BIO

Born on 13 October 1943 in Srock near Piotrków Trybunalski; son of the civil servant Józef Gazda and Genowefa, née Grochulska. He and his family moved to Lodz in 1954. He attended the J. Lelewel Grammar School (No. 6) in Lodz from 1957, completing his advanced secondary education in 1961. He then studied Polish philology at the University of Lodz (UŁ), graduating in 1966 with a master's degree with film studies as his specialist subject. He was a member of the Polish Teachers' Union (ZNP) from 1962, the Polish Students' Union (ZSP) between 1963 and 1967 and the ruling Polish United Workers' Party (PZPR) from 1967 to 1981. In 1966/67 he was an intern at the Department of Literary Theory at UŁ. He made his debut in 1967 with the article Film poetycki. Wybrane zagadnienia genologiczne (Poetic Films: Selected genre-related issues), which was published in a journal of the Lodz Scientific Society, "Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Łódzkiego Towarzystwa Naukowego" (no. 8). From 1967 to 1969 he was on the doctoral programme at the Institute of Literary Studies of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN). In 1969, he was employed at the Department of Literary Theory at the Chair of Literary Theory at UŁ as a senior assistant. Between 1970 and 1995 he was secretary of the Commission for Slavic Poetics and Stylistics at the International Committee of Slavists (MKS). In 1972, he defended his doctoral thesis Futuryzm w Polsce na tle ówczesnych tendencji literackich (Futurism in Poland in the Context of Contemporary Literary Trends) at IBL where he was supervised by Prof. Stefania Skwarczyńska. He was then appointed lecturer at UŁ. He left for France in 1974, working as a lecturer in Polish language and literature until 1976 at Institut d’Etudes Slaves at the Université de Caen. After returning to Poland, he was deputy director of the Instiute of Literature, Theatre and Film at UŁ between 1978 and 1981. In his research he focused on literary theory, genre studies and comparative literature. He joined the Polish Writers' Union (ZLP) in 1979. The same year he started collaborating with the weekly "Odgłosy", where he published many articles, reviews and columns (likewise using the by-lines G.G., (GRZ), GRZG, (GRZG), (GRZG.), (GRZEG.), Wit Zakrota). Between 1984 and 1987 he was literary director of this periodical. From 1983 he served on the editorial board of the volumes "Folia Artium et Litterarum" (which was known as "Folia Scientiarum Artium et Librorum" until 1997) that were published as part of the series Acta Universitatis Lodziensis. He served as editor-in-chief between 1997 and 2010. He was awarded a habilitation degree in 1986 for his book Awangarda — nowoczesność i tradycja (z teorii i historii europejskich kierunków literackich pierwszych dziesięcioleci XX wieku) – (The Avant-Garde: Modernity and tradition. On the theory and history of European literary trends in the early decades of the twentieth century). He was subsequently appointed senior lecturer at UŁ. He was appointed to the Council of the Faculty of Philology at UŁ and to the Lodz Scientific Society (Łódzkie Towarzystwo Naukowe) in 1987, when he also received the Honorary Award of the City of Lodz and the Prize of the Minister of Science and Higher Education (Third Class) for his significant and creative achievements. Between 1987 and 1991 he was head of the Department of Film Studies at the Institute of Literary Theory, Theatre and Film, while also serving as prorector of the Faculty of Philology at UŁ. In 1990 he was appointed associate professor at UŁ. Between 1991 and 1994 he was co-editor of the bimonthly "Film na Świecie", where he published articles and translations from the French (likewise using the alias Witold Zakrota. In 1993 he was appointed head of the Department of Literary Theory at UŁ, which in 2002 became the Chair of Literary Theory. From 1995 to 2003 he a professor holding the Chair of Literature at the now defunct private university specializing in humanities and education, Mazowiecka Wyższa Szkoł Humanistyczno-Pedagogiczna in Łowicz. Between 1997 and 2012 he also held the Chair of Literary Theory, Theatre and Film at UŁ (which from 2002 was the Chair of Literary Theory, Theatre and Audovisual Arts, becoming the Chair of Literary Theory in 2011). From 1997 to 2012 he was editor of the Acta Universitatis Lodziensis series Folia Scientiae Artium et Litterarum. In 2000 he was awarded the prize of the monthly "Literatura na Świecie" for lexicography and comparative literature, while he was also nominated for the Jan Długosz Prize for his "significant achievements in the humanities". In 2002 he was made state-appointed professor, serving on the UŁ Senate until 2012. In 2003 he was appointed to the Scientific Council of IBL PAN and to the Committee on Literary Studies of the Polish Academy of Sciences. In 2004 he was appointed full professor at UŁ and made a member of the Committee on Cultural Studies at PAN and of the Society of the Institute of Tolerance (Stowarzyszenia Instytut Tolerancji). The same year he began collaborating with the journal "Midrasz". Between 2005 and 2014 he was head of the Centre for Jewish Language and Culture at the Institute of Contemporary Culture at UŁ. Between 2007 and 2010 he was a member of the Central Commission for Academic Degrees and Titles in Humanities and Social Sciences Section I (Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów Naukowych Sekcji I Nauk Humanistycznych). He was also appointed to the Commission for Slavic Poetics and Stylistics and the Commission for Comparative Studies at the International Committee of Slavists, the Commission for Culture and Art at the Lodz section of PAN, and to the Polish Association of Cultural Studies. He was a member of the editorial board of the international biannual journal "Zagadnienia Rodzajów Literackich/Les Problèmes des genres littéraires", serving as editor-in-chief between 1997 and 2010 and then on the Editorial Council. He also served on the editorial boards of journals "Slavica Litteraria", "Novaja Rusistika" and the biannual "Proudy", all published by the Faculty of Slavonic Studies at the University of Brno. He gave lectures at universities in Prague, Brno, Banská Bystrica, Nitra, Stockholm and Viterbo. He retired in 2014. He won the Prize of the Minister of Higher Education in 1974, 1987 and 2000, while he also received the UŁ Rector's Prize on many occasions, including in 2014 when he was given a lifetime achievement award for his achievements in research, teaching and administration. He received the Gold Cross of Merit in 1989, the Medal of the Commission of National Education in 1991, the Medal of the UŁ Senate in 1994 for Service to Society and Science, the UŁ 50th Anniversary Medal in 1998, the Medal for Outstanding Service to the Polish Teachers' Union (ZNP) in 2005, the Gold Long Service Medal in 2008, the Lodz Scientific Society Medal in 2010, and the Universitatis Lodziensis Merentibus Medal in 2010.

He married the pedagogue Irena Grudniewska in 1969. They have two sons, Michał (b. 1972) and Tomasz (b. 1977). He lives in Lodz.

Twórczość

1. Futuryzm w Polsce. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, 138 s. Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, t. 35.

Rozprawa doktorska.

2. Awangarda — nowoczesność i tradycja. (Z teorii i historii europejskich kierunków literackich pierwszych dziesięcioleci XX wieku). Łódź: Uniwersytet Łódzki 1986, 271 s. Acta Universitas Lodziensis. Por. poz. .

Rozprawa habilitacyjna.

Nagrody

Nagroda Ministra Szkolnictwa Wyższego i Nauki w 1987.

Zawartość

Wstęp. – I. Pojęcie awangardy w krytyce i w badaniach literatury XX wieku. – II. Społeczno-kulturowa geneza awangardy. – III. Strategie i kanon programowy. – IV. Awangarda wobec tradycji literackiej. – V. Awangarda i marksizm.

Przekłady

francuski

Rozdziału Awangarda wobec tradycji gatunkowych: L’avant-garde et la tradition des genres littéraires. [Przeł.] M. Smoleńska. Zagadnienia Rodzajów Literackich 1981 z. 1.

3. Awangarda, nowoczesność i tradycja. W kręgu europejskich kierunków literackich pierwszych dziesięcioleci XX wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1987, 290 s. Por. poz. .

Zawartość

Wstęp. – Pojęcie awangardy w krytyce i w badaniach nad literaturą XX wieku; Społeczno-kulturowa geneza awangardy; Sztuka — życie — działanie: Strategie awangardy; Światopoglądowe i artystyczne aspekty kanonu programowego; Awangarda wobec tradycji; Awangarda i marksizm.

4. Spis publikacji literackich Władysława Strzeleckiego. (1933–1993). Łódź: [nakł. autora] 1993, 28 s.

Podpisany: Witold Zakrota.

5. Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000, 766 s. Wyd. 2 tamże 2009, 855 s. Słowniki Akademickie PWN.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009 w formacie IBUK, PDF.

6. Dwudziestolecie międzywojenne. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2008, 259 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Architektonika graficzna poetyckiego utworu drukowanego. W: Literatura i metodologia. Wrocław 1970 s. 213–229.
Funkcja prymitywu i egzotyki w literaturze międzywojennej. W: Problemy literatury polskiej lat 1890–1939. Seria I. Wrocław 1972 s. 365–394.
Społeczne uwarunkowania grup literackich w Polsce międzywojennej. W: O współczesnej kulturze literackiej, t. 2. Warszawa 1973 s. 57–85, przedruk w: Pokolenia i grupy literackie po 1918 r. Kraków 1976 s. 240–276, wyd. 2 tamże 1979 s. 240–276.
Das Bild des „poète maudit” in der avantgardistischen Poesie. [Przeł.] O. Mallek. Zeitschrift für Slawistik 1978 z. 4 s. 558–569; wersja polska: Poète maudit: między poezją i życiem. Romantyzm — symbolizm — awangarda. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum” 1995 z. 5 s. 43–51.
Społeczno-kulturowe determinanty polskiej awangardy, „Przegląd Humanistyczny1987 nr 3 s. 51–62; wersja angielska: The socio-cultural determinants of the polish avant-garde. W: The slavic literatures and modernism. Stockholm 1987 s. 129–141.
• [Hasła:] Awangarda; Czartak; Autentyzm; Kwadryga; Kreacjonizm; Manifest literacki w: Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław 1992 s. 47–49, 62–71, 479–481, 521–524, 614–616.
Stefania Skwarczyńska jako redaktor i wydawca. W: Stefania Skwarczyńska. Uczony — nauczyciel-wychowawca. Łódź 1992 s. 8696.
• [Hasła:] Awangarda; Dadaizm; Awangarda literacka w Polsce. W: Od awangardy do postmodernizmu. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. Warszawa 1996 s. 21–33, 33–47, 263–277.
Eco — nasz współczesny. „Mazowieckie Studia Humanstyczne1996 z. 2 s. 65–75; wersja angielska: Eco – our contemporary. W: Potęga intelektu. The Power of Intellect. Umberto Eco. Reception and Reminiscenses in Poland. Łódź 2015 s. 185–196.
Tuwim i awangarda. Prace Polonistyczne 1996 s. 2134.
Modernizmus a modernizmy. W: Studia Aesthetica III. Prešov 1999 s. 47–60; wersja polska: Modernizm i modernizmy (Uwagi o semantyce i pragmatyce terminu). W: Dialog — Komparatystyka — Literatura. Warszawa 2002 s. 115–126.
Awangarda. W: Awangarda. Teorija i istorija pojma 2. Beograd 2000 s. 115134.
Awangarda i literatura jidysz. W: Z problemów literatury i kultury XX wieku. Katowice 2000 s. 47–59.
Poezja konkretna — zamknięty etap awangardowej korespondencji sztuk. „Litteraria Humanitas”. VIII, Komparatistika. Genologie. Translatologie. Brno 2000 s. 135154.
Stulecie realizmów. W: Od średniowiecza ku współczesności. Łódź 2000 s. 171181.
Avangarda i tradicija. W: Avangarda i tradicija. [Przeł.] B. Rajčić. Beograd 2002 s. 247–280.
Modernizm i awangarda — dwa etapy europejskiej integracji literatury. W: Koncepcie svetovej literatúry v epoche globalizácie/Concepts of world literature in the age of globalization. Bratislava 2003 s. 265275.
Ostatnie drogi sióstr Franza Kafki. „Midrasz2003 nr 7/8 s. 24–33, przedruk: „Slavia. Časopis pro slovanskou filologii”, Praha 2004 z. 1 s. 43–58, Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia. Łódź 2009 s. 175-190, wyd. 2 tamże 2011; wersja angielska: The final journey of Franz Kafka’s sisters. „Kultura Współczesna” 2003 nr 4 s. 17–36, przedruk w: Memory of the Shoah. Cultural representations and Commemorative Practices. [Łódź] 2010 s. 57-74.
Stereotypy i awangarda. W: Stereotypy w literaturze (i tuż obok). Warszawa 2003 s. 173–184.
Sytuacja literatury w kulturze XX wieku. W: Polonistyka w przebudowie. T. 2. Literaturoznawstwo — wiedza o języku — wiedza o kulturze — edukacja. Kraków 2005 s. 633–642; wersja angielska: The situation of literature in 20th century culture. W: Život v literatúre. Literatúra zblizka a z dial’ky. Bratislava 2006 s. 201–215, przekład włoski: Situazione della letteratura nella cultura del XX secolo. „Slavica viterbiensia”, Viterbo 2007 s. 97–113.
Adam Mickiewicz i romantyzm w poezji i tekstach programowych polskiej awangardy (rekonesans). W: Z kraû Navagrudskaga...”. Zbornìk navukovyh prac. Grodna 2006 s. 324-334.
Literature of the Holocaust and Genre Theory (on Leon Weliczker’s Book Brygada śmierci). Przeł. M. Świerkocki. W: The Holocaust in the Central European Literatures and Cultures since 1989. Problems of Poetization and Aestheticization/Der Holocaust in den mitteleuropäischen Literaturen und Kulturen seit 1989. Probleme der Poetizirung und Äesthetisierung. Stuttgart 2014 s. 175184.
Ku nowoczesnej historii literatury polskiej. W: Komunikacja międzykulturowa – Przekład -Komparatystyka – Teoria i historia literatury. Katowice 2016 s. 395-406.
La storia chiusa del Futurismo polacco. „PL.IT. Rassegna italiana di argomenti polacchi” [on-line] 2016 Dostępny w Internecie:Zob. link(https://plitonline.it/2016/plit-7-2016-7-14-grzegorz-gazda) [dostęp 21 lutego 2018].
Profesor Stefania Skwarczyńska. Subiektywna próba biografii. „Pamiętnik Literacki2021 z. 1 s. 171-217.

Prace redakcyjne

1. Problemy genologii. Red.: T. Cieślikowska, G. Gazda. Łódź: 1980, 262 s. Acta Universitatis Lodzensis. Folia. Literatura, Teatr, Film. Polonica, 35.
2. W kręgu zagadnień awangardy. [T. 1–5]. Łódź: Uniwersytet Łódzki 1982-1995. Acta Universitatis Lodzensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum, 3, 7, 1, 4, 5.

[T. 1]. Współred. T. Szczepański, 1982, 262 s.

[T. 2]. Współred. G. Nurczyńska-Fidelska. 1986, 230 s.

[T. 3]. Współred. R.W. Kluszczyński. 1990, 299 s.

[T. 4]. Współred. G. Szymczyk-Kluszczyńska. 1992, 156 s.

[T. 5]. Współred. M. Leyko. 1995, 151 s.

3. Druhu serdeczny… W 75-lecie Władysława Strzeleckiego. Antologię zredagował i słowem wstępnym opatrzył G. Gazda. Łódź; Skierniewice: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Skierniewicach 1990, 20 s.
4. W. Strzelecki: Drogi najprostsze. Wiersze wybrane. Wybrał i wstępem opatrzył G. Gazda. Łódź: Varia 1994, 63 s.
5. Jerzy Kosiński — być tu i tam. Materiały z konferencji naukowej Jerzy Kosiński, człowiek i dzieło na skrzyżowaniu kultur, Łódź 8–10 maja 1995. [Oprac. red. A. Salska i G. Gazda]. Warszawa: Da Capo 1997, 190 s.
6. Wokół gotycyzmów. Wyobraźnia, groza, okrucieństwo. Red.: G. Gazda A. Izdebska, J. Płuciennik. Wstęp: G. Gazda. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas” 2002, 337 s.
Materiały z międzynarodowej konferencji pt.Wokół gotycyzmów: wyobraźnia, groza, okrucieństwo”, Łódź 15–18 maja 2001.
7. Gotycyzm i groza w kulturze. Pod red. G. Gazdy, A. Izdebskiej, J. Płuciennika. Wstęp: G. Gazda. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2003, 232 s.
Materiały z międzynarodowej konferencji pt.Wokół gotycyzmów: wyobraźnia, groza, okrucieństwo”, Łódź 15–18 maja 2001.
8. Stereotypy w literaturze (i tuż obok). Pod red. W. Boleckiego i G. Gazdy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN 2003, 351 s. Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, t. 84.
9. Historia i trwanie. 60 lat Katedry Teorii Literatury, Teatru i Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Łódzkiego (1945–2005). [Red.: G. Gazda]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2005, 89 s. Wyd. 2 tamże 2007.
10. Słownik rodzajów i gatunków literackich. Pod red. G. Gazdy i S. Tyneckiej-Makowskiej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas" 2006, XVIII, 813 s. Wyd. 2 [nowe] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2012, XVII, 1253 s.

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 2022, w formacie PDF.

Przekłady

serbski

Rečnik književnih rodova i vrsta. Red.: G. Gazda, S. Nitecka Makowska. [Przeł.] I.D. Saunderson. Beograd 2016.
11. Realizm magiczny. Teoria i realizacje artystyczne. Red.: J. Biedermann, G. Gazda, I. Hübner. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2007, 358 s.
12. Dyskursy i przestrzenie (nie) tolerancji. Pod red. G. Gazdy, I. Hübner, J. Płuciennika. Łódź: Uniwersytet Łódzki 2008, 515 s.
Materiały z międzynarodowej konferencji pt.Literatura, kultura, tolerancja” Łódź 28–31 V 2007.
13. Literatura, kultura, tolerancja. Red.: G. Gazda, I. Hübner, J. Płuciennik. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas" 2008, 566 s.
Materiały z międzynarodowej konferencji pt.Literatura, kultura, tolerancja” Łódź 28–31 V 2007.
14. Przestrzeń ogrodu, przestrzeń kultury. Red.: G. Gazda, M. Gołąb. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas" 2008, 476 s.

Przekłady

angielski

Space of a garden, space of culture. Cambridge 2008.
15. Reprezentacje Shoah w literaturze i filmie w Europie Środkowej. Lata powojenne. Red.: G. Gazda, M. Leyko, P. Rutkiewicz. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2014, 147 s. Acta Universitatis Lodzensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum, 11.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 2011, 2015.

Autor o sobie

Fragmenty autobiografii. W: Moja droga do nauki. [8]. Łódź 2016.

Wywiady

Literatura wciąż jest podstawą kultury. Rozm. Profesor Dr Grzegorz Gazda i Andrzej Kobosa. „Zwoje. Periodyk kulturalny. The Scrolls. An Internet Cultural Periodical”. Powst. 2006. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 23 listopada 2023].

Ogólne

Książki

Profesor Grzegorz Gazda. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe 2014, 29 s. Sylwetki Łódzkich Uczonych, z. 15.

Zawartość

J. Płuciennik, A. Śliz : Droga naukowa profesora Grzegorza Gazdy ; Publikacje profesora Grzegorza Gazdy.

Futuryzm w Polsce

J. ŁUGOWSKA. „Pamiętnik Literacki1974 nr 4.
J. PASZEK: Kwintesencja futuryzmu. „Literatura1974 nr 42.
A. ZAWADA: Czym jest futuryzm?Twórczość1974 nr 12.
M. JĘDRYCH: Oblicze polskiego futuryzmu. „Więź1975 nr 6.
A.K. WAŚKIEWICZ. „Ruch Literacki1975 nr 2.

Awangarda — nowoczesność i tradycja

P. ŁUSZCZYKIEWICZ: Opuszczona garda. „Poezja1989 nr 4.
J. SMULSKI. „Pamiętnik Literacki1989 z. 2.
M. ŚWIERKOCKI.Przegląd Humanistyczny1989 nr 2.
M. ŚWIERKOCKI. „Zagadnienia Rodzajów Literackich1989 z. 2.
A. WOŁOSEWICZ: Palimpsest jako metoda krytyki?Miesięcznik Literacki1989 nr 4.
S. GARLIŃSKI. „Ruch Literacki1990 z. 1.

Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku

B. CHAMOT. „Zagadnienia Rodzajów Literackich2002 z. 1/2.