BIO

Urodzony 31 sierpnia 1913 w Warszawie; syn Grzegorza Bieńkowskiego, z zawodu krawca, i Emilii z Bzowskich. Po ukończeniu w 1931 Gimnazjum Księży Marianów w Warszawie, studiował prawo i filologię romańską na Uniwersytecie Warszawskim oraz w Instytucie Francuskim w Warszawie. W 1932-35 był członkiem Legionu Młodych. Debiutował w 1936 wierszami Nad rzeką i Wtedy opublikowanymi w piśmie „Okolica Poetów” (nr 9). Wiersze i przekłady z francuskiego drukował m.in. w pismach: „Okolica Poetów” (1936-38), „Kamena” (1937-39), „Kurier Poranny” (1937-38), „Nasz Wyraz” (1937-39), „Pion” (1937-38). W 1938-39 przebywał na stypendium naukowym w Paryżu. Odwiedził wówczas także Włochy i Jugosławię. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej, należał do Armii Krajowej, pracował w Delegaturze Rządu Rzeczpospolitej Polskiej na Kraj. W 1942 poślubił Eugenię Zgorzelską, późniejszą romanistkę (rozwiedzeni). Brał udział w powstaniu warszawskim. Po wyzwoleniu pracował od jesieni 1944 w lubelskim dzienniku „Rzeczpospolita”, nawiązał także, trwającą do 1950, współpracę z tygodnikiem „Odrodzenie” (w 1945-46 sekretarz redakcji). Od 1945 był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (potem Związku Literatów Polskich — ZLP). W 1947-48 współpracował z „Nowinami Literackimi”. Około 1948 zawarł związek małżeński z Wierą Anisimow, późniejszą tłumaczką literatury francuskiej (rozwiedzeni). W 1948-49 przebywał w Paryżu, gdzie był redaktorem czasopisma „Polska i Świat”. Przez pewien czas był również wicedyrektorem Muzeum Polskiego w Rapperswilu (Szwajcaria). Po powrocie z Francji zamieszkał w Warszawie. W 1950-55 pełnił funkcję sekretarza redakcji miesięcznika „Twórczość”. Z pismem tym współpracował także w latach następnych jako recenzent (często pod kryptonimem: zb, a w 1974-77 także pod pseudonimem Gracja Traczyk), poeta i tłumacz, a w 1971-73 autor cyklu Notatnik amerykański, kierując jednocześnie (do przejścia na emeryturę w 1978) działem poezji. Publikował również w innych pismach literackich m.in. w „Kulturze” (1971-74 cykl Poezja i niepoezja kontynuowany w 1975 w tygodniku „Kierunki”) oraz w „Poezji” (tu m.in. w 1973 cykl Słowo w słowo). W 1960-75 należał do Polskiego PEN Clubu (w 1966-72 członek Zarządu). W 1963 ożenił się z Małgorzatą Hillar, poetką. W 1964 otrzymał nagrodę Polskiego PEN Clubu za przekłady z literatury francuskiej. W związku ze swym zainteresowaniem dla malarstwa holenderskiego odbył kilka podróży po Europie (Belgia, Holandia, Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich). W 1967-68 i 1977 był na stypendium International Writing Program przy uniwersytecie w Iowa City. Był związany z Adrianą Szymańską, poetką. W 1976-79 pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Muzycznego w Słupsku. W 1977-79 był także prezesem Oddziału Słupskiego ZLP. Współpracował z Polskim Radiem, m.in. jako autor felietonów o literaturze (1980/81); za osiągnięcia w popularyzacji poezji otrzymał w 1981 nagrodę I stopnia w dziale radia Komitetu do Spraw Radia i Telewizji. W tymże roku został wyróżniony nagrodą „Literatury na Świecie” za r. 1980. Od 1987 do 1990 współpracował z „Tygodnikiem Kulturalnym”, publikując liczne artykuły, recenzje oraz cykl felietonów pt. Poezja, niepoezja. W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1990 nawiązał stałą współpracę z „Nowymi Książkami” (tu m.in. od 1992 cykl pt. Dygresje). Publikował recenzje nadal w „Nowych Książkach” (tu do 1993 cykl felietonów Dygresje), nadto m.in. w „Wokandzie” (tu w 1990-91 m.in. cykl pt. to życie to lubię) i „Tygodniku Literackim” (w 1991 cykl pt. Mieszaniny). W 1992 otrzymał Srebrnego Asa, nagrodę przyznawaną przez organizację polskich biznesmenów Polish Promotion Corporation Ltd. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1971). Zmarł 23 lutego 1994 w Warszawie; pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Twórczość

1. [Wiersze]. [Warszawa:] Wydawnictwo F. Hoesick [1938], 7 s. Arkusz Poetycki 11.

Notowane też w bibliografiach pt. pierwszego utworu: Kryształy cienia.

2. Sprawa wyobraźni. [Wiersze]. Kraków: Związek Zawodowy Literatów Polskich 1945, 47 s. Wyd. 2 rozszerzone Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 113 s.

Zawartość

W wyd. 2 wiersze ułożone w cykle: Bezwzględni; Elementy; W imię twoje.

3. Trzy poematy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 119 s.

Zawartość

Nieskończoność; Wstęp do poetyki; Widzę i opisuję.

Przekłady

niemiecki

poematów Wstęp do poetyki; Widzę i opisuję: Einführung in die Poetik; Ich sehe und schreibe. [Przeł.] K. Dedecius. Berlin 1961, wyd. nast. Berlin 1981.

serbsko-chorwacki

poematów: Wstęp do poetyki, Widzę i opisuję w: Vidim i opisujem. [Wybór i przekł.] P. Vujičić. Beograd 1966.

Wyd. osobne poematu Nieskończoność: Warszawa 1973, 30 s.

4. Piekła i Orfeusze. Szkice z literatury Zachodniej. Warszawa: Czytelnik 1960, 509 s.

Zawartość

Częściowy ład w całkowitym chaosie; Nadzieja sztuki; Saint-Exupéry, aprobata cywilizacji; Cena klasycyzmu [dot. R.M. du Gard]; Kafka piekło metafizyki; Nad „Ulissesem” [J. Joyce'a]; Z zagadnień powieści amerykańskiej; Zjawisko „Hemingway”; Steinbeck, wielki pisarz sentymentalny; Egzystencjalizmy; Konsekwencje behawioryzmu; Granice Sartre'a; „Mandaryni” [S. de Beauvoir]; Jaskółka egzystencjalizmu; Odmiany czasu [M. Butora]; Klucz francuski do Faulknera [C. Simon: Le Vent]; Modelunek powieści współczesnej: Vercors, moralista zawodowy; Szaleństwo intelektu [dot. J. Bendy]; Konfrontacje; U źródła poezji współczesnej [dot. Ch. Baudelaire'a]; Aktualność Racine'a; Tajemnica Rimbauda: Mit przygody duchowej [dot. poezji francuskiej XX w.]; Nowe propozycje [dot. poezji francuskiej XX w.]; Paul Claudel, piewca materii; Piąta strona świata, wyobraźnia [dot. Saint-John Perse'a]; Parti pris poezji Ponge'a; Michaux, wyobraźnia prewencyjna; Poezja, rzecz publiczna [dot. L. Aragona].

Przekłady

serbsko-chorwacki

Paklevi i Orfeji. [Wybór, przekł.:] P. Vujičić. Niš 1982.

5. Modelunki. Szkice literackie. Warszawa: Czytelnik 1966, 527 s.

Zawartość

Model człowieka; Wzorzec świata [O. Danin: Nieizbieżnost' strannego mira]; Wyobraźnia moralna; Mozart zamordowany [dot. pamiętnika M. Rolnikajte]; Pod wulkanem [M. Lawry'ego]; Wielkie pojednanie [H. Broch: Śmierć Wergilego]; Ostatni dzień świata [J. Stryjkowski: Głosy w ciemności]; Proust niewyczerpany; Camus anty-Kafka: Kiedy esencja poprzedza egzystencję [J.P. Sartre: Słowa]; Zbrodnia i kara cywilizacji [dot. W. Faulknera]; Uśmiech Faulknera [dot.: The Reivers]; Faulknerowska miara literatury; Genialna klęska [dot. poezji W. Faulknera]; Ten raj jest piekłem [dot. W. Odojewskiego]; Metafizyka czasu teraźniejszego [J. Stryjkowski: Imię własne]; Ciemność Południa [W. Styron: Pogrążyć w mroku]; Amerykańska tragedia optymistyczna [W. Styron: Wydajcie ten dom na pastwę płomieni]; Hybryda [L. Durrel: Kwartet Aleksandryjski]; Anais Nin, mitologia kobiecości; Pewien spirytualizm amerykański [dot. J.F. Powersa]; Wielki pisarz anachroniczny [Ch.F. Ramuz: Piękność wśród ludzi]; W labiryncie [dot. A. Robbe-Grilleta]; Próba sensu [dot. A. Robbe-Grilleta]; Klucz socjologiczny do Robbe-Grilleta; Nathalie Sarraute, prawda prawdopodobieństwa; Jeszcze jeden model czwartego wymiaru [C. Simon: La route des Flandres]; Impas czystych kategorii [M. Butor: Mobile]; „Przesłuchanie” Roberta Pinget; Czas dzieciństwa [M. Wittig: L'Opoponax]; Roger Vailland, pisarz perwersyjny; Pamiętnik wyobcowania [M. Pankowski: Matuga idzie]; Czy bohater jest możliwy? [J. Pytlakowski: Martwe klawisze]; Bodziec [E. Naganowski: Telemach w labiryncie świata]; Nowa zdrada Klerka [A. Gorza: Le Traître]; Rehabilitacja biografii [A. Sandauer: Zapiski z martwego miasta]; Potrzeba autentyczności [dot. M. Frischa]; Listy Kafki; Dzienniki pisarzy [J. Greene: Dziennik]; Walor nieorginalności [P. Basson: Droga człowiecza]; Dokument [M. Murel: Obóz bardzo zwyczajny]; Wzór zaangażowania [W. Hugo: Nędznicy]; Stara nieprzestarzała bezpośredniość uczuć [dot. A. Musseta]; Tendencje strukturalne [E. Bréhier: Problemy filozoficzne XX wieku]; „Mitologia” Rolanda Barhes'a; Szczyty symbolizmu [Verlaine, Rimbaud, Mallarmé, B. Leśmian]; Eliot, wizjoner czasu teraźniejszego [T.S. Eliot]; Próba komentarza [dot. poezji S.-J. Perse'a]; Oślepiony własną jasnością [J. Przyboś: Sens poetycki]; Pośrodku świata [dot. J. Supervielle'a]; Kateb Yacine, dramat fatalizmu; Miejsce literatury.

6. Poezja i niepoezja. Szkice. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 286 s.

Zawartość

Od autora; Interwencja w świat czy obrona przed światem?; Polska specyfika nowatorstwa; Bezdroża buntu niekorygowanego marzeniem; Czy i jak proza dystansuje poezję?; Sztuka metody; O humorze poezji; Szaleństwo słowa; Jedna z tradycji współczesności: Legenda Jacoba; Kurczenie się irracjonalizmu; Wariant irracjonalnego optymizmu; Zamach na istotę poezji; Piękno szczegółu. — Wewnętrzne związki sztuki: Przedmiot: Wyobraźnia zamordowana?; Ambicje nieprzedstawiania; Między jabłkiem i talerzem; W ojczyźnie przedmiotu — Holendrzy widziani dzisiaj; Jasno widzący barbarzyńca. — Słowo i wyobraźnia; Ciąg niepodobieństwa; Szmaciarze i bohaterowie; Anty-Peiper; Poezja niemożliwa; Na przykład Bryll; Życie duchowe Kolumbów; Ważyk imponujący minimalizm. — Miejsce Przybosia; Rewolucja w tworzywie; Rygor i jasność; Miara liryki; Wygnanie z raju rzeczy. — Izmy tamtego dwudziestolecia: Symbolizm – przeciwnik spóźniony; Futuryzm – wiara w zaklinającą moc słowa; Klucz do peiperyzmu; Materializm Brzękowskiego. — Okolice poetów w latach trzydziestych: Pamiętnik „Okolicy Poetów”; Romans z „Kameną”; U źródeł przyjaźni i animozji. — Stanisław Piętak, poeta egzystencjonalny. — Legenda i poezja Lieberta. — Sprzeczność Pawlikowskiej. — Śmiech Leśmianowskigo słowa. — „Trzy strofki” Norwida. — Za grzechy moderny; Nad brulionem „Sonetów krymskich” [A. Mickiewicza].

7. Liryki i poematy. Przedmowa: J. Kwiatkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975, 211 s.

Zawartość

Zawiera wiersze z tomu poz. (wyd. 2) oraz poz. 3.

8. Poezje wybrane. Wybór i wstęp autora. Nota biograficzna: J. Bandrowska-Wróblewska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1979, 137 s.

Zawartość

Zawiera wiersze z tomów poz. , oraz wiersze nowe.

9. Notatnik amerykański. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1983, 455 s.

Zawartość

Wstęp. – Technika i poetyka [dot. powieści amerykańskiej]. — Na tropie tożsamości: Odkrycie ameryki [M. Cowley: L. Exile's return]; Trzy sondy [E. Wharton, G. Stein, D. Barnes]; Śliczna rudowłosa [B. Saint-Vincent Millay]; Narodzenie i ukrzyżowanie [R. Ellison: The invisible man; Autobiografia Malcolma X]. — Weryfikacje: Kompleks młodości [Dos Passos]; Główna ulica; Pożegnanie z bronią [E. Hemingway, J. Heller]. — Pochwała prowincji: Skala [R. Whitman]; Żywioł [C. Sandburg]; Umiar [R. Frost]; Konkret [W.C. Williams]; Autentysta [P. Engle]. — Sentymentalna wizja świata [J. Steinbeck]. — Zbrodnia i kara cywilizacji: Faulkner; Kompleks winy [W. Styron]; Szaleństwo duszy [F. O'Connor]; Świadectwo chaosu [K.A. Porter]; Patologia samotności [dot. C. McCullers]; Skansen obyczajowy [dot. E. Welty]. — Zaproszenie do egzotyki: Wszyscy są Żydami [B. Malamud, P. Roth]; Standard przygody duchowej [dot. J.E. Powersa]; Ucieczka do nieautentyczności [dot. J. Updike'a]; Intelektualista jako intelektualista [dot. S. Bellowa]; Status niedojrzałości [dot. J.D. Salingera]; Komfort natury [dot. J. Dickeya]; Fantastyka stosowana [dot. A. Vonneguta]; Temat polski [W.S. Kuniczak: The thousand hour day]; Parodia stereotypu [M. Butor: Mobille]. — Egzotyka kobiecości [dot. A. Nin]. — Potrzeba mitu [E. Segal: Love story. M. Puzi: Chrzestny]. — Polonica: S. Mierzwa; Sto lat później [M. Korniłowiczówna]; Kilka informacji z drugiej ręki [S. Włoszczewski: Polonia amerykańska. W. Wnuk: Szarotki rosną w Chicago]; Moja przygoda amerykańska. — Szkice drukowane w 1971-1973 w „Twórczości”.

10. W skali wyobraźni. Szkice wybrane. Warszawa: Czytelnik 1983, 552 s.

Zawartość

Od autora. — Szkice z tomu poz. : Saint-Exupéry (Aprobata cywilizacji); Cena klasycyzmu; Kafka, piekło metafizyki; Nad „Ulissesem”; Z zagadnień powieści amerykańskiej; Zjawisko „Hemingway”; Egzystencjalizmy; Granice Sartre'a; Jaskółka egzystencjalizmu; „Odmiany czasu”; Klucz francuski do Faulknera; U źródła poezji współczesnej; Tajemnice Rimbauda; Mit przygody duchowej; P. Claudel (Piewca materii); Parti pris poezji Pongé'a; Michaux (Wyobraźnia prewencyjna), — z poz. : Model człowieka; Proust niewyczerpany; Kiedy esencja poprzedzała egzystencję; Camus anty-Kafka; Impas czystych kategorii; „Przesłuchanie” R. Pingeta; Hybryda; „Pod Wulkanem”; Wielkie pojednanie: Wielki pisarz anachroniczny; Miejsce literatury, — nadto: Punkt widzenia [A. Robbe-Grillet: Żaluzja]; Lekcja galanterii [B. Vian: Jesień w Pekinie]; Wyjście z pozorów [dot. J. Cayrola]; Żebro Ewy [C. Pavese: Rzemiosło życia]; Pamięć niepamiętliwa [L. Buczkowski: Kąpiele w Lucca]; Liczba pojedyńcza [dot. J. Superville'a]; Biblia żywiołu [dot. Saint-John Perse'a]; Nadzieja sztuki; Ambicja ucha [dot. teorii M. McLuhana]; Wyobraźnia moralna.

11. Ćwierć wieku intymności. Szkice o poezji i niepoezji. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Agawa 1993, 384 s.

12. Poezje zebrane. [Wstęp:] G. Łatuszyński. [Posłowie:] P. Kuncewicz. Warszawa: Agawa 1993, 288 s.

Zawartość

Zawiera wiersze z tomu poz. (wyd. 2), 3. — nadto: Utwory z różnych lat; Przypisy do rzeczywistości.

13. Przyszłość przeszłości. Eseje. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1996, 215 s.

Wybory utworów literackich w przekładach

serbsko-chorwacki

Vidim i opisujem. [Wybór i przekł.] P. Vujičić. Beograd 1966.

słowacki

Spektrum. Wybór i przekł. P. Kovalčik. Bratislava 1966.

Przekłady i adaptacje

1. Zeszyt poezji francuskiej. Autorzy: Appolinaire, Cocteau, Jacob, Reverdy. Tłum.: Z. Bieńkowski i J. Rogoziński. Warszawa: Orka [1939], 16 s.
2. V. Hugo: Chłosta. Wybór poezji. Przekł. i wstęp: Z. Bieńkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1952, 114 s.
3. E. Zola: Oskarżam! Tłum.: Z. Bieńkowski, J. Dmochowska, I. Rolewska. Wybór i red.: J. Adamski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, 139 s.
4. V. Hugo: Poezje polityczne. Przeł. i oprac.: Z. Bieńkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 187 s.
5. M. Riffaud: Pałeczki z nefrytu. [Opowiadania i poezje]. Tłum. Z. Bieńkowski. Warszawa: Czytelnik 1954, 158 s.
6. M. Lermontow: Demon. Opowieść wschodnia. Tłum. i przedmowa: Z. Bieńkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 65 s. Telewizja Polska 1971.

Adaptacje

telewizyjne

Inscenizacja i reżyseria: K. Ciciszwili. Telewizja Polska 1971.
7. J. Meslier: Testament. Przeł. Z. Bieńkowski. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, XIV, 427 s. Polska Akademia Nauk Komitet Filozofii.
8. G. Sadul: Charlie Chaplin. Jego filmy i jego czasy. Przeł. Z. Bieńkowski. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza 1955, 174 s.
9. Vercors: Oczy i światło. Misterium na sześć głosów. Przeł.: W. i Z. Bieńkowscy. Warszawa: Czytelnik 1956, 22 s. Wyd. 2 tamże 1959.
10. A. de Saint-Exupéry: Ziemia, planeta ludzi. Przeł.: W. i Z. Bieńkowscy. Wyd. łącznie z: Nocny lot. Przeł.: M. Czapska, S. Stempowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 312 s. Wyd. nast. tamże: [wyd. 2] 1963, wyd. 3 1964, wyd. 5 1970; wyd. łącznie z: Nocny lot. Przeł. M. Czapska, S. Stempowski; Pilot wojenny. Przeł. A. Cierniakówna. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, wyd. 2 tamże 1974; wyd. łącznie z Pilot wojenny, List do zakładnika. Przeł. A. Cierniakówna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977; wyd. samodzielne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987; Bydgoszcz: Arkanum [1991]; [wyd. 3] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993; Wrocław: Siedmioróg 1996; Warszawa: Verum 1997; Warszawa: Muza 2002.
11. A. de Saint-Exupéry: Mały Książę. Tłum.: W. i Z. Bieńkowscy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 82 s.
12. V. Hugo: Liryki i poematy. Przeł. Z. Bieńkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 166 s.
13. K. Yacine: Kobieta pierwotna. [Utwór dramatyczny]. Przeł. Z. Bieńkowski. Dialog 1963 nr 8 s. 52-69.
14. W. Faulkner: Dzikie palmy. Adaptacja: Z. Bieńkowski. Telewizja Polska 1966.
15. T. Mann: Oszukana. Adaptacja: Z. Bieńkowski. Telewizja Polska 1966.
16. H. Bars: Siódma zasłona literatury. Przekł. zbiorowy: Z. Bieńkowski, B. Hłasko, A. Iwaszkiewiczowa. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1967, 369 s.
17. T. Saulnier: Papuasi. 167 dni w prehistorii. Przeł. Z. Bieńkowski. Warszawa: Iskry 1967, 221 s.
18. F. Garcia Lorca: Mariana Pineda. Przeł. Z. Bieńkowski. W: F. Garcia Lorca: Dramaty. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1968 s. 5-94. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1962.
19. A. Kowalska: Safona. Adaptacja: Z. Bieńkowski. Telewizja Polska 1970.
20. V. Hugo: Poezje wybrane. Tłum. i przypisy: Z. Bieńkowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976, 122 s.
21. A.N. Tołstoj: Lis i wilk. Rosyjska bajka ludowa. Przeł. Z. Bieńkowski. Moskwa: Małysz 1976, 8 s.
22. Kołacz. Rosyjska bajka ludowa. Tłumaczenie Z. Bieńkowski. Moskwa: Małysz 1977, [32] s.
23. S.-J. Perse: Anabaza. [Wiersze]. Wybrał i przeł. Z. Bieńkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 119 s.
24. W. Hugo: Poematy wybrane. Wyboru dokonał, przeł. i oprac. Z. Bieńkowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [1985], 105 s.
25. Wizjonerzy: Michaił Lermontow, Victor Hugo, Saint-John Perse, Jules Supervielle. Przekł. i wstęp: Z. Bieńkowski. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1989, 240 s.
26. Drzewo. Wybrał, przeł. i wstępem opatrzył Z. Bieńkowski. Puławy: Puławski Ośrodek Kultury 1992, 36 s.
Wybór wierszy Ch. Baudelaire'a, W. Hugo, J. Supervielle'a, S.-J. Perse'a.
27. G. Apollinaire: Miłość, na którą cierpię. Przeł. Z. Bieńkowski. Warszawa: Wydawnictwo B. Wrocławskiego 1994, 144 s.

Prace redakcyjne

1. W. Hugo: Z pism. Pod red. Z. Bieńkowskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955-1957.

[1]. Pracownicy morza. Przeł. M. Korniłowiczowa. Posłowie i przypisy: Z. Bieńkowski. 1955, 579 s.

[2]. Nędznicy. Przeł. K. Byczewska. Posłowie i przypisy: Z. Bieńkowski. T. 1-4. 1956, 554 + 534 + 459 + 445 s.

[3]. Rok 93. Przeł. M. Korniłowicz. Posłowie i przypisy: Z. Bieńkowski. 1957, 478 s.

2. V. Hugo: Ruy Blas. Dramat w 5 aktach. Przeł. G. Karski. Pod red. Z. Bieńkowskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 187 s.
3. J. Supervielle: Liryki i poematy. Red. i słowo wstępne: Z. Bieńkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 175 s.
4. Poszukuję słowa. Antologia poetów lubuskich. Red.: Z. Bieńkowski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1969, 188 s.
5. M. Lermontow: Poezje wybrane. Wybór i wstęp: Z. Bieńkowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [1981], 139 s.
6. J. Supervielle: Poezje. Wybór i oprac.: Z. Bieńkowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1981, 126 s.
7. J. Przyboś: Poezje wybrane. Wybór i wstęp: Z. Bieńkowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [1988], 149 s.
8. T. Gajcy: Poezje wybrane (II). Wybór i wstęp: Z. Bieńkowski. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza [1990], 131 s.

Zob. też Przekłady poz. , , , , , .

Omówienia i recenzje

Wywiady

Kocham literaturę miłością anachroniczną. Rozm. P. Szewc. Życie Warszawy 1992 nr 269.
Co mi tam Miłosz. Rozm. P. Rodak. Polityka 1993 nr 5.
Paliłem się jak krzak gorejący. Rozm. G. Łatuszyński. Przegląd Tygodniowy 1993 nr 43.
Rzeczy istotne. Rozm.: A. Bernat, M. Łukaszewicz. Nowe Książki 1993 nr 1.
Wybieram wartości oporne... Rozm. J. Szwedowska. Regiony 1994 nr 2.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
J. Lissowski: Ars perfecta. Głos Pomorza 1977 nr 176.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (W. Grajewski).

Ogólne

Artykuły

K. Wyka: O poezji Zbigniewa Bieńkowskiego. W tegoż: Rzecz wyobraźni. Warszawa 1959, wyd. 2 rozszerzone Warszawa 1977.
M. Sprusiński: Konstrukcja przyszłego spojrzenia (O poezji Zbigniewa Bieńkowskiego). Więź 1961 nr 6, przedruk w tegoż: Imiona naszego czasu. Kraków 1974.
B. Biernacka: Zbigniew Bieńkowski. Tygodnik Kulturalny 1962 nr 39.
J. Przyboś: Poematy Bieńkowskiego. W tegoż: Sens poetycki. Kraków 1963.
A. Sandauer: Stanowisko wobec Zbigniewa Bieńkowskiego. W tegoż: Stanowiska wobec... Kraków 1964.
J. Cieszkowski: O poezji Zbigniewa Bieńkowskiego (filozofia, elementy struktury). Głosy 1967 nr 8.
J. Sławiński: Zbigniew Bieńkowski: myśl pulsująca wszystkimi źródłosłowami. „Poezja1967 nr 3, przedruk w tegoż: Przypadki poezji. (Prace wybrane. T. 5). Kraków 2001.
Z. Polsakiewicz: Miejsce w przestrzeni Zbigniewa Bieńkowskiego. (Komentarze do wyobraźni). Litery 1970 nr 3.
A.K. Waśkiewicz: Piekła i raje wieloznaczności. (O poezji Zbigniewa Bieńkowskiego). W tegoż: Rygor i marzenie. Łódź 1973.
M. Krassowski: Sprawa wyobraźni i granice sensu. W tegoż: Granice sensu. Warszawa 1980.
M. Grześczak: Bieńkowska wspaniałość. Sposoby poezji. Literatura 1981 nr 15.
J. Kwiatkowski: Bieńkowskiego wielkie dialogi. W tegoż: Felietony poetyckie. Kraków 1982, przedruk w tegoż: Magia poezji. Kraków 1995.
P. Kuncewicz: Agonia i nadzieja (Literatura polska 1918-1980): Bieńkowski. Przegląd Tygodniowy 1983 nr 15.
K. Mętrak: Ciemność świata, jasność literatury, ciemność krytyki. (O krytyce Zbigniewa Bieńkowskiego). Literatura 1986 nr 7/8.
K. Karasek: Twarz poezji. (W 75 rocznicę urodzin Zbigniewa Bieńkowskiego). Literatura 1988 nr 9.
M. Wyka: Piękna przygoda. W tejże: Głosy różnych pokoleń. Kraków 1989.
W. Maciąg: Wyniosła wolność wyobraźni: Zbigniew Bieńkowski. W tegoż: Nasz wiek XX. Wrocław 1992.
K. Karasek: Poezje zebrane” Zbigniewa Bieńkowskiego. Pracownia 1993 nr 12.
M. Głowiński: Póki słowa nie kłamią... Polityka 1994 nr 13, przedruk w tegoż: Monolog wewnętrzny Telimeny i inne szkice. Kraków 2007.
M. Jentys: Jak sercem uderzyć? Kresy Literackie 1994 nr 3/4.
T. Nyczek: Entuzjasta Bieńkowski. Zeszyty Literackie”, Warszawa-Paryż 1994 nr 48.
K. Rodowska: Wychodzę z kształtu; W. Sadkowski: Zbigniew Bieńkowski. Literatura na Świecie 1994 nr 3.
A. Stankowska: Przedustawny porządek wyobraźni Zbigniewa Bieńkowskiego. Pamiętnik Literacki 1997 z. 1.
A. Stankowska: Słowotwory” i interwencje Zbigniewa Bieńkowskiego. W tejże: Kształt wyobraźni. Kraków 1998.
A. Szymańska: Wszechmoc poety. Nowa Okolica Poetów 1999 nr 2 [dot.Wszechmoc poety” Z. Bieńkowskiego i „Stwarzał” J. Twardowskiego].
M. Szczot: Teoria wyobraźni Zbigniewa Bieńkowskiego. Topos 2000 nr 5/6.
R. Matuszewski: Wspomnienie o Zbigniewie Bieńkowskim. W tegoż: Zapiski świadka epoki. Warszawa 2004.

Sprawa wyobraźni

J. Kwiatkowski: Metafizyka zrodzona z historii. W tegoż: Klucze do wyobraźni. Warszawa 1964, wyd. 2 poszerzone Kraków 1973.

Trzy poematy

M. Głowiński: Poezja czyli sztuka myślenia. Twórczość 1960 nr 7, polemika: W. Dąbrowski: Quatsch mit Sose. „Współczesność” 1960 nr 20, M. Głowiński, tamże nr 21, A. Lam: Słowa w jarzmie metafizyki. Matematyka czy retoryka. „Nowa Kultura” 1960 nr 12, nr 40, przedruk w tegoż: Wyobraźnia ujarzmiona. Kraków 1967.
J.J. Lipski: Traktaty poetyckie anaksymanderczyka. Współczesność 1960 nr 4, przedruk w tegoż: Szkice o poezji. Paryż 1987, Tunika Nessosa. Warszawa 1992.
J. Brzękowski: Nowa znaczeniowość i poezja słowotwórcza. W tegoż: Szkice literackie i artystyczne 1925-1970. Kraków 1978.

Piekła i Orfeusze

A. Łaszowski: Sytuacja literatury współczesnej. W tegoż: Oko w oko z młodością. Warszawa 1963.

Liryki i poematy

M. Zaleski: Być jak ciemność w biały dzień świecąca. Nowy Wyraz 1976 nr 8.

Ćwierć wieku intymności

I. Smolka. Przegląd Powszechny 1994 nr 7/8.

Przyszłość przeszłości

Z. Majchrowski: Zapiski bez daty” Zbigniewa Bieńkowskiego. Twórczość 1997 nr 6.
T. Nyczek: Ziemia krytyki. Kresy 1997 nr 3.
P. Przywara: Polskość okiem poety. Akcent 1997 nr 2.