BIO

Born on 17 October 1952 in the village of Pokośno, Podlasie region; son of Bolesław Komendant and Marianna Organek. He completed his advanced secondary education at the Grammar School in Suchowola in 1971, before enrolling the same year at the University of Warsaw (UW) into the Polish philology (graduated with a master's degree in 1977) and philosophy (graduated with a master's degree in 1978) programmes. He made his debut as a literary critic in 1973 in the periodical "Nowy Wyraz" with a sketch about the poetry of Rafał Wojaczek. It was published under the title Przywracanie symetrii (Restoring symmetry; no. 8). He made his debut as a translator in 1977 with a Polish version of Phillip Sollers' text "Literature and Totality" (Polish: Literatura i totalność; no 9). In 1974/75, alongside Henryk Skwarczyński, Kazimierz Brakoniecki, Piotr Domański and Waldemar Wojnar, he co-founded the independent literary journal "Efemeryda", where he published his drawings, short stories, and translations. In 1979, he started a doctoral degree at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences (IBL PAN), where he was supervised by Prof. Janusz Sławiński. He abandoned his doctorate in 1982 and took up a position at the UW Faculty of Polish Philology's Department of Literary Theory and Poetics (now: the Department of Poetics, Literary Theory and Methodology of Literary Studies). He was employed as a research assistant and then between 2011 and 2017 as a lecturer. He also served as a proofreader for the Czytelnik publishing house until 1984. From 1986, he was also employed in a part-position as head of the essay section at the periodical "Twórczość", where in 2004 he was appointed deputy editor-in-chief. In his 1987 text Mimo-śród (Ex-Centric), published in "Obecność (no.17), he founded the humorous institution Liga Obrony Poezji Polskiej Przed Herbertem (The League for Defending Polish Poetry against [Zbigniew] Herbert). He was awarded a doctoral degree in the humanities in 1992 for his dissertation Władze dyskursu. Michel Foucault wobec nauk humanistycznych (The Powers of Discourse: Michel Foucault and the humanities). He was supervised by Prof. Zofia Mitosek. He started working, probably around 2000, on his incomplete habilitation study, which was to be titled Don Kichote, błędny rycerz interpretacji (Don Quixote, the Knight errant of interpretation). His reviews, literary criticism pieces, essays, and translations appeared in periodicals including "Nowy Wyraz" (1973-1980), "Teksty" (1977-1980), "Odra" (1979-1981 and 1984), "Twórczość" (1979-2017, including the cycle of essays: Na kuchennych schodach [On the kitchen steps] in 2009-2010, Zapiski starucha [Notes of an old man] in 2013-2014, Na bazie [Back at base] in 2016, and Ciukanda in 2017), "Literatura na Świecie" (1980-1982, 1985, 1988, 1992-1994, and 1996-1997), "Polityka" (1991-1996), "Potop" (1991-1992), and the daily "Gazeta Wyborcza" (1996-2000). He was awarded the Gold Cross of Merit in 2005 and the Silver Medal for Merit to Culture – Gloria Artis in 2015. He died on 31 July 2019 in Warsaw. He is buried at the cemetery in Chodorówka Nowa.

Twórczość

1. Zostaje kantyczka. Eseje z pogranicza czasów. Kraków: Oficyna Literacka 1987, 233 s.

Zawartość

Zostaje kantyczka. Tekst wygłoszony na Zjeździe Poetów. – I: Godzina zero: Końca świata nie było; Antygrawitacja. Przedmiot ze słów. – II: Katakumby: Socjodrama; Gdy rozum czuwa... – III: Martwe pole: Tryby oznajmujące; Plaster; Książki na etatach; Odpowiedzialność piszącego, odpowiedzialność formy; Spektakl trwa. – IV: Milczenie: Święto wyzwolonych słów; Karty i stół; Biernik postulatywny; Rozmowa, której nie było; Portret grecki. – Appendix: Objawienie wg J. Styki (1858-1925), twórcy „Polonii”; Pawlak [opowiadanie].

2. Lustro i kamień. Prywatny sylogizm. [Szkice i opowiadania]. Okładka: D. Szewionkow-Kismiełow. Kraków: Oficyna Literacka 1994, 109 s.

Zawartość

R. Przybylski: Ze strychu [wstęp]; Pamiętne dnie przeszłości; Najnowocześniejsza sztuka świata w III aktach (Rok 1939-1945); Odbicia: Na werańdzie p. Mickiewiczów; Mody, domy; Pępek świata, środek Europy; Okopy; Bruk, druk; Sad, sąd; Wina, niewinność; Fałd, scena; Ojczyzna, matczyzna; Trzy, czter; Nić, cień; Mamusia, mimesis; Trąd, syfilis.

3. Władze dyskursu. Michel Foucault w poszukiwaniu siebie. Warszawa: Spacja 1994, 227 s.

Nagrody

Nagroda „Literatury na Świecie” (1995).

Zawartość

Wprowadzenie. W głąb labiryntu; Część pierwsza. W stronę transgresji: Hic sunt leones; Przenicowany świat; Kłopotliwa historia; Pokazywanie języka; Michel Foucault, tak jak to widzę (I) – Część druga. W stronę dyskursu: Historia języka; Inna historia; Michel Foucault, tak jak to widzę (II) – Część trzecia. W stronę ciała: Wybieganie do przodu; Językowa pułapka; Maszyna do pisania; Miejsce króla; Michel Foucault, tak jak to widzę (III).

4. Upadły czas. Sześć esejów i pół. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 1996, 150 s.

Nagrody

Nagroda Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek (1998).

Zawartość

Zamiast wstępu. – Księga Powtórzonego Prawa; Dom ma miarę duszy; Domek i świat; Upadły czas; Vinzenzowe ziarno; Oszalałe wahadło; J. Seferis: Za bramą Prawa [wiersz]. Tłum. Z. Kubiak.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Domek i świat. „Teksty1978 nr 2 s. 29-62 [skrót większej pracy nt. stosunku J. Słowackiego do natury].
Dwa raporty o stanie ulic. „Nowy Wyraz1978 nr 12 s. 65-77 [przeobrażenia i nowe tendencje w poezji].
System i różnica (Lektura odrzuconej przedmowy). „Teksty1978 nr 6 s. 66-90 [uwagi na marginesie przedmowy do książki M. Foucault „Folie et deraison”].
I ty zostaniesz młodym poetą (Tekst instruktażowy). „Punkt. Almanach gdańskich środowisk twórczych1980 nr 11 s. 164-174 [dot. młodej poezji].
O Barthesie. „Literatura na Świecie1980 nr 8, s. 294-303.
Rycerz, śmierć i diabeł” (Literatura i filozofia – dziś). W: Wypowiedź literacka a filozoficzna. Studia. Wrocław 1982 s. 93-121.
Batalia. „Literatura na Świecie1985 nr 10 s. 244-283 [dot. pisarstwa G. Bataille’a].
Domowe drzewa. W: W głąb lasu. Las w polskiej literaturze i sztuce. Warszawa 1985 s. 147-157 [m.in. o twórczości M. Hussowskiego, J. Iwaszkiewicza, J.A. Morsztyna, M. Reja, I. Krasickiego, J. Słowackiego].
Spektakl trwa. „Kontakt”, Paryż 1987 nr 3 s. 48-59 [omówienie poglądów A. Falkiewicza].
Rogata sarna. W: Mimesis w literaturze, kulturze i sztuce. Warszawa 1992 s. 257-272.
Książki, sprawczynie zła.... „Literatura na Świecie1993 nr 1/3 s. 54-65.
Stawrogin, mój bliźni. W: M. Janion, R. Przybylski: Sprawa Stawrogina. Warszawa 1996 s. 75-88.
Czym była, czym mogła być literatura korzenna. „Tytuł1997 nr 1 s. 93-98.
Poststrukturalizm i dekonstrukcja. W: Literatura. Teoria. Metodologia. Warszawa 1998 s. s. 279-291.
Księgi, sny, anegdoty. „Twórczość2003 nr 6 s. 72-85 [dot. m.in. twórczości S. Wróbla, R. Szczerbowskiego, A. Chojeckiego i J. Limona].
Pewna historia. „Twórczość2008 nr 6 s. 84-96 [dot.Psychozy” A. Hitchcocka i „Psychola” G. van Santa].
Cieszę się, że. „Twórczość2015 nr 4 s. 107-115 [szkic autobiograficzny inspirowany „Pamiętam, że” G. Pereca].

Przekłady

1. Opowieści Okrągłego Stołu. Oprac. J. Boulenger. Przeł. K. Dolatowska, T. Komendant. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987. Wyd. 2 ze wstępem T. Komendanta. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 1996, 543 s.
2. G. Bataille: Historia oka i inne historie. [Opowiadania]. Wybór i wstęp: T. Komendant. Tłumaczenie: T. Komendant, W. Gilewski, I. Kania. Ilustracje: H. Bellmer. Kraków: Oficyna Literacka 1991, 301 s. Wyd. 2 Gdańsk: słowo/obraz/terytoria 2010, 346 s.
3. M. Foucault: Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. [Monografia]. Przeł. i posłowiem opatrzył T. Komendant. Warszawa: Aletheia, Spacja 1993, 383 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Fundacja „Aletheia” 1998, wyd. 3 Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2009, wyd. 4 tamże 2020.
4. M. Foucault: Historia seksualności. [Monografia]. Przeł.: B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski. Wstępem opatrzył T. Komendant. Warszawa: Czytelnik 1995, 612 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 2000; wyd. 3 Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2010, 482 s.
W przekładzie T. Komendanta: t. 2 pt. Użytek z przyjemności i t. 3 pt. Troska o Siebie.

Wyd. osobne cz. 1-2 Gdańsk: słowo/obraz Terytoria 2020, 327 s.

5. M. Foucault: To nie jest fajka. [Esej]. Ilustracje: R. Magritte. Przeł. T. Komendant. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 1996, 68 s.
6. E. Orsenna: Wielka miłość. [Powieść]. Przeł. T. Komendant. Warszawa: Muza 1996, 253 s.
7. M. Foucault: Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura. Wybrał i opracował T. Komendant. Przełożyli: B. Banasiak, T. Komendant, M. Kwietniewska, A. Lewańska, M.P. Markowski, P. Pieniążek. Posłowie: M.P. Markowski. Warszawa: Fundacja Aletheia 1999, 389 s.
W przekładzie T. Komendanta: Przedmowa; Cóż za okrutna wiedza; Przedmowa do transgresji; Dystans, aspekt, źródło; Proza Akteona; Język przestrzeni; Szaleństwo, nieobecność dzieła; Obowiązek pisania; Siedem uwag w sprawie siódmego anioła.
8. Ja, Piotr Rivière, skorom już zaszlachtował moją matkę, moją siostrę i brata mojego...” Przypadek matkobójcy z XIX wieku. Przedstawił M. Foucault. Przeł. T. Komendant i G. Wilczyński. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2002, 299 s.
Fragmenty drukowane w „Literatura na Świecie1988 nr 6.
9. P. Quignard: Albucjusz. [Powieść ]. Przeł. T. Komendant. Warszawa: Czytelnik 2002, 215 s.
Fragmenty drukowane w „Kresy2000 nr 2/3, s. 5-17. Zawiera również notę od tłumacza.

Nagrody

Nagroda „Literatury na Świecie” (2003).
10. P. Quignard: Błędne cienie. [Powieść]. Przeł. T. Komendant. Warszawa: Czytelnik 2004, 161 s.
11. M. Foucault: Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. [Monografia]. T. 1-2. Przeł. T. Komendant. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2005, 290 s. + 229 s.
12. G. Bataille: Historia oka i inne historie. Przekł. i wstęp: T. Komendant. Posłowie: T. Swoboda. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2010, 346 s.

Omówienia i recenzje

Ogólne

Artykuły

T. Komendziński: Michela Foucault historia myśli europejskiej oraz metoda jej konstruowania. W: Z dziejów refleksji nad historią filozofii. Poznań 1982 [polemika z tekstami T. Komendanta o M. Foucault].
J. Klejnocki, J. Sosnowski: Markiz de Sade służy prawdzie. „Gazeta Wyborcza1996 dod. „Książki” nr 10 [m.in. o T. Komendancie].
H. Bereza: Eseizm. „Twórczość1997 nr 10, przedruk w: tegoż: Epistoły. Szczecin 1998.
D. Pawelec: Czytanie w czasie przełomu. W: tegoż, Debiuty i powroty czytane w czas przełomu. Katowice 1998 [m.in. nt. prac krytycznoliterackich T. Komendanta].
E. Morawiec: O sprawiedliwej nienawiści i malowanych ptakach. W tejże: Małe lustra albo długi cień PRL-u. Kraków 1999 [polemika z recenzją książki J. Siedleckiej „Czarny ptasior” autorstwa T. Komendanta pt. I po malowanych ptakach].
K. Uniłowski: Doświadczenie krytyczne lat osiemdziesiątych: Jerzy Malewski i Tadeusz Komendant. „Fa-Art2008 nr 4.
R. Sendyka: Asceza, esej późnej nowoczesności i poszukiwanie „siebie” (Komendant). W tejże: Od kultury „ja” do kultury „siebie. O zwrotnych formach w projektach tożsamościowych. Kraków 2015, skrócona wersja pt. Tadeusz Komendant – projekt eseju postmodernistycznego? W: Nowe dwudziestolecie (1989-2009). Rozpoznania, hierarchie, perspektywy. Warszawa 2010.
J. Nowacki: Tadeusz Komendant, tak jak go widzę. „Twórczość2017 nr 10.
B. Brzezicka: Problematyka przekładu filozoficznego. Na przykładzie tłumaczeń Jacques'a Derridy w Polsce. Warszawa 2018, passim.
• „Twórczość2019 nr 10 [tematyczna część numeru zawierająca wspomnienia o T. Komendancie pt. Panichda dla Tadeusza: D. Bitner: Stąd, tam; K. Brakoniecki: Wspomnienie o Tadeuszu Komendancie; K. i S. Chwinowie: „O, gdybym kiedyś dożył tej pociechy, i tak dalej…”; J.M. Dobrowolski: Tadeusz Komendant, jak go pamiętam; M.P. Markowski: Wyrównywanie fałdu; Z. Mikołejko: Z Księgi Wyjścia Tadeusza K.; A. Nasiłowska: Portofino; A. Pawlak: Na przykład Komendant; K. Płatek: [Właśnie tak: jeszcze jeden były student]; K. Rutkowski: Komendant tańczący; ks. J. Sochoń: Byliśmy jak zranione ptaki; S. Sterna-Wachowiak: Męstwo bycia w liczbie radykalnie pojedynczej; G. Strumyk: Za dużo, za mało; D. Ulicka: Więcej niż nikt; H. Waniek: Czerwony Kapturek z jaśniejącą brodą; S. Wróbel: Tadeusz Komendant albo moje życie po korekcie].

Zawartość

Część numeru zawierała wspomnienia o T. Komendancie pt. Panichda dla Tadeusza: D. Bitner: Stąd, tam; K. Brakoniecki: Wspomnienie o Tadeuszu Komendancie; K. i S. Chwinowie: „O, gdybym kiedyś dożył tej pociechy, i tak dalej…”; J.M. Dobrowolski: Tadeusz Komendant, jak go pamiętam; M.P. Markowski: Wyrównywanie fałdu; Z. Mikołejko: Z Księgi Wyjścia Tadeusza K.; A. Nasiłowska: Portofino; A. Pawlak: Na przykład Komendant; K. Płatek: [Właśnie tak: jeszcze jeden były student]; K. Rutkowski: Komendant tańczący; ks. J. Sochoń: Byliśmy jak zranione ptaki; S. Sterna-Wachowiak: Męstwo bycia w liczbie radykalnie pojedynczej; G. Strumyk: Za dużo, za mało; D. Ulicka: Więcej niż nikt; H. Waniek: Czerwony Kapturek z jaśniejącą brodą; S. Wróbel: Tadeusz Komendant albo moje życie po korekcie.
P. Bratkowski: Przyjaźń w czasach upadłych. Tadeusz Komendant. „Literatura na Świecie2019 nr 9/10.
K. Lubczyński: Humanista z tajemnicą. Tadeusz Komendant (1952-2019). „Dziennik Trybuna2019 nr 153.
B. Zadura: Mam pustkę w głowie. [on-line] Powst. 31 lipca 2019. Dostępny w Internecie: Zob. link [dostęp 12 stycznia 2022].
Z. Mitosek: Moje drogi z Tadeuszem. „Twórczość2020 nr 19.
W. Szwebs: Polski Derrida i frazeologiczne eksperymenty? Przypadek „Cogito i historii szaleństwa”. W: Przekład wobec estetyk i poetyk awangardowych. Katowice 2022 [dot. przekładu eseju J. Derridy autorstwa T. Komendanta].

Zostaje kantyczka

M. Adamiec. „Res Publica1988 nr 9.
M. Szpakowska. „Twórczość1988 nr 6.
A. Hellich: Zostały nam kantyczki. „Mały Format” [on-line] 2021 nr 7-9. Dostępny w Internecie: Zob. link(https://malyformat.com/2021/10/zostaly-nam-kantyczki/) [dostęp 12 kwietnia 2024].

Lustro i kamień

[K. Dunin] kid. „Ex Libris1994 nr 66.
S. Chwin: Mickiewicz i „władza dyskursu. „Tytuł1995 nr 2.
M. Kisiel: Ze szkoły Michaela Foucaulta. „Fa-Art1995 nr 2.
T. Plata: Widok lustra w lustrze. „Gazeta o Książkach1995 nr 5.
K. Rutkowski: Komendant, czyli życie, śmierć i zmartwychwstanie pana Tadeusza. „Twórczość1995 nr 5.
Ł. Tomczyk: Ocalone w Pokośnie. „Nowy Nurt1995 nr 11.
D. Nowacki: Przechadzki: im dawniej, tym lepiej. W tegoż: Zawód – czytelnik. Notatki o prozie polskiej lat 90. Kraków 1999 [dot. również książek prozatorskich A. Boleckiej, S. Chwina, J. Kornhausera, T. Zubińskiego i M. Tulli].
A. Hellich: Lustra Komendanta. „Wielogłos2023 nr 3 [porównanie książki z materiałami archiwalnymi po T. Komendancie].

Władze dyskursu

J. Hartman, J. Rabus. „Principia1994 nr 10/11.
N. Leśniewski: Co zrobić ze sobą?. „Nowy Nurt1994 nr 18.
A. Miś: Świat jest więzieniem?. „Res Publica Nowa1994 nr 7/8 s. 86-87 [dot. też M. Foucault: Nadzorować i karać].
M. Świerkocki: Apologia Michela Foucault. „Ex Libris1994 nr 65.
E. Wolicka: Zamknięte słońce” Michela Foucaulta czyli Tadeusza Komendanta przygoda z „Władcą dyskursu. „Kresy1994 nr 20.
M.P. Markowski: Fou & Co., czyli nieznośna lekkość szaleństwa. „Teksty Drugie1995 nr 5.
S. Panek: Piszę, by nie mieć twarzy…Sztuka i Filozofia1995 nr 10.
A. Komorowski: Dyskretnie mityczny. „Twórczość1996 nr 7.

Upadły czas

M. Adamiec: Sześć i pół – czyli całość. „Twórczość1997 nr 5.
J. Drzewucki: Czas w literaturze. „Plus Minus1997 nr 4.
S. Sterna-Wachowiak: Sześć i pół spojrzeń w twarz bytu. „Nowe Książki1997 nr 6.
P. Goźliński: Uciekinier z upadłego czasu. „Res Publika Nowa1998 nr 5.
A. Przybysławski. „Principia1998 t. 21/22.

Powiedziane, napisane

K. Szumlewicz: Język obłędu i obłęd języka. „Literatura1999 nr 12.
G.K. „Kwartalnik Artystyczny 2000 nr 3.