BIO

Urodzona 14 lipca 1916 we Lwowie; córka Edmunda Czanerle, nauczyciela języków obcych, i Anny z Dankowskich. Uczęszczała do gimnazjum klasycznego w Kałuszu. Po zdaniu matury w 1934 studiowała polonistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie; w 1939 uzyskała magisterium. W tym czasie ogłosiła kilka fraszek w „Szpilkach” (pod pseudonimem Lallah Rock). Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Lwowa przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR)pracowała jako nauczycielka języka polskiego w szkole powszechnej. Należała w 1940-41 do zespołu pisarzy przygotowujących podręczniki historii literatury polskiej pod redakcją Jerzego Borejszy. W czerwcu 1941 po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej ewakuowana w głąb ZSRR przebywała na Uralu, gdzie w miejscowości Kurtamysz (okręg czelabiński) uczyła w szkole języka niemieckiego i prowadziła zespół teatralny. Jesienią 1943 została powołana do 1. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR; początkowo jeździła po jednostkach z odczytami, a następnie jako instruktorka 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte założyła Teatrzyk Pancerniaka i była jego kierownikiem artystycznym (dowódcą plutonu artystycznego). Pisała liczne teksty estradowe, skecze i piosenki żołnierskie. Po demobilizacji w 1946 zamieszkała w Warszawie, gdzie do 1948 redagowała w Komisji Centralnej Związków Zawodowych Biblioteczkę Świetlicową przeznaczoną dla robotniczych zespołów teatralnych. W 1949 została członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR); od tegoż roku do 1954 pełniła funkcję starszego instruktora do spraw teatru w Wydziale Kultury Komitetu Centralnego PZPR. Następnie do 1976 była zastępcą redaktora naczelnego dwutygodnika „Teatr”; w piśmie tym publikowała liczne artykuły, recenzje i felietony (też pod pseudonimem Alojzy Westchnął w 1954-55). Należała do Związku Literatów Polskich (od 1970), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Klubu Krytyków Teatralnych. Około 1981 wystąpiła z PZPR. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1945), medalami wojskowymi: Medalem za Warszawę, Medalem za Odrę, Nysę i Bałtyk, Medalem Zwycięstwa i Wolności, oraz Złotym Krzyżem Zasługi (1950). Zmarła 22 maja 1983 w szpitalu w Aninie pod Warszawą; pochowana w Warszawie na Cmentarzu Komunalnym Północnym.

Twórczość

1. Jasełka. [B. m.:] Wydział Propagandy Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego 1944, 20 s.

2. Na skrzyżowaniu dróg. [Obrazek sceniczny]. [B. m.:] Wydział Propagandy Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego 1944, 15 s.

3. Wybór tekstów. [Monologi, skecze, piosenki żołnierskie]. [B. m.:] Wydział Propagandy ZPW [Zarządu Polityczno-Wychowawczego] 1 Armii Polskiej 1944, 29 s.

4. Wybór tekstów. [Monologi, skecze, piosenki żołnierskie]. [B. m.:] Wydział Propagandy ZPW [Zarządu Polityczno-Wychowawczego] 1 Armii Wojska Polskiego 1944, 36 s.

5. Między zimą a wiosną; Warszawa; Sojusznik; Jeńcy; Palmerowie; Dwie fale. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwo Literackie 1945, 45 s.

6. Rada Zakładowa. Obrazek sceniczny. Warszawa: Komisja Centralnych Związków Zawodowych w Polsce 1947, 24 s.

7. Spekulant. Obrazek satyryczny; Lala jest chora. Obrazek przedwojenny. Wyd. łącznie z: E. Fischer: Budowa. Skecz. Warszawa: Komisja Centralnych Związków Zawodowych w Polsce 1947, 38 s.

8. Pajęczyna. Komedia w 4 aktach. Prapremiera: Bielsko, Teatr Polski 1953. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1954, 71 s.

Przekłady

jidysz

[Przeł.] I. Kamińska. Wystawienie: Wrocław, Teatr Żydowski 1954.

See Studies

9. Dziwne szczęście Tomasza. Tragikomedia współczesna. Powst. 1959.

Sztuka przygotowywana do wystawienia przez Teatr Nowy w Łodzi w 1960. [Inf. autorki].

10. Teatr pokolenia. Przedmowa: E. Ajnenkiel. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1964, 221 s.

Historia Teatru Nowego w Łodzi (1949-1961).

See Studies

11. Twarze i maski. Szkice teatralne. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1970, 390 s.

Wybór artykułów i recenzji teatralnych drukowanych w czasopismach: „Teatr” 1958-1969, „Teatr i Film” 1958, „Dialog” 1961.

See Studies

12. Wycieczki w dwudziestolecie. O dramacie międzywojennym. [Szkice]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, 349 s.

Zawartość

Cz. 1. Tematy: Z perspektywy; Dwa paradoksy: Witkacy i Szaniawski; „Przepióreczka” [S. Żeromskiego] – anachroniczna i romantyczna; Kordiany i chamy; Błędne koło [temat rewolucji w dramacie]; Między amboną a farsą; Ucieczki [o dramacie poetyckim]; Od Anczyca do „Gałązki rozmarynu” [Z. Nowakowskiego]; Dworek, salon, dancing [dramat obyczajowy a farsa]. – Cz. 2. Portrety: Polski Savonarola [K.H. Rostworowski]; Sowizdrzał dramatopisarzem [A. Nowaczyński]; Portrecista i malarz [J. Iwaszkiewicz].

See Studies

13. Gustaw Holoubek. Notatki o aktorze myślącym. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1972, 82 s.

14. Gulgutiera. [Utwór dramatyczny; współautor:] J. Szajna. Prapremiera: Warszawa, Teatr Studio 1973. Druk w poz. 15.

Przekłady

niemiecki

[Przeł.] Ch. Vogel. Berlin 1974 [dod. do programu Forum Theater].

See Studies

15. Szajna. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1974, 211 s.

Zawartość

Oracje: Szajna i morze (Monolog); Szajna i „Faust”; Szajna i Witkacy. – Gulgutiera [poz. ↑]. – Interpretacje: Szajna i morze; Szajna o sobie; Inni o Szajnie: Przedstawienie „Gulgutiery” opisane przez krytyków i recenzentów nie tylko warszawskich; Szajna – od autora. – Nota biograficzna (Katalog twórczości scenograficznej i reżyserskiej J. Szajny).

16. Panie i panowie teatru. [Szkice]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1977, 311 s.

Zawartość

Od autora. – Panie: Aktorki; Irena Eichlerówna – „Cóż, od tegom kobieta...”; Elżbiety Barszczewskiej kobiety ze starych miniatur; Paradoksy Aleksandry Śląskiej; Clownada Barbary Krafftówny; Mai Komorowskiej kobieta z krzywdą w herbie; Gwiazda – Nina Andrycz. – Panowie: Dramat i aktor; Jana Świderskiego starzy i wykolejeni; Przemiany Tadeusza Łomnickiego; Zbigniew Zapasiewicz – aktor wszechmogący; Daniela Olbrychskiego junacy i inni; Wojciecha Pszoniaka nienasycenie; Potomkowie Chaplina – Fijewski, Pawlik, Michnikowski; Aktor i eseista. – Oni: Kiedy reżyser ma pomysły; Ceremonie Kazimierza Dejmka; Janusza Warmińskiego teatr okrucieństwa; Maska i twarz Ludwika Renégo; Hanuszkiewicz – entreprener teatru; Bohdana Korzeniewskiego obrazowanie dramatu; Stanisława Hebanowskiego filozofia upowszechniona. – Monologi: Szajna, Kosiński, Stopka: Szajna o reżyserii; Trzy spotkania z Janem Kosińskim; Lament i adoracja.

See Studies

17. Awanse i romanse. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1983, 335 s.

Zawartość

Łabędzie; Daniel; Czy tak było naprawdę?; Profesor i poeta; Sebastian; Artyści i administratorzy; Andrzej; Pan Filipek; Pałac; Profesor; Rudy; Karabin; Władek; Tarantella; Klątwa; Leduch; Spotkanie; Beethoven; Stara; Epilog.

18. Procesja na placu Teatralnym. [Powieść]. Powst. 1983.

Inf. A. Grodzicki: Wspominając Marię Czarnele. „Teatr” 1983 nr 12.

Przekłady i przeróbki

• W drodze na Berlin. [Utwór dramatyczny]. Według J. Łukowskiego. Oprac.: M. Czanerle. Warszawa: Komisja Centralnych Związków Zawodowych w Polsce 1947 16 s.

• L. Aragon: Rewizja. Sztuka w 1 akcie. Na podstawie noweli pt. Dobrzy sąsiedzi. Oprac.: M. Czanerle. Przekł.: J. Kott. Warszawa: Książka 1948, 31 s. Wyd. 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1949.

• A. Czechow: Oświadczyny. Żart sceniczny w 1 akcie. Przeł. M. Czanerle. Wstęp: C. Wojeńska. Warszawa: Książka 1948, 43 s. Wyd. 2 tamże 1948. Wystawienie: łącznie z innymi jednoaktówkami pt. Gruby i cienki: Teatr Minatury (objazdowy) pod patronatem Państw. Przedsiębiorstwa Imprez Estradowych 1952.

• B. Prus: Bywa i tak na świecie. Komedia w 3 odsłonach. Na podstawie noweli. Oprac.: M. Czanerle. Wstęp: T. Wojeński. Warszawa: Książka 1948, 47 s. Wyd. 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1949.

• B. Prus: Sukienka balowa. Sztuka (w 1 akcie) w 2 odsłonach. Na podstawie noweli udramatyzowała M. Czanerle. Wstęp: T. Wojeński. Warszawa: Książka 1948, 41 s. Wyd. 2 Warszawa: Książka i Wiedza 1949.

• W. Lewszin: Przyjacielska przysługa. Jednoaktówka. Adaptacja: M. Czanerle. „Materiały Świetlicowe” 1949 nr 3 s. 25-30.

• Ameryka... Obrazki satyryczne pióra K. Kriwoszeina, L. Lencza, M. Lewitina, A. Czikarkowa. Przeł. M. Czanerle. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 58 s.

• M. Swietłow: Po dwudziestu latach. Poemat dramatyczny w 4 aktach z prologiem i epilogiem. Przeł. M. Czanerle. Wiersze w tekście przeł. W. Słobodnik. Warszawa: Czytelnik 1960, 87 s.

Prace redakcyjne

1. 22 lipca. Montaż historyczno-literacki. Oprac.: M. Czanerle i A. Milska. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 130 s. Wyd. 2 uzupełnione tamże 1950.

2. Październik 1917. Montaż historyczno-literacki. Pod red. M. Czanerle. Oprac. muzyczne: E. Olearczyk. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 315 s. Wyd. 2 uzupełnione tamże 1950.

3. 9 Maja Dzień Zwycięstwa. Materiały historyczno-literackie pod red. M. Czanerle. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950, 249 s.