BIO

Urodzona 19 lutego 1865 w Lublinie; córka Bernarda Meyersona, kupca, i Karoliny z Horowiczów, autorki powieści; siostra Emila Meyersona, filozofa. Ukończyła gimnazjum żeńskie w Lublinie, od tego czasu uczestniczyła w konspiracyjnej pracy oświatowej. Następnie kształciła się na wyższych kursach pedagogiczno-przyrodniczych w Niemczech. Podróżowała po Europie (Francja, Włochy, Szwajcaria). W 1885 poślubiła Marka Arnsztajna, lekarza i działacza społecznego. Mieszkała w Lublinie, gdzie wraz z mężem działała w miejscowym środowisku kulturalnym; m.in. byli współzałożycielami Lubelskiego Towarzystwa Szerzenia Oświaty Światło (istniało 1906-17). Debiutowała w 1889 wierszami z cyklu Wrażenia zimowe drukowanymi w „Życiu” (nr 4; podpisana: F. A. M.). W latach następnych ogłaszała wiersze m.in. w „Ateneum”, „Kalendarzu Lubelskim”, „Sfinksie”, „Ziemi Lubelskiej”, „Życiu”; zaczęła także pisać utwory dramatyczne. Od 1914 należała do Polskiej Organizacji Wojskowej. W dwudziestoleciu międzywojennym działała w Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. W 1926 redagowała „Dodatek Literacki” oraz „Dodatek dla Dzieci” w czasopiśmie „Ziemia Lubelska”. Wiersze i przekłady drukowała także m.in. w „Kamenie” (1933/34-34/35, 1938). W 1932 była wraz z Józefem Czechowiczem inicjatorką i współzałożycielką miejscowego Związku Literatów, a następnie, do wyjazdu z Lublina, jego prezesem. Należała także do Polskiego PEN Clubu. Od 1934 mieszkała w Warszawie. Była archiwistką Instytutu im. J. Piłsudskiego. W 1936 otrzymała Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Odznaczona m.in. Orderem Odrodzenia Polski i Krzyżem Niepodległości. W czasie okupacji niemieckiej przebywała nadal w Warszawie, gdzie w sierpniu 1942 zginęła w getcie.

Twórczość

1. Na kuracji. Fraszka w 1 akcie. Prapremiera: Lublin 1894.

2. Poezje. Warszawa: Gebethner i Wolff 1895, 88 s.

3. Perkun. Dramat w 5 odsłonach. Prapremiera: Lublin 1896.

4. Na wyżynach. Sztuka w 4 aktach. Prapremiera: Lwów 1899.

Wystawienie anonimowe. Następnie wystawiane też pt. Krystyna.

5. Poezje. Seria druga. Kraków: Gebethner 1899, 150 s. Wyd. 2 Warszawa: Gebethner i Wolff 1911.

Zawartość

Zawiera utwory: Przybłęda; Pani; Lili; Grajek, — oraz Wiersze różne.

6. Córka. Obrazek dramatyczny w 1 odsłonie. Powst. ok. 1901.

Informacja: L. Simon: Bibliografia dramatu polskiego 1765-1939. Warszawa 1971.

7. W stojącej wodzie. Komedia w 5 aktach. Prapremiera: Łódź, Teatr Victoria 1901.

8. Lucaniolo. Dramat w 1 akcie wierszem. Prawda 1911 nr 26-29.

9. Archanioł jutra. [Wiersze]. Lublin: Spółdzielnia Wydawnicza Placówka Lubelska 1924, 16 s.

10. Niedźwiedź, niedźwiedzica, niedźwiedziątko i małe złotowłose dziewczątko. Bajka dla małych dzieci. [Warszawa:] Drukarnia L. Mioduszewski [ok. 1930], 4 s. Wyd. nast. pt. Bajka o niedźwiedziach, niedźwiedziątku i o małym dziewczątku. Wg rosyjskiej bajki ludowej: Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1968, [8] k. Wyd. 2-12 tamże 1969-1982.

11. Duszki. [Wiersze dla dzieci]. Lublin: Związek Literatów [1932], 26 s. Wyd. nast. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1985.

12. Odloty. [Wiersze]. Lublin: Związek Literatów 1932, 65 s.

Wiersze powstały w 1902-26.

13. Stare kamienie. [Wiersze; autorzy:] F. Arnsztajnowa, J. Czechowicz. Przedmowa: [L. Zalewski] l. z. Lublin 1934, 21 s. Reprint Lublin: Muzeum Literatury im. J. Czechowicza; Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 2003.

Poszczególne wiersze nie podpisane; autorstwa Arnsztajnowej: Rynek; Grodzka ulica; Wiatr nocny na placu Starej Fary; Na Olejnej; Brama Krakowska; Na Korcach; Pod kościołem O. O. Misjonarzy na Zamoyskiej; Tobie śpiewam, Lublinie.
Reprint wydany w nakładzie 400 egzemplarzy z okazji setnej rocznicy urodzin J. Czechowicza.

14. Wiersze. Wstęp i oprac.: R. Rosiak. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1969, 322 s.

Zawiera wiersze z wcześniejszych tomów oraz wiersze z rękopisów i rozproszone.

15. Zaczarowana wioska. [Wiersze dla dzieci]. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1984, [16] s. Wyd. 2 tamże 1985.

16. Tobie śpiewam, Lublinie. [Wiersz]. Lublin; Toruń: Towarzystwo Bibliofilów im. J. Lelewela 2004, [4] s. Zob. poz. .

17. Wybór wierszy. Wstęp: B. Wójcikowska. Lublin: Tylda 2005, 159 s.

Przekłady

1. D. Jerrold: Nauki małżeńskie Pani Caudle. Lublin: K. Kotlarski 1923, 208 s. Wyd. nast. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1991.
Tłumaczka podpisana: Stefan Orlik.
2. H.G. Wells: Syrena. Księżycowa opowieść. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1927], 167 s. Wyd. nast. [Warszawa:] Warszawskie Wydawnictwo Współczesne [1939], 167 s.
3. W.S. Maugham: Malowana zasłona. Powieść. Przegląd Wieczorny 1928 nr 162-220. Wyd. osobne T. 1-2. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1929], 162 + 154 s. Wyd. nast.: Warszawa: Biblioteka „Echa Polskiego” 1935; Warszawa: Wydawnictwo „Kurier Polski” 1937.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa 1963.
M. Domański: Franciszka Arnsztajnowa. W: Słownik biograficzny miasta Lublina. T. 1. Lublin 1993.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (T. Kłak).

Ogólne

Książki

E. Łoś: Franciszka Arnsztajnowa. [Szkic biograficzny]. Lublin: Muzeum Lubelskie. Oddział im. J. Czechowicza 1988, 34 s.

Artykuły

W. Wolski: Wzloty na Parnas. Przegląd Tygodniowy 1901 nr 19.
F. Araszkiewicz: Twórczość literacka Franciszki Arnsztajnowej. W tegoż: Refleksy literackie. Lublin 1934.
R. Rosiak: O Franciszce Arnsztajnowej. (Lubelskie wędrówki w czasie). Kamena 1960 nr 4, sprostowanie tamże nr 6.
T. Kłak: Poetka Ziemi Lubelskiej. ( W 100-lecie urodzin). Kamena 1965 nr 8.
A. Kamieńska: Poetka Lublina, legenda, dwugłos pokoleń. Twórczość 1969 nr 10.
A. Turczyński: Życie — sen dziwnie mały... Poezja 1970 nr 1.
E. Rosiak: Tobie śpiewam Lublinie. Kalendarz Lubelski 1973.
E. Ostrowski: Dwa lustra. Guliwer 2001 nr 1.
H. Krall: Wyjątkowo długa linia. Kraków 2004, passim.