BIO

Born on 1 March 1950 in Opole; son of the lawyer Witold Franciszek Olkusz and the civil servant Stefania, née Solima. Between 1965 and 1968 he attended the Nicolaus Copernicus Grammar School No. I in Opole. After completing his advanced secondary education, he studied Polish philology at the Higher School of Education (WSP) in his home city. In 1973, he was awarded a master's degree for his dissertation Orientalizm w poezji Młodej Polski (Orientalism in the Poetry of Young Poland). He then spent two months working at the State Children's Home in Turawa. On 1 October 1973 he took up a post as a trainee assistant at the Chair of Positivist and Young Poland Literature at the Institute of Polish Philology (later the Institute of Polish Philology and Cultural Studies) at Opole WSP (which in 1994 became the University of Opole – UO). Between 1974 and 1976, he was an assistant, becoming senior assistant in 1977. He made his debut in 1975 with the article Recepcja myśli buddyjskiej w poezji Młodej Polski (The Reception of Buddhist Thought in the Poetry of Young Poland), which appeared in "Zeszyty Naukowe WSP im. Powstańców Śląskich w Opolu" (vol. 13). He published numerous works and articles in this journal in subsequent years. His research mainly focused on the reception of the literature and culture of the Orient during the Positivist and Young Poland periods, and relations between literature and painting. Later he turned to positivist-era paremiography, children's and youth literature of the same period, works of literature produced for radio, and contemporary popular literature. In 1980, he was awarded a doctoral degree for his study Literatura a malarstwo. Z zagadnień recepcji dzieł sztuki przez polskich pisarzy realizmu i naturalizmu (Literature and Painting: On the reception of works of art by Polish Realist and Naturalist writers), which was initially supervised by Dr. Stefan Smak and then later by Prof. Jerzy Pośpiech. In 1981, he was appointed lecturer. In 1983, he joined the Opole Society of the Friends of Science (Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk). In 1984/85 he was involved in a collaborative research project that explored literary life in the Opole region. He joined the Henryk Sienkiewicz Literary Society in 1986. Between 1989 and 1995, he was deputy director of the Institute of Polish Philology at Opole WSP (later UO). In 1993, he was awarded a habilitation degree from Opole WSP for his study Poszukiwanie „nowej Golkondy piękna” i „prastarej mądrości Indii”, czyli pozytywiści polscy wobec kultury Orientu (In Search of a "new Golconda of beauty" and "the ancient wisdom of India", or: The Polish Positivists on Oriental culture). In 1996, he was appointed associate professor at UO, before being made state-appointed professor in 2002. During the 2008/09 academic year he also lectured at the State Higher Vocational School in Wałbrzych. He was appointed Chair of Literary History and Theory at the UO Institute of Polish Philology and Cultural Studies (which later became the Chair of Literary History, Comparative Literature and Literary Anthropology). He received the Gold Cross of Merit in 1993 and the Medal of the Commission of National Education in 2011. In 1976, he married Jolanta Frątczak, a tutor at the Institute of Education Research at Opole WSP (later UO). They have a daughter, Ksenia (b. 1977). He lives in Opole.

Twórczość

1. Szczęśliwy mariaż literatury z malarstwem. Rzecz o fascynacjach estetycznych Marii Konopnickiej. Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1984, 88 s. Seria B. Studia i Monografie, 97.

Nagrody

Nagroda Towarzystwa Literackiego im. M. Konopnickiej w 1985.

2. Poszukiwanie „nowej Golkondy piękna” i „prastarej mądrości Indii”, czyli pozytywiści polscy wobec kultury Orientu. Opole: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1992, 167 s. Studia i Monografie, 195.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość

I. Uwagi wstępne. – II. Mechanizmy przenikania kultury Orientu w latach 1864-1894. – III. Recepcja reprodukująca: 1. Bliski Wschód: Piśmiennictwo arabskie okresu „aldżahillija” (niewiedzy) i islamu; Arabska literatura ludowa – „Tysiąc nocy i jedna”; Literatura perska i turecka; Dyskurs wokół polskich przekładów „Gulistanu” Sa’diego Ta’zije, – 2. Indie. – IV. Recepcja produktywna: 1. Bliski Wschód: Oddźwięki arabsko-persko-tureckie; Reminiscencje „Tysiąca nocy i jednej”; Zapożyczenia genealogiczne, – 2. Indie. – Uwagi końcowe.

3. Dyskretny urok sztuki radiowej. W świecie słuchowisk Kazimierza Kowalskiego. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 1995, 160 s. Uniwersytet Opolski Instytut Filologii Polskiej.

Zawartość

Uwagi wstępne. – „Klasyczne” słuchowiska radiowe: W stronę historii i mitu: Historia na usługach dydaktyki; Teraźniejszość odbita w lustrze historii; Między historią a psychologią; Repetycje mitu; Okruchy codzienności i mroczne labirynty ludzkiej psychiki: Animozje etniczne; „Syndrom” wojny; Anomalia życia społecznego; Mikrokosmos ludzkiej psychiki. – Poszukiwania nowych form wyrazu – feature: W kręgu definicji gatunku; Między „fikcją” a „dokumentem”. – Zakończenie.

4. Z pozytywistycznych zbliżeń literatury i malarstwa. Studia i szkice. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 1998, 223 s.

Zawartość

Od autora. – Geneza i determinanty pozytywistycznych relacji między literaturą a malarstwem; Dzieła sztuki renesansowej jako przedmiot poetyckiego opisu w twórczości lirycznej Leonarda Sowińskiego; Elizy Orzeszkowej poglądy na sztuki plastyczne. Pogranicze estetyki i etyki; Grottgerowskie cykle plastyczne w interpretacji Marii Konopnickiej; Pozytywiści przed obrazem Jan Hus przed sądem w Konstancji Vaclava Brožika; Zygmunt Sarnecki – zapomniany krytyk sztuki. Rekonesans; Malarstwo w twórczości literackiej Gabrieli Zapolskiej.

5. Między pedagogiką a literaturą. O Marii Ilnickiej jako krytyku literatury dla dzieci i młodzieży. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 2000, 240 s.

Zawartość

Uwagi wstępne. – W kręgu refleksji nad literaturą „osobną” i jej krytyką; Beletrystyka społeczno-obyczajowa; Podróże – przygody – sensacje: „Książka wyjątkowa”, czyli „Robinson Cruzoe” i XIX-wieczne „robinsonady”; Utwory podróżniczo-przygodowe; Utwory popularnonaukowe; Historia w utworach dla dzieci i młodzieży; Baśń – cudowność – fantastyka; Refleksje o typograficznej sztuce książek dla dzieci i młodzieży. – Zakończenie.

6. Hreczkosiej – literat – pasjonat nauki. O paremiologicznych fascynacjach Józefa Blizińskiego. [Rozprawa]. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 2016, 248 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Recepcja myśli buddyjskiej w poezji Młodej Polski. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Historia Literatury 1975 z. 13 s. 91-101.
Dydaktyczna rola prezentowanych w „Górnoślązaku” staroindyjskich legend. Kwartalnik Opolski 1977 nr 1 s. 85-93.
Powieść Wschodu i Zachodu” Wojciecha Dzieduszyckiego jako wyraz zainteresowań orientem w dobie pozytywizmu. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1978 z. 16 s. 49-64.
Madonna Sykstyńska” Rafaela i jej reminiscencje w literaturze pozytywistycznej. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1980 z. 17 s. 6-18.
W kręgu malarstwa niderlandzkiego. (Dzieła sztuki jako źródło inspiracji pisarzy II połowy XIX wieku). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1980 z. 18 s. 95-114.
Pierwsi popularyzatorzy nabizmu w Polsce. (Wojciech Gerson, Wiktor Gomulicki, Gabriela Zapolska). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1981 z. 20 s. 33-47.
Wybrane motywy orientalne w literaturze polskiego pozytywizmu. (Sansara, karman, nirwana). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1981 z. 19 s. 27-46.
Artur Grottger – medium przeżyć narodu. (Z dziejów recepcji twórczości plastycznej przez polskich pisarzy pozytywistycznych). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1982 z. 21 s. 19-45.
Pozytywiści warszawscy wobec twórczości malarskiej Józefa Chełmońskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1983 z. 22 s. 7-18.
Orientalny topos róży i słowika (gul u bulbul) w polskiej literaturze pozytywistycznej. (Rekonesans). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1984 z. 23 s. 17-28.
Pozytywistyczny trójgłos (Leonard Sowiński, Zygmunt Sarnecki, Maria Konopnicka) o Michale Aniele Buonarrotim. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1985 z. 24 s. 17-31.
Folklor, jego funkcja i sposoby realizacji fonicznej na przykładzie działalności Redakcji Literackiej Rozgłośni Regionalnej PR [Polskiego Radia] w Opolu (1957-1980). Kwartalnik Opolski 1986 nr 2 s. 49-59.
Poezja w programie Redakcji Literackiej Rozgłośni Regionalnej PR [Polskiego Radia] w Opolu (1957-1980). Materiały i Studia Opolskie 1986 z. 59 s. 153-175, przedruk w: Życie literackie na Opolszczyźnie w latach 1945-1980. Opole 1986 s. 257-279.
W kręgu barwy. O funkcji określeń barw w tomikach „Italia” i „Drobiazgi z podróżnej teki” Marii Konopnickiej. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1986 z. 25 s. 35-51.
Komentarz. W: K. Kowalski: Długi powrót Odysa. Opole 1988 s. 269-315.
W tęczowych barwach rozkochany. O funkcji określeń barw w twórczości lirycznej Adama Asnyka, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1988 s. 61-77.
Literatura orientalna na łamach „Biblioteki Warszawskiej” w latach 1864-1890. [Współautorka:] J. Olkusz. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1989 z. 27 s. 83-106.
Literatura indyjska na łamach „Biblioteki Warszawskiej” (1864-1890), „Sprawozdania. Seria B. Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział II Językoznawstwo i Literatura 1990 nr 21 s. 93-106.
O zainteresowaniach literaturami Wschodu wśród drugiej generacji pozytywistów. Juliana Łętowskiego „Firdusi”, „Sonety i gazele” oraz „Fata Morgana”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1990 z. 29 s. 45-61.
Recepcja literatur Wschodu na łamach ilustrowanego tygodnika „Kłosy” (1865-1890). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1990 z. 28 s. 23-35.
Dziennikarska i artystyczna recepcja misteriów perskich (Ta’zije) w Polsce w dobie pozytywizmu. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1991 z. 30 s. 29-43.
Orientalizm w poezji doby pozytywizmu. Pamiętnik Literacki 1991 z. 2 s. 17-59.
Pozytywiści wobec twórczości Norberta Bonczyka. Przyczynek do dziejów recepcji w Królestwie i Galicji. Kwartalnik Opolski 1991 nr 3/4 s. 6-17.
Pozytywizm. W: Epoki literackie. Opole 1991 s. 43-54.
Na drodze ku nowoczesności. „Drugie pokolenie” pisarzy pozytywistycznych o impresjonizmie i symbolizmie w malarstwie. W: Z badań nad literaturą i sztuką drugiego pokolenia pozytywistów polskich. Opole 1992 s. 145-194.
Ghazal, pantun i ruba’i w praktyce artystycznej poetów 2 połowy XIX wieku. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1993 z. 31 s. 123-133.
Kilka myśli o literaturze dziecinnej” Walerii Marrené-Morzkowskiej w kontekście pozytywistycznych programów wychowawczo-pedagogicznych. [Współautorka:] J. Olkusz. Kwartalnik Opolski 1993 nr 3 s. 54-62.
Konkursy literackie oraz formy pozaantenowej działalności Redakcji Literackiej Rozgłośni Regionalnej Polskiego Radia w Opolu (1957-1980). Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1993 z. 33 s. 117-128.
Perły japońskie i chińskie”, czyli pozytywistyczne zainteresowania Dalekim Wschodem. Rekonesans. Cz. 1-2. Kwartalnik Opolski 1993 nr 1 s. 40-52; nr 2 s. 53-59.
Centon albo „bigos literacki” przez Klemensa Junoszę-Szaniawskiego z paremiów przyrządzony. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska 1994 z. 34 s. 13-22.
Pisać dla dzieci, zasługa to wielka, ale i odpowiedzialność…. Szkic o Marii Ilnickiej – zapomnianym krytyku literatury dla dzieci i młodzieży. [Współautorka:] J. Olkusz. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Filologia Polska 1995 z. 35 s. 39-57.
Oddźwięki myśli indyjskiej w twórczości lirycznej Marii Konopnickiej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Filologia Polska 1997 z. 38 s. 67-78.
Refleksy myśli indyjskiej w „Listach z podróży do Ameryki” Henryka Sienkiewicza. Ruch Literacki 1997 z. 2 s. 189-202; przedruk pt. Motywy indyjskie w „Listach z podróży do Ameryki”Henryka Sienkiewicza. W: Spotkania Sienkiewiczowskie. Opole 1997.
Książka pokolenia, czyli pozytywiści wobec „Robinsona Cruzoe” Daniela Defoe. Uwagi na marginesie dwóch rocznic. [Współautorka:] J. Olkusz. W: W literackim kręgu pozytywizmu i Młodej Polski. Opole 1999 s. 9-29.
Intertekstualność „Księżniczki” Zofii Urbanowskiej, czyli o lekturach bohaterów pozytywistycznej „powieści dla dorastających panienek. [Współautorka:] J. Olkusz. W: Na przełomie wieków. Opole 2003 s. 199-219.
Zapomniany przekład „Daodejing” Laozi. Przegląd Orientalistyczny 2003 nr 3/4 s. 145-154.
Duch mój wybłyśnie perłą w morzu na dnie…. Konotacje perły w twórczości lirycznej Marii Konopnickiej. W: Ludzie – rzeczy – obrazy. Suwałki 2004 s. 77-92.
Między dezaprobatą a zachwytem. Krytyka pozytywistyczna wobec „Księżniczki” Zofii Urbanowskiej. [Współautorka:] J. Olkusz. W: W kręgu literatury i języka. Piotrków Trybunalski 2005 s. 317-340.
Paremia w listach Henryka Sienkiewicza do Jadwigi Janczewskiej. W: Ogród nauk filologicznych. Opole 2005 s. 483-493.
Dawni mistrzowie i ich dzieła w światowej literaturze popularnej (rekonesans). [Współaut.:] K. Olkusz. Zbliżenia Interkulturowe 2009 nr 6 s. 80-88.
Przysłowia są mądrością narodów. O paremiach i zwrotach przysłowiowych w „Fotoplastykonie” Adama Zielińskiego. W: Poszukiwania i spotkania. Wrocław 2009 s. 165-175.
W kręgu pozytywistycznej edukacji kulturowej. O przysłowiach i zwrotach przysłowiowych w „Róży bez kolców” Zofii Urbanowskiej. W: Album gdańskie. Gdańsk 2009 s. 611-622.
Intertekstualność w „Róży bez kolców” Zofii Urbanowskiej. [Współautorka:] K. Olkusz. W: Nie tylko o dydaktycePiotrków Trybunalski 2011 s. 259-274.
Małe przestępstwa, wielkie literackie rozkosze. Intertekstualność w zbiorze opowiadań Andrei Camilleriego „Miesiąc z komisarzem Montalbano”. [Współaut.:] K. Olkusz. Studia i Szkice Slawistyczne 2011 wyd. 2012 nr XI s. 235-249.
Painters and their works – as feature in popular literature. [Współautorzy:] K. Olkusz, A. Rzyman. International Journal of Art and Sciences”, Cumberland, RI 2011 vol. 4 nr. 1 s. 114-123.
Policjant erudyta. O literackich kontekstach w cyklu powieści kryminalnych o komisarzu Montalbano Andrei Camilleriego. [Współautorka:] K. Olkusz. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Literackie 2011 nr 5 s. 137-153.
Twórczy kontynuator czy tylko zręczny naśladowca? Paremia w powieściach kryminalno-historycznych Mariusza Wollnego. Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna 2011 nr 17 s. 147-187.
Biblioteka Warszawska” z lat 1864-1894 jako źródło wiedzy o kulturze Chin i Japonii. W: Filologiczny widnokrąg. Opole 2012 s. 31-47.
Radio jest moją największą pasją. O słuchowiskach Kazimierza Kowalskiego słów kilka. Indeks 2012 nr 9/10 s. 24-28.
Filmowa wyobraźnia komisarza Montalbano. O intertekstualności w prozie kryminalnej Andrei Camilleriego, „Literatura Ludowa 2013 nr 2 s. 47-61.
Mariana Gawalewicza flirt ze sztuką ikoniczną. Z zapomnianych kart polskiej krytyki artystycznej 2 połowy XIX wieku. Kwartalnik Opolski 2014 nr 1 s. 47-62.
Obrazy są jak kwiaty, ideałem, zamkniętym w linie i kolory. Wiktora Gomulickiego wypowiedzi o sztuce ikonicznej. Studia Slavica 2014 [nr] 18 [cz.] 2 s. 11-25.
Paremia i wyrażenia przysłowiowe w twórczości Adolfa Dygasińskiego. (Na przykładzie „Zająca”) = Maxim and proverbs in Adolf Dygasiński’s „Zając”. Studia Slavica 2015 [nr] 19 [z.] 1.
Dżafar z Bagdadu” Janusza Makarczyka jako cenne źródło wiedzy o historii i literaturze arabskiej epoki Abbasydów. „ Ruch Literacki2018 z. 5 s. 545-569.
Talizman starca z gór Janusza Makarczyka jako przykład powieści podróżniczo-przygodowej popularyzującej wiedzę o Wschodzie. W: Stare i nowe. Opole 2019, s. 59-80.
Konterfekt Leonarda da Vinci jako „pierwszego uczonego” w literaturze popularnej początku XXI wieku. W: Folklor, literatura dziecięca i nie tylko. Wrocław 2021 s. 217-237.

Prace redakcyjne

1. Poetyki czasu, miejsca i pamięci. Red. naukowa: W. Olkusz, B. Szymczak-Maciejczyk. Wyd. jako dokument elektorniczny: Wrocław: Ośrodek Badawczy Facta Ficta 2020, 544 s. Perspektywy Ponowoczesności, t. XI, plik w formatach: PDF, EPUB, MOBI.

Omówienia i recenzje

• Ankiety dla IBL PAN 2010, 2013.

Słowniki i bibliografie

• Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny. T. 5 Suplement A-Ż. Warszawa 2006.

Poszukiwanie „nowej Golkondy piękna” i „prastarej mądrości Indii”, czyli pozytywiści polscy wobec kultury Orientu

T. BUJNICKI. „Ruch Literacki1993 z. 5.
M.M. Dziekan. „Przegląd Orientalistyczny1993 nr 1/2.