BIO

Urodzony 2 sierpnia 1898 w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej; syn Ignacego Balińskiego, poety, publicysty, prawnika, oraz Marii z Chomętowskich, autorki utworów dla dzieci. Ukończył Gimnazjum im. św. Stanisława w Warszawie. Przez wiele lat uczył się gry na fortepianie i przygotowywał do kariery pianistycznej. W 1923 ukończył teoretyczne i kompozycyjne studia muzyczne w Wyższej Szkole Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie. Nadto studiował dwa lata prawo i cztery lata polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (dyplom w 1928). Pierwszy wiersz pt. Rozstanie opublikował w 1918 w piśmie „Echa Warszawy i Przedmieść” (nr 12); za właściwy debiut uważał Balladę północną wydrukowaną w 1921 w dodatku literackim „Kuriera Polskiego” (nr 92). W tymże roku związał się z grupą literacką Skamander; na łamach pisma tej grupy ogłaszał wiersze i nowele (1921-28, 1935), publikował też swoje utwory w innych pismach m.in. „Wiadomościach Literackich” (1924-25, 1927-28, 1933-35). Należał do Polskiego PEN Clubu. Zajmował się również komponowaniem muzyki dla kabaretów warszawskich (pod pseudonimem Esteb; m.in. dla Qui pro quo). W 1922 rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W 1924-25 przebywał w Brazylii. W 1925-27 był attaché Poselstwa Polskiego w Teheranie. W 1929-33 pełnił funkcję wicekonsula w Mandżurii (gdzie uczył także przez pewien czas w gimnazjum polskim w Charbinie). W 1934 był kierownikiem referatu rumuńskiego w Centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W 1935-37 przebywał w Kopenhadze jako sekretarz, a potem radca Poselstwa Polskiego Rzeczpospolitej Polskiej. W ciągu tych lat odbył wiele podróży po Europie, Ameryce Południowej, Dalekim i Bliskim Wschodzie, Afryce Północnej. Po wybuchu II wojny światowej opuścił Polskę 17 września 1939 i przez Rumunię dotarł do Francji. Pracował tu w biurze propagandy Ministerstwa Informacji i Dokumentacji przy rządzie polskim w Paryżu, a następnie w 1940-45 w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Londynie, m.in. jako chargé d'affaires przy rządzie Czechosłowacji. Równocześnie publikował liczne wiersze i opowiadania m.in. w „Wiadomościach Polskich” (Paryż, Londyn; 1940-44), „Nowej Polsce” (Londyn 1942-44), „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” (Londyn 1944). Działał w zarządzie Polskiego PEN Clubu. Po zakończeniu wojny pozostał w Londynie. Kontynuował pracę literacką, publikując wiersze, artykuły na temat literatury i sztuki, recenzje książkowe i teatralne, przekłady z literatury angielskiej i francuskiej głównie w londyńskich „Wiadomościach” (do 1971; wchodził także w 1959-81 w skład jury nagrody pisma) oraz „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” (do 1983), w którym m.in. redagował dział Środa literacka i prowadził stały felieton pt. Rozmaitości (później pt. Sztuka i życie’; podpisany stan. bal.). W 1945-83 był członkiem Rady Powierniczej „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”. Od 1945 należał do angielskiego PEN Clubu, a od 1951 także do PEN Club Center for Writers in Exile. W latach pięćdziesiątych współpracował z radiostacjami Wolna Europa i Głos Ameryki. Wielokrotnie podróżował po Europie. Za twórczość literacką otrzymał nagrody Instytutu Polskiego w Wielkiej Brytanii (1955), Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1970), „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” (1977), Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (1981). Zmarł 12 listopada 1984 w Londynie.

Twórczość

1. Miasto księżyców. [Opowiadania]. Przedmowa: [S. Lam]. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych [1924], 174 s.

Zawartość

Miasto księżyców; Ostatni krawat Aleksego; Rodzeństwo o zmierzchu; Tajemnica duetu miłosnego; Noc Kreislera; Lustro; Koniec rodziny Jasnych; Potrójna noc.

Przekłady

esperanto

opowiadania Ostatni krawat Aleksego: La lasta krawato de Aleksy. [Przeł.] S. Karolczyk. Łódź 1925.

2. Wieczór na Wschodzie. [Wiersze]. Warszawa: J. Mortkowicz 1928, 63 s. Przedruk zob. poz. .

3. Niepokój świata. [Wiersze]. Powst. 1928-1939. Druk częściowy zob. poz. .

Cykl nie zachował się w całości.

4. Two Septembers 1939 and 1940. A diary of events. Ed. by S. Baliński. London: G. Allen & Unwin 1941, 77 s.

Autor podpisany: Stephen Baley. Dot. udziału w wojnie lotników polskich.

5. Wielka podróż. [Wiersze]. Londyn: M.I. Kolin 1941, 87 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1941, wyd. specjalne 1941, wyd. 3 1941. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

Zawiera cykle: I. Do przyjaciół w podróży; II. Postój w Paryżu; III. Poranek warszawski [przedruk zob. poz. ].

6. Rzecz sumienia. [Poemat]. Londyn: M.I. Kolin 1942, 27 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1942; [wyd. 3] Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie [2003]. Przedruk zob. poz. .

7. Tamten brzeg nocy. [Wiersze]. Londyn: M.I. Kolin 1943, 70 s. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

Zawiera cykle: Tamten brzeg nocy; Ogrody podczas wojny; Pisane nocą.

8. Trzy poematy o Warszawie. Z rysunkami M. Żuławskiego. Londyn: A. Wierzbiańska 1945, 40 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1946; [wyd. 3] Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie [2003]. Przedruk zob. poz. .

Zawartość

Poranek warszawski [poz. ]; Panorama Warszawy; Wieczór w Teatrze Wielkim.

9. Wiersze zebrane. 1927-1947. Londyn: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 1948, 306 s. Wyd. nast. tamże 1949.

Zawartość

Zawiera wiersze z tomów poz. , , , , , 8 oraz cykl Ballady i pieśni emigranckie, a także przekłady z poezji rosyjskiej, angielskiej, włoskiej.

10. Talizmany i wróżby. Nowele. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1965, 155 s.

Zawartość

Tak odlatują ptaki; Krawat; Walc Kreislera; Ogród księżyców; Melancholia zwierząt; Schody; Przemarsz; Skrzypce; Śmiejący się Budda; Godzina, której nie było; Samotność starych parków.

11. Polka prosto z kraju. Farsa w 3 aktach. Prapremiera: Londyn, Teatr Polski ZASP [Związku Artystów Scen Polskich] 1977. Druk „Dialog” 1986 nr 9 s. 43-69. Wystawienie krajowe: Telewizja Polska 1989.

Według inf. A. Hoffmannowej („Dialog1987 nr 4 s. 174-175), farsa była w Londynie i Kanadzie grana z innym, niż drukowanym w „Dialogu1986 nr 9, zakończeniem, którego fragment przytacza.

12. Antrakty, czyli notatki o życiu i sztuce w drugiej połowie XX wieku w Londynie. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1978, 216 s.

Wybór fragmentów ze stałej rubryki felietonowej „Rozmaitości” (później „Sztuka i życie”) pisanych w 1948-1978 dla „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza”.

13. Wiersze emigracyjne. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1981, 111 s.

Zawartość

Zawiera cykle: Wiersze emigracyjne; Przyroda, przemijanie...; Dwa poematy; Karnawał; Album z podróży.

14. Peregrynacje. Poezje wybrane 1928-1981. Wybrał, posłowiem i notą edytorską opatrzył P. Hertz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, 261 s.

Zawartość

Zawiera wiersze z tomów zob. poz. , , , oraz Z wierszy rozproszonych.

15. Krajobrazy polskie. [Wiersze]. Wybór i posłowie: W. Smaszcz. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX" 1997, 233 s.

16. Liryki najpiękniejsze. Wybór: A. Madyda. Toruń: Algo 1999, 44 s.

Montaże utworów

Mój kapitanie, już wieczór. Scenariusz: J. Krzyżanowski. Prapremiera: Warszawa, Teatr na Targówku 1983.

Przekłady

1. G. Ramsey: Poznaj Wielką Brytanię. Londyn: St. Austin 1942, 65 s.
2. A.L. Rowse: Duch dziejów Anglii. Londyn: Langmans, Green et Co 1946, 166 s.
3. J. Prévert: Spacer Picassa i inne wiersze. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna [ok. 1967], 32 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957, 1964, 1967, 1976.

Wywiady

Rozmowa z Stanisławem Balińskim. Z taśmoteki Rozgłośni Polskiej RWE [Radia Wolna Europa]. Rozm. L. Kielanowski, oprac. K. Tatarowski. Tygiel Kultury 1997 nr 8/9.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Literatura Polska po 1939. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa* 1989. ( [W. Ligęza] wl).
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (R. Matuszewski).
H. Pawliczek: Stanisław Baliński — studium biobibliograficzne. Katowice: [b.w.] 2001, 122 s.

Ogólne

Książki

Skamander. T. 4. Studia o twórczości Stanisława Balińskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski 1984, 154 s. [Zawiera: I. Opacki: Wstęp; E. Pytasz, M. Pytasz: Stanisława Balińskiego droga do Skamandra; R. Piętkowa: O leksyce przestrzenno-czasowej w twórczości Stanisława Balińskiego; A. Węgrzyniakowa: Motyw podróży w liryce Stanisława Balińskiego; E. Jaskóła: Romantyczne paralele w „Wielkiej podróży” Stanisława Balińskiego; M. Cudakowa, R. Cudak: Motyw wspomnienia w „Trzech poematach o Warszawie” Stanisława Balińskiego; E. Pytasz, M. Pytasz: Stanisław Baliński a polska prasa na obczyźnie (casus „Wiadomości”); U. Kowalska: „Antrakty” Stanisława Balińskiego; T. Stępień: „A on na mapie emigrant, eklektyk i egotysta”. (O „Wierszach emigracyjnych” Stanisława Balińskiego)].
E. Jaskółowa: Poetyckie podróże Stanisława Balińskiego. Katowice: Uniwersytet Śląski 1988, 120 s.

Artykuły

A. Bogusławski: Stanisław Baliński. Sylwetka pisarza. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1955 nr 63.
T. Grzegorzewski: Zapomniany Skamandryta. (O Stanisławie Balińskim) „Tygodnik Powszechny1971 nr 50.
T. Kowalski: Poeta półcienia. Tygodnik Powszechny 1972 nr 40.
J. Piotrowiak: Literackie podróże. (Międzywojenna twórczość Stanisława Balińskiego). W: Skamander. T. 2. Katowice 1982, przedruk w tegoż: W świetle... i w mroku... Katowice 2003.
J. Kwiatkowski: Felieton poetycki. Twórczość 1983 nr 5.
J. Marx: Trzeci poeta nostalgii. Poezja 1983 nr 9.
H. Siewierski: Trzej poeci. „Nie idź w głębię ...” (O poezji Stanisława Balińskiego). Pamiętnik Literacki”, Londyn 1983 t. 6.
Z. Broncel: Na śmierć poety. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1984 nr 290.
P. Hertz: Żal po Balińskim. Tygodnik Powszechny 1984 nr 48.
S. Kossowska: Wajdelota emigracji. Puls”, Londyn 1984/85 nr 24, przedruk w tejże: Galeria przodków. Warszawa 1991.
B. Mamoń: Ostatni ze Skamandrytów. Tygodnik Powszechny 1984 nr 48.
A. Bernat: Poeta na emigracji. Przegląd Katolicki 1985 nr 4.
W. Smaszcz: Zapomniany za życia poeta. Kierunki 1985 nr 21.
M. Wyka: Jeden z rodziny. W: Pisarz na obczyźnie. Wrocław 1985, przedruk w tejże: Głosy różnych pokoleń. Kraków 1989.
E. Jaskółowa: Dwugłos Balińskiego o wolności; W. Wójcik: Paryskie „przystanki” Balińskiego. W: Wśród poetów współczesnych. Katowice 1987.
W. Wójcik: O „Dziennikach” Stanisława Balińskiego. (Szkic materiałowy). W: Poezja i nostalgia. Katowice 1987.
M. Smaszcz: Żal za Warszawą. Kierunki 1990 nr 3.
E. Jaskółowa: Pora wiśni przechodzi” — czyli czas i pamięć w poetyckim ujęciu Stanisława Balińskiego. W: Skamander. T. 8. Katowice 1991.
J. Marx: Stanisław Baliński. Poeta nostalgii. W tegoż: Skamandryci. Warszawa 1993.
G. Ostasz: W cieniu „Herostratesa. Rzeszów 1993, passim.
M. Pytasz: Stanisław Baliński. Podróże i peregrynacje. W: Pisarze emigracyjni. Sylwetki. Kraków 1993, przedruk w tegoż: Kilka opowieści o niektórych dolegliwościach bycia poetą emigracyjnym i inne historie. Katowice 2000.
M. Pytasz: Stanisław Baliński. W: Literatura emigracyjna 1939-1989. T. 1. Katowice 1993.
M. Zaleski: Stanisław Baliński. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 6. Literatura polska w okresie międzywojennym. T. 3. Kraków 1993.
J. Kisielowa: Gra znanego z nieznanym. O „Lechoniu” Stanisława Balińskiego. W: Liryka polska XX w. Katowice 1994.
J. Kwiatkowski: Poezja Stanisława Balińskiego. W tegoż: Magia poezji. Kraków 1995.
I. Opacki: Przemiany teraźniejszości. O poezji Stanisława Balińskiego. W: Skamander. T. 10. Katowice 1995.
W. Wójcik: Nostalgia emigranta za Polską. „Dzienniki” Stanisława Balińskiego; Stanisława Balińskiego „wielka podróż” nad Sekwanę; Przyjaźnie poetyckie: Słonimski – Baliński. W tegoż: Skamandryci i inni nad Sekwaną. Katowice 1995.
Z. Mokranowska: Parole contra parole. O wczesnej prozie Stanisława Balińskiego. W: Stulecie Skamandrytów. Kraków 1996.
P. Tański: Powrót w przeszłość, w półcieniu. PAL Przegląd Artystyczno-Literacki 1999 nr 10, przedruk pt. Podróż w przeszłość. O wierszu „Rozmaryn” Stanisława Balińskiego. W tegoż: Tradycja i talent. Toruń 2006.
A. Kochańczyk: Kresowe pejzaże w twórczości Stanisława Balińskiego. W: Dworki, pejzaże, konie. Lublin 2002.
Z. Mokranowska: Prozy poetów kręgu „Skamandra” wobec tradycji elitarnych i popularnych form kultury. Katowice 2003, passim.

Tamten brzeg nocy

E. Jaskółowa: W poszukiwaniu człowieczeństwa. Dwa poematy „Tamtego brzegu nocy” Stanisława Balińskiego. W: Znajomym gościńcem. Katowice 1993.