BIO

Urodzony 11 października 1913 w Skalmierzycach pod Ostrowem Wielkopolskim; syn Józefa Bednorza, dziennikarza i publicysty, działacza śląskiego, oraz Marii z domu Woźniak. W 1933 ukończył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze w Chorzowie. Od 1935 studiował polonistykę na Uniwersytecie Poznańskim; w 1939 uzyskał magisterium. Uczestniczył w pracach Koła Polonistów. Debiutował w 1936 wierszem pt. Lęk wydrukowanym w „Głosie” (nr 11). W 1938 został redaktorem działu literacko-kulturalnego śląskiego tygodnika „Powstaniec”. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Śląska przez Niemców musiał uchodzić z Chorzowa i przez pewien czas ukrywał się we wsi Kuźnica (w pobliżu Wielunia). Od zimy 1940 przebywał w Warszawie. Wstąpił do organizacji konspiracyjnej Ojczyzna (kryptonim Omega). Wykładał na Tajnym Pedagogium Ziem Zachodnich. Działał w Sekcji Zachodniej (referat śląski) Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu Rzeczypospolitej Polskiej (używał pseudonimu Józek). Współpracował z wydawanym przez nią pismem „Ziemie Zachodnie Rzeczypospolitej” (1942-44) oraz redagował miesięcznik „Zachodnia Straż Rzeczypospolitej” wraz z jej dodatkiem satyrycznym „Luźna Kartka” (1943-44). Brał udział w powstaniu warszawskim, a po jego upadku został wywieziony do obozu pracy w Spellen w Dolnej Nadrenii, skąd zbiegł do kraju. Wkrótce potem ożenił się z Różą Wróbel. Po zakończeniu wojny wrócił do Chorzowa. Włączył się do organizowania życia literacko-kulturalnego na Śląsku. Pracował w Polskim Związku Zachodnim. Działał w Oddziale Katowickim Związku Zawodowego Literatów Polskich (był członkiem Zarządu), wchodził w skład redakcji tygodnika „Odra”, na którego łamach ogłaszał prozę, wiersze, artykuły, recenzje książkowe i teatralne (1945-49). Publikował także m.in. w „Dzienniku Zachodnim” (1945) i „Gościu Niedzielnym” (1947-48). Współpracował z Polskim Radiem, dla którego przygotowywał słuchowiska i reportaże. W 1948-49 był kierownikiem literackim Wydawnictwa św. Jacka w Katowicach. W 1949 został aresztowany pod zarzutem działalności konspiracyjnej po wojnie i skazany na 15 lat pozbawienia wolności; po amnestii wyrok został zmniejszony do lat 8. Dzięki interwencji Bolesława Piaseckiego uzyskał wcześniejsze zwolnienie jako użyteczny dla rozwoju kultury Ziem Zachodnich. Od października 1951 mieszkał w Katowicach, a w 1954 osiedlił się w Opolu. Powrócił do pracy literackiej i publicystycznej, współpracował z pismami i wydawnictwami katolickimi. Do 1955 redagował dodatek „Słowa Powszechnego” pt. „Słowo na Śląsku” i tygodnik „Katolik”; publikował utwory literackie, felietony i recenzje na łamach tych czasopism, a także m.in. w „Dziś i jutro” (1951-52), „Gościu Niedzielnym” (1954-55) oraz w latach późniejszych w „Kwartalniku Opolskim” (1961-73) i „Kierunkach” (1963-69). W 1955-60 był kierownikiem literackim wydawnictwa Pallotinum w Poznaniu. Od 1956 (do rozwiązania Związku w 1983) brał czynny udział w pracach Oddziału Opolskiego Związku Literatów Polskich, w którym kilkakrotnie pełnił funkcję prezesa i wiceprezesa. W 1960 otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu. Współorganizował odbywające się w 1959-70 Zjazdy Pisarzy Ziem Zachodnich i Północnych. Brał udział w pracach społeczno-kulturalnych Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich. Od 1960 (do przejścia na emeryturę w 1980) pracował w Instytucie Śląskim w Opolu. W 1965 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Wrocławskim na podstawie pracy Literatura ludowa współczesnej Opolszczyzny. (Omówienie i wybór tekstów), której promotorem był prof. Bogdan Zakrzewski. W 1975 otrzymał stanowisko docenta w Instytucie Śląskim i objął kierownictwo Pracowni Historii Kultury Polskiej na Śląsku. Został członkiem Komisji Historyczno-Literackiej Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Katowicach oraz Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Po 1970 obok poezji i prozy tworzył również teksty do muzyki religijnej (tzw. sacrosongi, a także msze i oratoria). Otrzymał wiele nagród literackich m.in. Prezydenta miasta Opola (1978), im. W. Pietrzaka (1978), im. J. Ligonia (1985) i w 1988: im. księdza A. Skowrońskiego, miesięcznika „Opole”, im. K. Miarki, przyznawany przez dzieci Order Uśmiechu (1988) oraz nagrodę literacką im. M. Jodłowskiego (1998) i nagrodę specjalną Marszałka Województwa Opolskiego za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury (2003). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim (1975) oraz Krzyżem Komandorskim (1988) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 28 listopada 2010 w Opolu; pochowany tamże na Cmentarzu Komunalnym.

Twórczość

1. Śląsk wierny ojczyźnie. (Szkice publicystyczno-naukowe). Warszawa: Wydawnictwo DI [Departament Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj] 1943, 54 s. Wyd. 2 zmienione Poznań: Wydawnictwo Zachodnie 1946.

Wydanie z 1943 konspiracyjne; druk anonimowy.

Nagrody

I nagroda na konkursie Polskiego Związku Zachodniego w 1945 na pracę o Ziemiach Zachodnich.

Zawartość

[J. Ryszka]: My Ślązoki [Wiersz]. — [S. Tabaczyński]: Wstęp — 1. „Czarna plama”; 2. „Volksdeutsche”; 3. Śląsk zawsze polski; 4. Śląsk tragiczny; 5. Śląsk zapomniany i niezrozumiany; 6. Śląsk walczący.

2. Glossy śląskie. [Proza poetycka]. [B.m.]: Wydawnictwo Jana z Bogumina Kuglina 1945, A-S s. Wyd. 2 Katowice: M. Kowalski 1946.

3. Od Opola do Wrocławia. [Reportaże]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1946, 55 s.

4. Strofy serdeczne. [Poemat]. Katowice: Wydawnictwo J. Kuglin 1946, 24 s. Wyd. nast. Katowice: Księgarnia św. Jacka 1947.

5. Chrystus — królem rodziny. [Broszurka religijna]. Katowice: Nakład Kurii Diecezjalnej Skład główny Księgarni św. Jacka 1949, 21 s.

6. Dzieci i bagaże. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1953, 239 s.

7. Będzie bratem. Opowiadania. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1955, 120 s.

Zawartość

Będzie bratem; Ksiądz Ziss prosi o przebaczenie; Robak pana Smyrka; Powroty i najazdy; Nie ucieknie kto żywy.

8. Ręce wzniesione. Powieść biograficzna. Poznań: Pallotinum 1958, 260 s.

Dot. księdza Alojzego Majewskiego.

9. Działalność „Kółka Polskiego” we Wrocławiu (1895-1906) w świetle świeżo odnalezionych protokołów z posiedzeń. Opole 1959, 30 s. Instytut Śląski w Opolu.

10. Szczepon czyli Rzecz o Józefie Ryszce. Katowice: Śląsk 1960, 78 s.

11. Urok mowy wyzwolonej. Esej o współczesnym pisarstwie ludowym na Opolszczyźnie. Opole 1962, 52 s. Instytut Śląski w Opolu.

12. Imię domu wschodzącego. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1963, 195 s.

13. Ludowe żniwo literackie. Pisarstwo ludowe współczesnej Opolszczyzny. Oprac. i wybór tekstów Z. Bednorz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1966, 311 s. Instytut Śląski w Opolu.

Studium dot. współczesnych pisarzy województwa opolskiego s. 5-195.

14. Słowo w stronę rzeki. Szkic o Odrze w literaturze polskiej. Opole 1968, 55 s. Instytut Śląski w Opolu.

15. Nad rocznikami dawnych gazet śląskich. Studium z polskiego życia literacko-kulturalnego przełomu XIX i XX wieku. Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1971, 185 s. Instytut Śląski w Opolu.

16. Z Janem... Powieść współczesna. Warszawa: Novum 1971, 165 s.

17. Dyszlem i parą. Z dziejów polskiej literatury podróżniczej na Śląsku. Opole: Instytut Śląski 1978, 347 s.

Zawartość

Wstęp. – Cz. 1. W głąb ojczyzny; Cz. 2. Relacje z krajów Orientu; Cz. 3. Pisarski plon z Europy i zza Oceanu. – Aneks: M. Przywara: Podróż na wschód.

18. Na Zapiecku trzy okna. Opowiadania. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1978, 162 s.

Zawartość

Pomiędzy przęsłami mostu; Warszawski szewc; Przesiadka; Godzinki; Decyzja, czyli rzecz o człowieku odzyskanym; Discant viventes; Na Zapiecku trzy okna.

19. Międzynarodowy hymn pokoju. Chór mieszany i fortepian. Bas-baryton i chór chłopięcy ad libitum. International hymn of peace. Mixed chorus and piano. (Bass-baritone and boy's chorus ad libitum). [Muzyka:] E. Bury. [Przeł.] I. Derda. Partytura. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1982, 18 s., nuty.

20. Lata krecie i orłowe. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1987, 197 s.

Eseistyka wspomnieniowa dot. pracy konspiracyjnej działaczy Ziem Zachodnich w 1939-1945.

21. Do wyjaśnienia. [Wspomnienia]. Katowice: Księgarnia św. Jacka 1993, 139 s.

22. Dziedzictwo słowa i pióra, dziedzictwo służby. [Szkic literacki]. Opole: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 2000, 20 s.

23. Gniazdo wędrujące. Opole: Miejska Oficyna Wydawnicza przy Miejskiej Bibliotece Publicznej 2000, 155 s.

Opowieści z dziejów rodzinnych.

24. Wśród dróg moich do Ciebie. Wiersze religijne, rodzinne, okolicznościowe. Opole: Wydawnictwo Św. Krzyża 2000, 126 s.

25. Na Chabrach przy pół czarnej. Fragmenty dziennika. Opole: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 2003, 48 s.

Prace redakcyjne

1. L. Bielaczek: Milowe kamienie. Ze świata baśni i przeżyć byłego fornala tworkowskiego. Do druku przygotował i przedmową opatrzył Z. Bednorz. Opole: Instytut Śląski 1975, 194 s.
2. Tradycja i współczesność opolskich starostów weselnych. Oprac. i wybór tekstów: Cz. Kurek. Do druku przygotował: Z. Bednorz i R. Okos. Opole: Instytut Śląski 1978, 225 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1956, 1966, 1988, 2004.

Wywiady

Życie składa się ze szczegółów. Rozm. K. Heska-Kwaśniewicz. Śląsk 2002 nr 3.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
L. Pośpiechowa: Pisarze Opolszczyzny. Opole 1975.
M. Gębczak: Bibliografia prac Zbyszko Bednorza i opracowania dotyczące autora. W: Sercem i piórem czyli Rzecz o życiu i twórczości Zbigniewa Bednorza. Opole 1991.
M. Gębczak: Bibliografia prac Zbyszko Bednorza i opracowania dotyczące Autora. W: Na drogach pisarskiego powołania. Opole 1998.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Książki

Sercem i piórem czyli Rzecz o życiu i twórczości Zbigniewa Bednorza. Redakcja naukowa: S. Sochacka. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego 1991, 202 s. [zawiera m.in.: J. Kroszel: Droga życiowa jubilata; S. Sochacka: Dorobek literacki i naukowy Zbyszko Bednorza; Z. Grabowski: Zbyszko Bednorz jako dziennikarz i publicysta; M. Kalczyńska: Spotkania literackie Zbyszko Bednorza; M. Choroś: Słownictwo wojenne w powieści „Imię domu wschodzącego”].
K. Heska-Kwaśniewicz: Zbyszko Bednorz. Opole: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1997, 83 s.
Zbyszko Bednorz. Na drogach pisarskiego powołania. Studia i szkice pod red. W. Hendzla. Opole: Uniwersytet Opolski; Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1998, 166 s. [zawartość: Z. Zielonka: Pisarz wiecznej gotowości: Zbyszko Bednorz; B. Lubosz: Wierszem w stronę Śląska; J. Pośpiech: Współpraca Zbyszka Bednorza z katowickim „Powstańcem”; A. Pryszczewska-Kozołub: Biografia jako tworzywo. O prozie artystycznej Zbyszka Bednorza; L. Pośpiechowa: Epifanie w twórczości Zbyszko Bednorza; B. Kozera: Rola czasu w twórczości Zbyszka Bednorza; K. Łeńska-Bąk: Sacrosongi Zbyszka Bednorza; W. Hendzel: Zainteresowania teatralne Zbyszka Bednorza; H. Duda: Książka o wierności i nadziei [dot.: Do wyjaśnienia]; Bibliografia].

Artykuły

L. Pośpiechowa: Twórczość literacka pisarzy opolskich w dwudziestoleciu Polski Ludowej. Opole 1965, passim.
W. Studencki: Zbyszko Bednorz. (Z okazji 60-lecia urodzin). Kwartalnik Opolski 1975 nr 2.
A. Widera: Pisarz, publicysta, naukowiec. (O dorobku twórczym Zbyszka Bednorza). Kwartalnik Opolski 1987 nr 2.
B. Kozera: Zbyszko Bednorz — pisarz katolicki. Kwartalnik Opolski 1994 nr 4.

Imię domu wschodzącego

B. Kozera: Pojęcie „sacrum” w powieści Zbyszko Bednorza „Imię domu wschodzącego. Kwartalnik Opolski 1998 nr 3/4.

Nad rocznikami dawnych gazet śląskich

F.A. Marek: Kwartalnik Nauczyciela Opolskiego 1972 nr 34.
C. Gajkowska. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa 1974 t. 13 z. 1.

Lata krecie i orłowe

S. Senft. Studia Śląskie 1990 t. 48.

Wśród dróg moich do Ciebie

M. Olfans. Kwartalnik Opolski 2000 nr 2/4.