Anderman Janusz

BIO

Urodzony 7 kwietnia 1949 we Włoszczowej (Kieleckie); syn Stanisława Andermana, urzędnika, i Zofii z domu Czech, urzędniczki. Do szkół uczęszczał w Kielcach. W 1963 uzyskał nagrodę na ogłoszonym przez „Świat Młodych” konkursie na opowiadanie. Po zdaniu matury w 1967 w II Liceum im. Śniadeckich w Kielcach studiował slawistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim; w 1974 uzyskał magisterium. Debiutował na łamach warszawskiego tygodnika „Politechnik” w 1970 artykułem o filmie amatorskim pt. Czy lepiej włączyć telewizor? (nr 17), a w 1972 jako prozaik utworem Cisza pod powiekami (nr 12). Pierwsze przekłady (wierszy Milana Kundery) opublikował w 1973 w dwutygodniku Zrzeszenia Studentów Polskich „Student” (nr 1). W 1974 był zatrudniony jako scenarzysta w redakcji rozrywki Ośrodka Telewizyjnego w Krakowie skąd po pół roku został usunięty. Następnie pracował w redakcji dwutygodnika „Student” początkowo jako reporter a później kierownik działu literackiego (w 1976 zrezygnował z pracy). Kontynuując twórczość prozatorską i przekładową z literatury czeskiej, ogłaszał od 1974 utwory m. in. w „Twórczości”. W 1978 otrzymał symboliczną nagrodę literacką im. R. Milczewskiego-Bruno. Od tegoż roku był członkiem Związku Literatów Polskich (ZLP; do rozwiązania Związku w 1983). Współredagował (od 1978) wydawany poza cenzurą kwartalnik literacki „Puls”. Ogłaszał też utwory w niezależnym kwartalniku literackim „Zapis”; w 1980 otrzymał nagrodę tego pisma. W tymże roku został członkiem Polskiego PEN Clubu. Od sierpnia 1980 był członkiem Komisji ZLP do współpracy z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym Solidarność. W 1981 otrzymał nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie. Po 13 grudnia 1981 był współorganizatorem Komitetu Pomocy Internowanym. Na początku stycznia 1982 został internowany i do lipca przebywał w obozie w Białołęce. W tymże roku otrzymał nagrodę Radia w Kolonii. Po przeniesieniu redakcji pisma „Puls” do Londynu w 1982, był redaktorem krajowym i współredaktorem wydawnictwa Puls Publications. Ogłaszał utwory w wydawanych w Paryżu pismach „Kultura” i „Zeszyty Literackie.” W 1983-84 w czasie dziewięciomiesięcznego pobytu w Republice Federalnej Niemiec i w Wielkiej Brytanii współpracował z Radiem Wolna Europa. Po powrocie do kraju publikował w czasopismach niezależnych, m.in. w „Arce” (1984-85), „Kulturze Niezależnej” (1986-88) oraz krakowskim piśmie mówionym „NaGłos” (1984-88). W 1988 otrzymał nagrodę Fundacji Singlerów w Australii. W 1989 należał do komitetu założycielskiego, a następnie został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Od 2000 współpracował z „Gazetą Wyborczą”, publikując felietony i opowiadania. Mieszka w Warszawie.

Twórczość

1. Zabawa w głuchy telefon. [Powieść]. „Twórczość” 1975 nr 10 s. 9-67. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1976, 94 s.

Nagrody

Wyróżnienie w konkursie „Czytelnika”, nagroda im. W. Macha w 1976.

2. Gra na zwłokę. [Powieść]. „Twórczość” 1977 nr 12 s. 8-66. Wyd. osobne Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 107 s. Wyd. nast.: wyd. 2 uzupełnione Izabelin: Świat Literacki 1997; Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003.

Nagrody

Nagroda „Zapisu” w 1980.

Adaptacje

teatralne

Adaptacja: L. Raczak. Wystawienie: Warszawa, Teatr Studio 2006.

See Studies

3. Autostop. [Opowiadanie]. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1978, 49 s.

Autor podpisany: Marcin Czech.

4. Śnić we śnie. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1979.

Na podstawie powieści M. Nurowskiej: Po tamtej stronie śmierci.

5. Białe tango. Serial telewizyjny. [Współautor:] M. Nurowska. Ekranizacja 1981.

Części: 1. Druga miłość; 2. Decyzja; 3. Na półmetku; 4. Klucz; 5. Choroba serca; 6. Koncert; 7. Podróż służbowa; 8. Oferta.

6. Spotkanie. (Słuchowisko radiowe). Polskie Radio 1981. Druk „Kultura Niezależna”* 1987 nr 35 s. 46-64. Przedruk zob. poz. ↑.

See Studies

7. Strajk okupacyjny. [Słuchowisko radiowe]. „Puls”* 1981 nr 8/9 s. 44-53.

8. [Opowiadania:] Biała noc; Nie słychać kroków wśród wierzchołków drzew; Czerwona Gwiazda, Piołun. „Puls”* 1982 nr 15/16 s. 32-38. Por. poz. ↑.

9. Brak tchu. [Opowiadania]. Londyn: Puls Publications 1983, 135 s. Wyd. nast.: [Warszawa:] Wydawnictwo Myśl* [1984]; Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm* 1986.

Zawartość

Kraj obraz: Ten kraj...; Kopanie studni. — Kraj obraz: To tego grudniowego dnia...; Ostry dyżur. — Kraj obraz: Te kobiety...; Chałwa, pumeks, benzyna. — Kraj obraz: Ulica Nowy Świat...; Rewizyta. — Kraj obraz: Kiedy to było...; Teamat współczesny. — Kraj obraz: Kobieta szamocze się...; Kotna mysz. — Kraj obraz: Samoloty, które startują...; Podróż. — Kraj obraz: Ten psychiatra...; Nie słychać kroków wśród wierzchołków drzew. — Kraj obraz: Zimne ściany domów...; Biała noc. — Kraj obraz: Plac Zwycięstwa...; Dzień obłoku i mgły. — Kraj obraz: Ten wyludniony placyk...; Czerwona Gwiazda, Piołun. — Kraj obraz: Na placu przed Zamkiem...; Czarnołęka. — Kraj obraz: Rozmowa kontrolowana...; Brak tchu. — Kraj obraz: Taksówkarz przyjeżdża...; Choroba więzienna. — Kraj obraz: Ten dworzec jest obcy...

Przekłady

angielski

Poland under black light. With the author's new story from Warsaw. [Wstęp:] S. Barańczak. [Przeł.:] N. Taylor, A. Short. New York 1985.

francuski

Le souffle coupé. [Wybór z tomu oraz poz. ↑; przeł.] K. Deryło. [Paris] 1990.

Wyd. łączne z Kraj świata [poz. ↑] pt. Brak tchu; Kraj świata. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW 1990, 168 s.

See Studies

10. Stadion. (Słuchowisko radiowe). „Puls”* 1985 nr 26 s. 69-85. Przedruk pt. Stadium zob. poz. ↑.

11. Kraj świata. [Opowiadania]. Paryż: Instytut Literacki 1988, 75 s. Wyd. nast. pt. Kraj świata; Post scriptum (słuchowiska radiowe) . Warszawa: Wydawnictwo PoMost* 1988, 107 s., tamże: 1994. Por. poz. ↑.

Zawartość

Zawiera opowiadania: Jakoś pusto; Płonie Teatr Narodowy; Jeszcze Polska?; Zwycięs...; Trzej królowie; Łańcuch czystych serc; Poczucie; Świat światów. – W wyd. krajowych nadto słuchowiska: Stadium [poz. ↑]; Spotkanie [poz. ↑].

Przekłady

angielski

The egde of the world. [ Przeł.] N. Taylor. Londyn, New York 1988.

francuski

Le souffle coupé. [Przeł.] K. Deryło. [Paris] 1990 [tu także wybór z tomu Brak tchu, poz. ↑].

niemiecki

Randland der Welt. [Przeł.] R. Matwin-Buschmann. Berlin 1992.

Wyd. łączne z Brak tchu [poz. ↑] pt. Brak tchu; Kraj świata. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW 1990, 168 s.

See Studies

12. Choroba więzienna. Scenariusz filmowy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza PoMOST 1992, 95 s.

See Studies

13. Kraj świata. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1994. Por. poz. ↑.

14. Darmozjad. Scenariusz filmu fabularnego. [Współautor:] Ł. Wylężałek. „Dialog” 1997 nr 1 s. 5-45.

15. Tymczasem. [Opowiadania]. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie 1998, 39 s.

See Studies

16. Oświadczenie. [Utwór dramatyczny]. Akt 2. Druk oraz wystawienie telewizyjne łącznie z: S. Mrożek: Oświadczenie. Akt 1. „Gazeta Wyborcza” 2001 nr 89 s. 21-23; Telewizja Polska 2001.

S. Mrożek napisał w 1982 jednoaktówkę, do której w 2001 akt 2 dopisał J. Anderman.

17. Fotografie. [Felietony]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2002, 295 s.

Druk w „Gazecie Wyborczej” w 2000.

See Studies

18. Dzień przed zachodem. [Utwór dramatyczny]. Telewizja Polska 2003.

Na podstawie dwu opowiadań J. Andermana.

19. Największy słoń na świecie. [Reportaż]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003, 317 s.

See Studies

20. Cały czas. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 2006, 308 s.

Słuchowiska radiowe, m.in.

• Zob. poz. ↑, ↑, ↑, ↑.

• Egzamin wstępny. [Współautor:] M. Nurowska. Polskie Radio 1977.

• Mała scena. Polskie Radio 1979.

• Zellengenossen; Ci; Stadium. Westdeutsche Rundfunk (Republika Federalna Niemiec) 1982, 1985.

• Oaza. Polskie Radio 1983.

• Strajk okupacyjny; Pod celą; Stadium. Radio Wolna Europa 1983-86.

Przekłady

1. L. Smoček: Piknik. Przeł.: J. Anderman i T. Lis. Telewizja Polska 1977.

2. L. Smoček: Dziwne popołudnie dra Burkego. Przeł.: J. Anderman i T. Lis. Wystawienie: Poznań, Teatr Nowy 1978.

3. L. Fuks: Palacz zwłok. [Powieść]. Przeł.: J. Anderman i T. Lis. Posłowie: B. S. Kunda. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1979, 145 s. [Wyd. 2] tamże 2003.

4. V. Venclik: Domowy spektakl. Przeł.: J. Anderman i T. Lis. Wystawienie: Warszawa, Teatr Komedia 1979.

5. B. Hrabal: Sprzedam dom, w którym już nie chcę mieszkać. [Opowiadania]. Przeł.: J. Anderman i T. Lis. Posłowie: J. Baluch. Kraków: 1981, 146 s. Wyd. 2 Izabelin: Świat Literacki 1996.

6. M. Harniček: Mięso. Warszawa: Wydawnictwo Przedświt* [1984], 58 s. Wyd. nast.: Berlin: Veto Verlag 1985; Warszawa: Wydawnictwo Przedświt* 1989.

7. I. Klima: Ława przysięgłych. (Sztuka w 2 aktach). „Brulion”* 1987 nr 2/3 s. 72-94.

Omówienia i recenzje

Ogólne

Artykuły

• K. Pysiak: Tajemnicza przyjemność myślenia. „Akcent” 1980 nr 2.

• B. Maj: „A to Polska właśnie...” ( O prozie Janusza Andermana). „Więź” 1983 nr 6.

• M. Lubelska: O nowych opowiadaniach Janusza Andermana. „Arka” 1987 nr 19.

• J. Jarzębski: Szara piana. „Res Publica” 1988 nr 12.

• L. Bugajski: Powrót człowieka. „Twórczość” 1989 nr 5.

• K. Krasuski: Polski Telemach. O prozie Janusza Andermana. „Na głos” 1991 nr 5.

• J. Galant: Młoda proza polska lat siedemdziesiątych wobec narracji klasycznej: Łoziński — Schubert — Anderman. „Pamiętnik Literacki” 1994 z. 2.

• L. Szaruga: Janusz Anderman. W tegoż: Wobec totalitaryzmu. Kostium kościelny w polskiej prozie; Wobec cenzury. Szczecin 1994.

• M. Orski: Janusz Anderman: kraj zredukowanego świata. W tegoż: A mury runęły. Wrocław 1995.

• W. Schlott: Fragmentierte Figuren in einer verloren Welt: Janusz Anderman Erzählungen. W tegoż: Von der Darstellung des Holocaust zur „kleinen Apokalypse”. Frankfurt am Main 1996.