BIO

Urodzony 14 września 1924 w Warszawie; syn Eugeniusza Umińskiego, współwłaściciela stajni wyścigowej, potem przedstawiciela włoskiego towarzystwa ubezpieczeniowego Assicurazioni Generali Trieste, i Zofii z Kulińskich. Uczęszczał do Gimnazjum im. M. Reja w Warszawie. W czasie okupacji niemieckiej nadal mieszkał w Warszawie i kontynuował naukę na tajnych kompletach; w 1942 zdał tzw. małą maturę. Równocześnie od 1940 brał udział w pracy konspiracyjnej jako członek Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Uczestniczył w walkach oddziału partyzanckiego na Kielecczyźnie. W 1942 został aresztowany przez gestapo i uwięziony w Sieradzu; w 1943 udało mu się stamtąd wydostać i powrócić do Warszawy. Walczył w powstaniu warszawskim; początkowo był dowódcą plutonu egzekucyjnego, a następnie oddziału liniowego. Został odznaczony Krzyżem Srebrnym orderu Virtuti Militari. Po upadku powstania był wywieziony do obozu jenieckiego w Niemczech, skąd uciekł do Holandii. Następnie przebywał w Belgii, Francji, Włoszech i Anglii, pracując m.in. jako jeździec na torach wyścigowych. W sierpniu 1946 powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. Kontynuował naukę w Liceum Administracyjnym i w 1947 zdał maturę. Następnie rozpoczął studia w Szkole Głównej Służby Zagranicznej; w 1951 uzyskał dyplom jej ukończenia. Pracował równocześnie w Ministerstwie Żeglugi i Handlu Zagranicznego (1946-48), potem w Centrali Handlu Zagranicznego Polimex-Cekop, a od 1951 w Polskim Wydawnictwie Gospodarczym „Polgos”. W 1952 zawarł związek małżeński z Haliną Minko, studentką Akademii Nauk Politycznych. Od 1953 był zatrudniony w Stowarzyszeniu „PAX”; okresowo wchodził w skład jego Zarządu. W 1953-56 był pracownikiem redakcji tygodnika „Dziś i Jutro”. Od 1954 należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (do 1981). Jako prozaik debiutował w 1956 opowiadaniami pt. Godziny u Alego, Mój przyjaciel złodziej i Ręce, opublikowanymi na łamach „Kierunków” (nr 4). Był członkiem redakcji tego tygodnika, od 1971 do grudnia 1981 kierownikiem działu literackiego, a od 1979 także zastępcą redaktora naczelnego; ogłaszał na jego łamach prozę, recenzje i felietony, m.in. w cyklach: w 1968-70 pt. Felieton literacki, w 1969-71, 1973-76 pt. Felieton wyścigowy, w 1976-77, 1979 pt. Literatura i obyczaje, w 1974-76, 1979-81 pt. Zapamiętane. Artykuły, recenzje, felietony i opowiadania drukował ponadto m.in. w „Życiu i Myśli” (1958, 1961-76, 1985-1987; w 1967-70 także kierownik działu literackiego i zastępca redaktora naczelnego), „Wrocławskim Tygodniku Katolików” (1965-70; tu w 1969-70 cykl wspomnień pt. Z bronią w ręku), „Słowie Powszechnym” (1971-78, z przerwami, 1984-86), „Szpilkach” (1978-80). Od 1960 należał do Związku Literatów Polskich (do rozwiązania Związku w 1983). W 1981 przeszedł na emeryturę. W 1990 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Zmarł 2 lutego 2004 w Warszawie.

Twórczość

1. Jolanta umiera od wczoraj. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1958, 177 s.

Zawartość

Żołnierze i ludzie; Trzeba czekać; Poker; Nie łatwo odkręcić gaz; W marszu; Molo; Pamiątka z Wału Miedzeszyńskiego; Zbieg; Drugie dno; A jednak; Moczary; Jestem sam; Ognisko w lesie; Godzina pisania; Konie ułanów; Jolanta umiera od wczoraj.

2. Sprawozdanie konfidenta. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1959, 159 s.

Zawartość

Sprawozdanie konfidenta; Lothar musi umrzeć; Szary jesienny dzień; Wierność kibica; Ulica Niegrzecznych Dzieci; Biedny Mały; Przed świtem; W przeddzień.

3. Rue de Linée. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1962, 157 s.

4. Wielka Warszawska. [Opowiadania]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1963, 160 s.

Zawartość

Romulus pozostał na starcie; Nagroda „Łuku Tryumfalnego”; „Wielka Warszawska”; „Sac a Papier”.

5. Na północ od Alp. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1964, 187 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 przejrzane i poprawione 1972, wyd. 3 1988.

Nagrody

Nagroda im. W. Pietrzaka w 1964.

Przekłady

czeski

Na sever od Alp. [Przeł.] J. Simonides. Praha 1977.

6. Czy musisz śnić? [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1966, 306 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1974, wyd. 3 1978.

7. Polowanie na dzikie kaczki. [Opowiadania]. Warszawa: 1967, 136 s.

Zawartość

Polowanie na dzikie kaczki; Powrót taty.

8. Pułapka. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1967, 206 s.

9. Dziennik urzędnika. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1970, 215 s.

10. Lasso. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1973, 156 s.

11. Kariera. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1974, 230 s. Wyd. 2 Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza 1988.

12. Stawka na pechowego konia. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1975, 135 s.

13. Hazardzista. [Powieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1976, 146 s.

14. Karabin i granat. [Powieść dla młodzieży]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1978, 173 s. Wyd. 2 tamże 1984.

15. Nocny ptak Guacharo. [Opowiadanie]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1979, 105 s.

16. Przypłynąć białym promem. [Powieść]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 1982, 51 s.

17. Zaprzęg; Już zaraz, za chwilę... [Opowieści]. Warszawa: Czytelnik 1982, 270 s.

18. Album z rewolwerem. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1984, 387 s.

19. Powstańcze rozstania. [Wspomnienia]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1984, 191 s.

20. Powiedz, kim jestem? [Powieść]. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza 1985, 257 s.

21. Żegnaj, Scypio. [Opowiadania]. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 163 s.

Zawartość

Zwiędłe sympatie: Żegnaj Scypio; Kwiat czeremchy; Nie ma powrotu; Zima; Nad morzem; Zdarzyło się w Nieporęcie; Więcej niż trzeba; Po latach; Dziewczyna; Na wycieczce; Wahadło. – Spotkania: Przy moście; Odwiedziny; Po drugiej stronie jeziora; Noc w miasteczku; Wizyta; Kolacja u Herberta; Wigilia; U pułkownika; Oczy komendanta; Mała; Kawałek szkła; Ney; Jesień; Stary profesor. – Pensjonaty: Sweter; Ślimak; Nietoperze; Poziomki; Wieczór poezji; Lili. – Mroczne wątki: Egzekucja; Szczeniak; „Żołnierz dziewczynie nie skłamie”; Piękna polska jesień; W Łazienkach. – Hazard: Dzień był deszczowy; Dzieciak; Gorączka; Irena; Dama Karo; Wspomnienie.

22. Kanoniczki 1944. [Opowieść]. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX 1988, 144 s.

23. Z pamiętnika warszawianki. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1989, 207 s.

24. Za późno, za daleko. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1989, 167 s.

25. Dwa kroki w szaleństwo... Opowieść z lat powojennych. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX1999, 214 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1966, 1988, 2002.

Wywiady

Wydaje mi się, że piszę wciąż tę samą książkę. Rozm. B. Kazimierczyk. Kierunki 1979 nr 33.
Wyścigi były moją pasją. Rozm. J. Zabiegalik. Życie Warszawy 1988 nr 153.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 3. Warszawa 1980 (F. Lichodziejewska).

Ogólne

Artykuły

W. Wnuk: Literaturze polskiej przybyło nowe pióro. Kronika”, Londyn 1965 nr 12.
Z. Dolecki: Wierność, zdrada i niepokój sumienia. Kierunki 1968 nr 32.
B. Kazimierczyk: Zdzisława Umińskiego literackie przygody. Kierunki 1975 nr 38.

Jolanta umiera od wczoraj

Z. Dolecki: Krawędzie i dna, czyli udany debiut. Kierunki 1958 nr 48.
J. Preger: Fikcjopisarze i beletryzanci. Trybuna Literacka 1958 nr 52.
S. Błaut: Pisarz in statu nascendi. Tygodnik Powszechny 1959 nr 8.
W. Lechocki: Kiedy umierają ludzie. Współczesność 1959 nr 3.
S. Lichański: Debiut Zdzisława Umińskiego. Nowe Książki 1959 nr 5.

Sprawozdanie konfidenta

B. Danek: W kręgu camusowskiej moralistyki. Nowa Kultura 1960 nr 22.
Z. Dolecki: Najczulsze punkty współczesności. Kierunki 1960 nr 15.
K. Toporowicz: Druga książka Umińskiego. Współczesność 1960 nr 7.

Rue de Linée

K. Lubelski: Niepokój o sens losów. Kierunki 1963 nr 10.
W. Maciąg: Nowości prozy. Próba Céline’a. Życie Literackie 1963 nr 11.
W. Żukrowski: W kręgu zdrady. Kultura 1963 nr 1, polemika M. Macharek: Wykrzykniki. „Współczesność” 1963 nr 13.

Na północ od Alp

Z. Irzyk: Portret nadczłowieka. Słowo Powszechne 1964 nr 260.
J. Szczawiński: Pod rozwagę czytelników. Kierunki 1969 nr 16.

Czy musisz śnić?

Z. Dolecki: Jeden z nas. Kierunki 1966 nr 23.
B. Kogut: Kolumbów ciąg dalszy. Życie Literackie 1966 nr 33.
A. Łaszowski. „Tygodnik Powszechny1966 nr 33.
J.Z. Słojewski: Okupacja i demon płci. Kultura 1966 nr 31.
J. Szczawiński: O wyzwolenie z koszmaru. Wrocławski Tygodnik Katolików 1966 nr 27.
K. Głogowski: Odmiany czasu. Kierunki 1978 nr 31.

Polowanie na dzikie kaczki

B. Kazimierczyk. „Kierunki1967 nr 38.
J. Szczawiński: Czas walki i czas refleksji. Wrocławski Tygodnik Katolików 1967 nr 37.
E. Szonert. „Życie i Myśl1967 nr 11/12.

Pułapka

K. Sobolewski: Pułapka sumienia. Za i Przeciw 1968 nr 14.
J. Szczawiński: I czas nie jest bez winy. Wrocławski Tygodnik Katolików 1968 nr 17.
B. Kogut: Od sensacji do produkcyjniaka. W tegoż: Manowce. Poznań 1969.

Dziennik urzędnika

K. Głogowski: Kłębowisko przeciętnych. Wrocławski Tygodnik Katolików 1971 nr 13.
E. Kondyjowska: Historia pewnego awansu. Kultura 1971 nr 21.
K. Nowicki: Świat jako urząd. Tygodnik Kulturalny 1971 nr 16.
A. Polkowski: Dziennik inteligenta. Życie i Myśl 1971 nr 11.
J. Szczypka. „Kierunki1971 nr 24.
A. Czerny. „Nadodrze1972 nr 14.

Lasso

J. Zatorski: Niby miłość. Kierunki 1973 nr 19.

Kariera

L. Borski: Kariera półgłówków. Nowe Książki 1974 nr 9.
W. Olszewski: Łagodny pamflet. Kierunki 1974 nr 18.

Stawka na pechowego konia

W. Natanson: Pułapki młodości. Nowe Książki 1975 nr 22.
W. Strzecha: Stawka na bestseller. „Kierunki1975 nr 27.
J. Walc: Totalizator wartości. Polityka 1975 nr 42, polemika S. Wlazło: Zatańczmy miotlarza. „Kierunki” 1975 nr 44.

Hazardzista

Z. Irzyk: Powieść z podkową w herbie. Kierunki 1976 nr 28.
J. Karwowski: Niedole hazardzisty czyli reportaż. Nowe Książki 1976 nr 16.

Nocny ptak Guacharo

E. Szonert: Tierra temlada. Kierunki 1980 nr 25.

Przypłynąć białym promem

Z. Dolecki: Pod greckim niebem. Kierunki 1983 nr 49.

Zaprzęg; Już zaraz, za chwilę...

Z. Dolecki: Śmiertelny pejzaż. Tygodnik Kulturalny 1983 nr 26.
T. Żółciński: Wszystko kończy się śmiercią. Tu i Teraz 1983 nr 11.

Album z rewolwerem

B. Klukowski: Zrozumieć po latach. Nowe Książki 1984 nr 12 [dot. też: Powstańcze rozstania].
L. Żuliński: Dwa dramaty. Tu i Teraz 1984 nr 47.
H. Danilczyk: Męski pierwiastek. Tygodnik Kulturalny 1985 nr 36.
M. Gromadzińska: Album z rozstaniami. Życie i Myśl 1985 nr 9 [dot. też: Powstańcze rozstania].
Z. Irzyk: Pamięć tragicznych doświadczeń. Kierunki 1985 nr 9 [dot. też: Powstańcze rozstania].
J. Koprowski: Nowa powieść Umińskiego. Perspektywy 1985 nr 1.
S. Bereś: Rondo na rurę i gwizdek. Odgłosy 1987 nr 1.

Powstańcze rozstania

B. Klukowski: Zrozumieć po latach. Nowe Książki 1984 nr 12 [dot. też: Album z rewolwerem].
M. Gromadzińska: Album z rozstaniami. Życie i Myśl 1985 nr 9 [dot. też: Album z rewolwerem].
Z. Irzyk: Pamięć tragicznych doświadczeń. Kierunki 1985 nr 9 [dot. też: Album z rewolwerem].

Powiedz, kim jestem?

Z. Irzyk: Alchemia życia i literatury. Tygodnik Kulturalny 1985 nr 48.
B. Kazimierczyk: Persona” według św. Urzędnika. Nowe Książki 1985 nr 12.

Żegnaj, Scypio

S. Jurkowski: Migawki. Życie Literackie 1987 nr 30.
J. Koprowski: Okruchy z weselnego tortu. Perspektywy 1987 nr 18.
Z. Ożóg. „Profile1988 nr 5.