BIO

Urodzony 29 sierpnia 1912 w Orenburgu, w rodzinie mieszczańskiej; syn Andrzeja Baculewskiego, wygnańca politycznego, i Marii z Aleksandrowskich. Po śmierci ojca został w 1922 wraz z rodziną repatriowany do Polski i zamieszkał w Warszawie. Od 1927 uczył się w Gimnazjum im. T. Reytana, gdzie w 1932 zdał maturę. W tym czasie brał udział w akcjach propagandowych i odczytowych Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1929-31 redagował wydawane przez Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci pismo „Młoda Myśl.” Od 1932 do 1937 studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Równocześnie od 1933 pracował jako nauczyciel w szkolnictwie zawodowym. Debiutował w 1936 artykułem Hydra społeczna literatury opublikowanym w piśmie „Przebudowa” (nr 1). W 1939 uczestniczył jako ochotnik w kampanii wrześniowej. Podczas okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie, pracował w Wydziale Oświaty i Kultury Zarządu Miejskiego w szkolnictwie zawodowym. Brał udział w tajnym nauczaniu oraz kierował tajnym zespołem teatralnym szkół zawodowych na Grochowie. Współpracował początkowo z konspiracyjną organizacją Wolność, Równość, Niepodległość. W 1943 wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Na początku sierpnia 1944 został aresztowany w Międzylesiu; po ucieczce z transportu dotarł do Nowego Targu, gdzie prowadził tajne nauczanie. Po wojnie powrócił do Warszawy, pracował jako dyrektor założonego przez siebie gimnazjum i liceum w Wawrze, naczelnik wydziału organizacyjnego w Ministerstwie Oświaty, redaktor miesięcznika „Szkoła Zawodowa” (1945-47). Działał w Zarządzie Głównym Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). Należał do zespołów redakcyjnych czasopism: „Oświata Rolna”, „Praca Szkolna”, „Ruch Pedagogiczny”. W 1946 został kuratorem Okręgu Szkolnego Łódzkiego. W 1946-48 wchodził w skład Komitetu Łódzkiego PPR, w 1948 wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). W 1947 współpracował z pismami: „Kuźnica” i „Wieś.” Jednocześnie prowadził wykłady zlecone na Uniwersytecie Łódzkim z zakresu polityki kulturalnej, organizacji szkolnictwa i historii literatury. Od listopada 1948 pracował w Instytucie Badań Literackich (IBL) w Warszawie jako wicedyrektor (do 1953) a następnie kierownik zespołu naukowo-edytorskiego okresu pozytywizmu; prowadził też (od 1949) Archiwum Marii Konopnickiej. Wykładał historię literatury na UW (od 1948; w 1953-54 jako zastępca profesora), we Wszechnicy Radiowej w cyklu pt. „Historia literatury polskiej” (1949-54), w Szkole Partyjnej Komitetu Centralnego PZPR (1951-52), był też kontraktowym profesorem i prorektorem Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Nadto pracował w Państwowym Instytucie Wydawniczym (1948-60) na stanowisku redaktora działu klasyków polskich. Należał do kolegiów redakcyjnych pism: „Polonistyka” (1949-57) i „Pamiętnik Literacki” (1953-68). W 1950-54 kierował katedrą historii literatury polskiej Wszechnicy Radiowej. W 1956-82 był dyrektorem Biblioteki UW ; w 1960-89 prowadził w tej Bibliotece Archiwum Marii Konopnickiej. W 1961 uzyskał w IBL stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie pracy pt. Poezja programowa pierwszego dziesięciolecia po powstaniu styczniowym (promotor prof. Stefan Żółkiewski), w tymże roku zrezygnował z pracy w IBL. W 1971 został mianowany docentem. W 1979 otrzymał nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Odznaczony m. in.: Krzyżem Kawalerskim (1958) i Krzyżem Oficerskim (1972) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Złotą Odznaką ZNP. Zmarł 27 października 1994 w Warszawie.

Twórczość

1. Realizm i pozytywizm w Europie i Polsce. Skrypt wykładów w Szkole Partyjnej KC PZPR. Warszawa 1951, 240 s.

2. Henryk Sienkiewicz. [Warszawa:] Wiedza Powszechna 1952, 47 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 uzupełnione 1956, wyd. 3 1958.

3. Henryk Sienkiewicz. Warszawa 1952, 20 s. Towarzystwo Wiedzy Powszechnej .

4. Historia literatury polskiej. Dla klasy X. Cz. 2: Literatura okresu pozytywizmu i realizmu krytycznego. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1954, 280 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 zmienione 1955, wyd. 3 1956. Por. poz. .

W rozdziale 3 współautorzy: A. Brodzka, H. Markiewicz, M. Żmigrodzka.

5. Zarys literatury polskiej po powstaniu styczniowym. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1959, 331 s. Wyd. 2 tamże 1959.

Wersja zmienione poz. 4.

6. Maria Konopnicka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1978, 438 s. Biblioteka „Polonistyki .

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Dwa pozytywizmy; Eliza Orzeszkowa. W: Materiały do nauczania literatury polskiej. T.1. Romantyzm-pozytywizm. Warszawa 1950 s. 179-188; 237-247.
Rozwój ideologii i literatury pozytywistycznej. Polonistyka 1951 nr 4 s. 1-15.
Stan badań i potrzeby nauki o literaturze okresu pozytywizmu. [Współautor:] J. Kulczycka-Saloni. W: O sytuacji w historii literatury polskiej. Warszawa 1951 s. 212 -294; wersja zmieniona i rozszerzona pt. Historiografia polskiego pozytywizmu. W: Pozytywizm. Cz. 2. Wrocław 1951 s. 351-430.
Henryk Sienkiewicz. Polonistyka 1952 nr 1 s. 1-21.
Kierunki rozwoju nurtów ideologicznych i literatury po roku 1864. Polonistyka 1953 nr 3 s. 6-25.
Problematyka prac naukowo-badawczych w bibliotekach szkół wyższych. W: Materiały z Konferencji Rogowskiej w sprawie działalności i rozwoju bibliotek. Warszawa 1962 s. 102-150.
Uwagi nad biografią i recepcją Marii Konopnickiej. W: Śladami życia i twórczości Marii Konopnickiej. Warszawa 1963 s.9-39.
Poezja programowa wczesnego pozytywizmu. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Seria 4, t. 1. Warszawa 1965 s. 211-232.
Życie i twórczość Henryka Sienkiewicza. W: Henryk Sienkiewicz. Materiały rocznicowe. Warszawa 1966 s. 5-80.
Do podstaw polityki bibliotecznej. W: Polskie biblioteki wojskowe 1767-1967. Warszawa 1969 s. 119-137.
Romantyka niepoetycznej epoki. Przegląd Humanistyczny 1969 nr 4 s. 15-32.
Velikie realisty pod obstrelom kritiki. „Vestnik Moskovskogo Universiteta. Filologija”. Moskva 1970 s. 1-35.
Warunki i problemy funkcjonowania Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego 1970 t. 9 s. 73-97.
Maria Konopnicka a nowa sztuka. W: Maria Konopnicka. Materiały z sesji naukowej w 60 rocznicę śmierci poetki. Warszawa 1972 s. 11-37.
Maria Konopnicka o pisateliach — svoich sovremiennikach. [Przeł.:] E. C. W: Slavjanskaja Filologija. T. 8. [Moskva] 1973 s. 158-177.

Adaptacje

H. Sienkiewicz: Krzyżacy. Adaptacja sceniczna: J. Baculewski. Wystawienie: Warszawa, Tajny Zespół Szkół Zawodowych J. Baculewskiego ok. 1941-1944.
S. Żeromski: Echa leśne. Adaptacja sceniczna: J. Baculewski. Wystawienie: Warszawa, Tajny Zespół Szkół Zawodowych J. Baculewskiego ok. 1941-1944.
Z. Żurakowska: Roman i dziewiętnastu. Adaptacja sceniczna: J. Baculewski. Wystawienie: Warszawa, Tajny Zespół Szkół Zawodowych J. Baculewskiego ok. 1941-1944.

Prace redakcyjne

1. Wczoraj i dziś. Czytanki polskie dla gimnazjów zawodowych i ogólnokształcących. Klasa I. Oprac.: J. Baculewski, K. Budzyk, J. Pietrusiewiczowa, A. Piorunowa. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1948, 544 s.
2. O sytuacji w historii literatury polskiej. Wybór referatów wygłoszonych na Zjeździe Polonistów w dniach od 8 do 12 maja 1950 r. Pod red. J. Baculewskiego. [Warszawa:] Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 319 s.
3. B. Prus: Kroniki. Oprac.: Z. Szweykowski. Redakcja naukowa: J. Baculewski. T. 1-5. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953-56, 462 + 547 + 719 + 679 + 683 + 648 s. Z prac Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
4. E. Orzeszkowa: Listy zebrane. Oprac. E. Jankowski. T. 1-3 pod red. J. Baculewskiego. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1954-56, 419 + 455 + 563 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
5. Z literatury lat 1863-1918. Studia i szkice. Cz.1. Redakcja naukowa: J. Baculewski, S. Sandler. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957, 495 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
6. E. Orzeszkowa: Pisma krytyczno-literackie. Zebrał i oprac. E. Jankowski. Redakcja naukowa: J. Baculewski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1959, 642 s. Z prac Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
7. Maria Konopnicka. Życie i twórczość w fotografii. [Album]. Oprac.: J. Baculewski. Warszawa: Wspólna Sprawa 1960, 700 s. Wyd. 2 tamże 1966.
8. Śladami życia i twórczości Marii Konopnickiej. Szkice historyczno-literackie, wspomnienia, materiały biograficzne. Zebrał i oprac. J. Baculewski. Przedmowa: S. Szwalbe. Posłowie: W. Kiernik. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1963, 385 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 1966.
9. Maria Konopnicka: Publicystyka literacka i społeczna. Wybór i oprac.: J. Baculewski. Warszawa: Czytelnik 1968, 704 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1956, 1989.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
Słownik pracowników książki polskiej. Suplement 2. Łódź 1972. (H. Zasadowa).

Historia literatury polskiej

S. Melkowski: Podręcznik literatury polskiej dla klasy X. Próba krytycznej oceny. Głos Nauczycielski 1955 nr 42, polemika: A. Nofer: O jednym podręczniku i jednej recenzji. „Polonistyka” 1956 nr 1.
S. Sandler: Literatura okresu realizmu krytycznego w podręczniku. Nowe Drogi 1956 nr 7/8.

Maria Konopnicka

K. Kuliczkowska: Konopnicka z perspektywy czytelnika. Nowe Książki 1979 nr 3.
M. Inglot: Konopnicka na nowo czytana. Literatura 1980 nr 1.