BIO
Urodzona 9 maja 1887 w Warszawie; córka Teodora Bruna i Celiny z Kaufmanów. Pochodziła ze środowiska mieszczańskiego związanego z ruchem robotniczym. Siostra publicysty i krytyka literackiego Juliana Brun-Bronowicza. Działalność społeczno-polityczną rozpoczęła w latach szkolnych; w 1902 wstąpiła do Związku Młodzieży Socjalistycznej, brała też udział w wydawaniu w Warszawie nielegalnego pisemka młodzieży szkół średnich „Ruch”. W 1903 ukończyła gimnazjum rządowe w Warszawie i rozpoczęła studia przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie; po dwóch semestrach zmuszona była ze względu na chorobę matki przerwać studia i powrócić do Warszawy. Pracowała na kursach wieczorowych na terenie fabryk za co została w 1907 aresztowana i po trzech miesiącach więzienia wydalona za granicę. W 1908 wyszła za mąż za Stanisława Bobińskiego, działacza Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy. W latach następnych w związku ze studiami, a potem pracą zawodową męża inżyniera-leśnika przebywała kolejno w Tharantcie pod Dreznem i w Suchej w Galicji. W 1913 wraz z mężem wezwanym przez partię do pracy politycznej powróciła do Warszawy. Po aresztowaniu męża i wywiezieniu go w 1915 do Piotrogrodu pracowała w Bibliotece Publicznej na ulicy Koszykowej. W tym czasie napisała pierwszą powieść dla młodzieży O szczęśliwym chłopcu. W lutym 1918 na skutek starań męża, który był delegatem podczas rokowań z Niemcami w Brześciu, wyjechała do Rosji. Po krótkim pobycie w Piotrogrodzie zamieszkała w Moskwie, gdzie pracowała w Ludowym Komisariacie Opieki Społecznej jako członek kolegium oraz w Ludowym Komisariacie Polskim (w Wydziale Naukowym). Równocześnie była współpracownikiem dziennika polskiego „Trybuna”. W grudniu 1918 udała się do Polski po córkę, Celinę. Zatrzymana przez wydarzenia wojenne przebywała w Warszawie i zajmowała się pracą literacką m. in. publikując utwory dla dzieci w piśmie „W słońcu”. W 1920 przez Niemcy i Estonię powróciła do Moskwy. Współpracowała z wydawanymi tam polskimi czasopismami: „Towarzysz” (1921-22), „Trybuna Komunistyczna” (1921-24), „Świt” (1926-27; w 1926 sekretarz redakcji), „Trybuna Radziecka” (1927-31), „Kultura Mas” (1929-36; w 1929 sekretarz redakcji) oraz „Gwiazda Młodzieży” (Mińsk, 1925), „Sierp” (Kijów, 1926). Była kierownikiem literackim „Trybuny Robotniczej” i członkiem redakcji pisma dla dzieci „Towarzysz”. Od 1925, pracując w Centralnym Biurze Pionierskim, publikowała liczne broszury szkoleniowe i współpracowała z pismami: „Komsomolskaja Prawda”, „Pionierskaja Prawda”, „Pionier”, „Junyje Stroitieli”. W związku z kolektywizacją wsi brała udział w akcji tzw. „redakcji wyjazdowych”; jesienią 1929 z ramienia redakcji „Trybuny Robotniczej” wyjechała na Białoruś do kołchozów pod Mińskiem, skąd nadsyłała reportaże i opowiadania do pism radzieckich, a w 1934 oddelegowana przez Związek Pisarzy Radzieckich przez pół roku pracowała w gazecie sowchozu Kubań. Była członkiem Związku Pisarzy Radzieckich (od 1934) i współpracownikiem literackim Państwowego Teatru Polskiego w Kijowie (1936). Aresztowana w 1937 na podstawie fałszywych oskarżeń przebywała do 1943 w obozie w środkowej Syberii. Po powrocie pracowała w redakcji pism „Nowe Widnokręgi” i „Płomyk”. W 1945 przyjechała do Polski. Zamieszkała w Warszawie i kontynuowała pracę literacką. Od lutego 1948 była członkiem Polskiej Partii Robotniczej, następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Za twórczość dla dzieci i młodzieży otrzymała w 1951 nagrodę Prezesa Rady Ministrów, a w 1953 Nagrodę Państwową. W 1955 została członkiem Polskiego PEN Clubu. Odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1950), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958) oraz radzieckim Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. Zmarła 9 czerwca 1968 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Powązkowskim.
Twórczość
1. O szczęśliwym chłopcu. [Powieść ]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze 1918, 191 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1921; wyd. 3 Warszawa: J. Mortkowicz 1930; wyd. 4 Warszawa: Czytelnik 1946, tamże: wyd. 5 1948, wyd. 6 1949, wyd. 7 1953, wyd. 8 1956, wyd. 9 1958, wyd. 10 1961, wyd. 11 1965.
Przekłady
słowacki
2. Stach sobie-pan. Historia prawdziwa. Powst. 1918/1919. Wyd. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze 1929 [właśc. 1928], 55 s. Wyd. nast.: Łódź: Łódzki Instytut Wydawniczy 1947; wyd. 2 poprawione Warszawa: Nasza Księgarnia 1958.
Przekłady
rosyjski
3. O kotku góralu. „W słońcu” 1919 nr 16-18, 20. Wyd.osob. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 30 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, tamże: wyd. 3 1959, wyd. 4 1961.
4. Pionierzy. [Powieść]. Cz. 1. W obozie. Moskwa: „Trybuna” 1924, 65 s. Wyd. nast.: Ze słowem wstępnym J. Wełykanowicza. Warszawa: Nasza Księgarnia 1951, 139 s.; tamże: wyd. 2 1952, wyd. 3 1953, wyd. 4 1955, wyd. 5 1963.
Przekłady
francuski
niemiecki
norweski
rosyjski
szwedzki
5. Małe opowiadania pionierskie. Moskwa: „Trybuna” 1925, ok. 40 s.
Przekłady
grecki
koreański
rosyjski
6. Sąd; Dzień matki-robotnicy. Opowiadania z życia pionierów. Moskwa: Centralne Wydawnictwo Ludów SSSR 1925, 30 s.
Przekłady
niemiecki
rosyjski
Wyd. osobne: Sąd pionierów. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950, 28 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1952, wyd. 3 1953.
Przekłady
ormiański
rosyjski
7. Tajemnica Romka. Opowiadanie dla młodzieży. „Płomyk” 1928/1929 nr 23-42. Wyd. osobne Warszawa: J. Mortkowicz 1930, 90 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1935, wyd. 3 1936.
8. Zemsta rodu Kabunauri. Powieść. Wyd. pt. Zemsta Kabunauri. Moskwa: Centralne Wydawnictwo Ludów SSSR 1931, 169 s. Wyd. nast. pt. Zemsta rodu Kabunauri: Warszawa: Nasza Księgarnia 1950, 253 s., tamże z przedmową autorki 1951; wyd. 3 1953, wyd. 4 1954, wyd. 5 1956, wyd. [6] 1962, wyd. 7 1966.
Przekłady
angielski
czeski
hebrajski
niemiecki
norweski
rosyjski
słowacki
węgierski
9. Ludzie „Czerwonego Frontu”. Powieść z życia kolektywów polskich na Białorusi w r. 1930. Moskwa: Wydawnictwo Państwowe Literatury Pięknej 1932, 113 s.
Przekłady
rosyjski
10. Wielki wychowawca mas, Feliks Dzierżyński. [Moskwa]: Młoda Gwardia 1934, 32 s.
11. Maria Curie Skłodowska. [Warszawa:] Czytelnik 1945, 62 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1949, wyd. 3 1958, wyd. 4 1961, wyd. 5 1960, wyd. 6 1961; wyd. z posłowiem K. Kuliczkowskiej. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1962, wyd. 7 Warszawa: Czytelnik 1965, tamże: wyd. 8 1967, wyd. 9 1968, wyd. 10 1970.
Przekłady
bułgarski
czeski
słowacki
12. Dzieciaki i zwierzaki. Warszawa: Książka 1948, 22 s.
13. Lipniacy. [Powieść]. Warszawa: Książka 1948, 191 s. Wyd. nast.: Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, tamże: wyd. 3 1957, wyd. 4 1959, wyd. 5 1961, wyd. 6 1968, wyd. 7 1983.
14. Ostatnia forteca. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950, 25 s.
15. Spisek. Warszawa: Nasza Księgarnia 1950, 14 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1952, wyd. 3 1954.
Adaptacje
sceniczne
16. Syn partyzanta. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 22 s. Wyd. 2 Warszawa: Nasza Księgarnia 1954.
17. Soso. Dziecięce i szkolne lata Stalina. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 156 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1954, wyd. 3 1955.
Przekłady
bengalski
czeski
słowacki
18. Pamiętnik tamtych lat. Cz. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 208 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 1966.
19. O królu Słońcu i jego czterech córkach. Powst. przed 1968. Wyd. Warszawa: Nasza Księgarnia 1971, 26, [6] s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1975, wyd. 3 1982, wyd. 4 1988; [wyd. 5] 1988.
Przekłady
czeski
rosyjski
węgierski
Przekłady
Zawartość
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1951, 1960.
