BIO

Born in 1931 in Częstochowa into a Jewish family, daughter of textile shop owner Leon Librowicz, and Natalie, née Hassenfeld (both died in Treblinka in 1942). She spent her childhood in Czestochowa and was forced into the city's ghetto in 1941. She escaped it in September 1942. She went into hiding (as Krystyna Iwańczak and Krystyna Hankiewicz) in Czestochowa, then in a village near to the city and later in Warsaw (together with her uncle and his family). Following the defeat of the Warsaw Uprising, she stayed in Pocieszna Górka near Czestochowa, before returning to the city after the end of the war. She spent a short period at the Słowacki Secondary School for Girls (Gimnazjum Żeńskie im. J. Słowackiego). Using the assistance of the Bricha organization, which aided the illegal emigration of the Jewish population, she left Poland in late 1945. In December 1947 she reached Palestine via refugee camps in Germany (Biberach an der Riss), Italy (Turin) and Cyprus. She spent several months in the Beit Hashita kibbutz, while from 1949 she lived in the Palmachim kibbutz, where she worked as a farmer and fisherwoman. There she met Chuze Amiel, whom she went on to marry in 1953. After leaving the kibbutz, she held various jobs, including as a civil servant, while she also produced and sold artisan jewellery. Towards the end of the 1970s, she studied philology, history and literary history at the Open University of Israel in Ra'anana, then from 1981 to 1985 she studied translation at Beit-Berl College in Kefar Sava. Subsequently, she worked on translations of poetry and prose into Polish from Hebrew and vice versa. She made her debut in 1987 with a translation of the memoirs of M. Hochberg-Marjańska and M. Peleg titled. Wśród przyjaciół i wrogów. Poza gettem w okupowanym Krakowie. (Among friends and enemies. Outside the ghetto in occupied Krakow). From 1994 she translated further works, including novels by L. Lipski, M. Hłasko, H. Krall and H. Grynberg, as well as the poetry of W. Szymborska), while she also published her own works in the Tel Aviv weekly "Nowiny — Kurier" and the annual "Kontury. Wybór prozy i poezji autorów piszących po polsku w Izraelu", which specializes in publishing Polish-language writers in Israel. She published the first volume of her own poetry (in Hebrew) in 1994 (which appeared the same year in Polish as Egzamin z Zagłady – Holocaust exam), while she made her prose debut in 1999. She has published her poetry and prose in publications including "Midrasz" (since 1997), "Słowo Żydowskie = Dos Jidische Wort" (since 1997) and "Czas Kultury" (since 1999). She became a member of Związek Autorów Piszących po Polsku w Izraelu (The Association of Authors Writing in Polish in Israel). In 2014 she received the Honorary Prize of the City of Częstochowa.
She has two children: Lion Mosze (b. 1955) and Yechudita (Dita, b. 1958), who is a painter and photographer. Dita has designed the covers for all of her mother's books. Irit Amiel lives in Tel Aviv.

Twórczość

1. Egzamin z Zagłady. [Wiersze]. [Przeł. z hebrajskiego I. Amiel]. Łódź: Oficyna Bibliofilów 1994, 30 s. Wyd. 2 tamże 1998. Wersja hebrajska zob. poz. .

2. Mibhan b-Šŵ’ah. Tel-ʾAbiyb: Saar 1994, 32 s. Wersja polska zob. poz. .

3. Nie zdążyłam. [Wiersze]. Łódź: Oficyna Bibliofilów 1998, 31 s.

4. Osmaleni. [Opowiadania]. Posłowie: M. Głowiński. Izabelin: Świat Literacki 1999, 108 s. Wyd. 2 Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press 2010. Biblioteczka, 68, tamże dodruk 2017. Wersja hebrajska zob. poz. .

Nagrody

Nominacja do nagrody Literackiej Nike w 2000.

Zawartość

Kartka z pamiętnika; Linka; Długi; Klara; Palestyńczyk; Batia; Daniel; Ziwa; Monogram; Wybrana; Naznaczeni; Współczesny splot; Lucynka; Pożegnanie martwej klasy; Z izraelskiego tygla.

Przekłady

angielski

Scorched. A collection of short stories on survivors. [Przeł. z hebrajskiego] R. Rubin. London; Portland 2006.

chiński

2019.

japoński

Sukochido kogasareta sedai. Horokōsuto seizonsha tanpenshū. Kireinetto 2018.
Scorched kogasareta jidai. Horokōsuto seizonsha tanpenshū. [Przeł.] M. Ishihara. Himeji; Tōkyō 2018.

niemiecki

Gezeichnete. Geschichten vom Überleben. [Przeł. z hebrajskiego] M. Zibaso. Berlin 2015.

węgierski

Megperzseltek. [Przeł. z hebrajskiego] P. Hermann. Budapest 2002.

5. Serwbiym. Yrwšalayim: Karmel 2002, 117 s. Wersja polska zob. poz. .

6. Wdychać głęboko. [Wiersze]. Izabelin: Świat Literacki 2002, 88 s.

7. Podwójny krajobraz. [Opowiadania]. Warszawa: Prószyński i S-ka 2008, 110 s.

Nagrody

Nominacja do nagrody Literackiej Nike w 2009.

Zawartość

H. Grynberg: Lekcja o człowieku — koniec wojny. [Wstęp]. – Ucieczka spod Jasnej Góry; Pierwsze kroki w kraju; List do Ojca; Do trzech razy sztuka; Chana; Daniel; Przodkowie; Rodzinne esy-floresy; Pokawałkowany byt; Adam; Opcje; Vipasana; Tikwa i Salim — Nadzieja i pokój; Holenderska opowieść; Migawkowe zdjęcie; Sklep baba Udl; Zemsta niedokonana; Kol Nidrei; Pożegnanie mojej martwej klasy; Ostatnie rozmowy; Jedenaste Przykazanie.

Przekłady

włoski

Fratture. [Przeł.] M. Borejczuk. Rovereto 2010.

8. Życie – tytuł tymczasowy. [Biografia]. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press 2014, 240 s.

Przekłady

angielski

Life. A temporary title. [Przeł. A. Błasiak] A. Hyde. Elstree (Wielka Brytania); Portland OR, 2017.

9. Spóźniona / Delayed. [Wybór wierszy]. Przeł. M. Kazmierski. Przedmowa: B. Frymorgen. Kraków: Austeria 2016, 208 s.

Tekst w języku polskim i angielskim.

Nagrody

Nominacja do Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego Orfeusz w 2017.

Wybory utworów literackich w przekładach

angielski

Dark Flashes. [Przeł.] M. Kazimierski. London 2013.

portugalski

Não cheguei a Treblinka a tempo = Nie zdążyłam do Treblinki na czas. [Przeł.] P. Kilanowski]. Curitiba: 2019.

Przekłady utworów literackich w antologiach zagranicznych

rosyjski

Sdelano w Pol’še. Vek XX. Antologia. [Wybór i przekł.] A. Bazilevskij. Moskva 2009.

węgierski

Huszadik századi lengyel novellák. [Wybór] L. Pálfalvi. [Przeł.:] J. Cservenits [i in.]. Budapest 2007.

Przekłady

1. M. Frenkel: Ha-reash ha-na’siy b-Lbŵb. Mi-siypwrey ha-Šŵ’ah. [Opowiadania]. ]. Yrwšalayim: Qeren Qalman ’Yisar w-Rahel Reyspeld [1987], 248 s.
Tytuł oryginału polskiego: To jest morderstwo.
2. M. Hochberg-Mariańska, M. Peleg-Mariański: Mi-huts le-h.omot ha-get.o. Be-K.rak.ov ha-kevushah. Yrwšalayim: Yad Vashem be-shituf ‘im Irgun Yots’e K.rak.ov [1987], 167 s.
Tytuł oryginału polskiego: Wśród przyjaciół i wrogów. Poza gettem w okupowanym Krakowie.
3. L. Rŵzensweyg: Qiynŵt. Tel-’Abiyb: Sa‘ar 1992, 88 s.
Tytuł oryginału polskiego: Treny.
4. Ł. Gliksman: ʾEtmŵl we-šiyriym ʾaḥeriym = Wczoraj i inne wiersze. Przekład na hebrajski: I. Amiel, Sz. Raczyńska. Słowo o autorze: R. Löw, K. Bernard. Tel-ʾAbiyb: Qŵnṭẇriy 1993, 46 s.
Tekst w języku polskim i hebrajskim.
5. B. Mendel: B-derkey ha-gŵlad. Tel-’Abiyb: Sa‘ar 1993, 40 s.
Pamiętnik z okresu Holocaustu.
6. M. Koplowicz: Utwory własne = Mi-šel ‘asmiy: šiyriym šel na‘ar mi-getŵ Lŵdz'. Reprodukcja rękopisu i przekład I. Amiel. Yrwšalayim: Yad Vashem, rashut ha-zikaron la-Sho’ah v.ela-gevurah [1994], 80 s.
Tekst w języku polskim i hebrajskim.
7. D. Pagis: Ostatni. [Wiersze]. [Oprac.: W. Sadkowski]. Warszawa: Studio EMKA 2004.
8. H. Lewin: Requiem. (Oparte na trzech opowiadaniach Czechowa). [Utwór dramatyczny]. Druk w: H. Lewin: Ja i ty i następna wojna. Teatr życia i śmierci. Kraków [2011] s. 651–687. Wyst. pt. Requiem. Warsztaty (Aszkhawa). Reżyseria: W. Urbański. Warszawa, Teatr Współczesny 2015.

Omówienia i recenzje

• Strona internetowa: https://pl-pl.facebook.com/Irit-Amiel .

Wywiady

Ocaliła mnie polszczyzna. Rozm. R. Wasita. Słowo Żydowskie = Dos Jidisze Wort 1996 nr 17, toż: „Literatura na Świecie” 1996 nr 10.
Wywiad z Irit Amiel. Rozm. M. Lewińska. W: M. Lewińska: Przechowane słowa. Tel Awiw 2008.
Takie zdania powinno się zapisać. Rozm. E. Zdrojkowska. W: E. Zdrojkowska: Rozmówki polsko — polskie. Wywiady radiowe. Olsztyn 2012.
Jestem tą, która tam była. Rozm. R. Grzela. Miasteczko Poznań 2014 nr 1/2 [dot.: Życie — tytuł tymczasowy].
Trzeba było zamienić niemoc w moc. Rozm.: U. Chowaniec, W. Grzegorzewska. Zadra 2014 nr 1-2. Dostępny w Internecie Zob. link [dostęp 18 grudnia 2023].
M. TOMCZOK: […] sprowadzić na świat nowe dzieci, za tamte, spalone”. Z Irit Amiel o życiu i pisaniu rozmawia Marta Tomczok. „Narracje o Zagładzie2020 nr 6.
Ostatnie fastrygi. Irit Amiel w rozmowie z Agnieszką Piśkiewicz-Bornstein. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2021, 243 s. Biblioteka Narracji o Zagładzie 2720-1597, 1.
H. GRYNBERG: Ostatnia rozmowa z Irit. Wspomnienie. [Powst. ok. 2022]. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 18 grudnia 2023].

Słowniki i bibliografie

K. Famulska-Ciesielska, S.J. Żurek: Amiel Irit. [Hasło w tychże:] Literatura polska w Izraelu. Leksykon. Kraków; Budapeszt 2012.

Ogólne

Książki

M. TOMCZOK: Irit Amiel. Życie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2021, 237 s. Projekt. Egzystencja i Literatura .

Inne formy wydań

Wyd. jako dokument elektroniczny: M. Tomczok: Irit Amiel. Życie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2021, format EBOOK.

Artykuły

I. KIEC: Bez powrotu do codzienności (o bohaterach Irit Amiel). Twórczość 2001 nr 4.
B. OLECH: Zbezczeszczeni, osmaleni, ocaleni. Lęk w twórczości Józefa Baua, Irit Amiel, Jadwigi Maurer. W: Kontury XV. Wybór prozy i poezji autorów piszących po polsku. Tel Awiw 2005.
E. KIEPURA: Po drugiej stronie życia. O poezji Irit Amiel. „LiteRacje 2006 nr 2.
J. SOKOŁOWSKA: Świadek Irit Amiel. Kresy 2009 nr 4.
Z. PAKUŁA: Naznaczona tatuażem. Miasteczko Poznań 2014 nr 1/2 [dot. też Życie — tytuł tymczasowy].
K. ZWOLSKA-PŁUSA: Dwa oblicza żydowskiej matki w prozie Irit Amiel i Haliny Birenbaum. W: Tożsamość a stereotypy. Żydzi i Polacy. Częstochowa 2014.
J. WALIGÓRA: Nikomu się nie udało. W: Lęk, ból, cierpienie. Analizy i interpretacje. Pruszcz Gdański; Słupsk 2015.
A. PATALAS: Proza Irit Amiel wobec „sublokatorstwa” jako kategorii kulturowej („osmaleni” wobec „sublokatorek” i „sublokatorów. W: Historia najnowsza w literaturze i kulturze a edukacja polonistyczna. Kraków 2018.
A. REGIEWICZ: W perspektywie Innego. Czytanie opowiadań Irit Amiel w kontekście psychologii międzykulturowej. „Rocznik Komparatystyczny2019 [nr] 10.
M. DYMON: Ślady z kraju dzieciństwa w twórczości Irit Amiel. W: Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku. Warszawa 2020.
K. KOPROWSKA: Sfastrygowane. O Irit Amiel. „Znak2021 nr 12.
Z. PAKUŁA: Skórka chleba. Irit Amiel. „Miasteczko Poznań2021 [nr] 1.
A. PATALAS: Czwarte życie Irit Amiel. „Polonistyka. Innowacje2021 nr 13.
A. REGIEWICZ: I’m not sure whether I died that day or had been resurrected”. Paschal themes in Irit Amiel’s stories. „Journal of Modern Jewish Studies”, Abingdon on Thames 2021 [nr] 3.
A. REGLEWICZ: Mesjańska perspektywa opowiadań Irit Amiel. „Narracje o Zagładzie2021 nr 7.
P. KILANOWSKI: Vidas vividas, vidas escritas. Vida e obra de Irit Amiel. „Arquivo Maaravi. Revista Digital de Estudos Judaicos da UFMG [Universidade Federal de Minas Gerais], Belo Horizonte 2023 [nr] 33.

Egzamin z Zagłady

R. GRZELA. „Literatura1998 nr 7/8.
A. SZYMAŃSKA: Wiersze z brzucha. Nowe Książki 1998 nr 8.

Nie zdążyłam

R. GRZELA. „Literatura1998 nr 7/8.

Osmaleni

J. LEOCIAK: Krajobraz po Zagładzie. Midrasz 1999 nr 12.
M. CICHY: Medaliony. Gazeta Wyborcza 2000 nr 125.
M. CIEŚLIK: Skazani na życie. Polityka 2000 nr 15.
P. CZAPLIŃSKI: Pomazani śmiercią. Tygodnik Powszechny 2000 nr 11.
H. GOSK: Albo się żyje, albo umiera. Nowe Książki 2000 nr 1.
T. KORZENIOWSKI: Dwie książki, dwa pokolenia. Słowo Żydowskie = Dos Jidisze Wort 2000 nr 8 [dot. też: Z. Rudzka: Mykwa].
T. NYCZEK. „Gazeta Wyborcza2000 nr 72 dod.Wysokie Obcasynr 12.
A. OSTOWICZ: …taryf ulgowych dla nikogo nie będzie!. Topos 2000 nr 2.
S. PODOBIŃSKI: Rola języka i języków w kształtowaniu się świadomości i budowaniu więzi społecznych — żydowskie antecedencje traumatyczne z częstochowskiego getta w „Osmalonych” Irit Amiel. W: Z dziejów Żydów w Częstochowie. Częstochowa 2002.
P. CZAPLIŃSKI: Odzyskiwanie Zagłady. Przegląd Polityczny 2003 nr 61.
B. URBANKOWSKI: Osmaleni. Gazeta Polska 2009 nr 17 [dot. też: Podwójny krajobraz].

Wdychać głęboko

K. KUCZYŃSKA-KOSCHANY: [Janusz] Korczak baśniowy. W: Bajki dla Janki. Poznań 2003 [dot. też wierszy J. Ficowskiego].
L. SZARUGA: Świat poetycki. Zeszyty Literackie 2003 z. 83.

Podwójny krajobraz

M. CUBER: Nieustająca opowieść. Nowe Książki 2008 nr 10.
B. URBANKOWSKI: Osmaleni. Gazeta Polska 2009 nr 17 [dot. też: Osmaleni].

Życie – tytuł tymczasowy

R. GRZELA. „Miasteczko Poznań2014 nr 1/2.
T. NYCZEK: Panna z Częstochowy. Gazeta Wyborcza 2014 nr 197.
Z. PAKUŁA: Naznaczona tatuażem. Miasteczko Poznań 2014 nr 1/2.
J. PETROWICZ: Właściwa chwila. Nowe Książki 2014 nr 5.
A. WAL: Wyświetlić ostatnie stare negatywy. O autobiografii Irit Amiel. W: Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej. Paryż, Londyn, Monachium, Nowy Jork. T. 2. Białystok 2016.

Zob. też Wywiady.

Spóźniona / Delayed

[T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: W mieście Stoczęwacho. Tygodnik Powszechny 2016 nr 32.
K. HOFFMAN: Rana i staranność: wokół „Spóźnionej” Irit Amiel. Miasteczko Poznań 2016 nr 2.