BIO
Urodzona 3 lipca 1904 w Odessie; córka Romana Auderskiego, inżyniera, i Heleny z domu Janelli; wnuczka zesłańca na Sybir w 1963. Początkowo uczyła się w domu, a następnie w 1917-18 uczęszczała do gimnazjum polskiego im. A. Jabłonowskiego w Odessie. W 1920 przyjechała z rodziną do Polski i zamieszkała w Warszawie. W 1923 ukończyła szkołę średnią im. C. Plater-Zyberk. W latach następnych (aż do wybuchu wojny światowej) utrzymywała się z pracy nauczycielskiej. W 1924 napisała trzyaktową sztukę Kopciuszek, wystawioną przez teatr szkolny gimnazjum C. Plater-Zyberk, gdzie wówczas uczyła. Studiowała polonistykę i pedagogikę na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskała dyplomy w obu zakresach (w 1931 i w 1937). W tym czasie rozpoczęła też twórczość literacką oraz współpracę z radiem jako autorka słuchowisk. Debiutowała w 1928 opowiadaniem Zemsta drukowanym w czasopiśmie „Radio” (nr 11). W 1930-39 ogłaszała reportaże i felietony w „Kurierze Warszawskim” (pod pseudonimem: Albatros); publikowała również artykuły z dziedziny pedagogiki. Pracowała społecznie w Muzeum Wychowania oraz była konsultantem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po wybuchu wojny pracowała jako wolontariuszka w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie. W latach okupacji niemieckiej mieszkała nadal w Warszawie i uczyła na tajnych kompletach oraz udzielała lekcji prywatnych. Uczestniczyła w pracy konspiracyjnej jako członek Armii Krajowej (AK); w 1942-44 brała udział (pod pseudonimem: Nowicka) w organizowanej przez Biuro Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK akcji N. Była członkiem Centralnej Redakcji przygotowującej i drukującej dywersyjne wydawnictwa antyfaszystowskie w języku niemieckim. Współredagowała ze Sławomirem Dunin-Borkowskim pismo „Die Ostwache” (listopad 1942 — styczeń 1943) oraz redagowała pismo w języku polskim dla Volks i Stammdeutschów „Die Zukunft” (grudzień 1942 — marzec 1944). Za udział w tej akcji została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (w lipcu 1944). Brała udział w powstaniu warszawskim jako Prasowy Sprawozdawca Wojenny. Redagowała wraz z S. Dunin-Borkowskim gazetę „Warszawa Walczy”, na jej łamach, a także m. in. „Biuletynu Informacyjnego” drukowała reportaże. Za udział w powstaniu otrzymała Krzyż Walecznych (zweryfikowany w 1959) oraz Warszawski Krzyż Powstańczy 1944 (1983), nadto za udział w II wojnie światowej Krzyż Walecznych w 1967. Po upadku Powstania przebywała do marca 1945 we wsi Lubcza pod Jędrzejowem, ucząc miejscowe dzieci. Od kwietnia mieszkała w Krakowie, gdzie prowadziła ćwiczenia na kursie języka rosyjskiego dla nauczycieli zorganizowanym przez Uniwersytet Jagielloński oraz opracowywała wraz z prof. Witoldem Doroszewskim słownik rosyjsko-polski. W tymże roku została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich, ZLP). W styczniu 1946 wróciła do Warszawy i do 1950 pracowała jako kierownik działu wydawniczego oficyny Trzaska, Evert i Michalski. Wiosną 1946 w charakterze delegata Ministerstwa Oświaty brała udział w organizowaniu w Londynie akcji pomocy dla dzieci polskich ofiar wojny, w sierpniu tego roku uczestniczyła w Kongresie Ligii Nowego Wychowania w Paryżu. W 1950 podjęła pracę w redakcji Słownika języka polskiego (t. 1-11, wyd. 1958-69) jako redaktor koordynacyjny, a od 1961 do przejścia na emeryturę w 1969 zastępca redaktora naczelnego i kierownik redakcji. Była także z prof. Stanisławem Skorupką redaktorem Małego słownika języka polskiego (wyd. 1966-68). Równocześnie kontynuowała pracę literacką jako autorka utworów scenicznych, grywanych przez teatry zawodowe oraz amatorskie (w 1952-54 była wiceprezesem Sekcji Dramatu ZLP), a po 1970 powieściopisarka. Współpracowała z radiem, pisząc liczne słuchowiska radiowe, głównie dla młodzieży (w 1966 otrzymała nagrodę Polskiego Radia). W 1956-59 wchodziła w skład kolegium redakcyjnego miesięcznika „Dialog” oraz pełniła funkcję jego sekretarza. W 1957 została członkiem Polskiego PEN Clubu, członkiem-założycielem Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI; w latach następnych wchodziła w skład jego prezydium m. in. jako skarbnik i wiceprezes), w 1971 członkiem Towarzystwa Kultury Europejskiej (SEC). Była wiceprezesem (od 1960) i prezesem (1968-72) Oddziału Warszawskiego ZLP, a następnie (do 1978) wiceprezesem Zarządu Głównego. W związku z pełnionymi funkcjami społecznymi odbyła wiele podróży zagranicznych. Od 1980 była posłem na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej przez dwie kolejne kadencje. Wchodziła w skład prezydium Frontu Jedności Narodu. W 1982 należała do Komisji Inicjującej utworzenie Tymczasowej Rady Krajowej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON), a od 1983 była członkiem Komitetu Wykonawczego Rady Krajowej PRON. W 1983-86 pełniła funkcję prezesa nowego ZLP, po czym została mianowana jego prezesem honorowym. Od 1984 była członkiem Narodowej Rady Kultury i Prezydium Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Za działalność literacką i społeczną otrzymała szereg nagród, m. in.: Rady Narodowej miasta Warszawy (1971), nagrodę literacką Prezesa Rady Ministrów (1975), nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki (1977), Nagrodę Państwową I stopnia (1985), nagrodę specjalną wydawnictwa MON (1985), nagrodę im. W. Pietrzaka (1986). W 1986 została wyróżniona tytułami honorowymi Zasłużony dla Kultury Narodowej oraz Homo Varsaviensis, przyznawanym przez redakcję tygodnika „Stolica”, a także odznaką Za Zasługi dla Dziennikarstwa. Odznaczona m. in. Krzyżem Kawalerskim (1955), Krzyżem Oficerskim (1965) i Krzyżem Komandorskim (1969) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1974) i I klasy (1985), dyplomem Ministra Spraw Zagranicznych za zasługi w propagowaniu kultury polskiej za granicą (1985). Zmarła 21 lutego 2000 w Warszawie; pochowana tamże na Cmentarzu Powązkowskim.
Twórczość
1. Poczwarki Wielkiej Parady. Pamiętnik maturzystki. Warszawa: Dom Książki Polskiej 1935 [antydatowany: 1934], 264 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1947 [antedatowany: 1946], 235 s.; [wyd. 3] [Gdańsk:] Novus Orbis 1994.
2. Les organisations de la jeunesse à l'école polonaise. Varsovie: Comité Polonais de l'Exposition Scolaire de Genève 1938, 63 s.
3. Połów. Sztuka w 2 aktach. Warszawa: Wydawnictwo Liga Morska i Kolonialna 1938, 87 s. Por. Słuchowiska radiowe.
Adaptacje
radiowe
4. Poland. The children cannot wait. [Przedmowa:] W. J. Rose. London: New Education Fellowship 1946, 22 s.
5. Zbiegowie. Sztuka w 4 aktach. Prapremiera: Lublin, Teatr im. J. Osterwy 1952. Wyd. [Warszawa:] Czyt. 1952, 111 s. Wyd. nast. w oprac. dla zespołów świetlicowych. Uwagi inscenizacyjne: G. Lipszyc. Warszawa: Czytelnik 1952, 139 s. Por. Słuchowiska radiowe.
Przekłady
czeski
6. Rzeczpospolita zapłaci. Dramat historyczny w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Narodowy 1953. Wyd. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 137 s.
Skrót pt. Rzeczpospolita zapłaci. Sztuka w 1 akcie. W: Rocznice i obchody kulturalne. T. 1. Epoka Odrodzenia. Warszawa 1953 s. 159-173. Por. Słuchowiska radiowe.
7. Baśń o królestwie Fali. Sztuka dla teatrów kukiełkowych. Prapremiera: Warszawa, Teatr Baj 1955. Wyd. pt. Zaczarowana zatoka. Uwagi inscenizacyjne: K. Krymkowa. Warszawa 1959, 72 s., powielone.
8. A jednak miłość. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1956 nr 5 s. 27-38. Druk w: Wybór jednoaktówek. Warszawa 1959 s. 3-25.
9. Dopóki żyjemy. (Sierpień 1955 — Grudzień 1955). [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1956 nr 4 s. 3-37. Wyd. osobne: Uwagi inscenizacyjne T. Aleksandrowicz. [Warszawa:] Centralny Dom Twórczości Ludowej 1956, 88 s. powielone.
10. Garść bursztynu. (Sztuka w 1 akcie). „Teatr Ludowy” 1960 nr 9 s. 496-506. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ludowy 1960.
11. Skarby Karkonoszy. [Sztuka kukiełkowa]. Prapremiera: Wałbrzych, Teatr Lalki 1960.
12. Ścieżka przez pole. Sztuka w 3 aktach. Uwagi inscenizacyjne: J. Nowacki. Warszawa 1960, 61 s., powielone.
Nagrody
13. Kto zawinił. [Widowisko telewizyjne]. Telewizja Polska 1961.
14. Spotkanie w ciemnościach. Słuchowisko. Polskie Radio 1961. Druk „Dialog” 1961 nr 5 s. 20-30. Prapremiera: Lublin, Teatr im. J. Osterwy Scena Reduta 61 1962. Przedruk zob. poz. ↑.
15. Awantura w Jaworowie. Sztuka w 3 aktach. Warszawa: Związek Ochotniczych Straży Pożarnych, Ministerstwo Obrony Narodowej 1964, 101 s.
16. Jabłko granatu. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1971, 261 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1973; [wyd. 3] Warszawa: Czytelnik 1978, [wyd. 4] tamże 1986.
Przekłady
bułgarski
czeski
ukraiński
17. Ptasi gościniec. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1973, 278 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1977, wyd. 4 1979, [wyd. 5] 1989.
Nagrody
Przekłady
czeski
Adaptacje
teatralne
radiowe
telewizyjne
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Ptasi gościniec; Babie lato. T. 1-2. Warszawa: Książka i Wiedza 1976, 220 + 270 s. Wyd. nast.: tamże 1984, 413 s.; Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1987.
18. Babie lato. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1974, 340 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1977, [wyd. 4] 1979.
Nagrody
Adaptacje
teatralne
telewizyjne
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Ptasi gościniec; Babie lato. T. 1-2. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka i Wiedza” 1976, 220 + 270 s. Wyd. nast.: tamże 1984, 413 s.; Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1987.
19. Kwartet wokalny. [Wybór słuchowisk radiowych]. [Posłowie:] A. Bukowska. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji 1977, 243 s.
Zawartość
20. Szmaragdowe oczy. [Opowiadania]. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji 1977, 132 s. Wyd. 2 tamże 1978.
Zawartość
21. Miecz Syreny. [Powieść]. T. 1-2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, 295+409 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1982, wyd. 3 1985; wyd. 3 [właśc. 4] Warszawa: Książka i Wiedza 1994.
Przekłady
rosyjski
22. Zwyczajnie człowiek. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji 1980, 162 s.
23. Królowa Bona. [Serial telewizyjny w 12 odcinkach]. Telewizja Polska 1981. Por. poz. ↑.
24. Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny. Scenariusz filmowy. Współautor: S. Kasprzysiak, J. Majewski. Ekranizacja 1982.
25. Smok w herbie. Królowa Bona. [Powieść]. T. 1-2 Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji 1983. 323 + 291 s. Wyd. nast. tamże: [wyd. 2] 1984, [wyd. 3] 1989. Por. poz. ↑.
Przekłady
litewski
rosyjski
26. Zabić strach. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1985, 158 s.
Nagrody
Przekłady
czeski
Słuchowiska radiowe, m.in.
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1953, 1956, 1964, 1970, 1976, 1988.
