BIO
Born on 19 August 1909 in Warsaw; son of the clerk Jan Andrzejewski and Eugenia, née Glinojecka. He attended the Jan Zamoyski Secondary School in Warsaw. After completing advanced secondary education in 1927, he took a degree in Polish philology at the University of Warsaw (UW). He made his debut in 1927 with the article Panait Istrati, which appeared in "Wiadomości Literackie" (no. 45, under the by-line: ja), while his debut as a prose writer came in 1932 with the short story Wobec czyjegoś życia (In Relation to Somebody's Life) in "ABC" (no. 91). He married Nona Barbara Siekierzyńska in 1934, but they separated soon after their wedding. He served as a theatre reviewer for the daily "ABC" between 1935 and 1937, while he was also directory of the literary section of the periodical "Prosto z mostu", where he published literary and theatre reviews, as well as prose pieces, until 1938. He joined the Polish Writers' Trade Union (ZZLP) in 1936. During the German occupation, he remained in Warsaw and was active in underground literary life. He was a representative of the Government Delegation for Poland, responsible for providing support for writers. In February 1942, he started a relationship with Maria Abgarowicz-Czyściecka (who later became involved in the critics' section of the Association of Polish Musical Artists). They had a son, Marcin (b. 1943), and a daughter, Agnieszka Eugenia (b. 1946). Andrzejewski and Abgarowicz-Czyściecka married in January 1946. After the war, he and his family lived in the house of literary writers on Krupnicza Street. He was increasingly active as a prose writer and journalist. He collaborated with the weekly "Odrodzenie" (1945-50; including the book review column Kartki z dziennika lektury [Pages from a diary of reading], 1947-48), the weekly "Przekrój" (1945-48), and the periodical "Kuźnica" (1945-49). In 1946/47, he was chair of the Krakow Branch of ZZLP (which in 1949 became the Polish Writers' Union – ZLP). He moved to Szczecin in 1948, where aside from his writing, he was also actively involved in the work of the Committee of Defenders of Peace and the Polish-Soviet Friendship Society, where he served on the Central Council and Executive Board from 1949. Between 1949 and 1952, he was chair of the Szczecin Branch of ZLP, as well as deputy chair of the ZLP Executive Board. He joined the ruling Polish United Workers' Party (PZPR) in 1950, receiving the Order of the Banner of Work 1st class the same year. In 1952, he was elected to Polish parliament, the Sejm of the People's Republic of Poland in its first term, as a representative of the Szczecin voivodeship. After moving to Warsaw the same year, he became editor-in-chief of the cultural periodical "Przegląd Kulturalny". In 1954, he refused to participate in the Second Congress of the PZPR and gave up his role at "Przegląd Kulturalny". He served on the editorial board of the literary periodical "Twórczość" in 1955/56. In his private life, he struggled with growing alcohol addiction and problems resulting from him having homosexual relations. He collaborated with the weekly "Nowa Kultura" (1955-62; including in 1955 the Kartki z dziennika lektury [Pages from a diary of reading], later Kartki z dziennika [Pages from a diary]). In 1957, he was involved (as future editor-in-chief) in establishing the literary monthly "Europa". He left the PZPR as a result of the publication being denied a licence. This led to him receiving a temporary blanket ban on publication. In 1956/57, he was chair of the Warsaw Branch of ZLP. He collaborated with the monthly "Polityka" (including in 1960 the column Notatki [Notes]). In March 1964, he was among the writers and intellectuals who signed the Letter of 34 in defence of free speech. In September 1968, he wrote an open letter to Eduard Goldstücker, chair of the Union of Czechoslovak Writers, protesting Poland's involvement in the intervention by Warsaw Pact forces in Czechoslovakia. Andrzejewski's text was published in the Polish émigré press, while there was a critical response to it in Poland from Bogdan Czeszko, published in "Kultura" (no. 41). This resulted in his texts again being banned from print. In 1968, he received the New York-based Alfred Jurzykowski Foundation prize, while in 1970 he received the award of the Oklahoma-based quarterly "Books Abroad". From the mid-1960s, he was working on the novel Miazga (The Pulp), which owing to censorship could not appear legally in Poland at the time (it was published in 1979 in what was known as the second circulation, outside the reach of state censors). He was a member of the Polish PEN Club from 1969. In 1972, he became a regular contributor to the weekly "Literatura", where he published a cycle of literary notes in the form of a diary, which initially appeared under the title Z dnia na dzień (From day to day; 1972-79) and then as Gra z cieniem (Shadow play; 1980-81). He was involved in the activities of the democratic opposition. He was a member of the Workers' Defence Committee (KOR) from 1976, before also joining the KOR Committee for Social Self-Defence. In January 1976, he was a signatory to Memoriał 101, a petition protesting proposed changes to the constitution of the People's Republic of Poland. In July of the same year, he published List do prześladowanych uczestników robotniczego protestu (A letter to the persecuted participants of workers' protests), which appeared in the Paris-based "Kultura" (no. 9), while in September of that year, as a co-founder of KOR, he signed the KOR Appeal (*Apel KOR), which was addressed to the Marshal of the Polish parliament. He served of the editorial board of the periodical "Zapis*", which was published outside the reach of state censorship. Suffering from illness, he withdrew from political activities in the late 1970s. In 1981, he gave weekly lectures for students at the Institute of Polish Philology at UW. He died on 19 April 1983 in Warsaw and is buried at the city's Powązki Cemetery. In 2006, he was posthumously awarded the Commander's Cross of the Order of Polonia Restituta on the thirtieth anniversary of the founding of KOR.
Twórczość
1. Drogi nieuniknione. Opowiadania. Warszawa: „Prosto z mostu” 1936, 187 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑, ↑ (t. 1).
Zawartość
2. Ład serca. Powieść. „Prosto z mostu” 1937 nr 46-57, 1938 nr 1-21. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1938, 343 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1939; wyd. 4 [!] Warszawa: Gebethner i Wolff 1946, wyd. 5 tamże 1948; wyd. 1 [!] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957; wyd. 4 powojenne Warszawa: Czytelnik 1983; Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2010.
Inne formy wydań
Nagrody
Przekłady
czeski
niemiecki
3. Apel. [Opowiadanie]. Powst. 1942. Wyd. osobne z przedmową A. Pomiana. Londyn: Światowy Związek Polaków zza Granicy 1945, 39 s. Wyd. nast. Hanower: Wydawnictwo Polskiego Związku Wychodźstwa Przymusowego w Hanowerze 1946. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑, ↑ t. 1.
4. Wielki Tydzień. [Opowiadanie]. Powst. 1943. Druk w poz. ↑, ↑. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1993, 216 s.
Przekłady
angielski
bułgarski
chiński
estoński
francuski
japoński
niderlandzki
niemiecki
serbski
słoweński
szwedzki
węgierski
Adaptacje
filmowe
5. Noc. Opowiadania. [B. m.:] Czytelnik 1945, 219 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1946, wyd. 3 1948; wyd. nowe Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, wyd. 2 tamże 1956; wyd. [6] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1957; wyd. 7 [poszerzone] pt. Noc i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1963, 567 s, [wyd. 8] tamże 2001, 427 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑( t. 1).
Nagrody
Zawartość
Przekłady
czeski
estoński
słowacki
Adaptacje
telewizyjne
6. Zeszyt Marcina. (Październik 1943 — grudzień 1945). Przygotował do druku K. Pruski. Warszawa: Prokop 1994, 78 s.
7. Święto Winkelrida. Widowisko w 3 aktach. Napisane wiosną 1944 przez Jerzego Andrzejewskiego skrócone latem 1946. [Współautor:] J. Zagórski. „Twórczość” 1946 nr 7/8 s. 121-173. Wyd. osobne Kraków: Związek Zawodowy Literatów Polskich 1946, 59 s. Wyd. nast. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957. Prapremiera: Reżyseria i inscenizacja: K. Dejmek. Łódź, Teatr Nowy 1956.
8. [Tekst do albumu:] Warszawa 1939-1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1946, 43 s.
9. Popiół i diament. Powieść. Pierwodruk pt. Zaraz po wojnie. „Odrodzenie” 1947 nr 3-22 [druk przerwany]. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik II 1948, 334 s. Wyd. nast. tamże: VIII 1948, wyd. 2 1949, wyd. 3 1954, wyd. 4 1956; wyd. nowe Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, tamże: 1960, wyd. 9 1961, wyd. 10 1962, wyd. 11 1963, wyd. 12 1964, wyd. 13 1964, wyd. 14 1966, wyd. 15 1967, wyd. 18 [!] 1968, wyd. 19 1970, wyd. 20 1972, wyd. 21 1973, wyd. 22 1974, wyd. 23 1974, wyd. 24 1975, wyd. 25 1976, wyd. 26 1978, wyd. 27 1979, wyd. 28 1982, wyd. 29 1983; [wyd. 30]. London: Puls 1995, 304 s.; Oprac. W. Rzehak. Kraków: Greg 2004. Lektura. Wydanie z opracowaniem, tamże: 2008, 2010; Warszawa: Mozaika 2008. Por. poz. ↑.
Inne formy wydań
Nagrody
Przekłady
angielski
bułgarski
chorwacki
czeski
duński
estoński
fiński
francuski
grecki
hebrajski
hindi
hiszpański
japoński
koreański
litewski
łotewski
mongolski
niderlandzki
niemiecki
norweski
ormiański
rosyjski
rumuński
serbski
słowacki
słoweński
szwedzki
turecki
ukraiński
walijski
węgierski
wietnamski
włoski
Adaptacje
teatralne
radiowe
telewizyjne
10. Robinson warszawski. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Zarzycki. Powst. 1948. Ekranizacja pt. Miasto nieujarzmione: Reżyseria: J. Zarzycki. 1950.
Inne formy wydań
11. Aby pokój zwyciężył! Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 80 s.
12. O człowieku radzieckim. [Wrażenia z pobytu w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich]. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 97 s.
13. Ludzie i zdarzenia 1951. [Felietony polityczne]. Warszawa: Czytelnik 1952, 206 s.
14. Partia i twórczość pisarza. [Szkice publicystyczne]. Warszawa: Czytelnik 1952, 153 s.
Zawartość
Przekłady
czeski
15. Ludzie i zdarzenia 1952. [Felietony polityczne]. Warszawa: Czytelnik 1953, 141 s.
16. Wojna skuteczna czyli Opis bitew i potyczek z Zadufkami. [Powieść satyryczna]. T. 1. Warszawa: Czytelnik 1953, 272 s.
Przekłady
słowacki
17. Książka dla Marcina. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 105 s. Wyd. 2 tamże 1956. Przedruk zob. poz. ↑.
18. Złoty lis. [Opowiadanie]. „Nowa Kultura” 1954 nr 49-50. Wyd. osobne: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 76 s. Wyd. nast. Szczecin: Glob 1987, 84 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ (t. 1).
Przekłady
estoński
japoński
węgierski
włoski
Adaptacje
teatralne
telewizyjne
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt.: Złoty lis; Niby gaj. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 94 s.
19. Złoty lis. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 145 s. Wyd. 2 tamże 1956. Przedruk zob. poz. ↑, ↑ (t. 1).
Zawartość
Przekłady
hiszpański
20. Ciemności kryją ziemię. [Opowieść]. „Przegląd Kulturalny” 1957 nr 12-17. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 173 s. Wyd. nast.: Oprac.: A. Popławska. Kraków: Wydawnictwo Greg 2007, 120 s. Lektura. Wydanie z opracowaniem; Wrocław: Siedmioróg 2017. Kanon Lektur. Kanon Literatury Polskiej. Biblioteka Literatury Pięknej, 84. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ t. 2.
Inne formy wydań
Przekłady
angielski
białoruski
bułgarski
francuski
hebrajski
hiszpański
niderlandzki
niemiecki
rosyjski
serbski
szwedzki
węgierski
włoski
Adaptacje
teatralne
radiowe
telewizyjne
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1995, 239 s. Wyd. nast. Warszawa: Polityka Spółdzielnia Pracy [2008?], 190 s. Biblioteka „Polityki”. Polska Literatura Współczesna, 8 ; wyd. łącznie z poz. ↑ i ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019, 520 s.
21. Zagubione uczucia. Scenariusz filmowy wg opowiadania H. Mortkowicz-Olczakowej „Zośka”. [Autorzy:] H. Mortkowicz-Olczakowa, J. Andrzejewski, J. Zarzycki, J. Dziedzina. Reżyseria: J. Zarzycki. Ekranizacja 1957.
22. Niby gaj. [Opowiadanie]. „Nowa Kultura” 1958 nr 36 s. 1, 4-5. Druk zob. poz. ↑. Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Złoty lis; Niby gaj. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1980, 94 s.
23. Popiół i diament. Scenariusz filmowy. [Współautorstwo i reżyseria:] A. Wajda. Ekranizacja 1958. Por. poz. ↑.
Inne formy wydań
Nagrody
Przekłady
angielski
arabski
rosyjski
24. Niby gaj. Opowiadania 1933-1958. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1959, 637 s. Wyd. nast. tamże: 1961, wyd. 3 [rozszerzone] T. 1-2. 1967, 467 + 324 s. Przedruk częściowy zob. poz. ↑( t. 1).
Zawartość
Adaptacje
telewizyjne
25. Niewinni czarodzieje. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Skolimowski. Reżyseria: A. Wajda. Ekranizacja 1959.
Inne formy wydań
26. Bramy raju. [Opowieść]. „Twórczość” 1960 nr 4 s. 27-73. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1960, 125 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1963; Oprac. A. Popławska. Kraków: Greg 2011. Lektura: wydanie z opracowaniem. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ (t. 2). Por. poz. ↑.
Przekłady
angielski
bułgarski
chorwacki
francuski
hebrajski
hiszpański
japoński
niderlandzki
niemiecki
rosyjski
słowacki
szwedzki
węgierski
włoski
Adaptacje
teatralne
radiowe
operowe
Wyd. łącznie z poz.↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1995, 239 s.; Warszawa: Polityka Spółdzielnia Pracy [2008?], 190 s. Biblioteka „Polityki”. Polska Literatura Współczesna, 8 ; wyd. łącznie z poz. ↑ i ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019, 520 s.
27. Idzie skacząc po górach. [Opowieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1963, 243 s. Wyd. nast.: Warszawa: Towarzystwo Upowszechnienia Czytelnictwa 1996, 185 s. Przedruk zob. poz. ↑, ↑, ↑ (t. 2).
Przekłady
angielski
czeski
duński
fiński
francuski
hebrajski
hiszpański
japoński
macedoński
niderlandzki
niemiecki
rosyjski
serbski
słowacki
szwedzki
węgierski
włoski
Wyd. łącznie z poz. ↑ i ↑ pt. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019, 520 s.
28. Bramy raju. Scenariusz filmowy. [Współautorstwo i reżyseria:] A. Wajda. Ekranizacja (Wielka Brytania, Jugosławia)1967. Por. poz. ↑.
29. Apelacja. [Powieść]. Paryż: Instytut Literacki 1968, 106 s. Pierwodruk krajowy „Twórczość” 1981 nr 11 s. 8-65. Wyd. nast.: Warszawa: Czytelnik 1983; wyd. 2 Warszawa: Chimera 1991. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).
Przekłady
angielski
fiński
macedoński
niemiecki
rosyjski
słoweński
Adaptacje
teatralne
30. Prometeusz. (Widowisko). „Twórczość” 1971 nr 11 s. 9-45. Prapremiera: teatralna: Reżyseria i inscenizacja: J. Zegalski. Łódź, Teatr Nowy 1972; telewizyjna: Reżyseria: K. Babicki. Telewizja Polska 1987. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1973, 81 s.
31. Trzy opowieści: Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 492 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1980; [wyd. 3]. Oprac. i wstęp: W. Maciąg. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1998, CX, 437 s. Biblioteka Narodowa I, 288. Przedruk zob. poz. ↑, ↑ (t. 2).
32. Teraz na ciebie zagłada. [Opowiadanie]. „Literatura” 1975 nr 15-20. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1976, 71 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 4).
Przekłady
niemiecki
serbski
szwedzki
węgierski
Adaptacje
teatralne
radiowe
telewizyjne
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Teraz na ciebie zagłada; Już prawie nic. Warszawa: Czytelnik 1982 s. 179.
33. Już prawie nic. [Opowiadanie]. „Twórczość” 1976 nr 9 s. 8-61. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1979, 88 s. Przedruk zob. poz. ↑ t. 4.
Przekłady
serbski
Adaptacje
teatralne
telewizyjne
Wyd. łącznie z poz.↑ pt. Teraz na ciebie zagłada; Już prawie nic. Warszawa: Czytelnik 1982 s. 179.
34. Miazga. [Powieść]. Cz. 1-3. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA* 1979, 348 s. („Zapis” 1979). Wyd. nast.: Londyn: Polonia 1981, 407 s.; Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1981 [właśc. 1982], 524 s.; London: Puls 1992; [wyd. 5]. Oprac. [i wstęp]: A. Synoradzka-Demadre. Wrocław, Kraków: Wydawnictwo Ossolineum 2002, CXXXI, 860 s. Biblioteka Narodowa I, 305. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3).
Przekłady
francuski
serbski
Adaptacje
teatralne
35. Nowe opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1980, 268 s.
Zawartość
36. Dziennik paryski. Powst. 1982. Wyd. ze wstępem i w oprac. W. Lewandowskiego. Warszawa: Open 2003, 106 s.
37. Nikt. [Powieść]. „Twórczość” 1982 nr 7 s. 10-55, nr 8 s. 23-65. Wyd. osobne Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983, 145 s. Wyd. nast. tamże 1987. Przedruk zob. poz.↑ (t. 4).
Przekłady
bułgarski
francuski
rosyjski
serbski
węgierski
Adaptacje
radiowe
38. Intermezzo i inne opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1986, 303 s.
Zawartość
39. Gra z cieniem. [Dziennik literacki]. Warszawa: Czytelnik 1987, 353 s.
40. Z dnia na dzień. Dziennik literacki 1972-1979. [T.] 1-2. Warszawa: Czytelnik 1988, 444 + 598 s.
41. Bramy raju i dwie inne historie. London: Puls 1993, 352 s.
Zawartość
42. Samotne pokolenie. Szkice i recenzje krytyczne z lat 1927-1939. Wybór, oprac. i wstęp: M. Urbanowski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas 2015, 414 s. Krytyka XX i XXI Wieku, 25.
Zawartość
43. Prozy wybrane. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2019. Biblioteka Klasyków.
T. 1. Opowiadania; Ład serca. Posłowiem opatrzył Andrzej Skrendo, 781 s.
Inne formy wydań
Zawartość
T. 2. Ciemności kryją ziemię; Bramy raju; Idzie skacząc po górach. Posłowiem opatrzył A. Skrendo, 520, [6] s.
Inne formy wydań
Zawartość
Miazga. Posłowiem opatrzył A. Skrendo, 746 s. Por. poz. ↑.
Inne formy wydań
T. 4. Apelacja; Teraz na ciebie zagłada; Już prawie nic; Nikt. Posłowiem opatrzył A. Skrendo, 533 s.
Inne formy wydań
Zawartość
Listy
Przekłady
rosyjski
serbski
węgierski
Wybory utworów literackich w przekładach
bułgarski
czeski
niemiecki
norweski
rosyjski
włoski
Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych
angielski
bułgarski
czeski
duński
francuski
hiszpański
japoński
litewski
niderlandzki
niemiecki
perski
portugalski
rumuński
szwedzki
węgierski
wietnamski
włoski
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
Autor o sobie
Wywiady
Słowniki i bibliografie
Ogólne
Książki
Artykuły
Drogi nieuniknione
Ład serca
Apel
Wielki Tydzień
Noc
Święto Winkelrida
Popiół i diament [Powieść]
Partia i twórczość pisarza
Wojna skuteczna czyli Opis bitew i potyczek z Zadufkami
Książka dla Marcina
Złoty lis [Opowiadanie]
Złoty lis [Opowiadania]
Ciemności kryją ziemię
Niby gaj. [Opowiadanie]
Popiół i diament [Scenariusz filmowy]
Bramy raju
Idzie skacząc po górach
Apelacja
Prometeusz
Teraz na ciebie zagłada
Miazga
Zob. też Wywiady.