BIO
Urodzony 29 lipca 1926 we Lwowie; syn Tadeusza Bocheńskiego, poety, tłumacza, filologa klasycznego, i Marii z Jankowskich. W dzieciństwie mieszkał kolejno w Lublinie, Krakowie (od 1931), Zakopanem (od 1937). W czasie okupacji niemieckiej przebywał od 1943 w Chełmie, gdzie pracował w firmie „Złoty rój”. Debiutował we wrześniu 1944 wierszem Polska bezgraniczna opublikowanym w tygodniku „Odrodzenie” (nr 1). Wówczas zaczął także ogłaszać przekłady z literatury greckiej, a później łacińskiej i niemieckiej. W 1945 przeniósł się do Lublina, gdzie zdał jako ekstern maturę i rozpoczął studia polonistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jednocześnie był redaktorem „Przewodnika Świetlicowego” przekształconego następnie w dwutygodnik „Światło” (wychodził do 1947). W 1947 zamieszkał w Warszawie i pracował w redakcji dwutygodnika „Pokolenie”. W tymże roku został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, PZPR). W 1948-49 pracował w dziale kulturalnym pisma „Pokolenie” wydawanego przez Związek Młodzieży Polskiej oraz w redakcji „Trybuny Wolności”. Pierwszy utwór prozą – nowelę Ogród – ogłosił w 1948 w „Kuźnicy” (nr 1/2, 3). W 1949/50 studiował przez rok na wydziale dramaturgicznym Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Od 1950 był członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP), pełnił okresowo funkcję jednego z sekretarzy Zarządu Głównego. W 1950-54 współpracował z „Nową Kulturą”, publikując artykuły i recenzje. Pisał także teksty piosenek masowych. W celu obserwacji środowiskowej, spędził na przełomie 1950/51 dłuższy czas na wsi. W 1951 zawarł związek małżeński z Hanną Piekarską, dziennikarką. Wyjeżdżał kilkakrotnie do Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz w 1954 do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, ogłaszał następnie reportaże ze swoich podróży. W 1952-58 był członkiem redakcji „Przeglądu Kulturalnego”, a od 1960 nadal jego stałym współpracownikiem, jako recenzent i autor reportaży. Od 1955 należał do Polskiego PEN Clubu. W 1957 odbył kilkumiesięczną podróż po Afryce, odwiedzając Egipt, Sudan, Etiopię, Nigerię i Ghanę; wrażenia pt. Na przełaj przez Afrykę drukował w „Trybunie Ludu” (1957 od nr 157). W 1959 współpracował przez pewien czas jako felietonista z „Życiem Warszawy”. W latach sześćdziesiątych zajmował się pisaniem tekstów do muzyki rozrywkowej (pod pseudonimem Adam Hosper). W 1965 wyjeżdżał do Republiki Federalnej Niemiec, Francji i Włoch. W 1966 po proteście przeciw wydaleniu z partii Leszka Kołakowskiego, został usunięty z PZPR. W 1970 i 1973/74 przebywał dłuższy czas we Włoszech, a w 1972/73 na stypendium literackim w Berlinie Zachodnim w ramach programu Artyści w Berlinie . W styczniu 1976 należał do sygnatariuszy Memoriału 101 , wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej; podpisał także oświadczenie w obronie represjonowanych uczestników strajków w Ursusie i Radomiu. Od tego czasu był objęty cenzuralnym zakazem druku. W 1977 należał do współzałożycieli wydawanego poza cenzurą pisma „Zapis” i był do 1981 członkiem jego redakcji. Od 1978 działał także w nielegalnym Towarzystwie Kursów Naukowych. W grudniu 1980 został wybrany do Zarządu Głównego ZLP, a w 1981 przewodniczącym komisji rewizyjnej Polskiego PEN Clubu. Po paroletniej przerwie spowodowanej odmowami wydania paszportu, odbył w 1981 kilka podróży (do Berlina Zachodniego, Szwecji, Anglii). 13 grudnia 1981 został internowany (wkrótce zwolniony z powodu złego stanu zdrowia). Nieliczne publikacje zamieszczał w następnym okresie w wychodzących poza cenzurą „Tygodniku Mazowsze” i „Kulturze Niezależnej” (pod pseudonimem Teodor Ursyn) oraz w „Nowym Zapisie” (anonimowo; był także członkiem redakcji). W 1985 otrzymał przyznawaną przez środowisko opozycji nagrodę im. A. Kijowskiego za twórczość eseistyczną. W 1987-90 wchodził w skład Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Lechu Wałęsie. Po wznowieniu działalności Polskiego PEN Clubu w 1988 został powtórnie wybrany przewodniczącym komisji rewizyjnej, w 1991 wiceprezesem, a w 1997-99 pełnił funkcję prezesa. W tymże roku uczestniczył w międzynarodowym spotkaniu Sen o Europie w Berlinie Zachodnim oraz był członkiem jury niezależnej nagrody literackiej im. B. Sadowskiej. W 1989 został członkiem Komitetu Założycielskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP), w 1989/90 był członkiem Zarządu Głównego SPP. Od 1989 publikował artykuły publicystyczne i literackie w „Gazecie Wyborczej”. W 2003-06 był członkiem Rady Języka Polskiego przy prezydium PAN. W 2005 otrzymał nagrodę Ministra Kultury, w 2006 nagrodę im. J. Parandowskiego przyznawaną przez Polski PEN Club. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1954) oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1997). Mieszka w Warszawie.
Twórczość
1. Fiołki przynoszą nieszczęście. Opowiadania. [Warszawa:] Czytelnik 1949, 139 s.
Zawartość
2. Die polnische Literatur im Kampf um den Fortschritt. [Odczyt]. Berlin: Verlag Blick nach Polen 1951, 31 s.
3. Z życia Niemieckiej Republiki Demokratycznej. (Dlaczego za Odrą mamy przyjaciół). [Reportaż]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1951, 54 s.
4. Zgodnie z prawem. Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1952, 231 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1953, wyd. 3 1954, wyd. 4 1954.
Zawartość
5. Podróż i szczypta filozofii. [Reportaż z podróży po ZSRR]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 125 s.
Przekłady
ukraiński
6. Fakty i zwierzenia. [Felietony]. Warszawa: Czytelnik 1957, 100 s.
7. Pożegnanie z panną Syngilu albo Słoń a sprawa polska. [Powieść]. Druk pt. Słoń a sprawa polska. „Przegląd Kulturalny” 1957 nr 33, 35, 37, 40, 42, 46, 48, 158 nr 1, 5, 8, 10, 12, 14, 16, 19, 21. Wyd. osobne Warszawa: Iskry 1960, 324 s. Wyd. 2 Warszawa: Czytelnik 1963.
Przekłady
słowacki
8. Boski Juliusz. Zapiski antykwariusza. Warszawa: Czytelnik 1961, 169 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1962, wyd. 3 1966, wyd. 4 1972, wyd. 5 1975; wyd. 6 Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA 1991; [wyd. 7] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1997; Warszawa: Świat Książki – Bertelsmann Media 2006.
Nagrody
Przekłady
niemiecki
rosyjski
słowacki
węgierski
9. Retro. [Opowiadania]. Powst. 1948-1962. Chotomów: Verba 1990, 92 s.
10. Tabu. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1965, 115 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1971; wyd. 3 Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza 1992.
Nagrody
Przekłady
estoński
niemiecki
słowacki
Adaptacje
teatralne
telewizyjne
11. Nazo poeta. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1969, 285 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1974, [wyd. 3] tamże 1999.
Przekłady
niemiecki
słowacki
węgierski
Adaptacje
teatralne
12. Tyberiusz. Cz. 1. Prospekt. [Powieść]. Powst. 1970. Fragm.: „Zapis” 1977 nr 1 s. 73-80.
13. Krwawe specjały włoskie. [Eseje]. Powst. 1974-76. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1982, 244 s.
Zawartość
Przekłady
niemiecki
14. Stan po zapaści. [Powieść]. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1987, 107 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Londyn: Aneks 1988, 133 s.; [wyd. 3] Warszawa: Niezależna Oficyny Wydawnicza NOWA 1990.
Nagrody
Przekłady
francuski
Adaptacje
radiowe
telewizyjne
15. Atalanta najlepsza biegaczka świata. Opracowanie graficzne: Z. Byczek. [Komiks]. Warszawa: Sport i Turystyka 1991, [32] s.
16. Kaprysy starszego pana. [Szkice literackie]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004, 259 s.
17. Trzynaście ćwiczeń europejskich. Warszawa: Świat Książki 2005, 224 s.
Nadto teksty piosenek masowych w latach 1950-1954 oraz rozrywkowych w latach sześćdziesiątych (pod pseudonimem Adam Hosper).
Przekłady i adaptacje
Wyd. skrócone dla młodzieży: [T.] 1-2. Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza 1982, 79 + 46 s.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1953, 1956, 1966, 1988, 1989, 2004.
