
Główne tendencje prozy polskiej w okresie XX-lecia Polski Ludowej. Rocznik Lubelski 1968 s. 8-18.
O źródłach artyzmu „Hymnów” Kasprowicza. W: Literatura, komparatystyka, folklor. Warszawa 1968 s. 570-589, przedruk w: Młoda Polska. Katowice 1977 s. 111-121.
Poetycka wizja Krymu w sonetach Mickiewicza. Przegląd Humanistyczny 1968 nr 5 s. 9-16.
Nieznane listy Adama Mickiewicza. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1969 s. 31-40.
Slovackij i Dante. W: Dantovskie čtenija. T. 2. Moskva 1971 s. 204-219.
Ustalenia i uściślenia do chronologii listów Adama Mickiewicza. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1971 s. 31-66.
Zamečanija o pis’mach Adama Mickeviča. W: Romantizm v slavjanskich literaturach. Moskva 1973 s. 175-191.
O „Zakładzie” emigracji polistopadowej w Besançon. Przegląd Humanistyczny 1979 nr 9 s. 117-126.
Opera romantyczna i jej związki z estetyką romantycznej literatury. Polonistyka 1982 nr 5 s. 327-338.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Publicystyka pozytywizmu. Wybór. [Oprac. i przedmową opatrzyli:] E. Sawrymowicz, T. Wojeński. Warszawa: Trzaska, Evert, Michalski 1948, 227 s.
2. Księga pamiątkowa Zjazdu Byłych Nauczycieli i Wychowanków Gimnazjum Władysława Giżyckiego w Warszawie w dn. 4 i 5 X 1947 r. Red.: E. Sawrymowicz i in. Warszawa: Komitet Organizacyjny Zjazdu 1949, 71 s.
3. Poezja stanisławowska. Wybór. [Oprac. i przedmowa] E. Sawrymowicz. Warszawa: Trzaska, Evert, Michalski 1949, 200 s.
4. J. Słowacki: Dzieła. Wyd. przygotowane przez Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Pod red. J. Krzyżanowskiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1949.

Udział edytorski E. Sawrymowicza w poszczególnych tomach:.

T. 2. Poematy. Oprac. E. Sawrymowicz. 1949, 420 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1952, wyd. 3 1959; wyd. inne tamże 1951.

T. 6. Dramaty: Mindowe; Maria Stuart; Kordian; Horsztyński. Oprac. E. Sawrymowicz. Wyd. 2 1952, 429 s.

Wydaniu 1 opracowanie W. Leopoldowa.

T. 8. Dramaty: Ksiądz Marek; Sen srebrny Salomei; Książę Niezłomny. Oprac. E. Sawrymowicz. 1949, 411 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 jako t. 9 1952; wyd. inne tamże 1951.

5. J. Słowacki: Liryki i poematy. Wybór. Tekst przygotował, objaśnienia i posłowie oprac. E. Sawrymowicz. Warszawa: Kraj 1950, 183 s.
6. Wypisy polskie. Kl. 8. Cz. 1-2. [Współautor:] J. Dembowska, Z. Klingerowa, M. Żmigrodzka. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1950, 239 + 245-495 s. Wyd. nast. tamże: wyd. poprawione 1951, 282 s., toż wyd. 2 poprawione 1952, wyd. 3 poprawione 1953, wyd. 1 [!] 1954, wyd. 2 1955, wyd. 3 1956, wyd. 4 1957.
Od wydania z 1954 współautorzy: J. Dembowska, Z. Klingerowa.
7. Z. Krasiński: Nieboska komedia. Oprac. [i przedmowa:] E. Sawrymowicz i Z. Libera. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1952, 136 s. Wyd. 2 tamże 1952.
8. J. Słowacki: Beniowski. Oprac. [i przedmowa] E. Sawrymowicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1952, 186 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1952, wyd. 3 uzupełnione 1954.
9. J. Słowacki: Balladyna. Tragedia w pięciu aktach. Oprac. [i przedmowa] E. Sawrymowicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1953, 227 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 [ze zmienioną przedmową] 1955, wyd. 3 poprawione 1957, wyd. 4 1959, wyd. 5 1962, wyd. 6 1963, wyd. 7 1965, wyd. 9 [!] 1972.
10. J. Słowacki: Jan Bielecki. Powieść narodowa oparta na podaniu historycznym. Oprac. [i przedmowa] E. Sawrymowicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1954, 43 s.
11. J. Słowacki: Kordian. Dramat. Część pierwsza trylogii: Spisek koronacyjny. Oprac. [i przedmowa] E. Sawrymowicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1954, 192 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 uzupełnione 1956, wyd. 3 uzupełnione 1958, wyd. 4 1960, wyd. 5 1962, wyd. 6 1963, wyd. 7 1965, wyd. 8 1967, wyd. 9 1969, wyd. 10 1973.
12. J. Słowacki: Lilia Weneda. Tragedia. Oprac. [i przedmowa] E. Sawrymowicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1954, 182 s.
13. A. Mickiewicz: Wiersze. W oprac.: W. Borowego i L. Płoszewskiego. (Dzieła. Wydanie Narodowe T. 1). Wyd. 4. Teksty przygotowali: E. Sawrymowicz, W. Borowy. Warszawa: Czytelnik 1955, 680 s.
14. J. Słowacki: Mazepa. Tragedia w 5 aktach. Oprac. E. Sawrymowicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1958, 126 s. Wyd. 2 tamże 1960.
15. Juliusz Słowacki. Warszawa: Wspólna Sprawa 1959, 8 s. + 10 tab. luźnych.
16. S. Makowski, Z. Sudolski: Juliusz Słowacki. Album. Pod red. E. Sawrymowicz. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1959, 20 s. + 36 tab. luźnych.
17. W kręgu bliskich poety. Listy rodziny Juliusza Słowackiego. Oprac.: S. Makowski, Z. Sudolski. Pod red. E. Sawrymowicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 762 s. Biblioteka Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.
18. Korespondencja Juliusza Słowackiego. T. 1-2. Oprac. E. Sawrymowicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1962-1963, 522 + 495 s.
19. J. Bartkowski: Wspomnienia z powstania 1831 roku i pierwszych lat emigracji. Oprac. E. Sawrymowicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1966, 527 s.
20. K. Gaszyński: Listy do Andrzeja Słowaczyńskiego. Oprac. E. Sawrymowicz. W: Miscellanea z lat 1800-1850. [T.] 2. Wrocław 1967 s. 375-479.
36 listów z lat 1833-1845.
21. J. Słowacki. Dzieła wybrane. Red.: J. Krzyżanowski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974.

T. 3. Dramaty: Maria Stuart; Kordian; Horsztyński; Balladyna. Oprac. E. Sawrymowicz. 1974, 534 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1983, wyd. 3 1987, wyd. 4 1989.

T. 5. Dramaty: Ksiądz Marek; Sen srebrny Salomei; Książę Niezłomny; Zawisza Czarny; Agezylausz. Oprac. E. Sawrymowicz. 1974, 663 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1983, wyd. 3 1987, wyd. 4 1990.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957, 1979.

Wywiady

Od stanowiska nauczyciela do katedry uniwersyteckiej. Rozm. P. Bagiński. Polonistyka 1977 nr 1.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
S. Frycie, I. Jon-Jondzel: Bibliografia prac Eugeniusza Sawrymowicza i piśmiennictwa o nim. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1974.
Polski słownik biograficzny. T. 35. Cz. 3. Z. 146. Warszawa; Kraków 1994 (S. Makowski).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (redakcja).

Ogólne

Artykuły

Z. Libera: O pracy naukowej i działalności pedagogicznej Eugeniusza Sawrymowicza. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1974.
Z. Libera: Eugeniusz Sawrymowicz 1904-1982. „Polonistyka1982 nr 5.
E. Jankowski: Eugeniusz Sawrymowicz. Biuletyn Polonistyczny 1983 nr 1/2.
S. Makowski: Eugeniusz Sawrymowicz. Ruch Literacki 1983 nr 1.
S. Makowski: Eugeniusz Sawrymowicz. (Zarys biografii). Przegląd Humanistyczny 1983 nr 6.
Z. Sudolski: Eugeniusz Sawrymowicz. Pamiętnik Literacki 1983 z. 2.
Z. Libera, E. Jankowski, S. Makowski: Eugeniusz Sawrymowicz. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1984.
E. Jankowski: Eugeniusz Sawrymowicz — działacz naszego Towarzystwa [Literackiego im. A. Mickiewicza]. W tegoż: Z różnych sfer. Warszawa 1994.
Z. Libera: O pracy naukowej i pedagogicznej Eugeniusza Sawrymowicza. W tegoż: Uczeni i nauczyciele. Warszawa 1995.

Juliusz Słowacki

W. Bisko: Spotkanie ze Słowackim i jego dziełami. Książka dla Ciebie 1956 nr 2.
T. Parnowski: Popularnonaukowa monografia o Słowackim. Polonistyka 1956 nr 3.
A. Goriaczko-Borkowska. „Pamiętnik Literacki1957 z. 3.
S. Rutkowski. „Polonistyka1967 nr 4.

Historia literatury polskiej okresu romantyzmu

W. Archimowiczowa: Romantyzm w klasie X. „Kamena1957 nr 9/10.
J. Starnawski: Nowe ujęcie romantyzmu. Roczniki Humanistyczne 1959 z. 1.

Kalendarz życia i twórczości Juliusza Słowackiego

M. Bizan. „Pamiętnik Literacki1961 z. 4.
P. Hertz. „Nowe Książki1961 nr 7.
J. Starnawski: Uwagi o Kalendarzu życia i twórczości Juliusza Słowackiego. Ruch Literacki 1961 nr 3.
M. Giergielewicz. „Wiadomości”, Londyn 1962 nr 25.

Literatura polska okresu romantyzmu

Obserwator: Norwid okrutnie tłumiony. Kierunki 1968 nr 41.

Publicystyka pozytywizmu

J. Kulczycka-Saloni: Publicystyka polskiego pozytywizmu w świetle wydań powojennych. Życie Literackie 1948 z. 1/6.
J.E. Płomieński. „Wiedza i Życie1948 nr 8/9.