Andrzejewski Jerzy

BIO

Born on 19 August 1909 in Warsaw; son of the clerk Jan Andrzejewski and Eugenia, née Glinojecka. He attended the Jan Zamoyski Secondary School in Warsaw. After completing advanced secondary education in 1927, he took a degree in Polish philology at the University of Warsaw (UW). He made his debut in 1927 with the article Panait Istrati, which appeared in "Wiadomości Literackie" (no. 45, under the by-line: ja), while his debut as a prose writer came in 1932 with the short story Wobec czyjegoś życia (In Relation to Somebody's Life) in "ABC" (no. 91). He married Nona Barbara Siekierzyńska in 1934, but they separated soon after their wedding. He served as a theatre reviewer for the daily "ABC" between 1935 and 1937, while he was also directory of the literary section of the periodical "Prosto z mostu", where he published literary and theatre reviews, as well as prose pieces, until 1938. He joined the Polish Writers' Trade Union (ZZLP) in 1936. During the German occupation, he remained in Warsaw and was active in underground literary life. He was a representative of the Government Delegation for Poland, responsible for providing support for writers. In February 1942, he started a relationship with Maria Abgarowicz-Czyściecka (who later became involved in the critics' section of the Association of Polish Musical Artists). They had a son, Marcin (b. 1943), and a daughter, Agnieszka Eugenia (b. 1946). Andrzejewski and Abgarowicz-Czyściecka married in January 1946. After the war, he and his family lived in the house of literary writers on Krupnicza Street. He was increasingly active as a prose writer and journalist. He collaborated with the weekly "Odrodzenie" (1945-50; including the book review column Kartki z dziennika lektury [Pages from a diary of reading], 1947-48), the weekly "Przekrój" (1945-48), and the periodical "Kuźnica" (1945-49). In 1946/47, he was chair of the Krakow Branch of ZZLP (which in 1949 became the Polish Writers' Union – ZLP). He moved to Szczecin in 1948, where aside from his writing, he was also actively involved in the work of the Committee of Defenders of Peace and the Polish-Soviet Friendship Society, where he served on the Central Council and Executive Board from 1949. Between 1949 and 1952, he was chair of the Szczecin Branch of ZLP, as well as deputy chair of the ZLP Executive Board. He joined the ruling Polish United Workers' Party (PZPR) in 1950, receiving the Order of the Banner of Work 1st class the same year. In 1952, he was elected to Polish parliament, the Sejm of the People's Republic of Poland in its first term, as a representative of the Szczecin voivodeship. After moving to Warsaw the same year, he became editor-in-chief of the cultural periodical "Przegląd Kulturalny". In 1954, he refused to participate in the Second Congress of the PZPR and gave up his role at "Przegląd Kulturalny". He served on the editorial board of the literary periodical "Twórczość" in 1955/56. In his private life, he struggled with growing alcohol addiction and problems resulting from him having homosexual relations. He collaborated with the weekly "Nowa Kultura" (1955-62; including in 1955 the Kartki z dziennika lektury [Pages from a diary of reading], later Kartki z dziennika [Pages from a diary]). In 1957, he was involved (as future editor-in-chief) in establishing the literary monthly "Europa". He left the PZPR as a result of the publication being denied a licence. This led to him receiving a temporary blanket ban on publication. In 1956/57, he was chair of the Warsaw Branch of ZLP. He collaborated with the monthly "Polityka" (including in 1960 the column Notatki [Notes]). In March 1964, he was among the writers and intellectuals who signed the Letter of 34 in defence of free speech. In September 1968, he wrote an open letter to Eduard Goldstücker, chair of the Union of Czechoslovak Writers, protesting Poland's involvement in the intervention by Warsaw Pact forces in Czechoslovakia. Andrzejewski's text was published in the Polish émigré press, while there was a critical response to it in Poland from Bogdan Czeszko, published in "Kultura" (no. 41). This resulted in his texts again being banned from print. In 1968, he received the New York-based Alfred Jurzykowski Foundation prize, while in 1970 he received the award of the Oklahoma-based quarterly "Books Abroad". From the mid-1960s, he was working on the novel Miazga (The Pulp), which owing to censorship could not appear legally in Poland at the time (it was published in 1979 in what was known as the second circulation, outside the reach of state censors). He was a member of the Polish PEN Club from 1969. In 1972, he became a regular contributor to the weekly "Literatura", where he published a cycle of literary notes in the form of a diary, which initially appeared under the title Z dnia na dzień (From day to day; 1972-79) and then as Gra z cieniem (Shadow play; 1980-81). He was involved in the activities of the democratic opposition. He was a member of the Workers' Defence Committee (KOR) from 1976, before also joining the KOR Committee for Social Self-Defence. In January 1976, he was a signatory to Memoriał 101, a petition protesting proposed changes to the constitution of the People's Republic of Poland. In July of the same year, he published List do prześladowanych uczestników robotniczego protestu (A letter to the persecuted participants of workers' protests), which appeared in the Paris-based "Kultura" (no. 9), while in September of that year, as a co-founder of KOR, he signed the KOR Appeal (*Apel KOR), which was addressed to the Marshal of the Polish parliament. He served of the editorial board of the periodical "Zapis*", which was published outside the reach of state censorship. Suffering from illness, he withdrew from political activities in the late 1970s. In 1981, he gave weekly lectures for students at the Institute of Polish Philology at UW. He died on 19 April 1983 in Warsaw and is buried at the city's Powązki Cemetery. In 2006, he was posthumously awarded the Commander's Cross of the Order of Polonia Restituta on the thirtieth anniversary of the founding of KOR.

Twórczość

1. Drogi nieuniknione. Opowiadania. Warszawa: „Prosto z mostu” 1936, 187 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑, ↑ (t. 1).

Zawartość

Koniec; Kłamstwa; Ucieczka.

See Studies

2. Ład serca. Powieść. „Prosto z mostu” 1937 nr 46-57, 1938 nr 1-21. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1938, 343 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1939; wyd. 4 [!] Warszawa: Gebethner i Wolff 1946, wyd. 5 tamże 1948; wyd. 1 [!] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957; wyd. 4 powojenne Warszawa: Czytelnik 1983; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2010.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta: W. Nowakowski. Warszawa: Polski Związek Niewidomych 1990 [wersja analogowa]; Enskede: TBP 2009, 1 płyta (CD-R).

Nagrody

Nagroda czytelników „Wiadomości Literackich” w 1939, Nagroda Młodych Polskiej Akademii Literatury w 1939.

Przekłady

czeski

Mir v duši. [Przeł.] J. Janouch. Praha 1941, wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1941; wyd. pt. Řád srdce. Brno 1947.

niemiecki

Ordung des Herzens. [Przeł.] O. J. Tauschinski. München, Wien 1970, wyd. nast. Frankfurt am Main 1972.

See Studies

3. Apel. [Opowiadanie]. Powst. 1942. Wyd. osobne z przedmową A. Pomiana. Londyn: Światowy Związek Polaków zza Granicy 1945, 39 s. Wyd. nast. Hanower: Wydawnictwo Polskiego Związku Wychodźstwa Przymusowego w Hanowerze 1946. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑, ↑ t. 1.

Utwór czytany na zebraniach konspiracyjnych w Warszawie w 1942.

See Studies

4. Wielki Tydzień. [Opowiadanie]. Powst. 1943. Druk w poz. ↑, ↑. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1993, 216 s.

Przekłady

angielski

Holy Week. A novel of the Warsaw Ghetto Uprising. [Przekład i komentarze:] O.E. Swan. [Przedmowa:] J. Gross. Athens 2007. Ohio University Press Polish and Polish-American Studies Series.

bułgarski

Nošt. [Przeł.] V. Genovska. Sofiâ 1948.

chiński

Ku nán de yi zhou. [Przeł.] Liao Shang Gúo. Shanghai 1954. Wyd. nast. tamże 1955.

estoński

[Przeł.] O. Jõgi. W: J. Andrzejewski: Vaikne nädal.Tallin 1963 .

francuski

La semaine sainte. [Przeł.] E. Goriély. Lyon-Paris 1958.

Sous le regard des autres. [Przeł.] W. Vinaver. [Paris] 1986.

japoński

Seishūkan. [Przeł.] Yoshigami Shōzō. Wyd. łącznie z przekł.: S. Grochowiak: Trismus, Z. Posmysz: Pasażerka.Tōkyō 1966. Wyd. nast.: Tōkyō 1971, [wyd. 4] tamże 1979.

niderlandzki

De stille week. [Przeł.] S. van Praag. Amsterdam 1952. Wyd. nast. tamże [1959].

niemiecki

Die Karwoche. [Przeł.] O.J. Tauschinski. Wien 1948, wyd. nast.: Dresden 1950; Reinbek beim Hamburg 1987; Frankfurt am Main, Berlin 1993; München 2000.

Warschauer Karwoche. [Przeł.] R. Lachmann. München 1964, wyd. nast.: Berlin 1966; München 1966; Frankfurt am Main 1978.

serbski

Velika Nedelja. [Przeł.] P. Vujičić. Novi Sad 1962.

słoweński

Veliki teden. [Przeł.] B. Hartman. Maribor 1977.

szwedzki

Dödens Karusell. [Przeł.] J. Malm. Uppsala 1981.

węgierski

Nagyhét Varsóban. [Przeł.] J. Cservenits. [Budapest] 1966.

Adaptacje

filmowe

Scenariusz i reżyseria: A. Wajda. Ekranizacja 1995.

See Studies

5. Noc. Opowiadania. [B. m.:] Czytelnik 1945, 219 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1946, wyd. 3 1948; wyd. nowe Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, wyd. 2 tamże 1956; wyd. [6] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957; wyd. 7 [poszerzone] pt. Noc i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1963, 567 s, [wyd. 8] tamże 2001, 427 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑( t. 1).

Nagrody

Nagroda Oddziału Krakowskiego Związku Literatów Polskich w 1946.

Zawartość

Przed sądem; Apel [poz. ↑]; Wielki Tydzień [poz. ↑]; Warszawianka, – w wyd. 7 i 8 nadto przedruk z poz. ↑: Wrześniowa oda; Podróż; Intermezzo; Powrót; Synowie.

Przekłady

czeski

Noc. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1947. Wyd. 2 tamże 1948.

estoński

Vaikne nädal. [Przeł.] O. Jõgí. Tallin 1963.

słowacki

Noc. [Przeł.] M. Procházka. Bratislava 1950.

Adaptacje

telewizyjne

opowiadania Warszawianka: Scenariusz: L. Budrecki, I. Kanicki. Reżyseria: I. Kanicki. Telewizja Polska 1966.

See Studies

6. Zeszyt Marcina. (Październik 1943 — grudzień 1945). Przygotował do druku K. Pruski. Warszawa: Prokop 1994, 78 s.

Diariuszowe zapiski prowadzone od 2 X 1943 do 6 XII 1945 dot. głównie ojcowskich uczuć do syna Marcina; edycja oparta na materiałach z rodzinnego archiwum autora.

7. Święto Winkelrida. Widowisko w 3 aktach. Napisane wiosną 1944 przez Jerzego Andrzejewskiego skrócone latem 1946. [Współautor:] J. Zagórski. „Twórczość” 1946 nr 7/8 s. 121-173. Wyd. osobne Kraków: Związek Zawodowy Literatów Polskich 1946, 59 s. Wyd. nast. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957. Prapremiera: Reżyseria i inscenizacja: K. Dejmek. Łódź, Teatr Nowy 1956.

See Studies

8. [Tekst do albumu:] Warszawa 1939-1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1946, 43 s.

9. Popiół i diament. Powieść. Pierwodruk pt. Zaraz po wojnie. „Odrodzenie” 1947 nr 3-22 [druk przerwany]. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik II 1948, 334 s. Wyd. nast. tamże: VIII 1948, wyd. 2 1949, wyd. 3 1954, wyd. 4 1956; wyd. nowe Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, tamże: 1960, wyd. 9 1961, wyd. 10 1962, wyd. 11 1963, wyd. 12 1964, wyd. 13 1964, wyd. 14 1966, wyd. 15 1967, wyd. 18 [!] 1968, wyd. 19 1970, wyd. 20 1972, wyd. 21 1973, wyd. 22 1974, wyd. 23 1974, wyd. 24 1975, wyd. 25 1976, wyd. 26 1978, wyd. 27 1979, wyd. 28 1982, wyd. 29 1983; [wyd. 30]. London: Puls 1995, 304 s.; Oprac. W. Rzehak. Kraków: Greg 2004. Lektura. Wydanie z opracowaniem, tamże: 2008, 2010; Warszawa: Mozaika 2008. Por. poz. ↑.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta: P. Krukowski. Warszawa: Wydawnictwo Mozaika 2008, 1 płyta CD. Książka Audio.

Nagrody

Nagroda literacka „Odrodzenia” w 1948.

Przekłady

angielski

Ashes and diamonds. [Przeł.] D.J. Welsh. London [1962]. Wyd. nast. Harmondsworth 1965; New York 1980; Evanston, IL 1991, tamże 1996.

bułgarski

Pepel i diamant. [Przeł.] D. Ikonomov. Sofiâ 1964, wyd. 2 tamże 1975.

chorwacki

Pepeo i alem-kamen. [Przeł.] J. Benešić. Zagreb 1949.

czeski

Popel a démant. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1948, wyd. nast. tamże: 1957, 1963, 1975, 1976.

duński

Aske og diamanto. [Przeł.] J. Ornsbo. København 1961.

estoński

Tuhk ja teemant. [Przeł.] R. Karemäe. Tallin 1966.

fiński

Tukha ja timantti. [Przeł.] A. Lahtinen.Helsinki 1960.

francuski

Cendres et diamants. [Przeł.] G. Lisowski. Paris 1967, wyd. nast. tamże 1986.

grecki

Stáhtes kaí diamántia. [Przeł.] A. Verikokaki-Artemi. Athéna 1979, wyd. nast. tamże [1986].

hebrajski

Ha-yahalom veha-’efer. [Przeł.] A. Gilboa. Merhavyah 1949.

hindi

Rākh aur hire. [Przeł.] R. Sahay. New Delhi 1978.

hiszpański

Cenizas y diamantes. [Przeł.] M.R. Blancafort. Barcelona 1966.

Cenizas y diamantes. [Przeł.:] A. Orzeszek, R. Mansberger Amorós. Barcelona 1984, wyd. nast. tamże 1985.

Cenizas y diamantes. [Przeł.:] K. Olszewska Sonnenberg, S. Trigán. Barcelona 2008.

japoński

Hai to daiyamondo. [Przeł.] T. Kawakami. Tōkyō 1961, wyd. nast.: tamże: 1978, 1998, 2006. Iwanami Bunko [wyd. w 2 voluminach].

koreański

Chae-wa daimondù. [Przeł.] Pyŏnggwŏn Chōng. W: Soryŏn, Tonggu hyŏndaemunhak chŏnjip. Seoul 1990.

Jaehwa geumkangseok. [Przeł.] Jeong Do. Wyd. łącznie z J. Iwaszkiewicz: Brzezina pt.: Jaehwa geumkangseok; Jajaknamu sup. Seol 1990.

litewski

Pelenai ir deimantas. [Przeł.] O. Miciúte. Vilnius 1957.

łotewski

Pelni un diamants. [Przeł.] J. Laganovskis. Rígā 1964.

mongolski

Čandruu almas choër. [Przeł.] B. Rinczen. Ulaanbaatar 1978.

niderlandzki

As en damant. [Przeł.] W.A. Mayer. Hilversum 1963, wyd. nast. Brussel-Roosendaal 1970; Amsterdam 1994.

niemiecki

Asche und Diamant. [Przeł.] H. Bereska. München [1961]. Wyd. nast.: [Gütersloh] 1962; Reinbek beim Hamburg 1963; Berlin 1964; Frankfurt am Main 1965; Leipzig 1965; [München] 1970, München 1971; Leipzig 1974; Berlin 1975; München 1979, tamże 1983; Frankfurt am Main 1984; München 1985; Frankfurt am Main 1994; Rheda-Wiedenbrück, Wien [1998].

norweski

Aske og diamant. [Przeł.] N. Geelmuyden. Oslo 1964, wyd. nast. [Stabekk 1981].

ormiański

Moxir ev almast. [Przeł. z rosyjskiego:] V. Babajan. Erevan 1988.

Pepel i almaz. [Przeł. z polskiego:] V. Babajan. Erevan 1988.

rosyjski

Pepel i almaz. [Przeł.] N. Podol'skaâ. Moskva 1965. Wyd. nast. w: J. Andrzejewski: Sočineniâ v dvuch tomach. [T.] 1. [Wybór:] S. Tonkonogova. Moskva 1990. Wyd. łącznie z: B. Czeszko: Pokolenie; T. Hołuj: Drzewo rodzi owoc pt. Pepel i almaz; Pokolenie; Derevo daet plody. Moskva 1975.

rumuński

Cenuşa şi diamant. [Przeł.] N. Grigorescu. Bucureşti 1968.

serbski

Pepeo i dijamant. [Przeł.] P. Vujičić. Sarajevo 1961, wyd. nast. Novi Sad 1964.

słowacki

Popol a diamant. [Przeł.] J. Sedlák. Bratislava 1949, wyd. nast. tamże: 1951, 1968, 1976.

słoweński

Pepel in diamant. [Przeł.] F. Vodnik. Ljubljana 1958, wyd. nast. tamże: 1975, 1988.

szwedzki

Aska och Diamanter. [Przeł.] B. Lovén. Stockholm 1960, wyd. nast. tamże 1965.

turecki

Kül ve elmas. [Przeł.] Seda Köycü. İstanbul 2009 Cãgdąs Dünya Klasikleri.

ukraiński

Popil i diamant. [Przeł.] O. Stajec'kij. Kïïv 1967. Wyd. nast. tamże 1975.

walijski

Lludw a diemwnt. [Przeł.] J.E. Jones. Llandysul [1976].

węgierski

Hamu és gyémánt. [Przeł.] I. Mészáros. Budapest 1962, wyd. nast.: tamże: 1964, 1965; Bukarest 1973; Budapest 1975, tamże: 1980, 1998.

wietnamski

Tro tàn và kim cương. Tiểu thuyết. [Przeł.] Tạ Minh Châu. H. 1988.

włoski

Cenere e diamanti. [Przeł.] V. Petrelli. Milano 1961.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja: J. Rotbaum. Powst. 1954 [decyzją Rady Artystycznej Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu inscenizacja (uznana za naruszenie dobrego imienia żołnierzy Armii Krajowej) nie została wprowadzona do repertuaru] .

Popiół i diament. Sceniczna adaptacja powieści. Adaptacja dramatyczna, uwagi dla realizatorów, wybór tekstów i oprac.: H. Okraskowa. Scenografia: J. Gorazdowski. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1965, 162 s. [wyd. w cyklu: Powroty. Estrada literacka. Oprac. na podstawie fragmentów opowiadań J. Andrzejewskiego oraz scen z adaptacji dramatycznej Popiołu i diamentu i fragmentów tej powieści].

Adaptacja i reżyseria: J. Maciejowski. Wystawienie: Łódź, Teatr im. S. Jaracza 1974.

Adaptacja i reżyseria: J. Maciejowski. Wystawienie: Wrocław, Teatr Polski 1974.

Adaptacja i reżyseria: R. Kordziński. Wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1974.

Adaptacja: A. Czerny. Reżyseria: J. Perz. Wystawienie: Łódź, Teatr Ziemi Łódzkiej 1974.

Adaptacja i reżyseria: J. Maciejowski. Wystawienie: Katowice, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1982.

Adaptacja i reżyseria: A.M. Marczewski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1984.

Adaptacja: J. Błeszyński, J. Feusette. Reżyseria: J. Błeszyński. Wystawienie: Opole, Teatr im. Jana Kochanowskiego 1984.

Adaptacja: J. Maciejowski. Reżyseria: J. Maciejowski, A. Gryzik. Szczecin, Teatr Współczesny 1984.

Adaptacja i reżyseria: A. Ziębiński. Wystawienie: Czeski Cieszyn, Scena Polska 1984.

Adaptacja i reżyseria: R. Kordziński. Wystawienie: Olsztyn, Teatr im. S. Jaracza 1985.

Adaptacja i reżyseria: B. Poręba. Wystawienie: Gdynia, Teatr Dramatyczny 1987.

radiowe

Adaptacja pt. Jeszcze jeden dzień: Adaptacja: M. Komorowska. Reżyseria: J. Rakowiecki. Polskie Radio 1956.

Adaptacja pt. Maciek i Krystyna: Adaptacja i reżyseria: S. Brejdygant. Polskie Radio [b.r.].

Adaptacja: A. Sudlitz. Reżyseria: J. Markuszewski. Odcinek 1-9. Polskie Radio 1974.

telewizyjne

Adaptacja: A. Andrzejewska, A. Libera. Reżyseria: Z. Hübner. Telewizja Polska 1974.

See Studies

10. Robinson warszawski. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Zarzycki. Powst. 1948. Ekranizacja pt. Miasto nieujarzmione: Reżyseria: J. Zarzycki. 1950.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument audiowizualny pt. Miasto nieujarzmione: Warszawa: Agencja Artystyczna MTJ 2008, 1 dysk optyczny (DVD).

Scenariusz oparty na noweli filmowej napisanej wspólnie z Czesławem Miłoszem w 1945 pt. Robinson warszawski (druk „Dialog” 1984 nr 9 s. 5-17). Tekst scenariusza zachowany w Muzeum Literatury w Warszawie, kopia wersji ekranowej (nie dopuszczona do rozpowszechniania) w Filmotece Polskiej. Wersja zmieniona przez producentów ekranizowana jako dzieło autorstwa J. Andrzejewskiego i J. Zarzyckiego (również reżysera filmu) pt. Miasto nieujarzmione w 1950.

11. Aby pokój zwyciężył! Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 80 s.

Przemówienia i artykuły z lat 1949-1950.

12. O człowieku radzieckim. [Wrażenia z pobytu w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich]. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 97 s.

13. Ludzie i zdarzenia 1951. [Felietony polityczne]. Warszawa: Czytelnik 1952, 206 s.

14. Partia i twórczość pisarza. [Szkice publicystyczne]. Warszawa: Czytelnik 1952, 153 s.

Zawartość

1. Gdzie jesteśmy; 2. Literatura wobec naszych zadań; 3. Czego Partia uczy pisarzy; 4. Nad wskazówkami Partii; 5. „Honor myślom”.

Przekłady

czeski

Strana a tvorba spisovatele. [Przeł.] J. Závada. Praha 1953.

See Studies

15. Ludzie i zdarzenia 1952. [Felietony polityczne]. Warszawa: Czytelnik 1953, 141 s.

16. Wojna skuteczna czyli Opis bitew i potyczek z Zadufkami. [Powieść satyryczna]. T. 1. Warszawa: Czytelnik 1953, 272 s.

Przekłady

słowacki

Učinná vojna, alebo opis bitiek a ruvačiek s Nadutcami. [Przeł.] J. Sedlák. Bratislava 1955.

See Studies

17. Książka dla Marcina. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 105 s. Wyd. 2 tamże 1956. Przedruk zob. poz. ↑.

Wspomnienia o warszawskim dzieciństwie i młodości.

See Studies

18. Złoty lis. [Opowiadanie]. „Nowa Kultura” 1954 nr 49-50. Wyd. osobne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 76 s. Wyd. nast. Szczecin: Glob 1987, 84 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ (t. 1).

Przekłady

estoński

Kuldne rebane. [Przeł.] A. Kurtna. Tallin 1958.

japoński

Kin'iro-no kitsune. [Przeł.] Y. Kazuo. W: Gendai-Shosetsu-shu. Tōkyō 1969. Wyd. nast. tamże 1975.

węgierski

Az arany róka. [Przeł.]E. Sebök. Wyd. łącznie z Bramy raju [poz. ↑], Idzie skacząc po górach [poz. ↑] pt. Jö, hegyeken szökellve: A paradicsom kapui; Az arany róka. Budapest 1971. Wyd. nast. Budapest 1978.

włoski

La volpe d'oro. [Przeł.] A. Vivanti Salmon. Roma, Napoli 1992.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja: J. Braun, T. Pajdała. Reżyseria: Z. Mich. Wystawienie: Kraków, Teatr Lalki i Maski „Groteska” 1983.

Adaptacja i reżyseria: B. Kierc. Wystawienie: Wałbrzych, Teatr Lalek 1986.

telewizyjne

Reżyseria: A. Hanuszkiewicz. Telewizja Polska 1955.

Wyd. łącznie z poz. ↑ pt.: Złoty lis; Niby gaj. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 94 s.

See Studies

19. Złoty lis. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 145 s. Wyd. 2 tamże 1956. Przedruk zob. poz. ↑, ↑ (t. 1).

Zawartość

Kukułka; Paszportowa żona; Przebudzenie lwa; Narcyz; Pantofelek; Złoty lis [poz. ↑].

Przekłady

hiszpański

przekłady opowiadań: Paszportowa żona; Narcyz pt. Jerzy Andrzejewski. [Przeł.] A. Bugajski. Mexico 1984 .

See Studies

20. Ciemności kryją ziemię. [Opowieść]. „Przegląd Kulturalny” 1957 nr 12-17. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 173 s. Wyd. nast.: Oprac.: A. Popławska. Kraków: Wydawnictwo Greg 2007, 120 s. Lektura. Wydanie z opracowaniem; Wrocław: Siedmioróg 2017. Kanon Lektur. Kanon Literatury Polskiej. Biblioteka Literatury Pięknej, 84. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ t. 2.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta: K. Gosztyła. Warszawa: RTW. Wydawnictwo Mozaika 2005, 8 płyt audio (CD). Wyd. nast.: [Cz.] 1-2. Warszawa: Mozaika 2006, 4 płyty CD + 4 płyty CD, tamże [2007], 1 płyta audio (CD).

Wyd. jako dokument elektroniczny: Konin: Psychoskok 2018, pliki tekstowe w formatach EPUB, MOBI, PDF.

Przekłady

angielski

The inquisitors. [Przeł.] K. Syrop. London 1960, wyd. nast.: New York 1960; Westport, CT 1976.

białoruski

Cemra zjamlju achìnae. [Przeł.] V. Sëmucha. W: Gistoryja kachannja. Apovescì. Mìnsk 1994.

bułgarski

T''mnina pokriva zemâta. [Przeł.] D. Lau-Bukovska. W: J. Andrzejewski: Tri povesti. Burgas [2009].

francuski

Les ténèbres couvrent la terre. [Przeł.] Ch. Jezewski, F. X. Janjard. Paris 1991.

hebrajski

Ha-Inḳṿiziṭorim. [Przeł.] B. Tene. Tel-Aviv 1961. Wyd. nast. tamże 1962, 1966.

hiszpański

Las cenizas cubren la tierra. [Przeł.] S. Pitol. W: Cuatro dramaturgos polacos. [Wstęp:] S. Pitol. México 1968.

Las tinieblas cubren la tierra. [Przeł.] S. Pitol. Xalapa 2012.

niderlandzki

Duisternis bedekt de aarde. [Przeł.] L. Stembor. Haarlem 2001.

niemiecki

Finsternis bedeckt die Erde. [Przeł.:] W. Henke, O.J. Tauschinski. München 1961, wyd. nast.: tamże 1962; Reinbek beim Hamburg 1965; München 1989.

rosyjski

Mrak pokryvaet zemlû. [Przeł.] N. Podol'skaâ. W: J. Andrzejewski: Sočineniâ v dvuch tomach. [T.] 2. [Wybór:] S. Tonkonogova. Moskva 1990.

serbski

Tama pokriva zemlju. [Przeł.] P. Vujičić. Sarajevo 1963.

szwedzki

Och mörkret tacker jorden... [Przeł.] S. Ottosson. Stockholm 1975.

węgierski

Sötètség beritja a földet. [Przeł.] R. Gimes. Budapest 1985.

włoski

Buio sulla terra. [Przeł.] P. Poli. Milano 1962.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja i reżyseria: K. Dejmek. Wystawienie: Łódź, Teatr Nowy 1957, wyd. w przekł. niemieckim: Finsternis bedeckt die Erde. [Przeł.] O.J. Tauschinsky. [Wien 1967].

Adaptacja: W. Feliksiak. Reżyseria: M.T. Wójcik. Wystawienie: Warszawa, Teatr Adekwatny 1982.

Adaptacja: K. Dejmek. Reżyseria: B. Mikuć. Wystawienie: Gorzów Wielkopolski, Teatr im. J. Osterwy 1983.

radiowe

Adaptacja: A. Sudlitz. Reżyseria: Z. Dąbrowski. Polskie Radio 1981.

Adaptacja i reżyseria: I. Cywińska. Polskie Radio 2007.

telewizyjne

Adaptacja i reżyseria: I. Cywińska. Telewizja Polska 1986.

Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1995, 239 s. Wyd. nast. Warszawa: Polityka Spółdzielnia Pracy [2008?], 190 s. Biblioteka „Polityki”. Polska Literatura Współczesna, 8 ; wyd. łącznie z poz. ↑ i ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019, 520 s.

See Studies

21. Zagubione uczucia. Scenariusz filmowy wg opowiadania H. Mortkowicz-Olczakowej „Zośka”. [Autorzy:] H. Mortkowicz-Olczakowa, J. Andrzejewski, J. Zarzycki, J. Dziedzina. Reżyseria: J. Zarzycki. Ekranizacja 1957.

22. Niby gaj. [Opowiadanie]. „Nowa Kultura” 1958 nr 36 s. 1, 4-5. Druk zob. poz. ↑. Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Złoty lis; Niby gaj. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 94 s.

See Studies

23. Popiół i diament. Scenariusz filmowy. [Współautorstwo i reżyseria:] A. Wajda. Ekranizacja 1958. Por. poz. ↑.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument audiowizualny: Warszawa: Best Film 1999, 1 kaseta (VHS); Koszalin: Eko-Muza [około 2000], 1 kaseta (VHS); Warszawa: IDG Poland. Best Film 2001, 1 dysk optyczny; Warszawa: Best Film 2005, 1 dysk optyczny (DVD); wyd. pt. Andrzej Wajda. Three War Films: A Generation; Kanal; Ashes & Diamonds. [B.m.] 2005. The Criterion Collection, 3 płyty DVD; Warszawa: Mediaprofit 2006, 1 dysk optyczny. Biblioteka Gazety Wyborczej. Omówienie Lektury Szkolnej, 11 [załącznik do książki], tamże: 2010, 2011 Kanon Filmów Polskich. Klasyka, 2 [z drukowanym dodatkiem o filmie i twórcach; na płycie także wywiady z A. Wajdą i J. Wójcikiem oraz materiały z prywatnego archiwum reżysera]; Ashes & diamonds = Popiół i diament. Hertshire: Arrow Films 2007, 1 dysk optyczny DVD. Arrow Films; Warszawa: Polskie Wydawnictwo Audiowizualne 2009, 1 dysk optyczny DVD Filmoteka Szkolna, 7; Siła symbolu; Popiół i diament = Ashes and diamonds. [Irvington, NY]: Criterion Collection [2009], 1 dysk optyczny DVD; Warszawa: Agora. Studio Filmowe KADR 2011, 1 dysk optyczny [wyd. razem z książką: T. Sobolewski: Andrzej Wajda]; Aske og diamanter. [B.m.[] Another World 2011, 1 dysk DVD; Warszawa: Stowarzyszenie Filmowców Polskich [2018], 1 dysk optyczny.

Nagrody

Nagroda krytyki filmowej Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej w 1965.

Przekłady

angielski

Ashes and diamond. [Przeł.] B. Sulik. W: Ashes and diamond; Kanal; A generation – three films by Andrzej Wajda. London 1973.

arabski

Min as-sīnimā al-būlandiyya. Ramād wa-mās. [Przeł.] Luṭfī, Mahā. Bayrūt 2016. Sisilat Sīnāryūhāt al-Aflām al-Klāsīkiyya.

rosyjski

Pepel i almaz. [Przeł.] I. Rubanova. W: Zarubežnye kinoscenarii. Moskva 1966.

See Studies

24. Niby gaj. Opowiadania 1933-1958. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 637 s. Wyd. nast. tamże: 1961, wyd. 3 [rozszerzone] T. 1-2. 1967, 467 + 324 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑( t. 1).

Zawartość

Zawiera: z poz. ↑: Koniec; Kłamstwa, – poz. ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, – oraz: Wrześniowa oda; Podróż; Intermezzo; Powrót; Synowie; Mój chłopięcy ideał. – W wyd. 3 nadto: Wielki lament papierowej głowy.

Adaptacje

telewizyjne

Niby gaj. Reżyseria: A. Hanuszkiewicz. Realizacja telewizyjna: O. Lipińska. Telewizja Polska 1961.

25. Niewinni czarodzieje. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Skolimowski. Reżyseria: A. Wajda. Ekranizacja 1959.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument audiowizualny: Warszawa: Agora 2011, 1 dysk optyczny. Mistrzowie Polskiego Kina , 15; Warszawa: Best Film 2011, 1 dysk optyczny (DVD).Kanon Filmów Polskich. Klasyka, 5; pt. Ingenui perversi. [Granarolo dell'Emilia] [2012], 1 DVD-Video [z dialogami w języku włoskim]; pt. Niewinni czarodzieje = Innocent sorcerers. [b.m.] 2012, 1 DVD.

See Studies

26. Bramy raju. [Opowieść]. „Twórczość” 1960 nr 4 s. 27-73. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 125 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1963; Oprac. A. Popławska. Kraków: Greg 2011. Lektura: wydanie z opracowaniem. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ (t. 2). Por. poz. ↑.

Przekłady

angielski

The gates of paradise. [Przeł.] J. Kirkup. London 1963, wyd. nast. tamże 1967.

bułgarski

Vratite na raâ. [Przeł.] D. Lau-Bukovska. W: J. Andrzejewski: Tri povesti. Burgas [2009].

chorwacki

Rajska vrata. [Przeł.] Z. Malić. Zagreb 1968.

francuski

Les portes du paradis. [Przeł.] G. Lisowski. [Paris] 1961.

hebrajski

Ša'arej gan-eden. [Przeł.] E. Uchmani. Tel-Aviv 1971.

hiszpański

Las puertas del paraíso. [Przeł.] S. Pitol. México 1965, wyd. nast.: tamże: 1996, 1998; Valencia 2004; Xalapa, Veracruz, México 2012; Valencia 2019.

japoński

Tengoku-no mon. [Przeł.] Y. Kazuo. Tōkyō 1972. Wyd. nast. łącznie z J. Bocheński: Tabu pt.: Tengoku-no mon; Tabū. Tōkyō 1985.

niderlandzki

De poorten van het paradijs. [Przeł.] L. Stembord. Lochem 1962.

niemiecki

Die Pforten des Paradieses. [Przeł.] R. Lachmann. München 1963, wyd. nast. tamże 1967; Frankfurt am Main 1989.

Die Pforten des Paradieses. [Przeł.] H. Bereska. Berlin 1982.

rosyjski

Vrata Raja. [Przeł.] K.J. Starosel'skaja. W: J. Andrzejewski: Sočinenija v dvuch tomach. [T.] 2. [Wybór:] S. Tonkonogova. Moskva 1990.

słowacki

Brány do raja. [Przeł.] T. Turňa. Bratislava 1969.

szwedzki

Paradisets portar. [Przeł.] S. Ottosson. Stockholm 1976, wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta: T. Bengtsson. Enskede 1985 [wersja analogowa], tamże 2006, 1 płyta (CD-R) [w formacie DAISY 2.02].

węgierski

Aparadicsom kapui [Przeł.] J. Elbert. Wyd. łącznie z Złoty lis [poz. ↑], Idzie skacząc po górach ↑ pt. Jö, hegyeken szökellve: A paradicsom kapui; Az arony róka. Budapest 1971, wyd. nast. tamże 1978.

włoski

Le porte del paradiso. [Przeł.:] L. Ryba, A. Zoina. Palermo 1988.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja i reżyseria: D. Michałowska. Wystawienie: Kraków, (Piwnica pod Baranami) Teatr Jednego Aktora 1961.

Adaptacja: E. Chudziński. Reżyseria: K. Jasiński. Wystawienie: Kraków, Teatr Stu 1984.

Adaptacja i reżyseria: W. Zawodziński. Wystawienie: Łódź, Teatr im. S. Jaracza, Mała Scena 1987.

pt. Bramy raju. Krucyata dziecięca: Reżyseria: P. Passini. Warszawa, Studium Teatralne 2007.

Adaptacja i reżyseria: M. Bogajewska. Wystawienie: Łódź, Teatr im. S. Jaracza, Scena Kameralna 2009.

Adaptacja i reżyseria: P. Passini. Asystent reżysera: B. Passini. Wrocław, Teatr Współczesny im. E. Wiercińskiego, Duża Scena 2014.

Adaptacja i reżyseria: K. Rekowski. Wystawienie: Toruń, Teatr im. W. Horzycy 2015.

radiowe

Adaptacja i reżyseria: W. Modestowicz. Polskie Radio 1988.

operowe

Libretto: J. Bruzdowicz, J. Lisowski. Muzyka: J. Bruzdowicz. Inscenizacja i reżyseria: M. Grzesiński. Wystawienie: Warszawa, Teatr Wielki 1987.

Wyd. łącznie z poz.↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1995, 239 s.; Warszawa: Polityka Spółdzielnia Pracy [2008?], 190 s. Biblioteka „Polityki”. Polska Literatura Współczesna, 8 ; wyd. łącznie z poz. ↑ i ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019, 520 s.

See Studies

27. Idzie skacząc po górach. [Opowieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 243 s. Wyd. nast.: Warszawa: Towarzystwo Upowszechnienia Czytelnictwa 1996, 185 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ (t. 2).

Przekłady

angielski

He cometh leaping upon the mountains. [Przeł.] C. Wieniewska. London 1965, wyd. nast.: tamże 1968; pt. A sitter for a satyr. New York 1965.

czeski

Ont' se béře po horách. [Przeł.] V. Zapletalová. Praha 1968, wyd. 2 pt. Pařížské domino. (Onť se béře po horách). Brno 1998.

duński

Han kommer springende over bjergene. [Przeł.] G. Sørby. Køobenhavn 1964.

fiński

Katso, hän tulee yli vuorten. [Przeł.] T. Veikko. Helsinki 1965.

francuski

Sautant sur les montagnes. [Przeł.] G. Lisowski. Paris 1967.

hebrajski

Mdaleq 'al he-hariym. [Przeł.] B. Tene. Merḥabyah1964.

hiszpański

Helo aquí que viene saltando por las mnotañas. [Przeł.] G. [i] E. Makowiecki. Madrid 1969.

japoński

Tobi hanete yama o Juku. [Przeł.] Y. Kazuo. Tōkyō 1972.

macedoński

Odi skokajki po gorite. [Przeł.] D. Biljanovski. Skopje 1970.

niderlandzki

Daar kot hij, springend over de bergen. [Przeł.] L. Stembord. Arnhem 1965.

niemiecki

Siehe, er kommt hüpfend über die Berge. [Przeł.] P. Lachmann. München 1966, wyd. nast.: Darmstadt 1968; München 1969, tamże 1971.

Siehe, er kommt und hüpft über die Berge. [Przeł.] H. Bereska. Berlin 1984.

rosyjski

Idet, skačet po goram. [Przeł.] K.J. Starosel'skaja. W: J. Andrzejewski: Sočinenija v dvuch tomach. [T.] 2. [Wybór:] S. Tonkonogova. Moskva 1990.

serbski

Ide skačući po gorama. [Przeł.] P. Vujičić. Beograd 1966.

słowacki

Milý môj hory preskakuje. [Przeł.] R. Turňa. Bratislava 1966.

szwedzki

Modellen och satyren. [Przeł.] M. Teeman. Stockholm 1966.

węgierski

Jö, hegyeken szökellve. [Przeł.] B. Murányi. [Budapest 1970], wyd. nast. łącznie ze Złoty lis [poz. ↑], Bramy raju ↑ pt. Jö, hegyeken szökellve: A paradicsom kapui; Az arony róka. [Budapest 1970], tamże 1978.

włoski

Viene travalicando i monti. [Przeł.] B. Verdiani. Firenze 1983.

Wyd. łącznie z poz. ↑ i ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019, 520 s.

See Studies

28. Bramy raju. Scenariusz filmowy. [Współautorstwo i reżyseria:] A. Wajda. Ekranizacja (Wielka Brytania, Jugosławia)1967. Por. poz. ↑.

29. Apelacja. [Powieść]. Paryż: Instytut Literacki 1968, 106 s. Pierwodruk krajowy „Twórczość” 1981 nr 11 s. 8-65. Wyd. nast.: Warszawa: Czytelnik 1983; wyd. 2 Warszawa: Chimera 1991. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).

Przekłady

angielski

The appeal. [Przeł.] C. Wieniewska. London 1971.

fiński

Vetoomus. [Przeł.] T. Toivas. Helsinki 1969.

macedoński

Apelacija. [Przeł.] G. Popovski. Skopje 1995.

niemiecki

Appellation. [Przeł.] P. Lachmann. Frankfurt am Main 1968, wyd. nast. tamże 1972.

rosyjski

Appeljacija. [Przeł.] È. Gessen. W: J. Andrzejewski: Sočinenija v dvuch tomach. [T.] 2. [Wybór:] S. Tonkonogova. Moskva 1990.

słoweński

Poziv. [Przeł.] T. Pretnar. Ljubljana 2012.

Adaptacje

teatralne

Reżyseria: A. Jakimiec. Wystawienie: Tarnów, Tarnowski Teatr im. L. Solskiego (Mała Scena) 1984 (monodram, wykonanie: J. Nowak).

Adaptacja: J. Nowak. Reżyseria: A. Jakimiec. Wystawienie: Wrocław, Teatr Współczesny im. E. Wiercińskiego 1985 (monodram, wykonanie: J. Nowak).

Adaptacja: J. Nowak. Reżyseria: A. Jakimiec. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1987 (monodram, wykonanie: J. Nowak).

See Studies

30. Prometeusz. (Widowisko). „Twórczość” 1971 nr 11 s. 9-45. Prapremiera: teatralna: Reżyseria i inscenizacja: J. Zegalski. Łódź, Teatr Nowy 1972; telewizyjna: Reżyseria: K. Babicki. Telewizja Polska 1987. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1973, 81 s.

See Studies

31. Trzy opowieści: Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 492 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1980; [wyd. 3]. Oprac. i wstęp: W. Maciąg. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1998, CX, 437 s. Biblioteka Narodowa I, 288. Przedruk zob. poz. ↑, ↑ (t. 2).

Zawiera poz. ↑↑↑.

32. Teraz na ciebie zagłada. [Opowiadanie]. „Literatura” 1975 nr 15-20. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1976, 71 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).

Przekłady

niemiecki

Jetzt kommt über dich das Ende. [Przeł.] P. Lachmann. Frankfurt am Main 1977.

serbski

Sada je i tebi kraj. [Przeł.] P. Vujičić. Wyd. łącznie z przekł. Już prawie nic [poz. ↑] pt. Sada je i tebi kraj. [Przeł.] P. Vujičić. Sarajevo 1979.

szwedzki

Kain och Abel. [Przeł.] S. Ottosson. Stockholm 1978, wyd. nast. tamże 1988; wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta: T. Bengtsson. Enskede 1986 [wersja analogowa], tamże 2006, 1 płyta (CD-R) [w formacie DAISY 2.02].

węgierski

Már rád tört a veg. [Przeł.] B. Murányi. Budapest 1983.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja i reżyseria: T. Kijański. Wystawienie: Opole, Teatr im. J. Kochanowskiego 1982.

radiowe

Adaptacja i reżyseria: J. Kukuła. Polskie Radio 1986.

Adaptacja: B. Prządka. Reżyseria: J. Kukuła. Polskie Radio 1996.

telewizyjne

Adaptacja i reżyseria: T. Kijański. Telewizja Polska 1988.

Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Teraz na ciebie zagłada; Już prawie nic. Warszawa: Czytelnik 1982 s. 179.

See Studies

33. Już prawie nic. [Opowiadanie]. „Twórczość” 1976 nr 9 s. 8-61. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1979, 88 s. Przedruk zob. poz. ↑ t. 4.

Przekłady

serbski

Već gotovo ništa. [Przeł.] P. Vujičić. Wyd. łącznie z przekł. Teraz na ciebie zagłada [poz.↑ ] pt. Sada je i tebi kraj. [Przeł.] P. Vujičić. Sarajevo 1979.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja i reżyseria: K. Babicki. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże (Sopot, Scena Kameralna) 1983.

telewizyjne

Adaptacja i reżyseria: K. Babicki. Telewizja Polska 1991.

Wyd. łącznie z poz.↑ pt. Teraz na ciebie zagłada; Już prawie nic. Warszawa: Czytelnik 1982 s. 179.

34. Miazga. [Powieść]. Cz. 1-3. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1979, 348 s. („Zapis” 1979). Wyd. nast.: Londyn: Polonia 1981, 407 s.; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1981 [właśc. 1982], 524 s.; London: Puls 1992; [wyd. 5]. Oprac. [i wstęp]: A. Synoradzka-Demadre. Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 2002, CXXXI, 860 s. Biblioteka Narodowa I, 305. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3).

Druk fragmentów: „Twórczość” 1966 nr 10 s. 20-79; „Polska” 1967 nr 2 s. 18-20; „Zapis*” 1977 nr 1 s. 54-65, nr 2 s. 46-58.

Przekłady

francuski

La pulpe. [Przeł.] J.-Y. Erhel. Paris 1989.

serbski

Zdruzgotina. [Przeł.] P. Vujičić. Sarajevo 1986, wyd. nast. tamże 1989.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja i reżyseria: K. Braun. Wystawienie: Wrocław, Teatr Polski 1991.

See Studies

35. Nowe opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1980, 268 s.

Zawartość

Pierwsza miłość; W Dzień Zwycięstwa wieczorem; Modlitwy; Dużo piasku i mało; Msza za poetę (Ustęp początkowy); Ciemna gwiazda; Po tamtej stronie; Wyznanie osobiste (Odczyt); Notatki do autobiografii (1909-1924) [nowa wersja: Książka dla Marcina poz. ↑].

36. Dziennik paryski. Powst. 1982. Wyd. ze wstępem i w oprac. W. Lewandowskiego. Warszawa: Open 2003, 106 s.

Utwór powstał jako zbiór listów do żony Marii i dzieci, Agnieszki i Marcina, pisanych podczas pobytu J. Andrzejewskiego w Paryżu od grudnia 1959 do maja 1960. Przekształcony następnie przez pisarza w formę dziennika został w 1982, według informacji edytora, przekazany K. Myszkowskiemu w celu przygotowania do druku. Obszerne fragmenty ukazały się w „Kwartalniku Artystycznym” 2000 nr 1-3.

See Studies

37. Nikt. [Powieść]. „Twórczość” 1982 nr 7 s. 10-55, nr 8 s. 23-65. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983, 145 s. Wyd. nast. tamże 1987. Przedruk zob. poz.↑ (t. 4).

Przekłady

bułgarski

Nikoj. [Przeł.] D. Lau-Bukovska. W: J. Andrzejewski: Tri povesti. Burgas [2009].

francuski

Personne. [Przeł.] G. Lisowski. Paris 1990.

rosyjski

Nikto. [Przeł.] E. Lasenko. W: J. Andrzejewski: Sočineniâ v dvuch tomach. [T.] 2. [Wybór:] S. Tonkonogova. Moskva 1990.

serbski

Niko. [Przeł.] P. Vujičić. Beograd 1984.

węgierski

Senkise. [Przeł.] R. Gimes. Budapest 1987.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: H. Giza. Polskie Radio 1986.

See Studies

38. Intermezzo i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1986, 303 s.

Wybór przygotowany przez autora.

Zawartość

Zawartość: Koniec [poz. ↑]; Kłamstwa [poz. ↑]; Chustka; Podróż [poz. ↑]; Apel [poz. ↑]; Intermezzo [poz. ↑]; Kukułka [poz. ↑]; Wielki lament papierowej głowy [poz. ↑]; Niby gaj [poz. ↑]; Modlitwy [poz. ↑]; W Dzień Zwycięstwa wieczorem [poz. ↑].

39. Gra z cieniem. [Dziennik literacki]. Warszawa: Czytelnik 1987, 353 s.

Notatki drukowane w „Literaturze” od 1979 do 1981.

See Studies

40. Z dnia na dzień. Dziennik literacki 1972-1979. [T.] 1-2. Warszawa: Czytelnik 1988, 444 + 598 s.

Wybór tekstów publikowanych w „Literaturze”: t. 1: 1972-1975; t. 2: 1976-1979.

See Studies

41. Bramy raju i dwie inne historie. London: Puls 1993, 352 s.

Zawartość

Zawiera jak w poz. ↑: poz. ↑, ↑, ↑.

42. Samotne pokolenie. Szkice i recenzje krytyczne z lat 1927-1939. Wybór, oprac. i wstęp: M. Urbanowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2015, 414 s. Krytyka XX i XXI Wieku, 25.

Zawartość

M.Urbanowski: Myśli niespokojne (o międzywojennej krytyce literackiej Jerzego Andrzejewskiego). – I. Topografia współczesności: Rentgenologia literacka; Myśli niespokojne; Złe koło; Europa za murem; Kilka uwag; Młoda literatura oskarżona; Samotne pokolenie; Jeśli jednak umrze...; Instynkt czy kompromis?; Uwagi o młodości; Kultura czytania; Kilka luźnych uwag na marginesie „Ładu serca”; Szczerość i fałsz w literaturze; Przyroda w dziele literackim. – II. O prozie polskiej: Przyjaciel ludzi; „Dziennik podróży” Żeromskiego; Przedwczesny uwiąd. Na marginesie „Szczurów” i „Wspólnego pokoju”; Na marginesie literatury; Granice świata; Literatura sportowa; Codzienność tych ludzi; „Dwa księżyce” Kuncewiczowej; „Pamiętnik z okresu dojrzewania” Witolda Gombrowicza; „Żołnierze” Adolfa Rudnickiego; Kobiety na drodze; Sen o średniowieczu; Książka o winie i karze; Szary człowiek i „sól ziemi”; Ostateczny rozrachunek; Sekretna książka; U progu cyklu powieściowego; Dwie powieści. O „Ludziach z wosku” i „Krauzach i innych”; „Życie trwa cztery dni” Stefana Otwinowskiego; Powieść o dzieciach ulicy; Płomienie bez ognia; Sprawa do rozważenia; Powieść o niepodległości; Dwa debiuty powieściowe; Powieść Tadeusza Brezy; „Młyn nad Utratą” Iwaszkiewicza; Nowe książki. Uniłowski i Worcell; Recenzja osobista; Powieść Parnickiego. – III. O prozie obcej: Panait Istrati; Pisarz szarej codzienności; Poeta ziemi; Aldous Huxley. Autor „Ostrza na ostrze” i „Nowego wspaniałego świata”; Fałsz i tragizm Franciszka Mauriaca; Odnalezienie Boga; Tajemnica Frontenaków; Książka o kryzysie. „Świat bez duszy” Daniel-Ropsa; Zwycięstwo czy klęska? Na marginesie „Lorda Jima”; Nowe powieści francuskie. Colette – Pierre Benoit – Panait Istrati; Kilka uwag o współczesnej powieści francuskiej. – IV. Noty o książkach: Wśród książek; Życie pod mikroskopem. Trzy nowe powieści francuskie; Wśród czarnych ludzi; Z nowej beletrystyki. – V. Varia: Epidemia wierszoklectwa (z powodu wieczoru poetyckiego „Koła Literackiego”); Upadek i śmierć Pawła Verlaine’a; Gadające peruki, biedny „kohen” i tajemnicza szyba; Na marginesie; Wśród nudystów; Wycinanki; Żywe bochenki; Czekaj tatko latka...; Tajemnicza powieść; O Karolu Szymanowskim; Jaką najciekawszą książkę przeczytałem w r. 1936?; Ankieta tygodnika „Prosto z mostu”; Jaką najciekawszą książkę przeczytałem w r. 1937?; Ankieta tygodnika „Prosto z mostu”; Kto powinien otrzymać Nagrodę Młodych P.A.L.?; Dokąd zmierza młoda literatura?

See Studies

43. Prozy wybrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019. Biblioteka Klasyków.

T. 1. Opowiadania; Ład serca. Posłowiem opatrzył Andrzej Skrendo, 781 s.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019.

Zawartość

[Opowiadania:] Koniec [poz. ↑]; Kłamstwa [poz. ↑]; Przed sądem [poz. ↑]; Apel [poz.↑ ; Wrześniowa oda [poz. ↑]; – [z poz. ↑:] Kukułka; Paszportowa żona; Przebudzenie Iwa; – Warszawianka [poz. ↑]; – [z poz. ↑: ] Narcyz; Pantofelek; Wielki lament papierowej głowy [poz. ↑ ]; – Złoty lis [poz. ↑]; Mój chłopięcy ideał [poz. ↑]; Niby gaj [poz. ↑ ]; Pierwsza miłość [poz. ↑]; Po tamtej stronie. – Ład serca [poz. ↑].

T. 2. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo, 520, [6] s.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019.

Zawartość

Ciemności kryją ziemię [poz. ↑]; Bramy raju [poz. ↑]; Idzie skacząc po górach [poz. ↑].

Miazga. Posłowiem opatrzył A. Skrendo, 746 s. Por. poz. ↑.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019.

T. 4. Apelacja; Teraz na ciebie zagłada; Już prawie nic; Nikt. Posłowiem opatrzył A. Skrendo, 533 s.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019.

Zawartość

Apelacja [poz. ↑]; Teraz na ciebie zagłada [poz. ↑]; Już prawie nic [poz. ↑]; Nikt [poz. ↑].

Listy

1. Listy — eseje Jerzego Andrzejewskiego i Czesława Miłosza. I-IX. Powst. 1942-1943. Druk listów I-IV (z notą wstępną Cz. Miłosza) „Tygodnik Literacki” 1990 nr 8 s. 10-13, nr 9 s. 10-11. Wyd. łącznie z: Cz. Miłosz: Eseje okupacyjne. Powst. 1942-1943 pt. Legendy nowoczesności. Słowo wstępne i nota wydawcy: J. Błoński. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1996 s. 161-277. Wyd. nast. tamże 2009 (Dzieła zebrane Czesława Miłosza).

Listy Jerzego Andrzejewskiego: II, IV, VI, VIII.

Przekłady

rosyjski

Č. Miloš: Legendy sovremennosti. [Przeł.] A. Rojtman. [Wstęp:] Â. Blonskogo. [Przypisy i bibliografia:] K. Kasperek. Sankt-Peterburg 2016.

serbski

Pisma – eseji. [Autorzy:] Cz. Miłosz, J. Andrzejewski. [Przeł.] L. Rosić. Vršac 2001.

węgierski

Cz. Miłosz: A modern kor legendái. Esszék a megszállás idejéből. [Przeł.:] Z. Mihályi, L. Pálfalvi. Göd 2019.

See Studies

2. Listy Jerzego Andrzejewskiego do Kazimierza Wyki z lat 1940-1944. (Wybór). Spisała A. Urbanowska. Oprac. M. Urbanowski. „Nowa Dekada Krakowska” 2012 nr 3/4 s. 22-58.

3. Listy. [Autorzy:] J. Andrzejewski, J. Iwaszkiewicz. [Powst. 1937-1979]. Oprac.: A. Fiett. Warszawa: Czytelnik 1991, 166 s.

See Studies

4. Listy 1944-1981. [Autorzy:] J. Andrzejewski, Cz. Miłosz. Oprac. i przypisami opatrzyła B. Riss. Warszawa: Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską. Oddział Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza 2011, 425 s., [10] k. tabl. Biblioteka „Więzi”, 269.

See Studies

Wybory utworów literackich w przekładach

bułgarski

• Tri povesti. [Przeł.] D. Lau-Bukovska. Burgas [2009].

czeski

• Zlatá liška. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1967.

• Noc. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1972.

niemiecki

• Ausgewählte Erzählungen. München 1963.

• Die grossen Erzählungen. [Przeł.] R. Lachmann. Wien 1968.

• Das grosse Lamento des papierenen Kopfes. [Przeł.] R. Lachmann. München 1969.

• Der goldene Fuchs. [Przeł.] R. Lachmann. [Wyd. skrócone]. Frauenfeld 1979.

• Der goldene Fuchs. [Przeł.] R. Lachmann. München 1979.

• Die fiktive Gattin. [Przeł.:] H. Bereska, R. Buschmann, K. Kelm. Berlin 1982.

norweski

• Den gylne reven. [Przeł.] A. Haslerud. Oslo 1967.

rosyjski

• Sočinenija v dvuch tomach. [Wybór:] S. Tonkonogova. Moskva 1990.

włoski

• La volpe d`oro. [Przeł.] A. Vivanti-Salmon. Milano 1960.

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

angielski

• Introduction to modern Polish literature. An anthology of fiction and poetry. [Red.:] A. Gillon, L. Krzyżanowski. New York 1964. Wyd. nast.: London 1968; New York 1982.

• Stranger in our midst. Images of the Jew in Polish literature. [Red. i przedmowa:] H.B. Segel. Ithaca; London 1996.

bułgarski

• S"vremenni polski razkazi. [Red.] D.Ikonomov. Sofiâ 1973.

czeski

• Hlídky naděje. Tricet pět pròz o válce proti fašismu. [Red.] E. Charous.Praha 1975.

• Kuchařské recepty vypsané z krásné literatury. [Oprac.] J. Jiskrová. [Przedmowa:] V. Justl. Praha 1989.

duński

• Rebeller. Noveller fra det ny Polen. [Przedmowa:] C. Stief. København 1958.

francuski

• Prosateurs polonais. [Przedmowa:] A. Wurmser. Paris 1950.

hiszpański

• Antología del cuento polaco contemporáneo. [Przeł.] S. Pitol. Mexico 1967.

• Cuentos poloneses. Antología. Bogota 1974.

japoński

• Pōrando bungaku-no okurimono. [Przeł.] T. Sekiguchi. Tōkyō 1990.

litewski

• Lenkų novelės. [Oprac.] A. Kaleda. Vilnius 1989.

niderlandzki

• Moderne poolse verhalen. [Oprac.:] G. Rasch, K. Lesman. Amsterdam 1982.

• Polen. Verhalen van deze tijd. [Red. i przekł.:] K. Lesman. Amsterdam 1988.

• Verhalen uit Oost-Europa. Roemenië, Polen, Joegoslavië. [Red. i przekł.:] K. Lesman. Vianen 1990.

• Eindelijk vrij! Amsterdam [1995].

niemiecki

• Ballade vom schönen Tag. Liebesgeschichten polnischer Autoren. [Red.:] D. Łukawska, B. Olszańska. Hamburg; Düsseldorf 1972.

• Polen. [Przeł.] K. Staemmler. Tübingen; Basel 1975.

• Aspasia. 40 polnische Erzählungen. [Red. i przekł.:] G. Koziełek. Leipzig 1976.

• Polnisches Lesebuch des zwanzigsten Jahrhunderts. [Red.] K. Dedecius. München; Wien [1978].

• Die Dichter Polens. Hundert Autoren vom Mittelalter bis heute. [Red.] K. Dedecius. Frankfurt am Main 1983. Wyd. nast. tamże 1995 .

• Nachbarn. Texte aus Polen. [Red.:] J. Janke, H. Schumann. Berlin 1985.

• Bube, Dame, König. Geschichten und Gedichte aus Polen. [Oprac.] K. Dedecius. Frankfurt am Main 1990. Wyd. nast. tamże 2013.

• Träume sind frei. Polnisches Lesebuch. [Red.] O. Mannheimer. München; Zürich 1993.

• Prosa. [Red. i przedmowa:] K. Dedecius. Zürich 1997.

• Polnische Literatur und deutsch-polnische Literaturbeziehungen. Materialien und Kopiervorlagen für den Deutschunterricht 10.-13. Schuljahr mit Hör-CD. [Przedmowa i oprac.:] M. Kneip, M. Mack. [Współpraca:] K. Götz, R. Schliephacke. Berlin 2003.

• Meine polnische Bibliothek. Literatur aus neun Jahrhunderten. [Red.] K. Dedecius. [Przedmowa:] S. Peter. Darmstadt 2011.

perski

• Bedorūd ey sarzamīn-e moqaddas. [Oprac.] R. Brandstaetter. Tehrân [1991].

portugalski

• Contos polacos. [Przeł.] J. Saramago. Lisboa 1977.

rumuński

• Banchetul. Nuvele polone contemporane. [Wybór i przekł.:] O. Zaicik. Bucuręsti 1976.

szwedzki

• Och skuggorna blir längre. En antologi från krigets Polen. [Red.] H. Zymler-Svantesson. Staffanstorp 1972.

• Polska berättare. En antologi sammanst. Stockholm 1996.

węgierski

• Huszadik századi lengyel novellák. [Red.] L. Pálflavi. Budapest 2007.

wietnamski

• Truyện ngắn Ba Lan. [Przeł.:] Hữu Chí, Thanh Lê. Hải Phòng 1998.

włoski

• Viaggio sulla cima della notte. Racconti polacchi dal 1945 a oggi. [Red.] P. Statuti. Roma 1988.

• Racconti dalla Polonia. Narratori polacchi contemporanei. [Red.] A. Zieliński. Milano 1991.

Prace redakcyjne

1. T. Borowski: Wybór opowiadań. Wybór i wstęp: J. Andrzejewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 469 s.

See Studies

Omówienia i recenzje

Autor o sobie

• Jaką najciekawszą książkę przeczytałem w r. 1935. [Wypowiedź w ankiecie redakcyjnej]. „Prosto z Mostu” 1936 nr 10 .

• Jak zostałem pisarzem... [Wypowiedź w ankiecie redakcyjnej]. „Odrodzenie” 1946 nr 1/2.

• Co napisałem a czego nie. „Dialog” 1983 nr 10.

Wywiady

• Rozmowa z Jerzym Andrzejewskim . Rozm. Z. Konarzewski. „Czas” 1939 nr 32.

• „Nie umiem pisać do szuflady”. Rozm. J. Hen. „Nowiny Literackie i Wydawnicze” 1957 nr 6.

• Ostatni wywiad Jerzego Andrzejewskiego [23. 09. 1981]. Rozm. J. Trznadel. „Kurs”* 1986 nr 18, przedruk pt. Czerwony system pogardy. W: J. Trznadel: Hańba domowa. Paryż 1986. Wyd. nast.: Warszawa 1986*, tamże 1987*; [wyd. 2-10 do 1997], przekład francuski: Le système de mépris rouge. [Przeł.] M. Rodowicz-Heninger. Paris 1992.

• Piekło zapomnienia i niebo pamięci. (Kultura i totalitaryzm). Rozm. J. Trznadel. „Kultura”, Paryż 1983 nr 7/8.

• U źródeł „Miazgi”. Rozm. G. Kerenyi. Oprac. J. Snopek. „Twórczość” 1986 nr 3.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 1. Warszawa1963.

• „Rocznik Literacki 1983” wyd. 1991 (A. Biernacki).

• D. Fox: Jerzy Andrzejewski. W: Słownik polskich krytyków teatralnych. T. 1. Warszawa 1994.

• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1. Warszawa 2000 (W. Maciąg).

• H. Baltyn-Karpińska: Andrzejewski Jerzy. W tejże: Iskier leksykon dramatu. Warszawa 2008.

Ogólne

Książki

• W. Sadkowski: Andrzejewski. Warszawa: Agencja Autorska 1973, 63 s., przekł. angielski: Andrzejewski. [Przeł.] K. Cękalska. Warsaw: Authors' Agency 1975, 61 s.

• J. Detka: Przemiany poetyki w prozie Jerzego Andrzejewskiego. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1995, 267 s.

• A. Synoradzka: Andrzejewski. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1997, 243 s.

• Z. Kopeć: Jerzy Andrzejewski. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis 1999, 190 s. Czytani Dzisiaj .

• B. Andrzejewski: Podróż do krajów legendarnych. Czesław Miłosz i Jerzy Pietrkiewicz o Andrzejewskim. Warszawa: Agawa 2000, 207 s.

• D. Nowacki: „Ja” nieuniknione. O podmiocie pisarstwa Jerzego Andrzejewskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2000, 141 s.

• A. Gawron: Sublimacje współczesności. Powieściopisarstwo Jerzego Andrzejewskiego wobec przemian prozy XX wieku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2003, 263 s.

• Jerzy Andrzejewski czytany na nowo. Pod red. A. Kasperek, J. Wróbla. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2015, 231 s. Czytani na Nowo [zawartość: J. Rawski : Jerzy Andrzejewski – Krzysztof Kamil Baczyński. Dzieje relacji. Przyczynek biograficzno-literaturoznawczy; P. Sobolczyk: Fetyszysta Jerzy A.; P. Przybysławska: Auto/biografia w „Miazdze”; K. Kuchowicz: Na granicach gatunku. O „Miazdze” Jerzego Andrzejewskiego; M. Kowalska: „Idzie skacząc po górach” Jerzego Andrzejewskiego w kontekście poetyk nowej powieści francuskiej; A. Turczyn: Niespełnienie jako strategia pisania. O życiu, pragnieniu i literaturze na przykładzie „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego; A. Kasperek: Międzywojenna krytyka literacka Jerzego Andrzejewskiego; J. Walczak: Robinsonada po polsku. O emigracji wewnętrznej Jerzego Andrzejewskiego; P. Żołądź: „Stary staruch, genialny cap”. O portrecie artysty w opowieści Jerzego Andrzejewskiego „Idzie skacząc po górach” (z nieustającym odniesieniem do Gombrowicza); D. Lechwar: Autoportret podwójny Antonia Ortiza – artysty Andrzejewskiego; M. Kotwica: Poetyka strumienia świadomości w prozie Jerzego Andrzejewskiego; Ł. Wróblewski: Afekt jako instrument, afekt jako cel. O ewolucji afektów w „Trzech opowieściach” Jerzego Andrzejewskiego; K. Szkaradnik: Inny (jako) J.A.? Gra o siebie Andrzejewskiego między hermeneutyczną klęską a zwycięstwem].

• A. Synoradzka-Demadre: Jerzy Andrzejewski. Przyczynek do biografii prywatnej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2016, 677 s. Wyd. jako dokument elektroniczny: tamże 2016, plik tekstowy PDF.

Artykuły

• M. Złotnicka: Apelacja Popiołów. Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo 2019 [nr] 11 inf.: BN – dot. całokształtu twórczości, a nie jednej powiesci.

• L. Baranowski: Katastrofizm Andrzejewskiego. „Dziś i Jutro” 1945 nr 3.

• K. Wyka: Twórczość Jerzego Andrzejewskiego. „Dziennik Powszechny” 1945 nr 200.

• K.Z. Skierski: Okupacja w twórczości Andrzejewskiego i Brandysa. „Tygodnik Warszawski” 1947 nr 12.

• L. Budrecki: Andrzejewski przed wojną. „Wieś” 1948 nr 27.

• K. Czachowski: W poszukiwaniu prawdy człowieka. „Dziennik Literacki” 1948 nr 32.

• S. Lichański: Proza Jerzego Andrzejewskiego. „Arkona” 1948 nr 10/12.

• K. Wyka: Tragiczność, drwina i realizm. W tegoż: Pogranicze powieści. Kraków 1948, wyd. 2 poszerzone Kraków 1974.

• M. Kierczyńska: Źródła natchnienia twórczego. W tejże: Spór o realizm. Warszawa 1951.

• Z. Greń: Pisarstwo publicystyczne Andrzejewskiego. „Życie Literackie” 1952 nr 22.

• Z. Pędziński: Skrzywienie eposu, czyli o prozie Jerzego Andrzejewskiego. „Kamena” 1957 nr 4.

• A. Kijowski: Jerzy Andrzejewski. Szkic do portretu. „Twórczość” 1959 nr 6.

• A. Sandauer: Szkoła nierzeczywistości i jej uczeń. W tegoż: Bez taryfy ulgowej. Warszawa 1959 Wyd. nast.: wyd. 2 rozszerzone pt. Dla każdego coś przykrego. Kraków 1966; wyd. 3 zmienione pt. Bez taryfy ulgowej. Kraków 1974 [o J. Andrzejewskim w kontekście powieści W. Gombrowicza: Ferdydurke].

• M. J. Kryński: The metamorphoses of Jerzy Andrzejewski (The road from belief to skepticizm). „The Polish Review”, Nowy Jork 1961 nr 1/2.

• W. Maciąg: Pytanie szóste — Jerzy Andrzejewski. W tegoż: 16 pytań. Kraków 1961.

• H. Bereza: Jerzy Andrzejewski. „Tygodnik Kulturalny” 1962 nr 36.

• Z. Greń: Jerzy Andrzejewski moralizator i szyderca. „Życie Literackie” 1963 nr 42.

• A. Kijowski: Traktat o zbawieniu. W tegoż: Arcydzieła nieznane. Kraków 1964 .

• A. Wilkoń: Jerzy Andrzejewski. W: Autorzy naszych lektur. Wrocław 1965, wyd. 3 Wrocław 1973.

• Z. Najder: Jerzy Andrzejewski (The later novels). „Tri Quarterly”, Evaston, IL 1967 nr 9.

• K. Mętrak: Rozdarta sosna duszy i diabeł konwersji. „Miesięcznik Literacki” 1969 nr 11.

• J. Wegner: W labiryncie zaprzeczeń. (O twórczości Jerzego Andrzejewskiego). „Współczesność” 1969 nr 26, 1970 nr 1.

• T. Walas: Zwierciadła Jerzego Andrzejewskiego. W: Prozaicy dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa 1972, wyd. 2 tamże 1974.

• M. Szybist: Jerzy Andrzejewski. W: Lektury obowiązkowe. Wrocław 1973.

• J. Rogoziński: Walka z ciemnościami. „Literatura” 1974 nr 36.

• M. Dernes: Trzy etapy stosunku Jerzego Andrzejewskiego do religii. „Euhemer” 1975 nr 3.

• K. Mętrak: Moralne racje istnienia. (O twórczości Jerzego Andrzejewskiego). W: Lektury i problemy. Warszawa 1976.

• T. Burek: Przeciwieństwa istnienia. (Pisarski świat Jerzego Andrzejewskiego). „Zapis”* 1979 nr 12, 1980 nr 13.

• H. Bereza: Pióropusz. W tegoż: Taki układ. Warszawa 1981, przedruk w tegoż: Sposób myślenia. T. 1. Warszawa 1989.

• K. Mętrak: Powrót do źródeł. „Literatura” 1981 nr 19.

• E. Kasperski: Między nadzieją a zwątpieniem. (O pisarstwie Jerzego Andrzejewskiego). „Miesięcznik Literacki” 1982 nr 11.

• J. Smulski: Jerzy Andrzejewski jako krytyk literacki (do roku 1948). „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filologia Polska” 1982 z. 22.

• [W. Skalmowski] M. Broński: Jerzy Andrzejewski (1909-1983). „Kultura”, Paryż 1983 nr 7/8.

• I. D. Molnar: Jerzy Andrzejewski és hárem magyar iré mitosz — á tertelmazései a hetvenes években. W: Magyar lenguel közelítesek. Budapest 1985 [o nowych interpretacjach mitów w utworach J. Andrzejewskiego].

• Cz. Miłosz: Sukiennicki i Andrzejewski. W tegoż: Zaczynając od moich ulic. Paryż 1985, wyd. nast. Warszawa 1987*.

• L. Bugajski: W formie miazgi. W tegoż: Pozy prozy. Warszawa 1986.

• T. Grabowski: Pisarz konsekwencji tragicznych. „Przegląd Powszechny” 1986 nr 2.

• T. Błażejewski: Rękopis zaginiony w Stuttgarcie czyli możliwe możliwości możliwego. W tegoż: Literatura jak literatura. Łódź 1987.

• E. Kuźma: Fabuła w prozie autotematycznej. (Na przykładzie prozy Jerzego Andrzejewskiego). W: Fabuła utworu literackiego. Toruń 1987, przedruk w tegoż: Między konstrukcją a destrukcją. Szczecin 1994.

• J. Malinowski: Powieściopisarstwo historyczne Jerzego Andrzejewskiego. W: Problemy polskiej powieści historycznej po 1939 r. Bydgoszcz 1987.

• S. Zabierowski: Tradycja conradowska w twórczości Jerzego Andrzejewskiego. „Przegląd Humanistyczny” 1987 nr 12, przedruk pt. Jerzy Andrzejewski w tegoż: Dziedzictwo Conrada w literaturze polskiej XX wieku. Kraków 1992.

• E. Bojtar: Teny es velemeny. „Liget”, Węgry 1988.

• J. Malinowski: Problematyka powieści historycznych Jerzego Andrzejewskiego. „Przegląd Powszechny” 1988 nr 5.

• J. Pieszczachowicz: „Wśród zawiłych labiryntów”. W tegoż: Na widnokręgu historii. Kraków 1988.

• E. Pułka: Problem wojny i okupacji we wczesnej prozie Mešy Selimovicia na tle powojennej nowelistyki polskiej (na przykładzie opowiadań Jerzego Andrzejewskiego i Jana Józefa Szczepańskiego). W: Z polskich studiów slawistycznych. Seria7. Warszawa 1988.

• E. Kasperski: Jerzy Andrzejewski. W: Literatur Polens 1944 bis 1985. Einzeldarstellungen. Berlin 1990.

• G. Ritz: Jerzy Andrzejewski (1909-1983). W tegoż: Die polnische Prosa 1956-1976. Bern 1990.

• J. Detka: Gombrowicz i Andrzejewski — historia pewnej niechęci. W: Gombrowicz w regionie świętokrzyskim. [T.1]. Kielce 1992.

• J. Detka: Jerzy Andrzejewski w kręgu powojennej dyskusji o realizmie. „Kieleckie Studia Filologiczne” 1992 t. 6.

• S. Eile: The prison of self. Moral dilemmas in Andrzejewski's fiction. W: New perspectives in twentieth century Polish literature. London 1992.

• Z tajnych archiwów [...]. Usunąć Andrzejewskiego z ZLP [...]. Oprac. A. Garlicka. „Polityka” 1993 nr 32, 34, 35.

• T. Burek: Pisarz, demony, publiczność. Jerzy Andrzejewski. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Warszawa 1994.

• J. Detka: Ciemne przestrzenie Jerzego Andrzejewskiego. „Kieleckie Studia Filologiczne” 1994 t. 8.

• J. Detka: Oblicza okupacji w opowiadaniach Jerzego Andrzejewskiego. W: Druga wojna światowa w literaturze polskiej i obcej. Lublin 1994.

• M. Fik: Szyderczy paszkwil na polską rzeczywistość. Kartka z PRL-u. Andrzejewski i rok 1968. „Tygodnik Powszechny” 1994 nr 36.

• E. Kuźma: Funkcja dziennika w prozie Jerzego Andrzejewskiego. W tegoż: Między konstrukcją a destrukcją. Szczecin 1994.

• I. Mityk: Wojna w groteskowych opowiadaniach Jerzego Andrzejewskiego. „Rocznik Świętokrzyski” 1994 t. 21.

• L. Szaruga: Jerzy Andrzejewski. W tegoż: Wobec totalitaryzmu — kostium kościelny w polskiej prozie. Wobec cenzury. Szczecin 1994.

• K. Mętrak: Moralne racje istnienia. (O twórczości Jerzego Andrzejewskiego). W tegoż: Krytyka – twórczość przeklęta. Warszawa 1995.

• Z. Kopeć: Próba teodycei. O przedwojennej prozie Jerzego Andrzejewskiego. „FA-art” 1996 nr 3.

• T. Drewnowski: Próba scalenia. Warszawa 1997, passim.

• I. Mityk: Dystans wobec okupacji. (O opowiadaniach Andrzejewskiego i [Stanisława] Zielińskiego. W tejże: Inne spojrzenie. Groteska w prozie polskiej o wojnie i okupacji [...]. Kielce 1997.

• I. Szymańska: Mój przyjaciel Jerzy. „Kwartalnik Artystyczny” 1997 nr 4.

• P. Graf: Niemożność miłości. O jednym z komponentów świadomości twórczej Jerzego Andrzejewskiego. W: Pogranicza wrażliwości w literaturze dawnej oraz współczesnej. Konfrontacje. Cz. I. Miłość. Szczecin 1998.

• J. Jarzębski: Pożegnanie z emigracją. Kraków 1998, passim.

• G. Ritz: Jerzy Andrzejewski. Maski pożądania i ich funkcja w poetyce powieści. Przeł. A. Kopacki. W: Pogranicza wrażliwości w literaturze dawnej oraz współczesnej. Konfrontacje. Cz. I. Miłość. Szczecin 1998, przedruk w: G. Ritz: Nić w labiryncie pożądania. Warszawa 2002.

• J. Abramowska: Nic i nikt. Jerzy Andrzejewski u końca podróży. W: Alegorie, style, tożsamość. Gdańsk 1999.

• S. Buryła: Gnostycki motyw życia jako złego snu w twórczości Jerzego Andrzejewskiego. (Od „Dróg nieuniknionych” do „Bram raju”). W: Oniryczne tematy i konwencje w literaturze polskiej w XX w. Toruń 1999.

• L.E. Adelgejm: Polskaja proza mežvoennogo dvadctiletâ. Meždu Zapadom i Rossiej. Fenomen psichologičeskogo jazyka. Moskva 2000, passim.

• J. Detka: Herling-Grudziński o Andrzejewskim. „Studia Kieleckie. Seria Filologiczna” 2000 nr 2.

• J. Cieplińska: Co gra Andrzejewski? „PAL Przegląd Artystyczno–Literacki” 2001 nr 7/9.

• S. Murzański: Między kompromisem a zdradą. Kraków 2002, passim.

• J. Pyszny: Boje na łamach. Pisarze i literatura w prasie polskiej lat pięćdziesiątych XX wieku. Wrocław 2002, passim.

• M. Reich-Ranicki: Jerzy Andrzejewski. Finsternis bedeckt die Erde. Er hat nur seine Feder. Ein strenger Moralist, ein subtiler Asthet. W tegoż: Erst leben, dann spielen. Göttingen 2002.

• J. Smulski: Kostium historyczny w popaździernikowej prozie rozrachunkowej. W tegoż: Od Szczecina do ...Października. Toruń 2002.

• Z. Mitosek: Jak powstaje narracja? (Jerzy Andrzejewski). W tejże: Poznanie (w) powieści. Kraków 2003.

• T. Potkaj: Czyściec mój będzie trwał długo. Portret Jerzego Andrzejewskiego w 20. rocznicę śmierci. „Tygodnik Powszechny” 2003 nr 16.

• M. Stępień: Prozaik: Jerzy Andrzejewski. W tegoż: „Jak grecka tragedia”. Kraków 2005.

• A. Bikont, J. Szczęsna: Zaraz po wojnie, czyli nawrócenie Jerzego Andrzejewskiego; Zdzieranie katarakty, czyli rozterki i cierpienia Jerzego Andrzejewskiego. W tychże: Lawina i kamienie. Warszawa 2006.

• K. Masłoń: Pisane w czyśćcu. O Jerzym Andrzejewskim. W tegoż: Nie uciec nam od losu. Warszawa 2006.

• M. Wyka: Schizofrenia po polsku. W tejże: Niecierpliwość krytyki. Kraków 2006.

• V. Britanišskij: Šestidecâtye gody. W tegoż: Poeziâ i Pol'ša. Putešestvie dlinoj polžizni. Moskva 2007 [dot. m.in. J. Andrzejewskiego].

• K. Tomasik: Potencjalna emancypacja. O Jerzym Andrzejewskim. W tegoż: Homobiografie. Pisarki i pisarze polscy XIX i XX wieku. Warszawa 2008.

• K. Budrowska: Wypadkowa przystosowania i oporu. Jerzy Andrzejewski. W tejże: Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948-1958. Białystok 2009, przekł. angielski: Between accommodation and resistance. Jerzy Andrzejewski. W tejże: Writers, Literature and Censorship in Poland. 1948-1958. [Przeł.] P. Vickers. Frankfurt a.m. 2019. Wyd. nast. tamże 2020.

• M. Wyka: Lektura pewnej fotografii. W: Słowa i metody. Księga dedykowana profesorowi Jerzemu Święchowi. Lublin 2009 [dot. wspólnej fotografii J. Andrzejewskiego, Cz. Miłosza i K. Wyki, wykonanej w 1941 w Krzeszowicach].

• J. Galant: Odmiany wolności. Publicystyka, krytyka i literatura polskiego Października. Poznań 2010, passim.

• A. Mencwel: Jerzy wielopostaciowy. „Gazeta Wyborcza” 2010 nr 112, przedruk w tegoż: Nauczyciele i przyjaciele. Warszawa 2010.

• M. Szumna: Słabość i siła Andrzejewskiego. „Witryna” [on-line] 2010 nr 4 z 20 II [dostęp 15 marca 2020]. Dostępny w Internecie: [omówienie bloku artykułów dot. J. Andrzejewskiego, zamieszczonych w „Kwartalniku Artystycznym” 2009 nr 4].

• B. Shallcross: The Holocaust object in Polish and Polish-Jewish culture. Bloomington, IN 2011, passim.

• M. Grochowska: Jaszczurka, w niewoli własnej, czyli Jerzy Andrzejewski między skrajnościami. „Gazeta Wyborcza” 2012 nr 169 .

• J. Hartwig: O Jerzym Andrzejewskim; K. Myszkowski: J.A.; D. Nowacki: Teraz na niego zagłada?, przedruk w tegoż: Ukosem. Szkice o prozie. Katowice 2013; L. Szaruga: Willa z widokiem na jezioro [dot. lat 1945-53]. „Kwartalnik Artystyczny” 2009 nr 4.

• S. Kisielewski: Spotkanie z Jerzym Andrzejewskim. W tegoż: Materii pomieszanie. Warszawa 2014.

• A. Synoradzka-Demadre: Jerzy Andrzejewski i jego rodzina w poszukiwaniu miejsca zakorzenienia (1942–1952). „Znaczenia” [on-line] 2014 nr 11 [dostęp 16 marca 2020]. Dostępny w Interecie:.

• W. Śmieja: Jerzy Andrzejewski: katastrofy ciała i odmowa sublimacji. „Pamiętnik Literacki” 2014 z. 3 [o biseksualnych wątkach w biografii J. Andrzejewskiego].

• M. Wojtczak: Wielką i mniejszą literą. Literatura i polityka w pierwszym ćwierćwieczu PRL. Warszawa 2014, passim.

• W. Gardocki: Od „Zniewolonego umysłu” do „Apelacji”. Przemiany Jerzego Andrzejewskiego. W: Obrazy władzy w literaturze, teatrze i filmie. Warszawa 2015.

• J. Siedlecka: Zmiażdżyli go na miazgę. W tejże: Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki. Poznań 2015.

• T. Żukowski: Autowizerunek po katastrofie. Zofia Kossak-Szczucka i Jerzy Andrzejewski. Dwa polskie świadectwa Zagłady z lat 40. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” 2015 [t.] 25.

• A. Demadre-Synoradzka: Małżeństwo nie było dla Andrzejewskiego formą kamuflażu. [Wywiad]. Rozm. M. Kędziak. „Magazyn O!Kultura” [on-line] 2016 nr 12 z 17 XI [dostęp 13 marca 2020]. Dostępny w Internecie: [rozwinięcie problematyki z książki: Jerzy Andrzejewski. Przyczynek do biografii prywatnej].

• D. Nowacki: (Nie)obecność Andrzejewskiego. „Nowa Dekada Krakowska” 2016 nr 3.

• Ł. Wróblewski: Powtarzalność nudy w opowiadaniu „Koniec” Jerzego Andrzejewskiego. „Stan Rzeczy” 2016 nr 2.

• J. Fiećko: KOR i odnawianie romantyzmu w latach 70. i 80. XX wieku (na łamach „Zapisu” i „Krytyki”). „Sensus Historiae” 2018 nr 4 [m.in. dot. J. Andrzejewskiego].

• J. Potkański: Andrzejewskiego sen o Baczyńskim. W: Poeci-studenci podziemnego Uniwersytetu Warszawskiego wobec romantyzmu. Warszawa 2018.

• A. Synoradzka: Dlaczego i jak powstał „Przyczynek do biografii prywatnej” Jerzego Andrzejewskiego? Kilka prywatnych wyznań o warsztacie pracy biografa. „Nowa Dekada Krakowska” 2018 nr 2/3.

• A. Synoradzka-Demadre: Bramy raju Jerzego Andrzejewskiego. [Wywiad]. Rozm. Z. Zapert. „Książki” 2018 nr 3.

• W. Śmieja: Kawałek tortu „Fedora”. Męskocentryczna wyobraźnia Jerzego Andrzejewskiego. W: Formy męskości. 1. Warszawa 2018.

• R.F. Brenner: Catholic Existentialism in Face of the Occupation and the Holocaust: Jerzy Andrzejewski. W tejże: Polish literature and the Holocaust. Eyewitness testimonies. 1942-1947. Evanston, IL 2019.

• R. Brenner: Czesław Miłosz and Jerzy Andrzejewski. The Holocaust as Catholic moral crisis. „Poznańskie Studia Slawistyczne” 2019 nr 16.

• A. Libera: „Życie to sprawa chybiona”. [Wywiad]. Rozm. R. Gorczyńska. „Kwartalnik Artystyczny” 2019 [nr] 1 [dot. m.in.: J. Andrzejewskiego, S. Becketta, W. Gombrowicza].

• W. Śmieja: „Notatki do autobiografii, Przyczynek do biografii”. Jerzy Andrzejewski – dzieło (i życie) otwarte. „Teksty Drugie” 2019 nr 1 [dot.: A. Synoradzka-Demadre: Jerzy Andrzejewski. Przyczynek do biografii prywatne].

• W. Śmieja: The Captive (Homosexual) Minds. On Being a Writer and a Homosexual in Communist Poland (Wilhelm Mach, Jerzy Andrzejewski). „Literaturata”, Sofiâ 2019 nr 21 .

• A. Titkow: Światło i mrok. „Podgląd” 2019 nr 4.

• B. Tyszkiewicz: Kantata anielska, czyli Polemiczny dialog Zawieyskiego z Andrzejewskim. „Białostockie Studia Literaturoznawcze. BSL” 2019 nr 14.

• J. Cieślak: Diament na dnie popiołu. „Rzeczpospolita” 2020 nr 56 dod. „Plus Minus” .

• P. Sobolczyk: Alfa, ale nie „macho”, Romeo, choć nienormatywny, Alfa bez ketmanu. „Kwartalnik Artystyczny” 2020 nr 2.

• A. Titkow: [O J. Andrzejewskim]. W tegoż: Inteligent niepokorny w kraju realnego socjalizmu. Toruń 2020.

Drogi nieuniknione

• E. Breiter. „Wiadomości Literackie” 1936 nr 47.

• L. Fryde. „Droga” 1937 nr 1/2.

• K. Irzykowski: Trudny start. „Pion” 1937 nr 10.

• S. Buryła: Wymiary zła w „Drogach nieuniknionych” Jerzego Andrzejewskiego. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Filologiczne” 1999 z. 46.

Go back to position

Ład serca

• L. Fryde: Z ducha Bernanosa. „Pion” 1938 nr 28, przedruk w tegoż: Wybór pism krytycznych. Warszawa 1966.

• L. Kamykowski: Na marginesie utworów Jerzego Andrzejewskiego. „Marchołt” 1938 nr 1.

• M. Winowska: W poszukiwaniu całego człowieka. „Kultura” 1938 nr 51/52.

• T. Parnicki: Dwugłos o Jerzym Andrzejewskim. „Ateneum” 1939 sierpień, przedruk w tegoż: Szkice literackie. Warszawa 1978.

• M. Jasińska: Rola czasu w kompozycji powieści Andrzejewskiego „Ład serca” i Choromańskiego „Zazdrość i medycyna”. „Roczniki Humanistyczne” 1950/1951 nr 2/3.

• J. Kossak: Mauriac czy Conrad. (Przyczynek do sprawy inspiracji katolickiej w literaturze). „Zeszyty Argumentów” 1962 nr 1.

• G. Głąb: Motyw spowiedzi w prozie polskiej XX wieku. Katedra Literatury Współczesnej KUL. Lublin; Radom 2013, passim [dot. m.in.: Ład serca; Bramy raju].

Go back to position

Apel

• T.S. Eliot: Przedmowa do „Apelu” Jerzego Andrzejewskiego. [Przeł.] J. Rzepa. „Zeszyty Literackie”, Warszawa 2018 nr 1 [dot. wstępu do wydania w języku angielskim, przygotowywanego w 1944-1945, wcześniej niepublikowanego].

• J. Rzepa: The „ demonic forces” at Auschwitz. T.S. Eliot reads Jerzy Andrzejewski's „Roll Call”. „Modernism/modernity”, Baltimore, MD 2019 vol. 26 nr 2, tekst dostępny on-line: [Dostęp 16 marca 2020]. Dostępny w Internecie: .

Go back to position

Wielki Tydzień

• M.G. Levine: Catholicism, antisemitism and the extermination of the Jews in Jerzy Andrzejewski's „Wielki Tydzień”. W: Proceedings of the conference on Poles and Jews [...]. New York 1986.

• J.R. Krzyżanowski: Jerzy Andrzejewski, the Passion Week. (A holocaust story). „Poetica Slavica”, Ottava 1982, wersja polska: „Wielki Tydzień” Andrzejewskiego. W tegoż: Legenda Samosierry i inne prace krytyczne. Warszawa 1987 .

• M.G. Levine: The ambiguity of moral outrage in Jerzy Andrzejewski's „Wielki Tydzień”. „The Polish Review”, Nowy Jork 1987 nr 4.

• S. Żak: Dylematy moralne. Analiza opowiadania Jerzego Andrzejewskiego. „Wielki Tydzień”. W: Nowela – opowiadanie. (Ewolucja gatunku). Kielce 1994.

• A. Madej: „Wielki tydzień” — wokół opowiadania i filmu. W: W stulecie kina. Sztuka filmowa w Polsce. Łódź 1996 .

• M.G. Levine: Niejednoznaczność moralnego oburzenia wyrażonego przez Jerzego Andrzejewskiego w „Wielkim Tygodniu”. Przeł.: D. Rybicka, M. Waligórska. „Kwartalnik Artystyczny” 1997 nr 4.

• H.B Segel: Book Review: Holy Week. A Novel of the Warsaw Ghetto Uprising. „The Polish Review”, New York 2007 vol. 52 nr 4 .

• A. Wieckowski: Book Review: Holy Week. „The Virginia Quarterly Review”, Charlottesville 2007 vol. 83 nr 1.

• T. Yoshizaki: Polacy wobec Holocaustu. Wokół „Wielkiego Tygodnia” Jerzego Andrzejewskiego. „Spotkania Polonistyk Trzech Krajów – Chiny, Korea, Japonia” 2016/2017 [materiały z Międzynarodowej Konferencji Akademickiej w Kantonie, kolejnej z konferencji polonistycznych i polonoznawczych odbywających się w Chinach, Republice Korei i Japonii].

• Ch. Garbowski: Polish self-scrutiny in „Holy Week”. „Studia Filmoznawcze” 2018 [t.] 39 [dot. także adaptacji filmowej A. Wajdy].

• R.F. Brenner: Jerzy Andrzejewski’s „Holy Week”: Testing Religious Ethics in Times of Atrocity. „Holocaust and Genocide Studies”, Washington, D.C. 2019 vol. 33 nr 2 .

• A. Kulczyńska: L'hypallage ou le déplacement d'attribution dans le roman de Jerzy Andrzejewski „Wielki Tydzień” et dans sa traduction française. „Lublin Studies in Modern Languages and Literature”, Lublin 2019 vol. 42 nr 4 .

Go back to position

Noc

• J. Kott: Rozmowa. „Odrodzenie” 1945 nr 36, polemika: J. Andrzejewski: O obronę człowieka. „Odrodzenie” 1945 nr 38, J. Kott: Nieco prawa i ocena czynu. „Odrodzenie” 1945 nr 43, przedruk w: J. Kott: Po prostu. Warszawa 1946.

• M. Dąbrowska. „Warszawa” 1946 nr 1, przedruk pt. Na marginesie „Nocy”. W tejże: Pisma rozproszone. T. 2. Kraków 1964.

• J. Dobraczyński: Nadzieje wśród nocy. „Dziś i Jutro” 1946 nr 11.

• P. Hulka-Laskowski: Zstąpienie do piekieł. „Dziennik Ludowy” 1946 nr 135.

• E. Korzeniewska: Prozaicy i okupacja. „Kuźnica” 1946 nr 23.

• J. Kott: Droga do realizmu. „Kuźnica” 1946 nr 8, przedruk w tegoż: Po prostu. Warszawa 1946.

• W. Mach: Noc bez świtu. „Odrodzenie” 1946 nr 5.

• W. Małkowski: Andrzejewski segreguje dusze. „Odra” 1946 nr 3.

• Z. Starowieyska-Morstinowa: Książka o nieładzie serc. „Tygodnik Powszechny” 1946 nr 8.

• W. Maciąg: Pisarz i moralista. „Życie Literackie” 1954 nr 45 .

• S. Buryła: Dylematy etyczne w „Nocy” Jerzego Andrzejewskiego. „PAL Przegląd Artystyczno-Literacki” 1999 nr 1/2.

Go back to position

Święto Winkelrida

• W. Natanson: Najweselsza polska sztuka współczesna. „Twórczość” 1947 z. 4.

• [Z. Stawowieyska-Morstinowa] ZSM: Winkelrid uwspółcześniony. „Tygodnik Powszechny” 1947 nr 20.

• A.M. Swinarski: Ares i Afrodyta. „Dziennik Literacki” 1947 nr 13.

• E. Fleiszer: Konfrontacje. Burmistrz i bohater. „Dialog” 1956 nr 6.

• Z. Greń: Wielkie święto Winkelrida. „Życie Literackie” 1956 nr 40.

• A. Jarecki: Gruszki na wierzbie a „Święto Winkelrida”. „Teatr” 1956 nr 21.

• J. Kelera: Uniwersalna polska szopka. „Nowe Sygnały” 1956 nr 8.

• K. Koźniewski: Świetne przedstawienie. „Przekrój” 1956 nr 603.

• W. Leopold: Dialog z historią. „Nowa Kultura” 1956 nr 42.

• R. Zimand: Szopa i naród. „Po prostu” 1956 nr 42.

• H. Baltyn-Karpińska: Święto Winkelrida. W: tejże: Iskier leksykon dramatu. Warszawa 2008.

• K. Fryc: Winkelridem narodów to my nie jesteśmy. „Gazeta Wyborcza” 2018 nr 134 dod. „Gdańsk” [dot wystawienia w Teatrze „Wybrzeże” w Gdańsku, w reżyserii M. Libery].

Go back to position

Popiół i diament [Powieść]

• [J. Iwaszkiewicz] Eleuter: O moralistach. „Nowiny Literackie” 1948 nr 16.

• W. Jedlicki: tradycje i rzeczywistość. Dwanaście uwag czytelnika na temat „Popiołu i diamentu”. „Wieś” 1948 nr 18/19.

• W. Kętrzyński: Popiół czy diament. „Dziś i Jutro” 1948 nr 18.

• M. Kierczyńska: Dyskusja o powieści Andrzejewskiego „Popiół i diament”. „Kuźnica” 1948 nr 23.

• M. Kierczyńska: Młodzież podziemia w powieści Andrzejewskiego. „Kuźnica” 1948 nr 24.

• J. Kott: Próba realizmu. „Kuźnica” 1948 nr 18.

• J. Krzyżanowski: Pokolenie zagubione w wolności. „Odrodzenie” 1948 nr 13 .

• H. Markiewicz: Powieść o kresie nocy. „Twórczość” 1948 z. 3.

• [J. Miller] j.m.: Implifikacja, symplifikacja i Hamlet. „Kuźnica” 1948 nr 20.

• Z. Starowieyska-Morstinowa: Miłość, maj i czerwone sztandary. „Tygodnik Powszechny” 1948 nr 25.

• Z. Szymanowski: Popiół i diament. „Nowiny Literackie” 1948 nr 44 .

• M. Kierczyńska: „Popiół i diament”. W tejże: Spór o realizm. Warszawa 1951.

• J. Kwiatkowski: Dwie poetyki. („Popiół i diament” po raz drugi). „Życie literackie” 1958 nr 44 [film wobec powieści] .

• J. Mrozik: Zum Problem der Zeit in Jerzy Andrzejewski Roman „Popiół i diament”. W: Slawistische Studien zum V Internationalen Slawisten Kongress in Sofia 1963. Göttingen 1963.

• S.G. Petrov: Tvorčeskaâ istoriâ romana E. Andžeevskogo „ Pepel i almaz”. „Slavjanskaâ Filologiâ”, Moskwa 1963 t. 4.

• J. Detko: „Popiół i diament” Jerzego Andrzejewskiego. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1964, 102 s., wyd. 2 Warszawa 1967.

• J.R. Krzyżanowski: On the history of „Asches and diamond”. „The Slavic and East European Journal”, Bloomington 1971 nr 3, wersja polska: Z historii „Popiołu i diamentu”. W tegoż: Legenda Samosierry i inne prace krytyczne. Warszawa 1987 .

• J. Błoński: Stygnący popiół. „Teksty” 1973 nr 4 [dot. też filmu].

• L. M. Bartelski: Książka naszej młodości. W tegoż: Sylwetki polskich pisarzy współczesnych. Warszawa 1975.

• W. Kośny: Zur Textgeschichte von Jerzy Andrzejewski „Popiół i diament”. „Zeitschrift für Slavische Philologie”, Berlin 1979 t. 39 z. 2.

• S. Burkot: „Popiół i diament” po latach. „Miesięcznik Literacki” 1981 nr 7.

• S. Zabierowski: Między historią a genologią. (W kręgu dyskusji nad „Popiołem i diamentem”). W: Literatura i historia. Interpretacje. Warszawa; Kraków 1982 Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach , 549.

• T. Iterman: Recepcja wartości poznawczych powieści „Popiół i diament” za pośrednictwem książki i filmu. „Studia o Książkach” 1983.

• S. Mrożek: Popiół? Diament? „Kultura”, Paryż 1983 nr 1/2.

• S. Burkot: Jerzy Andrzejewski („Popiół i diament”). W tegoż: Proza powojenna 1945-1980. Warszawa 1984.

• J. Łukasiewicz: Dwie przestrogi, „Przedwiośnie” — „Popiół i diament”. „Odra” 1988 nr 11.

• V.A. Rudowski: Ashes and diamonds [Jerzego Andrzejewskiego]. W: Masterplots II. World fiction series. T. 1. Pasadena, New Jersey 1988.

• J. Trznadel: Andrzejewski Hamlet — kondotier honoru. „Arka” 1988 nr 22, przedruk w tegoż: Polski Hamlet. Paris 1988, wyd. nast. pt. Polski Hamlet. Kłopoty z działaniem. Warszawa 1989*; wyd. 2 [!] przejrzane i uzupełnione Komorów 1995.

• W. Szydłowska-Brykczyńska: Uciekać, ale dokąd? (O „Popiele i diamencie” Jerzego Andrzejewskiego). „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 1991/1992.

• W. Maciąg: Przeznaczenie dziejowe i los człowieka. „Popiół i diament” Jerzego Andrzejewskiego. W tegoż: Nasz wiek XX. Wrocław 1992.

• E. Żuk: „Popiół i diament” a historyczne realia. „Arka” 1992 nr 42.

• A. Nils Uggla: Z problemów szwedzkiej recepcji powieści Andrzejewskiego „Popiół i diament”. (Poprzez film do nieznanej, pierwotnej wersji książki). „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego Studia Scandinavica” 1993, nr 14.

• S. Chwin: Mit „patriotycznego skrytobójcy” po roku 1945. W tegoż: Literatura a zdrada. Kraków 1993.

• J. Łukasiewicz: Dwie przestrogi. W tegoż: Rytm, czyli powinność. Wrocław 1993.

• Z. Lipiec: Jerzy Andrzejewski. „Popiół i diament” oraz „Bramy raju”. Radom: Stan I 1994, 35 s. Sówka-Stalówka. Analizy lektur szkolnych .

• J. Błoński: Mrożek przeciw Andrzejewskiemu. „Pieszo” kontra „Popiół i diament”. „Kwartalnik Artystyczny” 1995 nr 1.

• W. Zwinogrodzka: Spopielony diament. Niepoprawny mit. „Dialog” 1996 nr 5/6.

• S. Kaufman: La fin de la seconde guerre mondiale en Pologne à travers la traduction française de „Cendres et diamant” de Jerzy Andrzejewski par Jerzy Lisowski. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Romanica Wratislaviensia” 1997 nr 44.

• W. Szydłowska: O „Popiele i diamencie” Jerzego Andrzejewskiego. Uciekać, ale dokąd. W tejże: Egzystencja-lizm w kontekstach polskich. Warszawa 1997.

• S. Kaufman: Un homme digne de ce nom ou un simple imbécile? Images et lectures de Maciek Chełmicki en Pologne et en France. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Romanica Wratislaviensia” 2000 nr 46 [dot. przekładu francuskiego pt. Cendres et diamant].

• Z. Nalewajk: Interpretacyjny charakter opisu historycznych doświadczeń. „Popiół i diament” Jerzego Andrzejewskiego w ujęciu narratywistycznym. W: Czytane na nowo. Warszawa 2004.

• L. Laudański: „Miazga” i „Popiół i diament”. Spór o Andrzejewskiego. W tegoż: Szkice polskie. Rzeszów 2005 [dot. też: Miazga].

• S. David: Z życia literackiego PRL… Laur „Odrodzenia” dla Jerzego Andrzejewskiego za „Popiół i diament”. W: Opowiedzieć historię. Katowice 2009 .

• M. Urbanowski: Andrzejewski – Wyka. Dzieje pewnej przyjaźni (wprowadzenie do tematu). „Nowa Dekada Krakowska” 2012 nr 2, przedruk pt. Andrzejewski – Wyka. Dzieje pewnej przyjaźni. W: M. Urbanowski: Od Brzozowskiego do Herberta. Łomianki 2013.

• M. Solecki: Popiół i żołnierze wyklęci. (Jerzy Andrzejewski, „Popiół i diament”, 1948). W tegoż: Literackie portrety żołnierzy wyklętych. Esej o literaturze polskiej lat 1948-2010. Łomianki 2013.

• M. Urbanowski: Jerzy Andrzejewski i Georges Bernanos: biografie równolegle. W: Formacja 1910. Biografie równoległe. Kraków 2013, przedruk w: M. Urbanowski: Od Brzozowskiego do Herberta. Łomianki 2013.

• A. Głaz: Przekład tekstu – przekład pojęć – przekład kultur(y). W: Działania na tekście. Przekład, redagowanie, ilustrowanie. Lublin 2015 [dot. przekładu na język angielski D.J. Welsha].

• K. Tryczyńska: Het probleem van de culturele asymmetrie in de Nederlandse vertalingen van „Popiół i diament”, „Mała apokalipsa” en „Dukla”. „Werkwinkel”, Poznań 2016 vol. 11 [nr] 2 [dot. także powieści T. Konwickiego i A. Stasiuka].

Go back to position

Partia i twórczość pisarza

• A. Lam: Dojrzała próba teorii. „Nowa Kultura” 1952 nr 33.

• W. Maciąg: Doktryna — gwałt na podmiotowości. W tegoż: Nasz wiek XX. Wrocław 1992.

Go back to position

Wojna skuteczna czyli Opis bitew i potyczek z Zadufkami

• L. Flaszen: O skuteczności „Wojny skutecznej”. „Życie Literackie” 1953 nr 24.

• L. Krzyszkowski: Mądry schematyzm. „Dziś i Jutro” 1953 nr 37.

• K. Wyka: Nowa potyczka w wojnie skutecznej. „Życie Literackie” 1953 nr 10.

• J. Jasieńczyk. „Wiadomości”, Londyn 1954 nr 24 .

• M. Głowiński: Niby groteska. W: Problemy wiedzy o kulturze. Wrocław 1986, przedruk w tegoż: Rytuał i demagogia. Warszawa 1992.

Go back to position

Książka dla Marcina

• J. Kwiatkowski: Smak Warszawy nieistniejącej. „Życie Literackie” 1955 nr 4 .

• H. Zaworska. „Twórczość” 1955 nr 1.

Go back to position

Złoty lis [Opowiadanie]

• J. Smulski: Groteska, satyra, realizm? („Złoty lis” Jerzego Andrzejewski. wobec „zapomnianej literatury polskiego Października”). „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filologia Polska” 1994 z. 43.

• M. Zawodniak: Królewicz i murarz (socrealistyczne potyczki z fantazją). „Teksty Drugie” 1994 nr 1 [dot. m.in. opowiadania: Złoty lis] .

• J. Smulski: Prawo do fantazji. (O „Złotym lisie” Jerzego Andrzejewskiego). W tegoż: Pękanie lodów. Toruń 1995.

Go back to position

Złoty lis [Opowiadania]

• A. Kijowski: Nowe opowiadania Jerzego Andrzejewskiego. „Twórczość” 1955 nr 10, przedruk w tegoż: Różowe i czarne. Kraków 1957.

• J. Kwiatkowski: Dwie satyry Andrzejewskiego. „Życie Literackie” 1955 nr 33 .

• Z. Pędziński: Andrzejewskiego opowiadania przewrotne. „Kamena” 1955 nr 10/12.

• J. Preger: Problem „Kukułki” i inne. „Twórczość” 1955 nr 9.

• J. Kott: Humoreski Andrzejewskiego. „Sygnały” 1956 nr 5.

• A. Wasilewski: Kłopoty z historią. „Nowa Kultura” 1956 nr 40.

Go back to position

Ciemności kryją ziemię

• H. Bereza: Jerzego Andrzejewskiego dramat postaw moralnych. „Twórczość” 1956 nr 3.

• Z. Lichniak: Raptularz literacki. W cieniu Torquemady. „Kierunki” 1956 nr 30, przedruk w tegoż: Raptularz literacki. Warszawa 1957.

• A. Jackiewicz: Sąd nad inkwizycją. „Nowiny Literackie i Wydawnicze” 1957 nr 16.

• A. Kijowski: Diabli nadali czyli o nowej powieści Andrzejewskiego. „Twórczość” 1957 nr 10/11.

• S. Kisielewski: Spotkanie z Andrzejewskim. „Tygodnik Powszechny” 1957 nr 43.

• S. Treugutt. „Przegląd Kulturalny” 1957 nr 41.

• J. Schreiber: Jerzy Andrzejewski Roman „Ciemności kryją ziemię” und die Darstellung der spanischen Inquisition in Werker der fictionalen Literatur. München: Sagner 1981, 308 s. Wyd. nast. tamże 2012 [także jako dokument elektroniczny].

• J. Kaniewski: Wobec totalizmu. Propozycja interpretacji „Ciemności kryją ziemię”. „Polonistyka” 1992 nr 10.

• G. Herling-Grudziński: Ciemności i pętla. W tegoż: Wyjścia z milczenia. Warszawa 1993.

• S. Buryła: Zamknięty krąg sprzeczności. O odwilżowej powieści Jerzego Andrzejewskiego. „PAL Przegląd Artystyczno–Literacki” 1999 nr 6.

• T. Błażejewski: Retoryka obietnicy; Inkwizytor i diabeł historii. W tegoż: Historiozofia retoryczna. Łódź 2002 [dot. też: Bramy raju].

• A. Chomiuk: „Wielki strach” w kostiumie historii. Zapis lęków totalitarnych w powieściach „Ciemności kryją ziemię” Jerzego Andrzejewskiego i „Przybysz z Narbony” Juliana Stryjkowskiego. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologiae” 2007 vol. 25.

Go back to position

Niby gaj. [Opowiadanie]

• Ł. Wróblewski: Od wykluczonej namiętności do namiętności wykluczania w opowiadaniu „Niby gaj” Jerzego Andrzejewskiego. „Postscriptum Polonistyczne” 2015 nr 1.

Go back to position

Popiół i diament [Scenariusz filmowy]

• S. Błaut: „Popiół i diament”. „Więź” 1958 nr 8 .

• E. Bryll: Rozdziobią nas kruki. „Film” 1958 nr 43 .

• Film „Popiół i diament” w oczach widza. [Ankieta]. Oprac. K. Koźniewski. „Polityka” 1958 nr 44, 45, 47.

• Z. Florczak: Popiół i diament po raz drugi. „Film” 1958 nr 43 .

• Z. Kałużyński: Morderca z Café de Wąski Spodeń. „Trybuna Literacka” 1958 nr 41 .

• J. Kwiatkowski: Dwie poetyki. („Popiół i diament” po raz drugi). „Życie Literackie” 1958 nr 44 [film wobec powieści], przedruk w tegoż: Klucze do wyobraźni. Kraków 1973 .

• J. Kydryński: Znakomity film polski. „Życie Literackie” 1958 nr 42 .

• [J.J. Szczepański] JJS: „Popiół i diament”. „Tygodnik Powszechny” 1958 nr 42 .

• R. Szydłowski: Tragedia pokolenia. „Film” 1958 nr 46 .

• K.T. Toeplitz: Serce i rozum. „Świat” 1958 nr 42 .

• A. Wajda: Popiół i diament. [Wywiad]. Rozm. (lp). „Film” 1958 nr 34 .

• W. Woroszylski: Tylko popiół? „Film” 1958 nr 42 .

• B. Michałek: „Popiół i diament”. Na ekranie dwudziestolecia. „Film” 1964 nr 28-29 .

• M. Hopfinger: Perspektywa moralna szkoły polskiej. „Kino” 1971 nr 11 .

• J. Błoński: Stygnący popiół. „Teksty” 1973 nr 4 [dot. też powieści].

• J. Andrzejewski: Chełmicki – w okularach? „Film” 1974 nr 13 [o pracy nad scenariuszem] .

• S. Mrożek: Popiół? Diament? „Kultura”, Paryż 1983 z. 1/2 .

• M. Hendrykowski: Styl i kompozycja „Popiołu i diamentu” Andrzeja Wajdy. W: Analizy i interpretacje. Film polski. Katowice 1984.

• A. Werner: Więcej popiołu. W tegoż: Polskie, arcypolskie... Londyn 1987 .

• T. Lubelski: „Popiół i diament”. „Kino” 1992 nr 9 .

• K. Kąkolewski: Diament w popiół obrócony. „Kwartalnik Filmowy” 1994 nr 6.

• K. Kąkolewski: Diament odnaleziony w popiele. Warszawa: Trio 1995, 113 s., wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1998; Poznań: Zysk i S-ka 2015.

• A. Madej: Człowieku, po coś uciekał? „Film” 1998 nr 10 .

• E. Barba: Film, który zmienia życie. W tegoż: Ziemia popiołu i diamentów. Wrocław [2001] .

• S. Czyżewski: „Popiół i diament”. Powrót do archiwum. Analiza. „Film & TV Kamera” 2006 nr 3 .

• A. Willman, B. Kozak: Popiół i diament. Oprac. B. Rudnicki. Warszawa: Mediaprofit 2006, 63 s. Biblioteka Gazety Wyborczej. Omówienie Lektury Szkolnej, 11 [do książki dołączony 1 dysk optyczny z adaptacją filmową w reżyserii A. Wajdy].

• M. Hendrykowski: Popiół i diament. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2008, 126 s. Klasyka Kina = Classics of Cinema Series, przekł. angielski: Wajda's Ashes and diamonds. [Przeł. P. Langer]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2009, 125 s. Klasyka Kina.

• K. Kornacki: „Popiół i diament” Andrzeja Wajdy. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria 2011, 451 s.

• D. Bačič, N. Jež: Filmska adaptacija romana Pepel in diamant Jerzyja Andrzejewskega. Diplomsko delo. Ljubljana 2012, 109 s. + 1 dysk CD-ROM.

• K. Kornacki: Popiół i diament Andrzeja Wajdy według Jerzego Andrzejewskiego. W: Od Mickiewicza do Masłowskiej. Adaptacje filmowe literatury polskiej. Kraków 2014.

• S. Kuśmierczyk: Wyprawa bohatera w filmie „Popiół i diament”. W tegoż: Wyprawa bohatera w polskim filmie fabularnym. Warszawa 2014 .

• D. Jarosiński: Drugie życie Maćka Chełmickiego. „Niezależna Gazeta Polska Nowe Państwo” 2016 [nr] 4.

• A. Kilik: Jerzy Andrzejewski'nin Kül Ve Elmas Adlı Romanına Andrzej Wajda'nın Perspektifinden Bakış. „Social Sciences Studies Journal”, Baku 2019 vol. 5 nr 30 .

Go back to position

Bramy raju

• H. Bereza. „Twórczość” 1961 nr 1 .

• W. Maciąg: Bramy raju i piekła. „Życie Literackie” 1961 nr 6, przedruk w tegoż: Opinie i wróżby. Kraków 1963 .

• J. Błoński: W romantycznym labiryncie. „Życie Literackie” 1962 nr 51.

• E. Siemińska: Zastosowanie metody analizy dzieła filmowego w badaniu dzieła literackiego. (Na przykładzie „Bram raju” Jerzego Andrzejewskiego). „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1965 nr 41.

• Z. Żabicki: Rapsod o miłości i dziejach. W tegoż: Proza... Proza.... Warszawa 1966 .

• J. Poradecki: Narrator i narracja w „Bramach raju” i w „Idzie skacząc po górach” Jerzego Andrzejewskiego. W: O prozie polskiej XX wieku. Wrocław 1971.

• B. Domańska: Niektóre aspekty zagadnienia czasowości w „Bramach raju” Jerzego Andrzejewskiego. „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 1975 nr 66.

• S. Wysłouch: „Bramy raju” Jerzego Andrzejewskiego. W: Nowela, opowiadanie, gawęda. Wyd. 2 Warszawa 1979.

• A. Baluch: Narracja uzasadnieniem idei „Bram raju” Jerzego Andrzejewskiego. „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie. Prace Historycznoliterackie” 1980 z. 8.

• M. Janion: Krucjata niewiniątek? „Twórczość” 1987 nr 4, przedruk w tejże: Wobec zła. Chotomów 1989, Zło i fantazmaty. (Prace wybrane. T. 3). Kraków 2001.

• T. Olszewski: Jerzy Andrzejewski i „Bramy raju”. Warszawa: Jota 1991, 46 s.

• Z. Mitosek: Morał i historia. (Transformacja sensu w genezie „Bram raju”). „Twórczość” 1993 nr 12, przedruk w: Ecriture / pisanie. Materiały z konferencji polsko-francuskiej. Warszawa 1995, przekł. francuski w: Genesis. Manuscrits, recherches, invention. Paris 1995.

• Z. Lipiec: Jerzy Andrzejewski. „Popiół i diament” oraz „Bramy raju”. Radom: Stan I 1994, 35 s. Sówka-Stalówka. Analizy lektur szkolnych .

• D. Nowacki: To co wyjątkowe. Myśli o „Bramach raju” Jerzego Andrzejewskiego. „FA-art” 1996 nr 3.

• K. Garbacz: O kompozycji „Bram raju” Jerzego Andrzejewskiego. „Studia Kieleckie. Seria Filologiczna” 1997 nr 1.

• S. Pitol: „Bramy raju”. Przeł. D. Rycerz. „Twórczość” 1997 nr 9.

• T. Błażejewski: Retoryka obietnicy; Inkwizytor i diabeł historii. W tegoż: Historiozofia retoryczna. Łódź 2002 [dot. też: Ciemności kryją ziemię].

• M. Lul: Paraboliczna formuła tragiczności w „Bramach raju” Jerzego Andrzejewskiego. W: Problemy tragedii i tragizmu. Studia i szkice. Białystok 2005.

• K. Budrowska: O nieznanym etapie wydawniczych losów „Bram raju”. „Pamiętnik Literacki” 2006 z. 2.

• S. Jadowska: „A jakby tak zboczyć, to co?” Homoerotyzm męskich postaci literackich w wybranych utworach prozaików polskich. „Studia Europea Gnesnensia” 2012 nr 6 [dot. też twórczości S.I. Witkiewicza, J. Iwaszkiewicza i M. Hłaski] .

• G. Głąb: Motyw spowiedzi w prozie polskiej XX wieku. Katedra Literatury Współczesnej KUL. Lublin; Radom 2013, passim [dot. m.in. J. Andrzejewski: Ład serca; Bramy raju].

• W. Forajter: Pasje. Inna próba lektury „Krucjaty dziecięcej” Marcela Schwoba i „Bram raju” Jerzego Andrzejewskiego. „Pamiętnik Literacki” 2016 z. 1.

Go back to position

Idzie skacząc po górach

• Z. Żabicki: Geniusz w krainie mass culture. W tegoż: Proza... Proza... Warszawa 1966 .

• A. Jackiewicz: „Idzie skacząc po górach”. W tegoż: Niebezpieczne związki literatury i filmu. Warszawa 1971.

• J. Poradecki: Narrator i narracja w „Bramach raju” i w „Idzie skacząc po górach” Jerzego Andrzejewskiego. W: O prozie polskiej XX wieku. Wrocław 1971.

• J. Smulski: Aspekty przestrzeni przedstawionej w powieści Jerzego Andrzejewskiego „Idzie skacząc po górach”. W: Czas i przestrzeń w prozie polskiej XIX i XX wieku. Toruń 1990.

Go back to position

Apelacja

• J. Kott: [Przemowa do wyd. angielskiego Apelacji]. W tegoż: Kamienny potok. Warszawa 1981*.

• Notatka w sprawie wydania w dywersyjnym wydawnictwie książki J. Andrzejewskiego pt. „Apelacja”. „Życie Warszawy” 1993 „Ex Libris” 1993 nr 29 [sporządzona w Wydziale Kultury Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej dnia 13 XII 1968, po wydaniu książki w Instytucie Literackim w Paryżu w 1968; z notą wstępną, podpisaną: ape]; toż [bez noty wstępnej] „Tygodnik Powszechny” 1994 nr 36.

• E. Schmidt: Paranoiker und Schizophreniker – Zerrüttete Gestalten im totalitären Staat : Klaus Schlesingers „Die Spaltung des Erwin Racholl” und Jerzy Andrzejewskis "Appellation”. „Orbis Linguarum” 2007 vol. 32.

• N. Jež: Pisateljska delavnica v paviljonu št. 9. W: J. Andrzejewski: Poziv. Ljubljana 2012.

• J. Lasja: Podvomil je v „izmišljeno” literaturo. Preplet fikcije in resničnosti v romanu „Poziv” poljskega avtorja Jerzyja Andrzejewskega. „Delo”, Ljubljana 2012 .

• A. Saignes: Pourquoi la langue de bois rend fou. Sur Apelacja (l'appel) de Jerzy Andrzejewski. W: Littérature et langue de bois. Quand l'autre parle en moi. Paris 2012.

• T. Vrščaj: Preganjavica, simptom komunizma. „Pogledi”, Ljubljana 2012 [nr z VIII].

Go back to position

Prometeusz

• M. Delaperrière: „Prometeusz wyśniony”. Andrzejewski w świetle mitokrytyki. W: Literatura – punkty widzenia – światopoglądy. Prace ofiarowane Marcie Wyce. Kraków 2007, przedruk w: M. Delaperrière: Literatura polska w interakcjach. Szkice porównawcze z literatury i kultury. Warszawa 2010.

Go back to position

Teraz na ciebie zagłada

• T. Błażejewski. „Literatura” 1976 nr 38.

• K. Gajewski: Niewystarczalność mitu. „Teraz na ciebie zagłada” Jerzego Andrzejewskiego. „Pamiętnik Literacki” 2013 z. 2.

• K. Gajewski: Oswajanie transgresji. Literackie reprezentacje postaci Kaina. „Nauka” 2017 nr 2.

Go back to position

Miazga

• A. Mencwel: Kryzys literatury polskiej 3. Miazga i fetysz. „Współczesność” 1969 nr 21, 22 [porównanie z książką L. Kołakowskiego: Świadomość religijna i więź społeczna]; polemika: A. Libera: Czy miazga tylko zostanie czy diament? „Współczesność” 1969 nr 25.

• A. Jackiewicz: Nad „Miazgą”. W tegoż: Niebezpieczne związki literatury i filmu. Warszawa 1971.

• J. Błoński: Portret artysty w latach wielkiej zmiany; Forma „Miazgi”. W tegoż: Odmarsz. Kraków 1978.

• T. Burek: Tak długa nieobecność. (Glosa o „Miazdze”). „Zapis” 1980 nr 15, przedruk w tegoż: Żadnych marzeń. Londyn 1987, wyd. nast. Warszawa 1989*.

• H. Zaworska: Szczerość. „Twórczość” 1982 nr 5.

• T. Łubieński: „Miazga” po dziesięciu latach. W tegoż: Pisane przedwczoraj. [Kraków] 1983, przedruk w tegoż: Bohaterowie naszych czasów. Londyn 1986.

• M. Tomaszewski: „Miazga”, współczesny dramat symboliczny. „Zeszyty Literackie” Paryż 1983 nr 3, przedruk w tegoż: Od chaosu do kosmosu. Warszawa 1998.

• A. W. Labuda: O „Miazdze” Jerzego Andrzejewskiego. „Bez Debitu*” 1983 nr 1.

• M. Tomaszewski: „Miazga” de Jerzy Andrzejewski autothématisme, scénographie, pastiche, simulacre. W: Typologie de roman. Wrocław 1984. Acta Universitatis Wratislaviensis, 690.

• T. Walas: O „Miazdze” Jerzego Andrzejewskiego czyli o walce z szatanem. W: Literatura źle obecna. London 1984, wyd. nast. Kraków 1986*.

• B. Świderski: The Bible as pulp. An interpretation of The pulp by Jerzy Andrzejewski. „Scando-Slavica”, Copenhagen 1986 t. 32.

• E. Młynarczyk: Kilka uwag o (nie) spójności tekstu „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego. „Poradnik Językowy” 1987 z. 8.

• B. Rogatko: Wokół „Miazgi” czyli dramat polskiej literatury. W tegoż: Linie przerywane. Łódź 1988.

• Z tajnych archiwów: Miażdżenie „Miazgi”. „Polityka” 1990 nr 16.

• H. Zaworska: „Szczerość” — o „Miazdze” Jerzego Andrzejewskiego. W tejże: Wczoraj i dzisiaj. Poznań 1992.

• K. Bartoszyński: Postmodernizm a sprawa polska — przypadek „Miazgi”. „Teksty Drugie” 1993 nr 1.

• J. Błoński: Kiedy pęknięte zwierciadło mówi prawdę. (Andrzejewski i „Miazga”). „Tygodnik Powszechny” 1993 nr 24, przedruk w tegoż: Wszystko co literackie. Kraków 2001.

• G. Ritz: „Miazga” Andrzejewskiego — powieść u progu postmoderny. W: Współczesna literatura polska lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Lipsk 1993.

• R. Świątkiewicz: Legenda „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego. „Ruch Literacki” 1993 nr 4.

• M. Gołąb: O zagubieniu czasu narracji w „Miazdze” Jerzego Andrzejewskiego. „Prace Polonistyczne” Seria 50: 1995.

• A. Krzewicki: Okruchy. Lektura „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Liberator” 1995, [6], 239 s.

• K. Mętrak: Przybliżenia do „Miazgi”. W tegoż: Krytyka — twórczość przeklęta. Warszawa 1995.

• D. Nowacki: Z miazgi powstałeś, w miazgę się obrócisz (epiko). O powieści Jerzego Andrzejewskiego. W: Między Kadenem a Andrzejewskim. Katowice 1995.

• W. Schlott: „Miazga” die Zurückgenommene Geschichte. W tegoż: Von der Darstellung des Holocaust zur „Kleinen Apokalypse”. Frankfurt am Main 1996.

• J. Smulski: Kilka uwag o genezie „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego. „Ruch Literacki” 1996 nr 2.

• M. Tomaszewski: „Miazga” Jerzego Andrzejewskiego. Autotematyzm, scenografia, pastisz, gra pozorów. W tegoż: Od chaosu do kosmosu. Warszawa 1998.

• A. Kowalska: O „Miazdze” Jerzego Andrzejewski. (Wokół zagadnienia „poetyckości” tekstu narracyjnego). „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum” 2000 z. 9.

• M. Tomaszewski: Entre la mise en abmyme et le tableau de la société varsovienne. La version française de „Miazga” de Jerzy Andrzejewski. „Acta Universitatis Wratislaviensis. Romanica Wratislaviensia” 2000 nr 46.

• A. Szopa: Konteksty gatunkowe „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego. „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2002 z. 1.

• A. Libera: Wesele, którego nie było. „Miazga” — dzieje jednej powieści. „Rzeczpospolita” 2003 nr 16 dod. „Plus – Minus”.

• L. Michalak: Arcydzieło zapomniane? „Ogród” 2003 nr 3/4.

• A. Synoradzka-Demadre: Droga przez „Miazgę”. „Gazeta Wyborcza” 2003 nr 98.

• L. Laudański: „Miazga” i „Popiół i diament”. Spór o Andrzejewskiego. W tegoż: Szkice polskie. Rzeszów 2005.

• E. Kledzik: Sobowtór zniewolony. „Rozmyślania nad Christą T.” i „Miazgą” w badaniach komparatystycznych. „Porównania” 2006 nr 3 [dot. też: Ch. Wolf: Rozmyślania nad Christą T.].

• A. Libera: Wesele, którego nie było. O „Miazdze” Jerzego Andrzejewskiego. „Kwartalnik Artystyczny” 2009 nr 4.

• B. Tyszkiewicz: Tajna recenzja „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego adresowana do członków KC PZPR. Przyczynek do wydawniczych losów powieści. W: „Jak się z wami zrosło moje życie”. Prace dedykowane profesorowi Romanowi Lothowi. Warszawa 2011.

• K. Mojsak: Wokół „Miazgi” Jerzego Andrzejewskiego, „Nierzeczywistości” Kazimierza Brandysa i polskiej myśli lewicowej przełomu lat 60. i 70. W: Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944-1989. Warszawa 2018.

Zob. też Wywiady.

Go back to position

Dziennik paryski

• A. Galant: Czytane w rodzinie. „Pogranicza” 2003 nr 5.

• A. Jurewicz: Paryż, życie, literatura. „Kwartalnik Artystyczny” 2003 nr 4.

• B. Mamoń: Półcienie i półblaski. O „Dzienniku paryskim” Jerzego Andrzejewskiego. „Tygodnik Powszechny” 2003 nr 17.

• K. Ćwikliński: Dokument pokręconej osobowości. „Nowy Dziennik”, Nowy Jork 2004 nr z 23 IV dod. „Przegląd Polski”.

• A. Synoradzka-Demadre: Dziennik (?) paryski. „Odra” 2004 nr 1.

• A. Zawada: O świecie wiem z „Le Monde”. W tegoż: Oset, pokrzywa. Szkice o literaturze. Wrocław 2011.

Go back to position

Nikt

• R. Koziołek: Nikt to nie ja! O ostatniej powieści Jerzego Andrzejewskiego. „FA‍‑art” 1996 nr 3.

• M. Urbanowski: „Śmieszek Płaczek”. (Wokół powieści „Nikt” Jerzego Andrzejewskiego). W: Literatura – punkty widzenia – światopoglądy. Prace ofiarowane Marcie Wyce. Kraków 2007, przedruk w: M. Urbanowski: Od Brzozowskiego do Herberta. Łomianki 2013.

• A. Nęcka: Powieść‑spowiedź. O „Nikt” Jerzego Andrzejewskiego. W: A. Nęcka: Starsze, nowsze, najnowsze. Szkice o prozie polskiej XX i XXI wieku. Katowice 2010.

Go back to position

Gra z cieniem

• A. Kochańczyk: Smutek żywiołów nieznanych.(O dziennikach Jerzego Andrzejewskiego). „Akcent” 1989 nr 3 [dot. też: Z dnia na dzień].

• B. Gutkowska: Jerzego Andrzejewskiego „Gra z cieniem”. W: Dziennik, pamiętnik, notatnik literacki. Katowice 1991, przedruk w tejże: Odczytywanie śladów. Katowice 2005.

• A. Kochańczyk: Pisarz i historia. O dziennikach Jerzego Andrzejewskiego. W: Wśród starych i nowych lektur szkolnych. Rzeszów 1994 [dot. też: Z dnia na dzień].

• A. Kochańczyk: O problemie szczerości w dziennikach Jerzego Andrzejewskiego. W: Pogranicza. Granice. Ograniczenia. Lublin 1996 [dot. też: Z dnia na dzień].

Go back to position

Z dnia na dzień

• A. Kochańczyk: Smutek żywiołów nieznanych. (O dziennikach Jerzego Andrzejewskiego). „Akcent” 1989 nr 3 [dot. też: Gra z cieniem].

• A. Kochańczyk: Pisarz i historia. O dziennikach Jerzego Andrzejewskiego. W: Wśród starych i nowych lektur szkolnych. Rzeszów 1994 [dot. też: Gra z cieniem].

• A. Kochańczyk: O problemie szczerości w dziennikach Jerzego Andrzejewskiego. W: Pogranicza. Granice. Ograniczenia. Lublin 1996 [dot. też: Gra z cieniem].

• A. Stempka: Jerzego Andrzejewskiego zapis doświadczania starości – „Z dnia na dzień. Dziennik literacki 1972-1979”. W: E. Górecka, A. Stempka: Spotkania. Szkice o człowieku i świecie jego doznań w polskiej literaturze współczesnej. Bydgoszcz 2011.

Go back to position

Samotne pokolenie

• K. Myszkowski. „Kwartalnik Artystyczny” 2015 nr 2.

• D. Nowacki: Dwa archiwa, szerszy adres. „Nowe Książki” 2015 nr 3 [dot. też: Pod okupacją. Listy. Warszawa 2014].

Go back to position

Listy - eseje Jerzego Andrzejewskiego i Czesława Miłosza

• H. Zaworska: Zdrowe dziecko chorej Europy. Okupacyjna korespondencja Czesława Miłosza z Jerzym Andrzejewskim. W tejże: Szczerość aż do bólu. Warszawa 1998.

Go back to position

Listy 1944-1981. [Autorzy:] J. Andrzejewski, Cz. Miłosz.

• A. Arno: Podzwonne dla przyjaźni. „Znak” 2012 nr 10.

• A. Papieska: Jednego gryzą pchły. „Nowe Książki” 2012 nr 7.

Go back to position

BIO

Twórczość

Zawartość

Inne formy wydań

Nagrody

Przekłady

czeski

niemiecki

Przekłady

angielski

bułgarski

chiński

estoński

francuski

japoński

niderlandzki

niemiecki

serbski

słoweński

szwedzki

węgierski

Adaptacje

filmowe

Nagrody

Zawartość

Przekłady

czeski

estoński

słowacki

Adaptacje

telewizyjne

Inne formy wydań

Nagrody

Przekłady

angielski

bułgarski

chorwacki

czeski

duński

estoński

fiński

francuski

grecki

hebrajski

hindi

hiszpański

japoński

koreański

litewski

łotewski

mongolski

niderlandzki

niemiecki

norweski

ormiański

rosyjski

rumuński

serbski

słowacki

słoweński

szwedzki

turecki

ukraiński

walijski

węgierski

wietnamski

włoski

Adaptacje

teatralne

radiowe

telewizyjne

Inne formy wydań

Zawartość

Przekłady

czeski

Przekłady

słowacki

Przekłady

estoński