BIO
Urodzony 16 listopada 1897 w Kluczkowicach pod Puławami; syn Leopolda Lepeckiego, urzędnika, i Bronisławy z Depnerów. Uczęszczał do Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Warszawie. W 1913 wstąpił do Związku Strzeleckiego. Po wybuchu I wojny światowej przebywał w Zagłębiu Dąbrowskim. Jako poddany rosyjski został aresztowany przez władze austriackie i osadzony w obozie dla internowanych w Gars. W 1915 wstąpił do 2. Pułku Piechoty 2. Brygady Legionów Polskich. W 1917 ukończył szkołę oficerską. W tymże roku po tzw. kryzysie przysięgowym był internowany w Szczypiornie, a następnie w Łomży. W 1918 uciekł z obozu i ukrywał się w Zagłębiu Dąbrowskim. W listopadzie tego roku wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej; za udział w działaniach bojowych został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy oraz trzema Krzyżami Walecznych. Debiutował w 1921 artykułem pt. O pionierski typ Polaka, zamieszczonym w piśmie „Sternik” (nr 2). W styczniu 1922 uzyskał urlop z czynnej służby wojskowej i wyjechał do Ameryki Południowej. Przez dłuższy czas przebywał w Brazylii, działając w polskich stowarzyszeniach emigracyjnych. Był założycielem Związku Polskich Towarzystw Sportowych Junak i pierwszym jego komendantem, redaktorem czasopisma „Sportowiec Polski w Brazylii”, pełnił funkcję sekretarza Związku Polskich Towarzystw Kultura i redaktora organu tego stowarzyszenia „Świt” (Kurytyba, 1923), na którego łamach publikował również swoje artykuły. Po powrocie do kraju na początku 1924, wstąpił ponownie do czynnej służby wojskowej (w stopniu porucznika). Publikował artykuły na tematy wojskowe w piśmie „Reduta”. Na przełomie 1924 i 1925 odbył podróż po Hiszpanii i hiszpańskim Maroku jako korespondent „Polski Zbrojnej”. W 1925-26 odwiedził Argentynę, Paragwaj, centralną Brazylię i Boliwię, interesując się przede wszystkim stosunkami wśród osadnictwa polskiego. Był współpracownikiem wielu czasopism, w których zamieszczał głównie relacje ze swoich podróży, m.in. „Świata” (1924, 1927-33), „Wychodźcy” (1924-27, 1929, 1939; tu m.in. w 1924 cykl W głąb puszczy brazylijskiej), „Głosu Prawdy” (1925-29), „Polski Zbrojnej” (1925-30, 1933), „Kuriera Warszawskiego” (1927-28). Po przewrocie majowym w 1926, związał się z obozem sanacji. Od 1927 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1928 otrzymał awans do stopnia kapitana. W tymże roku został delegowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego do Peru, jako członek ekspedycji mającej zbadać możliwości kolonizacyjne dla osadników polskich w dorzeczu Ucayali. W 1929-31 był kierownikiem kancelarii i referatu prasowego gabinetu Ministra Spraw Wojskowych. W 1930 odbył ponownie podróż po Ameryce Południowej i Środkowej (Brazylia, Argentyna, Chile, Boliwia, Panama, Gwatemala, Meksyk, Kuba). Od grudnia 1930 do marca 1931, skierowany przez władze wojskowe, towarzyszył marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu w podróży na Maderę. W 1931 był przez pewien czas sekretarzem poselstwa polskiego w Bukareszcie. W tymże roku został przydzielony do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, gdzie objął funkcję osobistego adiutanta marszałka J. Piłsudskiego. W tym charakterze uczestniczył w 1932 w podróży do Egiptu. W 1932 został członkiem Polskiego PEN Clubu (od 1936 członek Zarządu). Był redaktorem naczelnym dodatku miesięcznika „Polacy za Granicą” pt. „Młody Polak za Granicą” (1933-34) oraz redaktorem i korespondentem dodatku „Polski Zbrojnej” pt. „Tygodnik Literacko-Naukowy” (1933-35). Współpracował z „Gazetą Polską” (1933-35), „Kurierem Porannym” (1933-39). W 1934-36 odbył trzy podróże do Związku Radzieckiego, dwie na Syberię — w celu zwiedzenia miejsc zesłania J. Piłsudskiego, trzecią na Kaukaz, skąd udał się do Persji, Iraku i Palestyny. W 1935 wyjeżdżał ponownie do Ameryki Południowej (Brazylia, Argentyna, Paragwaj, Boliwia), gdzie zbierał materiały z dziedziny ekonomii i demografii do pracy o tym regionie. W 1935 otrzymał Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej i krzewienie czytelnictwa w wojsku. Po przejściu w styczniu 1936 (w stopniu majora) do służby cywilnej, pełnił do 1939 funkcję dyrektora gabinetu Prezydium Rady Ministrów. Kierował także działem propagandy Obozu Zjednoczenia Narodowego. W 1936 zwiedzał Birobidżan w Żydowskim Obwodzie Autonomicznym na Syberii. W 1937 został dyrektorem Międzynarodowego Towarzystwa Osadniczego. Był twórcą tzw. programu kolonialnego. Należał do Towarzystwa Emigracyjnego, Związku Pionierów Kolonialnych, Rady Głównej i Zarządu Ligi Morskiej i Kolonialnej, był członkiem Instytutu Naukowego do Badań Spraw Emigracyjnych i Kolonialnych. W 1937 kierował ekspedycją mającą zbadać przydatność dla celów imigracyjnych wyspy Madagaskar. W 1939 odbył kolejną podróż po Argentynie i Brazylii, z której powrócił tuż przed wybuchem II wojny światowej. We wrześniu 1939 udał się przez Rumunię i Jugosławię do Francji, gdzie służył w polskich formacjach wojskowych. Po kapitulacji Francji przedostał się przez Hiszpanię do Portugalii, a po zwolnieniu ze służby wojskowej do Brazylii. Tu mieszkał w Belo Horizonte (stan Minas Gerais) i pracował jako prospektor (poszukiwacz kamieni półszlachetnych). W 1946 zawarł związek małżeński z Janiną Skotnicką. W lipcu 1957 przyjechał na stałe do Polski i zamieszkał w Warszawie. Wznowił pracę literacką. Został reaktywowany w prawach członka Związku Literatów Polskich, wszedł do prezydium Polskiego PEN Clubu, był także członkiem redakcji jego pisma „Bulletin des Livres Nouveaux et Pièces de Théâtre”. W 1958, 1960 i 1962 odbył podróże do Ameryki Południowej, a w 1961 na Kubę. Odznaczony Krzyżem Niepodległości, Orderem Odrodzenia Polski (1927), Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1965). Zmarł 26 stycznia 1969 w Warszawie.
W 1971-81 przyznawana była przez Polski PEN Club, ufundowana przez żonę pisarza, nagroda im. M. Lepeckiego.
Twórczość
1. Przygody w Paranie. Kurytyba: Nakład autora 1923, 40 s. Wyd. nast. Kurytyba: [Drukarnia] Świt 1923.
2. Zaklęty Kamp. Opowiadanie osnute na tle legendy brazylijskiej. Kurytyba: Nakład autora 1923, 40 s. Wyd. nast. Kurytyba: [Drukarnia] Świt 1928. Przedruk zob. poz. ↑.
3. Podróż do Marokko. „Polska Zbrojna” 1925 nr 3-56 [z przerwami].
4. U wrót tajemniczego Mahrebu. Warszawa: Księgarnia Biblioteka Dzieł Wyborowych 1925, 153 s. Wyd. nast. tamże [1928].
5. W krainie jaguarów. Przygody oficera polskiego w dżunglach i stepach Brazylii. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych [1925], 142 s.
6. Zazdrosna dżungla i inne opowieści egzotyczne. Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego 1925, 129 s.
Zawartość
7. Matto Grosso, dziki zachód Brazylii. „Wychodźca” 1926 nr 41-46. Wyd. osobne Warszawa: Polskie Towarzystwo Emigracyjne 1928, 43 s.
8. Na cmentarzyskach Indian. Wrażenia z podróży po Paranie. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych 1926, 122 s. Wyd. inne Brazylia 1926.
9. Oceanem, rzeką, lądem. Pierwodr. fragment: z podtytułem (Od Polski do granic Paragwaju). „Głos Prawdy” 1926 nr 14, 16-18, 20, 21, 24, 29, 30; pt. Podróż do Argentyny. „Polska Zbrojna” 1926 nr 1-15. Wyd. osobne z podtytułem Przygody z podróży po Argentynie. Warszawa: Rój 1929, 220 s. Por. poz. ↑.
10. Ochotnicy z Brazylii. Przygody dwóch Polaków w puszczy, na morzu i na wojnie. [Powieść]. „Żołnierz Polski” 1926 nr 29-51/52.
11. Pod tchnieniem sirocca. Przygody w krainie Kabylów. [Warszawa:] „Polska Zbrojna” 1926, 146 s. Wyd. 2 z podtytułem Przygody z podróży po hiszpańskim Marokko. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Groszowej [1928].
12. [Trzydzieści pięć] 35 tysięcy kilometrów przez lądy i morza. „Dziennik Wileński” 1926 nr 179-186, 192, 194, 196, 199, 201. Wyd. osobne z podtytułem Relacja z wyprawy 1926. Warszawa: Rój [ok. 1926], 63 s.
13. W blaskach wojny. [Wspomnienia z wojny polsko-bolszewickiej]. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1926, 174 s. Wyd. nast. z przedmową gen. E. Śmigłego-Rydza Lwów, Warszawa: Książnica-Atlas [1935].
14. W selwasach Paragwaju. „Dziennik Polski” 1926 nr 228-290. Wyd. osobne z podtytułem Przygody z podróży odbytej w roku 1926. Warszawa: Biblioteka Powieściowa Towarzystwo Wydawnicze Rój 1927, 181 s. Wyd. nast.: Warszawa: Wiedza Powszechna 1960, wyd. 2 [!] tamże 1962.
15. Co to jest Paragwaj? [Opracowanie geograficzno-informacyjne]. Warszawa: Polskie Towarzystwo Emigracyjne 1927, 28 s.
16. W dzikich ustroniach. Przygody, polowania i awantury. Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego [1927], 123 s.
17. Na podbój Amazonki. Warszawa: Rój [1928], 61 s.
18. Opis stanu Parana. Warszawa: Polskie Towarzystwo Emigracyjne 1928, 48 s. Wyd. inne Brazylia 1928.
19. W sercu Czerwonego Lądu. Przygody z podróży po Paragwaju, Boliwii i Brazylii. Warszawa: Biblioteka Polska [1928], 290 s. Por. poz. ↑.
20. Zew ojczyzny. Powieść. T. 1-2. Warszawa: Książki Różowe i Błękitne [1928], 100 s.
21. W pazurach równika. „Dziennik Poznański” 1929 nr 238-301, 1930 nr 1-11.
22. Opis polskich terenów kolonizacyjnych w Peru. Warszawa: Naukowy Instytut Emigracyjny 1930, 80 s.
23. Polskie tereny kolonizacyjne w Ameryce Południowej. „Wiadomości Służby Geograficznej” 1930 nr 4 s. 305-346. Wyd. osobne Warszawa: Sekcja Geograficzna Towarzystwa Wiedzy Wojskowej 1931, 43 s.
24. Wschodnie Peru, czyli Montanja. Ze szczególnym uwzględnieniem departamentu Loreto i dorzecza rzeki Ucayali. Wydanie zaopatrzone słowniczkiem języka kampa. [Opracowanie geograficzno-informacyjne]. Warszawa: Naukowy Instytut Emigracyjny 1930 [antydatowane 1929], 80 s.
25. Na Amazonce i we wschodnim Peru. Lwów, Warszawa: Książnica-Atlas 1931 [antydatowane 1930], 271 s.
26. Opis stanu Espirito Santo. Ze specjalnym uwzględnieniem terenów, na których odbywa się kolonizacja polska. Warszawa: Liga Morska i Kolonialna 1931, 101 s.
27. Z Marszałkiem Piłsudskim na Maderze. [Reportaż]. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1931, 135 s. Wyd. 2 Warszawa: Rój 1938 [antydatowane 1937].
28. Podróż do Egiptu. Wrażenia z podróży, odbytej w roku 1932 z Marszałkiem Piłsudskim. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1932, 200 s.
29. Drogą korsarzy i zdobywców. Wrażenia z podróży do Patagonii, Ziemi Ognistej, archipelagu Chiloe i środkowego Chile. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1933, 311 s.
30. Hiszpania po rewolucji. Warszawa: Rój [1934], 91 s.
31. Józef Piłsudski na Syberii. „Kurier Poranny” 1934 nr 1, 7, 10, 11, 14, 21. Wyd. osobne z przedmową F. Sławoja-Składkowskiego Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa 1936 [antydatowane 1935], XII, 227 s.
Przekłady
francuski
niemiecki
32. Podróż do Somosierry. Warszawa: Drukarnia Popularna 1934, 32 s.
33. Sybir bez przekleństw. Podróż do miejsc zesłania Marszałka Piłsudskiego. Warszawa: Rój 1934, 223 s. Wyd. 2 tamże 1936.
34. Od Sybiru do Belwederu. (Fragmenty z życia Marszałka Piłsudskiego). Dla młodzieży. Warszawa: Biblioteka Polska 1935, 72 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1937 [antydatowane 1936], wyd. 4 [!] 1938 [antydatowane 1937], wyd. 5 1938, wyd. 6 1939.
35. Sowiecki Kaukaz. Podróż do Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteki Polskiej [1935], 197 s.
36. Ameryka Południowa. Cz. 1. Brazylia, Argentyna, Boliwia i Paragwaj. [Opracowanie geograficzno-informacyjne]. Warszawa: Międzynarodowe Towarzystwo Osadnicze 1936, 77 s.
Wyd. osobne poszczególnych rozdziałów Warszawa: Międzynarodowe Towarzystwo Osadnicze 1936: Argentyna, 19 s. — Boliwia, 10 s. — Brazylia, 16 s. — Paragwaj, 25 s.
37. W cieniu Kordylierów. Podróż do Ameryki Południowej. Warszawa: J. Przeworski [antydatowane 1936], 314 s.
38. Birobidżan. Żydowski Obwód Autonomiczny w ZSRR. Warszawa: Związek Pisarzy i Publicystów Emigracyjnych 1937, 44 s.
39. Raport (z podróży na Madagaskar). T. 1-4. Warszawa 1937, 54 + 52-104 + 108-180 + 66 s., powielone.
Zawartość
40. Sybir wspomnień. [Lwów:] Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1937, 182 s.
41. Madagaskar. Kraj, ludzie, kolonizacja. [Opracowanie geograficzno-informacyjne]. Warszawa: Rój 1938, 309 s.
Przekłady
jidysz
42. Maurycy August hr. Beniowski. Zdobywca Madagaskaru. Lwów: Książnica-Atlas 1938, 212 s. Wyd. nast.: Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1959, tamże: wyd. 2 1961, wyd. 3 1986.
43. Pamiętnik adiutanta Marszałka Piłsudskiego. Powst. ok. 1939. Wyd. w oprac. naukowym i z przedmową A. Garlickiego Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1987, 364 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1988, wyd. 3 1989.
44. Polskie żądania kolonialne. [Warszawa:] Obóz Zjednoczenia Narodowego Oddział Propagandy [1939], 10 s.
45. Przygody i podróże. Opowiadania dla młodzieży. [Autorzy:] F. Burdecki, J. Meissner. Warszawa: [drukarnia] Renoma 1939, 32 + 32 + 32 + 32 + 31 s.
46. Od Amazonki do Ziemi Ognistej. Podróże po Ameryce Południowej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1958, 397 s.
47. Z gwiazdy na gwiazdę. Podróż z Brazylii do Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1960, 293 s.
48. Po bezdrożach Brazylii. [Wspomnienia]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1961, 401 s.
49. Parana i Polacy. Warszawa: Wiedza Powszechna 1962, 214 s.
50. Niknący świat. Opowieść o podróży po centralnej Brazylii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry” 1965, 217 s. Wyd. 2 tamże 1968.
51. Pan Jakobus Sobieski. [Biografia]. Warszawa: Czytelnik 1970, 341 s. Wyd. 2 tamże 1985.
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1957.
