Bachórz Józef

BIO

Urodzony 20 września 1934 w Lipiu (powiat rzeszowski) w rodzinie chłopskiej; syn Alojzego Bachórza i Marii z Grzesików. Po ukończeniu w 1947 szkoły podstawowej w Lipiu uczył się w Rzeszowie w II Gimnazjum i Liceum im. S. Sobińskiego, a od 1949 w I Liceum im. S. Konarskiego. Od 1951 studiował polonistykę na Uniwersytecie Łódzkim, w 1955 uzyskał magisterium. Następnie pracował jako nauczyciel kolejno w Liceum Pedagogicznym w Starym Targu (powiat sztumski; do 1957), w Liceum Pedagogicznym w Kwidzynie (do 1966) oraz w Studium Nauczycielskim w Gdańsku-Oliwie (do 1969). W 1954 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Debiutował w 1968 artykułem O szkicach fizjologicznych w literaturze polskiej okresu międzypowstaniowego 1831-1863 opublikowanym w „Gdańskich Zeszytach Humanistycznych” („Prace Historyczno-Literackie” nr 2). W 1969 uzyskał doktorat na podstawie pracy Poszukiwanie realizmu. Studium o polskich obrazkach prozą w okresie międzypowstaniowym 1831-1864 przygotowanej pod kierunkiem prof. Marii Janion. W 1969-73 był kierownikiem Zakładu Filologii Polskiej w Wyższym Studium Nauczycielskim w Gdańsku, a po jego likwidacji pełnił (do 1979) funkcję zastępcy dyrektora Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego (UG). W 1978-85 był członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. W 1979 został członkiem komitetu redakcyjnego serii Instytutu Badań Literackich (IBL) Historia Literatury. Studia . W 1980 habilitował się na podstawie pracy Realizm bez "«chmurnej jazdy» i w 1981 otrzymał stanowisko docenta. Od tegoż roku do maja 1982 sprawował urząd prorektora UG. W 1987-1993 kierował Zakładem Historii Literatury Polskiej na UG. Został członkiem Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, członkiem zespołu redakcyjnego „Gdańskich Zeszytów Humanistycznych” (seria Prace Historyczno-Literackie ), „Zeszytów Naukowych Wydziału Humanistycznego UG” (od 1980), oraz „Rocznika Sopockiego” (od 1978). Od 1981 był członkiem Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej (od 2003 Komitet Nauk o Literaturze) PAN. Należał od 1985 do komitetu redakcyjnego Dzieł J.I. Kraszewskiego. W 1990 otrzymał tytuł naukowy profesora, a w 1998 stanowisko profesora zwyczajnego na UG. W 1990-2006 wchodził w skład Rady Naukowej IBL PAN. W 2002 otrzymał Medal Księcia Mściwoja II, przyznawany za zasługi dla miasta Gdańska, w 2003 nagrodę naukową m. Gdańska im. J. Heweliusza. Został członkiem rady programowej serii Biblioteka Narodowa w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich — Wydawnictwie. Za pracę naukową otrzymał kilkakrotnie nagrody Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Odznaczony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1971) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2004). Mieszka w Sopocie.

Twórczość

1. Poszukiwanie realizmu. Studium o polskich obrazkach prozą w okresie międzypowstaniowym 1831-1864. Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum 1972, 351 s.

Zawartość

Wyjaśnienia wstępne: obrazy, obrazki, szkice. — „Nowela przestaje być sobą”; W cieniu arcydzieł. — I. Spór o „flamandzkie malowanie”: Zwierciadło czyli krytyka „Podstolego” [I. Krasickiego] i „Heloizy” [J. J. Rousseau]; Grabowskiego i heglistów kłopoty z obrazkami; Jeśli realizm – to jaki? — II. Malowane faktografie: O obrazkowym narratorze i czytelniku; Opis opisu; Jeszcze o opisie: obrazowanie, przestrzeń rzeczy; Kariera fizjonomiki; Scenki i inne granice obrazkowej opisowości. — III. „Fizjologie”: Nad Sekwaną i nad Wisłą; Szkoła typizacji; Indywidualizowanie typów. — IV. Na pograniczu z gawędą: Swoistość gawędowej opowieści; Gawęda w obrazku i gawęda obrazkowa. — V. Próba obrazkowej całości, czyli o „Latarni czarnoksięskiej" [J.I. Kraszewskiego]. — Zamiast zakończenia: w krainie stereotypów.

See Studies

2. Realizm bez „chmurnej jazdy”. Studia o powieściach Józefa Korzeniowskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1979, 371 s. Gdańskie Towarzystwo Naukowe Na zlecenie Polskiej Akademii Nauk.

Nagrody

Nagroda im. A. Brücknera przyznana przez Wydział I Nauk Społecznych Polskiej Akademii Nauk w 1980.

Zawartość

Wyjaśnienia wstępne. — Studium I. Program Korzeniowskiego a sytuacja powieści polskiej w okresie między powstaniowym. — Studium II. O narratorze i narracji. — Studium III. Czas i fabuła. — Studium IV. Dom i reszta świata. (Z zagadnień przestrzeni). — Studium V. Bohater i ideologia. (Na przykładzie wątków romansowych). — Na zakończenie.

See Studies

3. „Lalka” Bolesława Prusa. Warszawa: Patria 1990, 34 s.

Opracowanie dla potrzeb szkolnych.

See Studies

4. „Potop” Henryka Sienkiewicza. Warszawa: Patria 1992, 47 s.

Opracowanie dla potrzeb szkolnych.

5. Pozytywizm. Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych. Warszawa: Stentor 1992, 266 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1996, wyd. 3 uzupełnione 1997, wyd. 5 [!] 1999.

See Studies

6. Pozytywizm w szkole. Rozkład materiału. Propozycja oparta na podręczniku Józefa Bachórza. Warszawa: Stentor 1992, 29 s.

7. Mickiewiczowska idea Europy. W dwusetną rocznicę urodzin Adama Mickiewicza. Gdańsk: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. J. Conrada-Korzeniowskiego 1998, 16 s. Przedruk zob. poz. ↑.

8. Pozytywizm. Zeszyt ćwiczeń. Warszawa: Stentor 1998, 94 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1999, wyd. 3 2000.

See Studies

9. Wiek XIX. Romantyzm — realizm. Materiały z dziejów sztuki — dla liceów i gimnazjów. [Współautor: A. Kowalczykowa]. Warszawa: Stentor 2001, 51 s., 40 k. tablica Wyd. nast. tamże 2003.

Teka reprodukcji z komentarzem.

10. Jak pachnie na Litwie Mickiewicza i inne studia o romantyzmie. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2003, 307 s.

Zawartość

O Emilii Plater i „Śmierci pułkownika”. Narodziny i dzieje legendy; Jak pachnie na Litwie Mickiewicza; Fauna w słowniku Mickiewicza; Śmiech i uśmiech w „Panu Tadeuszu”; Mickiewiczowska idea Europy [poz. ↑]; Indywidualiści w gromadzie. Grupy literackie w Królestwie Polskim w okresie międzypowstaniowym; W cieniu wieszczów; Obrachunki (arytmetyczne) z romantyzmem.

See Studies

11. Romantyzm a romanse. Studia i szkice o prozie polskiej w pierwszej połowie XIX wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2005, 307 s.

Zawartość

Poezja a powieść. Romantyzm a realizm; Karta z dziejów zdrowego rozsądku, czyli o fizjonomice w literaturze; Romans w powieści, czyli o wątkach miłosnych w powieściopisarstwie polskim okresu międzypowstaniowego 1831-1863; Anatomia heroiny romansu; Gotycko-sarmackie „Zawieprzyce” Aleksandra A.F. Bronikowskiego. ( Przeciw zapomnieniu niebanalnej karty powieściopisarstwa); O „Kollokacji” Józefa Korzeniowskiego; „Alkhadar” Edmunda Chojeckiego. Rozterki wieku; Polska powieść tajemnic. Szkic stuletniej kariery; Pamiętnik w polskiej kulturze romantycznej; Pamiętnik niezwykłej ucieczki z Syberii [dot. R. Piotrowski: Pamiętniki].

12. „Złączyć się z burzą...” Tuzin studiów i szkiców o romantycznych wyobrażeniach morza i egzotyki. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2005, 335 s.

Zawartość

„Złączyć się z burzą...”, czyli o romantycznych stylizacjach morza; Mickiewiczowska wizja morza; Morze w młodzieńczej poezji Juliusza Słowackiego; Krasiński płynie na Sycylię; Nadbałtycka geografia Wincentego Pola; Między morzem a samotnością. O „Pieśniach żeglarza” Aleksandra Podgórskiego; Nieco o romantycznej sonetomanii bałtyckiej; Gdańska powieść Kraszewskiego [dot.: „Kamienica w Długim Rynku”]; U kresu romantycznej egzotyki morskiej. Henryk Jabłoński w Zanzibarze; Z dziejów polskiej sławy Luisa Camõesa w XIX wieku; Romantyczne fascynacje egzotyką; Konopnicka nad morzem w Normandii.

See Studies

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

• O szkicach fizjologicznych w literaturze polskiej okresu międzypowstaniowego 1831-1863. „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Historyczno-Literackie” 1969 nr 2 s. 119-152.

• O Emilii Plater i „Śmierci pułkownika” (refleksja sceptyka). „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historyczn-Literackie” 1973 nr 2 s. 17-54.

• Polska powieść tajemnic w pierwszym ćwierćwieczu jej istnienia. W: Formy literatury popularnej. Wrocław 1973 s. 115-135.

• O polskim egzotyzmie romantycznym. W: Problemy polskiego romantyzmu. Seria 2. Wrocław 1974 s. 257-305.

• Obrachunki arytmetyczne z romantyzmu. „Ruch Literacki” 1975 nr 3 s. 171-183.

• Karta z dziejów zdrowego rozsądku czyli o fizjonomice w literaturze. „Teksty” 1976 nr 2 s. 86-105.

• Mickiewiczowska wizja morza. „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historyczno-Literackie” 1976 nr 5 s. 87-104.

• Morze w młodzieńczej poezji Juliusza Słowackiego. „Libri Gedanenses” 1976 t. 8 s. 59-80.

• Anatomia romansowej heroiny. „Teksty” 1977 nr 2 s. 84-104.

• Jak czytano powieści J. Korzeniowskiego w XIX w. W: Problemy odbioru i odbiorcy. Wrocław 1977 s. 171-195.

• O poezji Franciszka Fenikowskiego uwag kilka. W: Literatura Gdańska i o Ziemi Gdańskiej w latach 1945-1975. Gdańsk 1979 s. 198-230.

• Romans w powieści. (O wątkach miłosnych w powieściopisarstwie polskim okresu międzypowstaniowego 1831-1863). W: Tekst i fabuła. Wrocław 1979 s. 109-135.

• „Alkhadar” Edmunda Chojeckiego: rozterki wieku. „Prace Polonistyczne”. Seria 36: 1980 s. 5-30.

• Kraszewski-Bolesławita i następcy, czyli o narodzinach legendy powstania styczniowego. „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 1981 wyd. 1982 s. 21-34.

• Morze romantyków. (Zdania i pytania historyka literatury). W: Problemy polskiej literatury marynistycznej. Gdańsk 1982 s. 83-107.

• Od romantyzmu do powieści tendencyjnej. W: Studia o narracji. Wrocław 1982 s. 163-175.

• „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej czyli o kazuistyce sumienia. „Polonistyka” 1983 nr 10 s. 843-858.

• Pamiętnik w polskiej kulturze romantycznej. W: Prace ofiarowane Henrykowi Markiewiczowi. Kraków 1984 s. 131-147.

• Pan Łęcki czyta Supińskiego. (Z cyklu: Kolejne zabawy „Lalką”). „Przegląd Humanistyczny” 1984 nr 7/8 s. 85-96.

• „Placówka” Bolesława Prusa. Projekt kolejnej interpretacji. „Pamiętnik Literacki” 1984 z. 3 s. 133-150.

• Nad tekstem „Lalki”. „Prace Polonistyczne”. Seria 41: 1985 s. 311-329.

• Pozytywistyka na rozdrożu. W: Przełom antypozytywistyczny w polskiej świadomości kulturowej XIX wieku. Wrocław 1986 s. 25-39.

• Józef Ignacy Kraszewski i polski wiek XIX. „Ruch Literacki” 1987 z. 3 s. 181-193.

• Morze w twórczości Zygmunta Krasińskiego. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historyczno-Literackie” 1987 nr 14 s. 57-74.

• Twórczość gawędowa Kraszewskiego. „Pamiętnik Literacki” 1987 z. 4 s. 27-54.

• Uwagi o fabule „Lalki” Bolesława Prusa. W: Fabuła utworu literackiego. Toruń 1987 s. 25-37.

• Grupy literackie w Królestwie Polskim w okresie międzypowstaniowym. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX w. Seria 3. T. 2. Kraków 1988 s. 87-134.

• Kraszewski w oczach autora „Lalki”. „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 1986 wyd. 1988 s. 5-18.

• O zainteresowaniach Kraszewskiego literaturą niemiecką. „Przegląd Humanistyczny” 1988 nr 8/9 s. 105-115.

• Jak pachnie na Litwie Mickiewicza. „Autograf” 1989 nr 6/7/8 s. 32-40.

• Kraszewski o Norwidzie. „Prace Polonistyczne” Seria 45: 1989 s. 319-330.

• „Lalka” czyli pozytywizm w chórze z romantyzmem. „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historyczno-Literackie” 1989 nr 15 s. 47-59.

• O obrazach Gdańska w polskich powieściach XIX-wiecznych. „Gdański Rocznik Kulturalny” 1990 t. 13 s. 45-61.

• Symbolika Niemna w eposie powieściowym Orzeszkowej. W: W świecie Elizy Orzeszkowej. Kraków 1990 s. 100-118.

• Zdziwienie Kraszewskim. W: Zdziwienia Kraszewskim. Wrocław 1990 s. 139-155.

• „Lalka” w kontekście „Trylogii”. „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 1991/1992 s. 27-40.

• „Polska zwyciężyła Niemców pod Grunwaldem, a — co z tego?” O ekonomii politycznej Bolesława Prusa. „Teksty Drugie” 1991 nr 5 s. 45-61.

• Oswajanie miasta. „Przegląd Humanistyczny” 1992 nr 6 s. 65-76.

• Miasto z perspektywy Kraszewskiego. W: Miasto, kultura, literatura. Wiek XIX. Gdańsk 1993 s. 61-78.

• O funkcjach starego subiekta w „Lalce”. W: Bolesław Prus. Twórczość i recepcja. Lublin 1993 s. 97-111.

• Słowacki w Soplicowie. W: „W krainie pamiątek”. Wrocław 1996 s. 211-226.

• Wzorzec polskiej powieści realistycznej i jego znaczenie historycznoliterackie. W: Wiedza o literaturze i edukacja. Warszawa 1996 s. 30-43.

• Dydaktyka i rozterki Bogdana Bolesławity. (Kilka refleksji na przykładzie „Moskala” Józefa Ignacego Kraszewskiego). W: Alegorie, style, tożsamość. Gdańsk 1999 s. 125-141.

• Kogo i jak nazywa się w „Lalce” Prusa. W: Na pozytywistycznej niwie. Poznań 2002 s. 165-181.

• „Olbrzymie jodły szumią nad moją głową”. [J.I.] Kraszewski o lasach i drzewach. W: Zbliżenia historycznoliterackie. Kraków 2003 s. 92-104.

• Bolesław Prus. W: Pozytywizm. Historia literatury polskiej w dziesięciu tomach. T. 6. Bochnia-Kraków-Warszawa [2004] s. 339-390.

• Bolesław Prus o miejscu literatury w życiu i o polskiej literaturze przedrozbiorowej (rekonesans). W: Od liryki do retoryki. Gdańsk 2004 s. 303-316.

• Żydowskie problemy Józefa Korzeniowskiego. W: Kwestia żydowska w XIX w. Spory o tożsamość Polaków. Warszawa 2004 s. 79-94.

• O uniwersyteckim kanonie lektur polonistycznych. W: Polonistyka w przebudowie. Kraków 2005 s. 136-153.

• Przytłumiona nuta. Motywy autokratyczne w pamiętnikarstwie polskim o powstaniu styczniowym. W: Literatura i jej konteksty. Rzeszów 2005 s. 154-164.

Prace redakcyjne

1. A. Podgórski: Pieśni żeglarza. Oprac. i wstęp: J. Bachórz. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1983, 121 s.

2. W. Pol: Na lodach; Na wyspie; Na groblach. Trzy obrazki znad Bałtyku. Oprac. i wstępem opatrzył J. Bachórz. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1989, 164 s.

3. B. Prus: Lalka. Oprac. [i wstęp]: J. Bachórz. T. 1-2. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1991, CXIX, 533 + 606 s. Biblioteka Narodowa I, 262. Wyd. 2 przejrzane tamże 1998.

4. Słownik literatury polskiej XIX wieku. Pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1991, 1112 s. Oprac. w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Wyd. nast.: [wyd. 2] tamże 1994, wyd. 3 tamże 2002.

See Studies

5. „Lalka” i inne. Studia w stulecie polskiej powieści realistycznej. Pod red. J. Bachórza i M. Głowińskiego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich 1992, 200 s. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk .

6. B. Prus: Kroniki. Wybór, oprac. [i wstęp]: J. Bachórz. Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 1994, CI, 521 s. Biblioteka Narodowa I, 285. Por. poz. ↑.

See Studies

7. E. Orzeszkowa: Nad Niemnem. T. 1-3 w 2 vol. Oprac.: J. Bachórz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1996, CXLVI, 230 + 533 s. Biblioteka Narodowa I, 292.

8. Adam Mickiewicz i kultura światowa. Materiały Konferencji Międzynarodowej Grodno-Nowogródek 12-17 maja 1997. Księga 2 pod red. J. Bachórza i W. Choriewa. Gdańsk: Uniwersytet Gdański 1998, 263 s.

9. B. Prus: Antek i inne opowiadania. [Wybór i posłowie:] J. Bachórz. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1998, 489 s.

10. Pieniądz w literaturze i teatrze. Materiały z sympozjum „Temat pieniądza w literaturze i teatrze”. Gdańsk, Uniwersytet Gdański 17-18 stycznia 2000. Pod red. i ze słowem wstępnym J. Bachórza. Sopot: Pracownia Impuls 2000, 285 s.

11. B. Prus: Kroniki. (Wybór). T. 1-2. Oprac.: J. Bachórz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum; Warszawa: De Agostini Polska 2005, CVIII, 224 + 311 s. Por. poz. ↑.

See Studies