BIO

Urodzony 30 marca 1923 w Krzemieńcu; syn Jana Litwiniuka, urzędnika bankowego, i Kazimiery z Dąbrowskich, lekarki. Do 1929 mieszkał kolejno w Krzemieńcu i Brześciu nad Bugiem, a następnie w Poznaniu, gdzie uczęszczał do Gimnazjum im. A. Mickiewicza, i w Mikołowie Śląskim, gdzie od 1938 uczył się w Gimnazjum im. S. Czarnieckiego. Wiosną 1937 redagował (pod pseudonimem Smyk) wierszowane podpisy pod komiksem pt. Celestyn, drukowanym w poznańskim „Nowym Kurierze”. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Lublinie, pracując w wielu zawodach, m.in. jako pracownik modelarni, pomocnik elektromontera i pracownik księgarni. Równocześnie uczył się w Szkole Handlowej im. Vetterów oraz kontynuował naukę na tajnych kompletach gimnazjalnych. Od 1940 uczestniczył w działalności konspiracyjnej w szeregach Komendy Obrońców Polski, później Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej. W 1942 zdał egzamin maturalny na tajnych kompletach Gimnazjum im. Unii Lubelskiej. Od października 1943 do stycznia 1944 studiował historię na podziemnym Uniwersytecie Warszawskim (UW). W czerwcu 1944 ukończył w Lublinie Kursy Podchorążych i został przydzielony do Szarych Szeregów, jako drużynowy Bojowych Szkół. W sierpniu 1944 został aresztowany w Lublinie przez kontrwywiad radziecki SMERSZ i internowany w Krasówce i w Worsach na Lubelszczyźnie, po czym wywieziony do Charkowa. Następnie został osadzony w obozie w Riazaniu. W 1946 brał udział w imprezach teatru obozowego Nasza Buda. W 1947 powrócił do kraju i rozpoczął studia historyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. We wrześniu tegoż roku przeniósł się na stałe do Warszawy; podjął pracę najpierw w Bibliotece UW, a od listopada 1948 w redakcji technicznej Spółdzielni Wydawniczej Czytelnik. Jednocześnie kontynuował studia historyczne na UW; uzyskał absolutorium. Od 1949 był członkiem Związku Młodzieży Polskiej. Debiutował jako tłumacz w 1949 przekładami wierszy Pawła Antokolskiego, Arkadija Kuleszowa, Stiepana Szczipaczowa, Nikołaja Tichonowa i Mirzo Tursun-Zade drukowanymi w antologii Wiersze o Stalinie. W 1950-51 pracował jako lektor w Poradni Literackiej przy Kole Młodych Związku Literatów Polskich (ZLP), następnie krótko w redakcji „Nowej Wsi”. Wiersze, przekłady, recenzje publikował w pismach „Przyjaźń” (od 1949), „Trybuna Wolności” (1949-53), „Po prostu” (1950-52), „Szpilki” (stale od 1950; w 1953 był członkiem kolegium redakcyjnego), „Sztandar Młodych” (1950-52), „Nowa Kultura” (1951-62). W 1952 ożenił się z Barbarą Böhm, historyczką. W tymże roku został członkiem ZLP. Od 1957 współpracował z Główną Kwaterą Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP), jako instruktor harcerski oraz autor piosenek i tekstów repertuarowych na ogniska, publikowanych w czasopismach harcerskich (m.in. pod pseudonimami: Sowizdrzał, Albertus Sowizdralius). Zorganizował harcerski amatorski zespół estradowy Kurczaczek (1961-63). Za działalność w ZHP otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1965). Rozwijał twórczość literacką, publikując liczne wiersze i przekłady m.in. z języka rosyjskiego i fińskiego w wielu czasopismach, m.in. w „Materiałach Repertuarowych” (1959-69), „Literaturze Radzieckiej” (1959-85), „Poezji” (1967-75), „Literaturze na Świecie” (od 1971), „Literaturze” (stale w 1977-81), „Literaturze Ludowej” (od 1984), „Więzi” (od 1989) oraz w prasie harcerskiej. Przekłady poetyckie zamieszczał też w licznych antologiach i zbiorach utworów poszczególnych poetów. W związku z pracą przekładową kilkakrotnie wyjeżdżał za granicę, m.in. do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (1963, 1968, 1971, 1973, 1975, 1979). W styczniu 1976 należał do sygnatariuszy Memoriału 101, wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W 1983 został członkiem Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich, a w 1989 Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Kontynuował współpracę z pismami „Literatura na Świecie” i „Literatura Ludowa”, publikując przekłady i recenzje. Przekłady zamieszczał też w pismach „Po prostu”, „Tygodnik Literacki”, „Kresy”, „Lithuania”. Za twórczość przekładową otrzymał nagrodę „Literatury na Świecie” (1975), „Literatury Radzieckiej” (1980), Wydawnictwa Łódzkiego i Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (1983), nagrodę Polskiego PEN Clubu (1991), francuską nagrodę Międzynarodowej Federacji Tłumaczy (FIT) im. K. Čapka (1995) i za całokształt twórczości translatorskiej nagrodę Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich (2000). Zmarł 18 października 2012 w Warszawie; pochowany tamże na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość

1. Dłoń albo pięść. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1952, 77 s.

2. Dziura w moście. Wiersze satyryczne. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, 50 s.

3. O dwóch spółdzielczych wsiach. Opowieść o Przechytrowie i Mądrowie. [Wiersze satyryczne]. Warszawa: Czytelnik 1953, 14 s.

4. Opera o Krzysztofie Kolumbie. [Widowisko dla młodzieży]. Inscenizacja i oprac.: A. Żarnecki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1959, 105 s., nuty.

5. Ballada afrykańska. (Ballada sceniczna w 2 aktach z songami i muzyką). Muzyka: J. Smoczyński. Materiały Repertuarowe 1962 nr 3 s. 5-38.

6. Zdemaskowany. Maskarada pouczająca w 1 akcie. Prapremiera: Warszawa, Teatr Kurczaczek 1963. Druk „Krąg” 1965 nr 5.

7. Hokus-pokus. [Widowisko dla dzieci]. Prapremiera: Warszawa, Teatr Lalki i Aktora „Baj 1969.

8. Kocie łby. [Wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1972, 118 s.

Przekłady

1. W. Majakowski: O Ameryce. [Szkice i wiersze]. Warszawa: Czytelnik 1950, 205 s.
2. S. Michałkow: Zając Chwalipięta. Bajka w 2 aktach z prologiem. Uwagi dla reżysera: W. Kolesajew. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 71 s., nuty. Wyd. 2 tamże 1957.
3. W. Niemcow: Cień pod ziemią. [Powieść]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1956, 293 s.
4. P. Nilin: Ostatnia kradzież. [Opowiadania]. Przeł.: J. Litwiniuk i J. Szenfeld. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1959, 226 s. Wyd. 2 tamże 1961.
W przekładzie J. Litwiniuka: Ostatnia kradzież; Najbliższy krewny.
5. A. Rybakow [właśc. A. Aronow]: Na wozie i pod wozem. [Powieść]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1962, 218 s.
6. K. Czukowski: Srebrna odznaka. [Powieść]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1963, 173 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 1966.
7. S. Dangułow: Lenin rozmawia z Ameryką. [Opowiadania]. Przeł.: J. Litwiniuk, S. Nowacki, J. Szenfeld. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1965, 185 s.
W przekładzie J. Litwiniuka: Umowa; Powrót.
8. R. Sławski: Sztuka pantomimy. Wstęp: A. Jochwed. Warszawa: Centralna Rada Związków Zawodowych 1965, 148 s.
9. J. Bart-Ćišinski: Wybór poezji. Oprac. W. Kochański. Przeł.: J. Litwiniuk i R. Stiller. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1966, LXXIX, 106 s. Biblioteka Narodowa II, 151.
10. N. Kuźmin: Koło wróżebne króla Salomona. Kartki z przeszłości. [Opowiadania]. [Wstęp:] K. Czukowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1966, 196.
11. É. Decroux: O sztuce mimu. Przedmowa: A. Veinstein. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 227 s.
12. A. Łunaczarski: Oliwer Cromwell. W: Teatr radziecki. Antologia. T. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, s. 77-170.
13. M. Ganina: Obym cię była nie spotkała... i inne opowiadania. Przeł.: J. Litwiniuk i T. Mongird. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1968, 269 s.
W przekładzie J. Litwiniuka: 12 opowiadań.
14. W. Maksimow: W stronę horyzontu. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 262 s.
15. W. Cziwilichin: Nad poziomem morza. [Powieść]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1970, 303 s.
16. W. Szefner: O pechowcu, który miał szczęście. [Opowieść autobiograficzna]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1970 [właśc. 1969], 129 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1975, wyd. 3 1982.
17. W. Biełow: Ludzka rzecz. [Powieść i opowiadania]. Przeł.: W. Bieńkowska i J. Litwiniuk. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1971, 338 s.
W przekładzie J. Litwiniuka: Opowiadania.
18. J. Peltonew: Lew Fiński. [Utwór dramatyczny]. Przekł. powst. przed 1972.
Informacja o przekładzie: [S. Marczak-Oborski] SMO. Nowości Teatralne 1972 nr 3 s. 25-26.
19. G. Władimow: Trzy minuty ciszy. [Powieść]. Warszawa: 1973, 509 s.
20. W. Bykow: Doczekać do świtu. W: W. Bykow: Doczekać do świtu; Kruhlański most; Obelisk. [Opowiadania]. Przeł.: J. Litwiniuk i W. Woroszylski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974 s. 5-154. Przedruk wtegoż: Trzecia rakieta. Przeł. E. Kabatc; Doczekać do świtu. Przeł J. Litwiniuk. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979.
21. M. Simaszko: Jemszan; Opowieści Czerwonych i Czarnych Piasków. [Powieści]. Przeł.: J. Litwiniuk i R. Stiller. Objaśnienia i posłowie: R. Stiller. Warszawa: Czytelnik 1974, 379 s.
W przekładzie J. Litwiniuka: W Czarnych Piaskach.
22. M. Simaszko [właśc. M. Szamis]: Mag ze świątyni Ognia. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 243 s.
23. Ja ze spalonej wsi. Świadectwa ocalonych. [Antologia]. Przeł.: M.J. Kononowicz i J. Litwiniuk. Oprac.: A. Adamowicz, J. Bryl, W. Koleśnik. Wstęp: F. Sielicki. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1978, 438 s.
24. M.H. Haavio: Mitologia fińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, 580 s.

Zawartość

Zawiera również przekłady tekstów ludowych związanych z wierzeniami.
25. W.G. Rasputin: Pożegnanie z Matiorą. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, 193 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1980, wyd. 3 1985.
26. E. Leino: Pieśni księcia Jana i Katarzyny Jagiellonki. [Wiersze]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1981, 69 s.
27. Ballada o błękitnym wielorybie. Wiersze czterech poetów łotewskich. Przekł. i nota J. Litwiniuk. Warszawa: Czytelnik 1982, 153 s.
Wiersze autorów: M. Čaklais, J. Peters, O. Wacietis, I. Ziedonis.
28. R. Roine: Baśnie fińskie. Warszawa: Nasza Księgarnia 1982, 298 s.
29. M. Stieblin-Kamenski: Ze świata sag. Posłowie: R. Stiller. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1982, 229 s.
30. M. Simaszko: Dłużnik Dabira. Powieść historyczna. Konsultacje i posłowie: M. Składankowa. Warszawa: Czytelnik 1983, 237 s.
31. A. Tammsaare: Nowy Piekielnik z Czartoryi. [Powieść]. Posłowie: A. Puu. Warszawa: Czytelnik 1983, 358 s.
32. V. Lahti: Stypa po niedźwiedziu wedle zwyczaju Wogułów. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1984 nr 8 s. 63-84.
33. E. Leino [właśc. A.E.L. Lönnbohm]: Kantyczki. [Wiersze]. Przekł. i wstęp: J. Litwiniuk. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1984, 140 s.
34. Przejścia graniczne. Poezja uczona i ludowa. Z teki przekładów Jerzego Litwiniuka. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1986, 289 s.

Zawartość

Przekłady poezji armeńskiej, awarskiej, bengalskiej, białoruskiej, czeskiej, fińskiej, francuskiej, gruzińskiej, łotewskiej, łużyckiej, niemieckiej, rosyjskiej, słowackiej i ukraińskiej.
35. Pieśń o niechybnym spotkaniu ze szczęściem: Betti Alver, Artur Alliksaar, Hando Runnel, Jaan Kaplinski. Wiersze czterech poetów estońskich w przekł.: J. Litwiniuk i A. Puu. Wybór: A. Puu. Posłowie: F. Nieuważny. Warszawa: Czytelnik 1988, 177 s.
36. W. Szewczuk: Dom na wzgórzu. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1989, 384 s.
37. M. Wołkoński: Afrykańska księżniczka — Wampuka. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: pt. Księżniczka afrykańska (łącznie z: N. Urwancew: Zagubiony paszport. Przeł. R. Śliwowski; A. Czechow: O szkodliwości palenia tytoniu. Przeł. J. Pomianowski). Warszawa, Teatr Nowy 1989. Wystawienie osobne: Zielona Góra, Lubuski Teatr im. L. Kruczkowskiego 1991.
38. I. Franko: Mojżesz. Poemat. Warszawa: Burchard & Tyrsa 1993, 100 s.
39. R. Iwanyczuk: Orda. Powieść. Warszawa: Burchard & Tyrsa 1993, 236 s.
40. Kalevala. [Epos]. Z fińskiego przeł. i komentarzem opatrzył J. Litwiniuk. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1998, 670 s.

Nagrody

Nagroda literacka specjalna „Literatury na Świecie” w 1999.
41. W. Szewczuk: Oko otchłani. [Powieść]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza; Tyrsa 2000, 253 s.
42. A. Pumpurs: Laczplesis. [Wiersze]. Warszawa: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy 2003, 303 s.

Zob. też przekłady utworów w Pracach redakcyjnych poz. , , , , , , , .

Prace redakcyjne

1. J. Utkin: Opowieść o rudym Motele. Poezje. Wstęp i red.: J. Litwiniuk. Przeł.: Z. Braude [i in.]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1962, 71.
Tu także przekład J. Litwiniuka.
2. L. Martynow: Wiersze wybrane. Wybrał J. Litwiniuk. Przeł.: Z. Braude [i in.]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 41.
Tu także przekład J. Litwiniuka.
3. Współczesna poezja radziecka na estradzie. Kolegium red.: S.R. Dobrowolski, A. Kamieńska, L. Lewin. Przeł.: W. Boruński [i in.]. Oprac. inscenizacyjne i wstęp: J. Litwiniuk. Noty biograficzne: F. Nieuważny. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe 1963, 215 s. Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
Tu także przekład J. Litwiniuka.
4. W. Ługowskij: Pieśń o wichrze. Wiersze. Wybrał J. Litwiniuk. Przeł.: Z. Braude [i in.]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 49 s.
Tu także przekład J. Litwiniuka.
5. Ziemia rzeczywista. Współczesna poezja polska na estradzie. Wybór i oprac.: J. Litwiniuk, R. Stiller. Warszawa: Centralna Rada Związków Zawodowych 1965, 354 s.
6. K. Simonow: Z tobą i bez ciebie. Liryki wojenne. Wybrał J. Litwiniuk. Przeł.: W. Dąbrowski [i in.]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 43 s.
7. M. Kwliwidze: Trzy deszcze. [Wiersze]. Wybór i red.: J. Litwiniuk. Przeł.: Z. Bieńkowski [i in.]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1971, 91 s.
Tu także przekład J. Litwiniuka.
8. S. Janowicz: Wielkie miasto Białystok. [Opowiadania]. Przeł.: [z białorus.] T. Dżugaj [i in.]. Wybór i red.: J. Litwiniuk. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry 1973, 177 s.
Tu także przekład J. Litwiniuka.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1973, 1989.

Autor o sobie

J. Litwiniuk: [Z doświadczeń tłumacza poezji ludowej] Kansanrunouden kääntäjän kokemuksia. „Parnasso”, Helsinki 1981 nr 1.

Wywiady

Trochę sceptyk i satyryk. Rozm. M. Porajska. Przyjaźń 1983 nr 29.
Nie jestem purystą. Rozm. T. Zaniewska. W tejże: A dusza jest na Wschodzie. Białystok 1993.
Nie wierzę w natchnienie. Rozm. R. Grzela. Literatura 1999 nr 7/8.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (E. Głębicka).

Ogólne

Artykuły

A. Serednicki: Perekladač i populjarizator. „Naša Kul'tura”, Warszawa 1973 nr 3.
R. Stiller: Po co jest Jerzy Litwiniuk. Literatura na Świecie 1977 nr 6.

Dłoń albo pięść

W. Szymański: Poezja dynamizmu słów. Dziś i Jutro 1953 nr 24.

Dziura w moście

W. Sadkowski: U poetów satyryków. Życie Literackie 1953 nr 8.

A. Tammsaare: Nowy Piekielnik z Czartoryi

J. Wojciechowski: Diabeł zbawiony. Miesięcznik Literacki 1983 nr 9.