BIO

Born on 14 September 1943 in Königshütte (now Chorzow, Poland) into a Polish-Silesian-German family; son of the German Margarete, and the Silesian Wilhelm Skrzyposzek, who was registered as a Volksdeutscher and director of a branch of Deutsche Bank. His father was accused of conspiring against Germans during World War II and sent to concentration camps. Christian Skrzyposzek spent his youth in Tarnowskie Góry, where he completed his secondary education at the Stanisław Staszic Grammar School. He also learned piano. He moved to Warsaw to study, graduating with a degree in Polish philology from the University of Warsaw (UW) in 1967. He made his debut in 1966 with a review of the short story collection Nie wierzcie tulipanom (Don't believe the tulips). The review was published as Kazimierza Koszutskiego literatura o ludziach prostych (Kazimierz Koszutski's literature about simple folk) in "Miesięcznik Literacki" (no. 4). He made his debut as a prose writer in 1967 with an excerpt of his novel Kabotyn (Buffoon), which appeared in the weekly "Kultura" (no. 16). The full piece was to appear with the Czytelnik publishing house but most probably around a year later it was rejected by censors with the print run subsequently pulped. In the late 1960s, he was associated with the periodical "Współczesność" (1967-69), while also publishing reviews and literary essays in "Odra" (1968), "Polityka" (1969) and "Twórczość" (1969). On various occasions, he opposed the ruling authorities' cultural policies, including at the 1967 Congress of Young Writers in Warsaw and at a meeting of the commission for coordinating the interests of the Union of Socialist Youth and of Young Writers in 1968. He published his debut play, Pat (Stalemate), in the theatre journal "Dialog" in 1969 (no. 1). Most probably the events of March 1968, together with his conflicts with censors, led him to leave Poland in August 1969 together with Alicja Gottlieb (who would become his first wife in 1970). They initially moved to Austria and then Sweden, where he made unsuccessful attempts to establish the political periodical "Pokolenie". He then moved to West Germany, where he was given citizenship. He and his wife lived in Detmold for a time, living off her grant as a student of sound engineering. He moved to West Berlin in 1971, where he lived with his second wife, Petra Hillig, who was originally from East Germany. While in the city, he focussed on completing his novel Wolna Trybuna (Free Stand), which he had begun in autumn 1969. As a result of drug addiction, he suffered severe neurological problems in 1975. He most probably died by suicide on 10 [Ireneusz Szpara's "Słownik pisarzy śląskich" (Dictionary of Silesian Writers) gives the date of death as 8 May, and the cause of death as an accident caused by illness and mobility restrictions; see: I. Szpara: Christian Skrzyposzek. In: Słownik pisarzy śląskich. Katowice 2013 p. 92.] May 1999 in Berlin.

Twórczość

1. Pat. [Dramat]. „Dialog1969 nr 1 s. 5-30.

2. Die Annonce. [Powieść]. Powst. 1977. Wyd. Berlin, St. Petersburg: Oberbaum 2005, 218 s.

Powieść opublikowana pośmiertnie przez Petrę Skrzyposzek.

3. Wolna Trybuna czyli Księga Uwag Na Marginesie Ogólnokrajowego Ruchu Integracji Młodej Inteligencji Socjalistycznej, na czas od 7 kwietnia do 18 grudnia br. oddana do dyspozycji uczestników Ruchu Integracji i w ramach przygotowań do uroczystych obchodów 50-tej rocznicy istnienia Rzeczypospolitej Ludowej wystawiona w Stołecznym Domu Kultury im. Włodzimierza Lenina. (Warszawa, Rynek Starego Miasta nr 3). [Powieść]. Powst. przed 1983. Berlin: Pogląd 1985, 378 s. Wyd. 1 krajowe Warszawa: W.A.B. 1999, 500 s. Archipelagi.

Pierwodruk w przekładzie niemieckim w 1983. W Polsce fragmenty powieści drukowano w 1991 w czasopiśmie „Potop” (nr 17/18) oraz w 1997 w „Czasie Kultury” (nr 5/6).

Przekłady

niderlandzki

De vrije tribune of Het Boek der Kanttekeningen bij de Algemene Integratiebeweging van de Jonge Socialistische Intelligentsia. [Przeł.] G. Rasch. Weesp 1984.

niemiecki

Freie Tribüne oder das Buch der Randbemerkungen zur allpolnischen Integrationsbewegung der jungen sozialistischen Intelligenz: d. Teilnehmern d. Integrationsbewegung für d. Zeit vom 7. April bis zum 18. Dezember 1994 zur Verfügung gestellt u. im Rahmen d. Vorbereitungen auf d. 50-Jahrfeier d. Volksrepublik Polen im Kulturhaus Wladimir Iljič Lenin (Warschau, Altstadtmarkt 3). [Powieść]. [Przeł. ] O. Kühl. Berlin: Rotbuch-Verlag 1983, 444 s.

4. Mojra. [Powieść]. Warszawa: W.A.B. 1996, 278 s.

Cz. I Powieść; cz. II Hymn; cz. III Dramat.

Adaptacje

telewizyjne

Święta wiedźma. Adaptacja: E. Gordier. Reżyseria: H. Baranowski. Telewizja Polska 2002.

5. Jak łza przy łzie. Tragikomedia w trzech aktach i iluś-tam odsłonach. [Dramat]. „Dialog1999 nr 3 s. 5-31.

Fragmenty dramatu opublikowane pt. Pacjent w czasopiśmie „Czas Kultury1998 nr 3 s. 16-23.

Omówienia i recenzje

Autor o sobie

Rozmowa z Christianem Skrzyposzkiem. „Kultura Niezależna”* 1988 nr 38 s. 125-130 [zapis w formie monologu, wg zapisu z 1984; dot. m.in. powieści „Wolna Trybuna”].

Wywiady

W Polsce nie było literatury opozycyjnej” = „Es gab in Polen keine oppositionelle Literatur. Rozm. A. Handrysiewicz. W: NRD – PRL literatura niezależna = DDR – VRP unabhängige Literatur. [Tłumaczenie] I. Mickiewicz. [Red. naczelna:] E.M. Slaska. Berlin: WIR Polsko-Niemieckie Towarzystwo Literackie 1996, 413 s.Edycja Literacka = Literaturedition, nr 3 [tekst w języku polskim i niemieckim].
Zmowa milczenia. Z Christianem Skrzyposzkiem rozmawia Piotr Kobielski-Graumann. „Czas Kultury1997 nr 5-6.
Raj ocalony. Rozm. P. Kobielski-Grauman. „Czas Kultury1998 nr 5.
Mojra, czyli filozofia cierpienia. Rozm. S. Bereś. Komentarz: L. Zaleś. „Odra2001 nr 3; toż w S. Bereś: Historia literatury polskiej w rozmowach. XX-XXI wiek. Warszawa 2002 .

Słowniki i bibliografie

I. Szpara: Skrzyposzek Christian (Berthold Wilhelm). W: Słownik pisarzy śląskich. T. 4. Katowice 2013.

Ogólne

Artykuły

J. Maciejewski: Czachorowski i Skrzyposzek. „Notes Wydawniczy1996 nr 6.
P. Kobielski-Grauman: Christian Skrzyposzek (1943-1999). „Czas Kultury1999 nr 2.
D. Pawelec: Christian Skrzyposzek. „Śląsk1999 nr 6.
L. Szaruga: Literatura była jego życiem. „Gazeta Wyborcza1999 nr z 13 V dod. „Lublin”.
B. Świderski: Rzadki ptak. Wspomnienie o przyjaźni z Christianem Skrzyposzkiem. „Rzeczpospolita1999 nr 147 dod. „Plus Minus” nr 26 s. 2.
P. Zawadzki: Dandys ironiczny, kabotyn doskonały. „Arkusz1999 nr 9.
M. Sieniewicz: Notatki o Skrzyposzku. „Portret2002 nr 14.
B. Świderski: Christian Skrzyposzek; Śmierć przyjaciela. W tegoż: Asystent śmierci. Warszawa 2007.
A. Klich: Skrzyposzek. Żyć, żeby pisać i ćpać. „Gazeta Wyborcza2009 nr z 11 V.
H. Waniek: Podwójna śmierć. „Twórczość2009 nr 10.
D. Pawelec: Christian Skrzyposzek. Życie pisarza, a nawet jego twórczość. „Opcje2011 nr 3.
R. Makarska: Między Polską a Niemcami, między językami. Skrzyposzek, Niewrzęda, Muszer; A. Wrona: Humanistyczna misja Christiana Skrzyposzka. W: Między językami, kulturami, literaturami. Stokholm 2013.
W. Mrozek: Możesz mówić, co chcesz. Ale co z tego? „Gazeta Wyborcza2013 nr 264.
M. Zgodzay: Emigracja jako trauma ucieczki. Zachodnioberlińskie spojrzenie Christiana Skrypszoka na drugą stronę muru. W: Poetyka migracji. Katowice 2013.
B. Świderski: Profecja w literaturze polskiej XX wieku albo dwa motywy Christiana Skrzyposzka. „Kronos2015 nr 1.
B. Świderski: Dlaczego Marcel Reich-Ranicki nie pomógł Christianowi Skrzyposzkowi?Kronos2021 nr 1.

Wolna Trybuna

B. Świderski: Wolna Trybuna albo Rzeczywistość „spisana. „Archipelag1985 nr 11.
B. Rudnicki: Widmo żyje w nas. „Rzeczpospolita1999 nr 305.
B. Świderski: Język polski jest chory. „Gazeta Wyborcza1999 nr 285 dod. „Książki”.
P. Bratkowski: Nie spełniło się, ale... „Gazeta Wyborcza2000 dod. „Wysokie Obcasy” nr 11.
L. Bugajski: Czy pochwały powieści Christiana Skrzyposzka są szczere?Trybuna2000 nr 84.
J. Jarzębski: Taśmy prawdy. „Tygodnik Powszechny2000 nr 11.
W. Kaliszewski. „Więź2000 nr 3.
M. Oramus: Książka życzeń i zażaleń. „Nowa Fantastyka2000 nr 4.
P. Śliwiński: Zaczernienie. „Nowe Książki2000 nr 7.
B. Świderski: Jasnowidz i czarnowidz. „Res Publica Nowa2000 nr 1/2.
P. Zawadzki: Internet Christiana Skrzyposzka. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 2000 dod. „Tydzień Polski” nr 5, przedruk w nieznacznie zmienionej wersji pt. Skrzyposzka literacki model Internetu. „Przekrój” 2000 nr 6.
H. Zaworska: Niewolnicy PRL. „Wprost2000 nr 9.
M. Oklot: Geometria Bólu. O dwóch powieściach Chrystiana Skrzyposzka. „Nowy Dziennik”, Nowy Jork 2001 nr z 1 VI dod. „Przegląd Polski” [dot. też: Mojra].
P. Przywara: Neues Deutschland”?Fraza2001 nr 3.
S. Wysłouch: Wolna Trybuna” Christiana Skrzyposzka – anachroniczny utwór dziewiątej dekady? W: Światy przedstawione. Toruń 2006.
A. Artiwńska: Kompleks polski. Krytyka postkolonialna a PRL. W: Opowiedzieć PRL. Warszawa 2011 [dot. m.in.: Wolna Trybuna].
P. Sadzik: Pożytki z anachronizmu albo unisona polifonii. O „Wolnej trybunie” Christiana Skrzyposzka. W: Języki literatury współczesnej. Warszawa 2022.

Mojra

P. Czapliński: Odświętna summa. „FA-art1996 nr 4.
J. Jarzębski: Igraszki i dramat Rozumu. „NaGłos1996 nr 25, przedruk w tegoż: Apetyt na przemianę. Kraków 1997.
W. Kaliszewski: Głos stamtąd. Skrzyposzek wraca po latach nieistnienia. „Życie1996 nr 34.
Z. Mikołejko: Powrót do studni czasu. „Społeczeństwo Otwarte1996 nr 11.
K. Uniłowski: Rozum się mści. „FA-art1996 nr 4.
P. Kobielski-Grauman: Biedny Faust new age. „Czas Kultury1997 nr 5/6.
J. Markiewicz: Powieść istotna. „Kresy1997 nr 1.
A. Nasiłowska: Duchy w Tatrach. „Nowe Książki1997 nr 2.
D. Nowacki: Mizeria w sosie własnym. „Twórczość1997 nr 3.
L. Szaruga: Struktura przeznaczenia. „Sycyna1997 nr 7.
J. Zagożdżon: Teatr świata według Skrzyposzka. „Strony1997 nr 3/4.
P. Zawadzki: Habent ma fata libelli. „Akcent1997 nr 1.
P. Czapliński: Mickiewicz, albo proza najnowsza wobec tradycji. „Kresy1998 nr 2 [dot.: N. Goerke: Fractale; Ch. Skrzyposzek: Mojra; J. Pilch: Spis cudzołożnic].
J. Koźbiel: Na granicy życia i śmierci. Więź 1998 nr 5 [dot. też: M. Saramonowicz: Siostra; M. Holender: Klinika lalek; W. Horwath: Seans].
M. Oklot: Geometria Bólu. O dwóch powieściach Chrystiana Skrzyposzka. „Nowy Dziennik”, Nowy Jork 2001 nr z 1 VI dod. „Przegląd Polski” [dot. też: Wolna Trybuna].
L. Zaleś. Rozm. S. Bereś. „Odra2001 nr 3.
O. Katafiasz: Okno uczuć. „ Święta wiedźma” według powieści Christiana Skrzyposzka. „Didaskalia2003 nr 53.
K. Kasińska: (Nie)specjalne wydarzenie. „Miesięcznik Prowincjonalny2006 nr 5-6 [dot. przedstawienia Święta wiedźma].
M. Nowacka-Flakiewicz: Oblicza miłości w teatrach telewizji Henryka Baranowskiego. W: Kultura i sztuka. Perspektywy badawcze. Lublin 2021 [podrozdział 5.4 dot. przedstawienia Święta wiedźma].

Zob. też Wywiady.