BIO
Urodzony 6 marca 1911 w Krakowie; syn Wilhelma Voglera, kupca, i Heleny z Berwaldów. Uczęszczał do II Państwowego Gimnazjum im. św. Jacka w Krakowie. Po zdaniu matury w 1929 studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był współtwórcą, autorem i odtwórcą tekstów studenckiego kabaretu prawników. W 1933 ukończył studia i w 1934-39 odbywał aplikanturę adwokacką; był członkiem Stowarzyszenia Aplikantów Adwokackich, w 1938-39 prezesem oddziału krakowskiego. Równocześnie kontynuował występy estradowe w Krakowie i okolicach. Debiutował w 1936 artykułem pt. Księga dżungli – mit młodości, opublikowanym na łamach „Nowego Dziennika” (nr 40), z którym następnie współpracował do 1939. W 1938 ożenił się z Joanną Frey, nauczycielką gimnastyki artystycznej. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się we wrześniu 1939 do Lwowa, zajętego wkrótce przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Studiował polonistykę na Państwowym Uniwersytecie Ukraińskim im. I. Franki. Ukończył półroczny kurs ukrainistyki, przeznaczony dla nauczycieli byłych polskich szkół powszechnych i licealnych, po czym uczył języka ukraińskiego. W czasie okupacji niemieckiej przebywał wraz z żoną w getcie lwowskim, pracował m.in. jako szatniarz. W marcu 1942 przedostał się do Wieliczki. W sierpniu tegoż roku został w czasie tzw. akcji przesiedleńczej rozdzielony z rodziną (żona zginęła prawdopodobnie w obozie koncentracyjnym w Bełżcu) i osadzony w obozie pracy w Rozwadowie pod Stalową Wolą. Po likwidacji tego obozu został w listopadzie 1942 przeniesiony do obozu pracy w hucie w Stalowej Woli, następnie w lipcu 1944 do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen, a we wrześniu tego roku do jego filii w Görlitz. Tu pracował w fabryce zbrojeniowej jako spawacz, a od 1945 w biurze przyfabrycznym. W tym okresie brał udział w imprezach kulturalnych na terenie obozu jako odtwórca scenek i monologów satyrycznych w języku niemieckim. W ostatnim okresie uwięzienia pisał też wiersze. Po wyzwoleniu i powrocie do kraju w czerwcu 1945 zamieszkał w Krakowie. Rozpoczął współpracę jako krytyk literacki i teatralny, m.in. z „Dziennikiem Polskim” (1945-46, 1956-69), „Twórczością” (1945-47; tu w 1951-52 cykl pt. Krakowski przegląd teatralny), „Echem Krakowa” (1946-56; tu w 1946 felietony pt. Migawki krakowskie), „Teatrem” (1949-52, 1956-85, z przerwami). W 1947 został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza). Od 1948 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich; w 1960-78 członek Zarządu Głównego). Był współorganizatorem, a w 1949-51 kierownikiem literackim działu kulturalnego „Gazety Krakowskiej”. W 1948-50 publikował recenzje teatralne też na łamach miesięcznika „Listy z Teatru”, w którym pełnił równocześnie funkcję zastępcy redaktora naczelnego. W 1951 należał do założycieli tygodnika „Życie Literackie”, a następnie do 1953 był współredaktorem pisma, w którym zamieszczał do 1989 liczne artykuły, recenzje teatralne i książkowe (tu m.in. w 1956 cykl pt. Spotkania z klasykami, a w 1967 cykl pt. Notatki z Bukaresztu i Zapiski angielskie). W 1953 ożenił się z Romaną Próchnicką, później aktorką i reżyserką teatralną. W 1953-58 pełnił funkcję redaktora naczelnego Wydawnictwa Literackiego. Następnie krótko kierował działem teatralnym w ośrodku katowickim Telewizji Polskiej. W 1958 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1958-66 był kierownikiem literackim Starego Teatru; funkcję tę pełnił następnie w Teatrze im. J. Słowackiego i równocześnie w Teatrze Lalki i Maski Groteska. Otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej i Miejskiej Rady Narodowej Krakowa (1967), nagrodę m. Krakowa (1970), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1989), nagrodę Fundacji Kultury Polskiej (1996). Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1956), odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1969), Krzyżem Kawalerskim (1974), Krzyżem Komandorskim (1986) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (2000) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 19 lutego 2005 w Krakowie.
Twórczość
1. Przechadzki ze śmiercią. Wiersze z obozu Grossrosen-Görlitz 1944-1945. [Kraków: Krakowskie Wydawnictwo Prasowe 1989], 19 s.
2. Człowiek, który śnił. Powieść. Powst. 1938. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1960, 315 s. Wyd. 2 tamże 1977.
3. Droga przez las. [Słuchowisko radiowe]. Polskie Radio 1939.
4. Czerwone sztandary. Sztuka w 2 odsłonach. [Współautorka:] A. Świrszczyńska. Uwagi inscenizacyjne oprac. K. Kolińska. Warszawa: Czytelnik 1952, 38 s.
5. Niepospolici. Sceny z życia rodziny. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1956, 374 s.
6. Ocalony z otchłani. Opowiadania. Katowice: Śląsk 1957, 143 s.
Zawartość
7. Z notatek przemytnika. Szkice krytyczne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957, 317 s.
Zawartość
8. Nieobecni są winni. [Powieść]. Druk pt. Nożyce się odezwą. „Gazeta Krakowska” 1959 nr 74-162; „Gazeta Robotnicza” 1959 nr 148-230. Wyd. osobne Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1960, 252 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Kraków: Wydawnictwo Literackie 1972, wyd. 3 tamże 1980.
9. Przygody w teatrze. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1960, 410 s.
10. Dwanaście białych wielbłądów. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1961. Wyd. zob. poz. ↑.
11. Ktoś dzwoni. Sztuka w 6 obrazach z prologiem i epilogiem. Prapremiera: Kraków, Teatr Kameralny 1962. Druk fragmentów „Życie Literackie” 1962 nr 45.
Nagrody
12. Romanse literatury. [Felietony]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1964, 155 s. Wyd. 2 [poszerzone] tamże 1965.
Przekłady
niemiecki
13. Sezon z upiorem. Komedia. Prapremiera: Tarnów, Teatr Ziemi Krakowskiej im. L. Solskiego 1966. Wyd. zob. poz. ↑.
14. Europa w światłach rampy. Szkice. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1968, 305 s.
15. Kryptonim: Święty. (Widowisko telewizyjne). „Życie Literackie” 1968 nr 25 s. 8-9. Przedruk zob. poz. ↑.
16. Unieść się ponad chmury. (Słuchowisko radiowe). „Dialog” 1968 nr 1 s. 66-72. Polskie Radio 1973. Przedruk zob. poz. ↑.
17. Labirynt. [Słuchowisko radiowe]. „Teatr Polskiego Radia” 1969 nr 4 s. 56-67. Polskie Radio 1969. Przedruk zob. poz. ↑.
18. Różewicz. [Szkic]. Warszawa: Agencja Autorska 1969, 64 s.
19. Opowiadania fantastyczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1971, 218 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1976; wyd. 3 Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza 1991.
Zawartość
20. Tadeusz Różewicz. [Monografia]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1972, 165 s.
Nagrody
Przekłady
angielski
francuski
21. Uzupełnienie do Szekspira. [Sztuka kryminalna]. Powst. ok. 1972.
22. Dwanaście białych wielbłądów i inne utwory dramatyczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 217 s.
Zawartość
23. Autoportret z pamięci. [Wspomnienia]. Cz. 1-3. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1978, 1979, 1981, 204 + 319 + 419 s. Wyd. 2 tamże 1986.
24. Morderstwo telewizyjne. [Scenka dramatyczna]. „Życie Literackie” 1982 nr 30 s. 8-9.
25. Śmierć w Paryżu. Opowiadania niezwykłe. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987, 184 s.
Zawartość
26. Wstęp do fizjologii strachu. [Opowiadania]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1990, 149 s.
Zawartość
Przekłady
angielski
27. Wyznanie mojżeszowe. Wspomnienia z utraconego czasu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1994, 123 s.
28. Ojczenasz. Niby powieść. [Mikropowieść]. Kraków: „Cracovia” 1996, 75 s.
Przekłady i adaptacje
Prace redakcyjne
Zob. też Przekłady poz. ↑.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1966, 1979, 1988, 2001.
