BIO

Born on 6 March 1957 in Gliwice; son of the railway administrator Czesław Olejniczak, and Maria, née Raczek. He completed his advanced secondary education at the Chemistry Technical School in Gliwice in 1977. The following year he started a degree in Polish philology at the University of Silesia (UŚ) in Katowice. He worked for two years from 1982 as a teacher of Polish language at the Adam Mickiewicz Grammar School in Katowice. In March 1983, he took up a post as a trainee assistant at the Department of Literary Theory at the Institute of the Study of Polish Literature (INoLP; which since 2005 has been named after Ireneusz Opacki) at UŚ. He graduted with a master's degree in 1983, joining the Literary History Commission of the Katowice Branch of the Polish Academy of Sciences the same year (he was made head of the Commission in 2011). He was appointed assistant at INoLP at UŚ in 1984. He made his debut in 1985 with the article Problematyka marksistowska w „Dzienniku” Witolda Gombrowicza, czyli jedenasty esej przy Gombrowiczu (Marxism in Witold Gombrowicz's "Diary", or the eleventh essay on Gombrowicz), which was published in Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (no. 676). In subsequent years his research focused on contemporary Polish literature, in particular works by émigré authors. Between 1986 and 1990, he also worked as a Polish teacher at the Karol Świerczewski Grammar School in Zabrze before moving to the STO Stanisław Konarski Grammar School No. I in Katowice, where he worked until 2002. In 1988, he joined the Scientific Board of the quarterly "FA-art", before becoming a regular contributor to the journal, where between 1992 and 2000 he published book reviews. He was awarded a doctoral degree in 1991 for his dissertation Motywy arkadyjskie w twórczości Stanisława Vincenza, Jerzego Stempowskiego, Józefa Wittlina, Czesława Miłosza (Arcadian Motifs in the Works of Stanisław Vincenz, Jerzy Stempowski, Józef Wittlin and Czesław Miłosz), which was supervised by Prof. Ireneusz Opacki. Olejniczak was subsequently appointed lecturer. He was awarded a habilitation degree in 2000 for his study W-Tajemniczanie – Aleksander Wat (Initi-ation – Aleksander Wat) and was subsequently appointed associate professor at UŚ. From 2002 to 2007 he was associate dean of the Faculty of Philology at UŚ. In December 2004 he was made state-appointed professor. In 2005, he was appointed to the Scientific Board of the yearbook "Archiwum Emigracji" ("Émigré Archive"), while in 2006 he was made Chair of the Senate Commission for Education, serving in the role until 2008. That year he co-founded Stowarzyszenie "Edukacja dla Przyszłości" (Education for the Future Association), serving as its chair until 2015. In 2008/09 he was head of the Department of Literary Theory at INoLP at UŚ. He participated in numerous Polish and international academic conferences. He was a visiting lecturer in Naples in 2005. The Socrates/Erasmus programme took him to Bucharest in 2009, Vilnius in 2010 and Stockholm in 2011. He was appointed full professor at UŚ in 2010. In 2012/13 he also worked at the University of Economics in Katowice, where he served as Head of the Autonomous Department of Economic Journalism and New Media, Deputy Dean for Quality Assurance in Teaching, and Curator of the study programme in Journalism and Social Communications. In 2016, he was appointed to the chapter of the Witold Gombrowicz Literary Prize. He was awarded the University of Silesia Rector's Prize on several occasions in recognition of his achievements in research and administration. He received the Medal of the Commission of National Education in 2005, the Bronze Cross of Merit in 2005 and the Gold award for Distinguished Service to the University of Silesia in 2005. He married the Polish philologist Elżbieta Pieczyrak 1985. They have a daughter, Marta (b. 1987). He lives in Świętochłowice.

Twórczość

1. Arkadia i małe ojczyzny. Vincenz, Stempowski, Wittlin, Miłosz. Kraków: Oficyna Literacka 1992, 245 s. Kolekcja Konesera Literatury.

Rozprawa doktorska.

Nagrody

Nagroda Rektora Uniwersytetu Śląskiego za rozprawę doktorską roku 1991.

Zawartość

Wstęp. – Cz. 1. Źródła: Figury wygnania. Sylwetki pisarzy; Wspomnienie, wspomnienia, idealizacja. O cechach twórczości Vincenza, Stempowskiego, Wittlina i Miłosza; Arkadia – topos i idea. Opis ewolucji motywu. – Cz. 2. Ilustracje: Metafizyka Arkadii. Szkic o twórczości Stanisława Vincenza; Brak Arkadii? Szkic o twórczości Jerzego Stempowskiego i Józefa Wittlina; Między Arkadią i katastrofą. Szkic o twórczości Czesława Miłosza; W Europie Środkowej. Uwagi na marginesie współczesnej dyskusji.

2. Czytając Miłosza. Katowice: Śląsk 1997, 321 s. Biblioteka Interpretacji, t. 2. Wyd. 2 poszerzone i poprawione tamże 2011, 376 s.

Zawartość

Zawiera kalendarium życia i twórczości, wybór wierszy z: Cz. Miłosz: Wiersze. T. 1-3. Kr. 1993; Na brzegu rzeki. Kraków 1994, oraz objaśnienia, uwagi o lekturze i konteksty.

3. Emigracje. Szkice, studia, sylwetki. Katowice: Para 1999, 236 s.

Zawartość

Figury wygnania – sylwetki pisarzy [por. poz. ]; Witold Gombrowicz; Gombrowicz – Dante; Stanisław Vincenz – Czytanie i dialog; „Dziennik” Jana Lechonia – próba lektury; Józef Wittlin trzy razy: I. Odpowiedzialność pisarza, II. Spojrzenia Wittlina, III. Wittlin wobec „Innego”; Aleksander Wat.

4. W-Tajemniczanie – Aleksander Wat. [Rozprawa]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1999, 289 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1797.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

Wstęp. – Los; Diabeł; Duchowość; Ból; Księga; Poezja.

5. Kłamstwo nieprzerwanie nas drąży. Cztery szkice o Gombrowiczu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2003, 159 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2124.

Zawartość

Marksizm” Gombrowicza?; Relacja Gombrowicz – Giedroyc. Listy; Podmiot(y) Gombrowicza; Splot – plotki, trupy i „Rzeczy ostateczne”.

6. Powroty w śmierć. [Szkice]. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2009, 263 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2696.

Zawartość

Powroty w śmierć; Bruno Schulz; Aleksander Wat; Józef Wittlin; Czesław Miłosz; Witold. Gombrowicz. – Coda [zakończenie].

7. Miłosz. Autobiografia. Cztery eseje. Katowice: Uniwersytet Śląski; Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich 2013, 241 s.

Zawartość

Wprowadzenie. – Miłosz. Autobiografia; Mistrzowie?; Opowiedzieć Historię; Być na miarę literatury.

8. Inflacja – deflacja. Szkice o literaturoznawczej teorii i praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN; Katowice: Uniwersytet Śląski 2016, 356 s.

Zawartość

Wprowadzenie. – I. Wokół teorii i interpretacji: 1. Inflacja – deflacja. O literaturoznawczej praktyce; 2. Teoria – interpretacja – czytanie; 3. Granice (w badaniach literackich); 4. Projekt: historia literatury; 5. Dwa razy: Na boku. Pisarze teoretykami literatury…?; 6. Wat Panasa. – II. Europa się nie udała. Europa, tożsamość, identyfikacja: 7. Europa się nie udała? (projekty dyskursu iluzji); 8. Tożsamość emigranta; 9. Zwątpienie (w) tożsamość i wielokulturowość; 10. Reprezentacja śmierci; 11. Schulz, Wat, Wittlin – ścieżki donikąd; 12. Śmierć masowa mówiła w jidysz. – III. Ilustracje: 13. Bez przebaczenia – dwa ślady; 14. Autobiografia i fantazmaty; 15. Vincenz i nowoczesność; 16. Migracje Stanisława Vincenza; 17. Czechowicz nowoczesny?; 18. Konfesja (?), spojrzenie w niebo, po klęsce (?). Klęska Leopolda Staffa; 19. Białoszewski. Autoportrety; 20. „Na przykład Barańczak Stanisław…”. Projekt krytyki egzystencjalnej; 21. Zamieranie Gombrowicza. Kronos; 22. O jednym zdaniu Witolda Gombrowicza.

9. Pryncypia i marginesy Schulza. Eseje. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2019, 156 s. Biblioteka Schulz/Forum 7.

10. Białoszewski 2018/2019. [Monografia]. Kraków: Wydawnictwo Pasaże 2020, 341 s. Granice Wyobraźni.

11. Lęki jestem'u. [Esej]. Białystok: Prymat Mariusz Śliwowski, Wydział Filologiczny. Uniwersytet w Białymstoku 2020, 67 s. Prelekcje Mistrzów 13.

12. Witold Gombrowicz – ja! [Monografia]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2021, 252 s. Projekt: Egzystencja i Literatura.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektorniczny: Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2021, plik w formacie PDF.

13. Myśleć Kafką. Teksty i konteksty. [Współautorzy:] M. Jochemczyk, M. Piotrowiak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2023, 271 s. Oikos. Komparatystyka Literacka i Kulturowa, 5.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2023, plik tekstowy PDF.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Problematyka marksistowska w „Dzienniku” Witolda Gombrowicza, czyli jedenasty esej przy Gombrowiczu. W: Studia skamandryckie i inne. Katowice 1985 s. 134-152.
Cygańskim wozem do Ameryki. Szkic o emigracji Kazimierza Wierzyńskiego. W: Skamander. T. 5. Studia o twórczości Kazimierza Wierzyńskiego. Katowice 1986 s. 179-190.
Dyskurs i autobiografia. Wokół prozy Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. W: Studia o przemianach gatunkowych w powieści polskiej XX wieku. Katowice 1987 s. 154-176.
Antoni Słonimski „w sprawie” Miłosza. W: Skamander. T. 6. Studia o twórczości Antoniego Słonimskiego. Katowice 1988 s. 169-183.
Powieść jako esej. „Almanach Humanistyczny”* 1988 nr 8 s. 114-122.
Czesław Miłosz. „Trwoga-sen” (1918). Palimpsest. W: Znajomym gościńcem. Katowice 1993 s. 151-161.
Trzeba chronić tę miłość... Kłopoty z tekstem. W: Podsłuchane, zapisane. Katowice 1993 s. 28-37.
Tyrmand! W: Pisarze emigracyjni. Sylwetki. Kraków 1993 s. 169-182.
Esej i dziennik na emigracji; Jerzy Giedroyć [!]; Proza „wspominkarska. W: Literatura emigracyjna 1939-1989. Katowice 1996 s. 226-259; 259-276; 126-136.
Miłosz, PRL i historia – „Który skrzywdziłeś. W: Kanonada. Interpretacje wierszy polskich. (1939-1989). Katowice 1999 s. 54-66.
Poeta dziewięćdziesięcioletni – Czesław Miłosz. Akcent 2000 nr 1/2 s. 156-165.
Emigracja – nietożsamość (Na przykład Aleksander Wat). W: Powroty w zapomnienie. Kraków 2001 s. 163-175.
Niemożność opowieści – Stanisław Vincenz. W: Stanisław Vincenz. Humanista XX wieku. Lublin 2002 s. 329-342 [dot. m.in.: ks. Stanisława Vincenza: Outopos].
Wat i futuryzm. (Futurystyczne korzenie twórczości Wata). W: W „antykwariacie anielskich ekstrawagancji. Lublin 2002.
Ja to ktoś inny. Przygody podmiotu Aleksandra Wata. W: Tkanina. Katowice 2003 s. 210-221, przekład niemiecki: „«Ich» ist ein anderer”. Abenteuer des Subjekts von Aleksander Wat. [Przeł.] A. Grzybkowska. W: Aleksander Wat und „sein” Jahrhundert. Wiesbaden 2002 s. 175-188.
Tożsamość. Szkic przy Aleksandrze Wacie. W: Żydzi w literaturze. Katowice 2003 s. 87-97.
Nagość” Gombrowicza. W: Intymność wyrażona. Katowice 2006 s. 127-137.
Lietuva prabègus pusei amžiaus. Sugrįžimai (įsivaizduojami Ir realüs) į Miłoszo vaikystès šalį. [Przeł.] A. Radzevičius. W: Czesławas Miłoszas Iš XXI Amžiaus Perspektyvos. Kaunas 2007 s. 86-98.
Miejsce Brunona Schulza w literaturze modernistycznej. W: NarRacje po końcu (wielkich) narRacji. Warszawa 2007 s. 303-315.
Witold Gombrowicz revient en Europe. „Moi” et „moi”, „maintenant” et „autrefois”, „ici” et „là-bas”. W: Witold Gombrowicz entre l’Europe et l’Amérique. Lille 2007 s. 195-212.
O poezji Marcina Świetlickiego. Rozpoznanie wstępne. W: Nowa poezja polska. Kraków 2009 s. 351-358.
Antologia Miłosza. Postscriptum Polonistyczne 2011 nr 1 s. 201-210.
Druga? Awangarda? Czechowicz – Miłosz. W: Miłosz – Czechowicz. Lektury paralelne. Lublin 2011 s. 41-52. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 7 kwietnia 2024].
Miłosz na miarę literatury. Pamiętnik Literacki 2011 z. 2 s. 99-111.
Józef Wittlin w nielubianym mieście. W: Od New Orleans do Mississauga. Warszawa 2015 s. 50-65.
Daty i rana. Tadeusz Nowak. W: Nowy Nowak (Tadeusz). Katowice 2016 s. 211-227.
Dwa sanatoria – dwa uniwersytety. „Schulz Forum2018 nr 12 s. 17-36.
Dziedzictwo Schulza. „Konteksty2018 nr 1/2 s. 88-94.
Emigracyjne eseje (?) Jerzego Pietrkiewicza. „Archiwum Emigracji2018/2019 z. 1/2 s. 35-42.
Księga Myśliwski (w oczekiwaniu na siódmy rozdział...). W: Myśl Myśliwskiego. Katowice 2018 s. 9-49.
Ojcowie i synowie- Schulz i Myśliwski. W: Przed i po. Bruno Schulz. Kraków; Nowy Sącz 2018 s. 297-322.
Takiej wiosny rzetelnej nikt nie widział w świecie...”. Wokół jednego wiersza Bolesława Leśmiana i paru ważnych spraw. W: Rok 1918 w polskiej pamięci kulturowej. Warszawa 2019 s. 146-157.
W rzeczy samej byliśmy spiskowcami. W: Przed i po. Witold Gombrowicz. Vol. 1. Kraków 2019 s. 211-232.
Bruno Schulz, Witold Gombrowicz, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska w Zabrzu.W: Obecność słowa w Zabrzu. Zabrze 2020 s. 375-381.
Miłosz. Przed i po. W: Przed i po. Czesław Miłosz. Kraków; Zabrze 2021, s. 385-406.
Ucho igielne. W: Narracja dyskurs historia. Warszawa 2022 s. 303-324.
Mnie to nie dotyczy... Impresja. W: Przed i po. Wisława Szymborska. Kraków 2023 s. 155-162.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Po Dantem. Wybór materiałów z VIII Konferencji Pracowników Naukowych i Studentów Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Pod red. J. Olejniczaka. Katowice: Górnośląskie Centrum Kultury 1996, 158 s.
2. Na boku. Pisarze teoretykami literatury?... (Szkice). Katowice 2007-2016.

[T. 1.] Red. nauk.: J. Olejniczak i M. Bogdanowska. Katowice: Agencja Artystyczna Para 2007, 179 s.

T. 2. Red. nauk. J. Olejniczak i A. Szewerna-Dyrszka. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2010, 215 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2778.

T. 3. Red. nauk. J. Olejniczak i A. Szawerna-Dyrszka. Katowice: Agenicja Artystyczna Para 2012, 178 s.

T. 4. Red. nauk. J. Olejniczak i A. Szewerna-Dyrszka. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2016. 209 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 3534.

3. Starość raz jeszcze... (Szkice). Red.: J. Olejniczak, S. Zając. Katowice: Agencja Artystyczna Para 2007, 291 s.
Materiały konferencji, która odbyła się w 2006 w Katowicach.
4. Ciało, granice, kanon. Studia. Pod red. J. Olejniczaka i M. Rygielskiej. Katowice: Agencja Artystyczna Para 2008, 247 s.
5. E. Ożarowska: Bez tytułu. Wiersze. Wybór … Katowice: Agencja Artystyczna Para 2009, 32 s.
6. Polityczność literatury, polityczność literaturoznawstwa, gramatyka sprzeciwu. Red.: J. Olejniczak, R. Knapek, M. Szumna. Katowice: Agencja Artystyczna Para 2012, 298 s.
7. Teoria nad-interpretacją? Pod red. J. Olejniczaka, M. Baron, P. Tomczoka. Katowice: Uniwersytet Śląski, Wydawnictwo FA-art 2012, 238 s.
8. J. Wittlin: Listy do redaktorów „Wiadomości. Oprac. i przypisami opatrzył J. Olejniczak. Konsultacja edytorska: B. Dorosz. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytet Mikołaja Kopernika 2014, 506 s.
9. Nowy Nowak (Tadeusz). Zbiór szkiców. Pod red. J. Olejniczaka i R. Knapka. Z reprodukcją obrazów S. Baja. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2016, 262 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 3517.
10. Wyjść poza tekst. Literatura wobec tradycji i rzeczywistości. Pod red. S.P. Kukulaka i J. Olejniczaka. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2016, 302 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 3549.
11. Myśl Myśliwskiego. (Studia i eseje). Pod red. J. Olejniczaka, przy współudziale M. Bonieckiej i P. Zająca. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2018, 340 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 3697.
12. Przed i po. Bruno Schulz. Pod red. J. Olejniczaka. Kraków; Nowy Sącz: Wydawnictwo Pasaże 2018, 447 s.
13. Przed i po. Witold Gombrowicz. Vol. 1-2. Pod red. J. Olejniczaka. Kraków: Wydawnictwo Pasaże 2019, 540 s. Granice Wyobraźni.
14. Przed i po. Czesław Miłosz. Pod red. J. Olejniczaka. Kraków: Wydawnictwo Pasaże; Zabrze: Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Fusieckiego w Zabrzu 2021, 418 s. Granice Wyobraźni.
15. Przed i po. Wisława Szymborska. Pod red. J. Olejniczaka. [Ilustracje: J. Stefańczyk]. Kraków: Wydawnictwo Pasaże 2023, 281 s. Granice Wyobraźni.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2010, 2013.

Arkadia i małe ojczyzny

A. DZIADEK. „Postscriptum1992 nr 3.
A. BAGŁAJEWSKI: Wygnanie i powrót. Znak 1993 nr 11.
M. KRAKOWIAK. „Ruch Literacki1993 z. 6.
J. KUBICKA. „Słowo1993 nr 146.
A.S. KOWALCZYK: Stąd do Arkadii. Kresy 1994 nr 17.

Czytając Miłosza

A. DZIADEK: Jak czytać Miłosza?Śląsk1997 nr 11.

Emigracje

R. MOCZKODAN: Rozczarowujące „Emigracje... Archiwum Emigracji 2000 z. 3.

W-Tajemniczanie – Aleksander Wat

P. MAJERSKI: Twarz poety. Nowe Książki 1999 nr 12.
B. PRZYMUSZAŁA: Wat i Derrida?Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka2000 t. 7.
H. WITEK: W-Tajemniczanie. Śląsk 2001 nr 2.

Kłamstwo nieprzerwanie nas drąży

T. MIZERKIEWICZ. „Pamiętnik Literacki2004 z. 4.

Powroty w śmierć

B. PIEŃKOWSKA: Pięć ruchów w stronę śmierci. Nowe Książki 2009 nr 11.
D. KISIAŁA: Śmiertelnie niebezpieczne podróże i tajemnica „sztuki poetyckiej. Postscriptum Polonistyczne 2011 nr 2.

Pryncypia i marginesy Schulza

J. Franczak: Schulz: lektura i tortura. „Nowe Książki2020 nr 6 [dot. też: H. Lewi: Bruno Schulz czyli Strategie mesjańskie].

Białoszewski 2018/2019

A. JUCHNIEWICZ: Prześwietlanie prywatnej mironczarni. „Nowe Książki2021 nr 11.

Witold Gombrowicz - ja!

A. HAUSNER: Wlokę za sobą przeszłość jak mglisty ogon komety. „Dialog2021 nr 10.
M. MISIAK: Ludzie, którzy nie są mną. „Nowe Książki2022 nr 4.