BIO

Urodzony 10 listopada 1865 w Przedeczu pod Kłodawą; syn Juliana Umińskiego, malarza (zmarł 1874), i Tekli z Bogdańskich, nauczycielki. W 1871 zamieszkał wraz z rodziną w Częstochowie, a w 1874 w Warszawie. Uczęszczał tu do gimnazjum filologicznego, a następnie do szkoły realnej. Zarobkował już wtedy udzielając korepetycji. Jako swój debiut podawał nowelkę pt. Z Korsyki, opublikowaną ok. 1880 jako tłumaczenie w piśmie „Przyjaciel Dzieci”. Od młodzieńczych lat interesował się wynalazczością; konstruował modele maszyn latających i prowadził doświadczenia w laboratorium fizycznym Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Odbywszy służbę wojskową w baterii saperów gwardii w Petersburgu, studiował na Wydziale Przyrodniczym tamtejszego uniwersytetu. Podczas studiów organizował w Petersburgu biblioteki oświatowe dla Polaków. Po powrocie do Warszawy podejmował różne prace, m.in. prowadził przedstawicielstwo firmy wykonującej studnie artezyjskie, katalogował książki w bibliotece Politechniki Warszawskiej. Zajmował się też działalnością oświatową, wygłaszając odczyty z zakresu nauk przyrodniczych i technicznych (m.in. w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa) oraz publikując liczne broszury. Ożenił się z Anną Natalią Bejn. W 1888 opublikował na łamach „Kuriera Warszawskiego” (nr 28) pierwszy szkic pt. Graniata. Od tegoż roku rozwijał pracę literacką głównie jako autor powieści dla młodzieży (krajoznawczych, podróżniczych, fantastycznonaukowych), a nieco później także jako popularyzator wiedzy i publicysta. Był stałym współpracownikiem pism: „Kurier Warszawski” (1888-1923), „Wędrowiec” (1888-1900; także podpisywał się: w.u., W.U., Wu, Wu.), „Wieczory Rodzinne” (1891-1912; także podpisywał się: U., W.U., W.Um., Wł.U., Wł.U...; tu w 1902 stały dział pt. Pogadanki z dziedziny chemii), „Przyjaciel Dzieci” (1893-1905; także podpisywał się: W.U., Wł.U., Wł.U...), „Prawda” (1894-1910; także podpisywał się: W.U., Wu, Wu.), „Tygodnik Ilustrowany” (1896-99; także podpisywał się: u., U., W.U., wu.; tu cykl pt. Z ruchu naukowego), „Tygodnik Mód i Powieści” (1895-1914; tu liczne artykuły i pogadanki podpisywane także: U.W., Um. Wł., W.U., Wu, Wu. oraz cykl Z nauki czystej i stosowanej), „Kurier Codzienny” (1897-1904; także podpisywał się: W.U., W.Um.; tu stały dział pt. Z pracowni uczonego), „Gazeta Warszawska” (1898-1901 cykl pt. Kronika naukowa). W 1895 założył pierwsze w Polsce kółko lotnicze. W 1904 redagował i wydawał czasopismo „Czytelnia dla Wszystkich”, w którym zamieszczał w 1903-05 liczne artykuły (podpisywane także: u., U., w., W., w.u., W.U., Wł., Wł.U., Wł.U..., wu.) oraz cykle pt. Przegląd polityczny i Spod obcego nieba. W 1905 wchodził w skład redakcji „Gazety Wileńskiej”, następnie „Dziennika Kijowskiego”. W 1906-15 publikował też w „Nowej Gazecie”. Należał do konspiracyjnych kół zajmujących się oświatą dla ludu. Wydawał i redagował tygodnik dla młodzieży „Wieczory Rodzinne” (1909-12), a następnie „Miesiąc Ilustrowany” (1912-14). Przed I wojną światową podróżował do Ameryki Północnej i Południowej. W 1918 pracował w Wydziale Emigracyjnym, w 1921 jako referent prasowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, później w Urzędzie Filmowym. W 1924-29 odbywał podróże do Włoch i Francji, Turcji, Anglii i Brazylii. W 1933 redagował pismo „Lot”. Publikował nadal utwory dla młodzieży; przerabiał też wcześniej wydane książki. Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich). W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Milanówku pod Warszawą. Po zakończeniu II wojny światowej kontynuował pracę literacką. W 1954 zamieszkał ponownie w Warszawie. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952). Zmarł 31 grudnia 1954 w Warszawie.

Twórczość

1. Zwycięzcy oceanu. Powieść dla młodzieży. „Wędrowiec1890 nr 23-52. Wyd. osobne Warszawa: Red. Wędrowca” 1891, 446 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: M. Arct 1900; wyd. 6 przejrzane przez autora Warszawa: Gebethner i Wolff 1941, tamże: wyd. 7 [19]43, wyd. 8 1947. Przedruk zob. poz. (t. 6/7).

Przekłady

czeski

(inf. W. Umiński).

2. Balonem do bieguna. Przygody z podróży powietrznej ponad lodami. [Powieść dla młodzieży]. „Wieczory Rodzinne1892 nr 1-30. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff 1894, 257 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: M. Arct 1905; wyd. 5 Warszawa: Gebethner i Wolff 1930; wyd. nowe przejrzane przez autora pt. Balonem do bieguna południowego ponad lodami Antarktydy Warszawa: Gebethner i Wolff 1947, toż wyd. 1 [!] [tamże 1948]; wyd. 2 powojenne poprawione i uzupełnione Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, wyd. 3 tamże 1955. Przedruk zob. poz. (t. 11).

Przekłady

francuski

[Przeł.] Helle ok. 1910.

rosyjski

Na sarie k polusu. [Przeł.] F.V. Dombrovskij. Petersburg 1897.

3. Podróż bez pieniędzy. [Powieść]. „Wieczory Rodzinne1893 nr 1-36. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff 1894, 261 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: M. Arct 1906, tamże: wyd. 3 1923, wyd. 4 1930 [antydatowane 1929]; wyd. 5 Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, tamże: wyd. 6 1955, wyd. 3 [!] 1956.

4. Wędrowna wyspa. [Powieść dla dzieci]. „Przyjaciel Dzieci1893 nr 36-44. Wyd. osobne Warszawa: Świat 1915, 86 s.

Wyd. łącznie z poz. pt. Wędrowna wyspa; Przygody emigrantów w puszczy brazylijskiej. Warszawa: M. Arct 1895, 210 s.

5. Na drugą planetę. Powieść fantastyczna. Pierwodruk pt. W nieznane światy. Powieść fantastyczna. „Przyjaciel Dzieci1894 nr 27-48. Wyd. osobne pt. W nieznane światy. Petersburg: Księgarnia Polska K. Grendyszyńskiego 1895, 239 s. Wyd. nast.: toż wyd. 2 tamże 1903; pt. Na drugą planetę: Warszawa: L. Fiszer; E. Wende; Lwów: H. Altenberg 1913, 254 s.; Cz. 1-2. Warszawa: „Świat” [ok. 1913] 118 + 119-254 s.; wyd. 5 Warszawa: Gebethner i Wolff 1946; wyd. 1 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, tamże: wyd. 2 [!] 1957, wyd. 3 1968, wyd. 4 1972. Przedruk zob. poz. (t. 2).

Przekłady

hebrajski

El olamot rehokim. [Przeł.] S. Skulski. Tel-Aviv 1958, wyd. 2 pt. El kochaw acher. [Przeł.] S. Skulski. Tel-Aviv 1960.

rosyjski

Nevedomyj mir, Mars i jego ziteli. [Przeł.] F.V. Dombrovskij. Petersburg 1897.

6. Przygody emigrantów w puszczy brazylijskiej. [Powieść dla młodzieży]. Powst. ok. 1895. Wyd. łącznie z Wędrowna wyspa zob. poz. .

7. W kraju ludożerców. Powieść. „Dziennik Chicagowski1895 nr 270-286. Wyd. osobne nowe Warszawa: M. Arct 1914, 52 s. Przedruk zob. poz. .

8. W pustyniach Australii. Opisy i przygody w podróży, dla młodzieży. „Wieczory Rodzinne1895 nr 1-46. Wyd. osobne Warszawa: M. Arct 1896, 269 s. Wyd. 2 Warszawa: M. Ostaszewska [ok. 1930].

Przekłady

hebrajski

Bi-midbarijot Ojstraljah. [Przeł.] S. Skulski. Tel-Aviv 1953, wyd. 2 tamże 1962.

9. W kraju ludożerców oraz opowiadania. Warszawa: M. Arct 1896, 159 s. Przedruk opowiadań zob. poz. .

Zawartość

W kraju ludożerców [powieść, poz. ], – opowiadania: Bumerang; Złośliwy słoń; Mój pierwszy jaguar; Polowanie na łosie; Między gorylami.

Wyd. osobne (z pominięciem powieści) pt. Opowiadania. Wyd. nowe. Warszawa: M. Arct 1914, 60 s.

10. Na falach Atlantyku. Przygody rozbitków pośród oceanu. „Przyjaciel Dzieci1897 nr 1-25. Wyd. osobne Warszawa: Księgarnia Dubowskiego i Gajewskiego 1897, 206 s. Przedruk zob. poz. (t. 10).

11. Od Warszawy do Ojcowa. Przygody w podróży po kraju. Wyd. 2 poprawione Petersburg: K. Grendyszyński 1897, 257 s. Przedruk zob. poz. (t. 9).

12. Z odmętów morskich. Powieść. „Tygodnik Mód i Powieści1897 nr 27-42. Przedruk zob. poz. .

13. Tajemnicza bandera. (Opowiadanie na tle dziejów Indii Zachodnich). [Dla młodzieży]. „Przyjaciel Dzieci1898 nr 22-53.

Wyd. łącznie z poz. pt. Tajemnicza bandera i Flibustierowie. Powieść na tle dziejów Indii Zachodnich. Warszawa: M. Arct 1901, 363 s. Wyd. nast.: pt. Flibustierowie: Warszawa: M. Ostaszewska [1922], 330 s.; pt. Tajemnicza bandera: Warszawa: J. Przeworski 1933, 345 s.; pt. Flibustierowie: Warszawa: Gebethner i Wolff 1951; wyd. 3 Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, tamże: wyd. 4 1954, wyd. 5 1956, wyd. 6 1959, wyd. 7 1967, wyd. 8 1970.

Przekłady

serbsko-chorwacki

Kubanski ustanici. [Przeł.] M. Dragovič. Beograd 1964.

słowacki

Flibustieri. [Przeł:] B. Kuchar, E. Kucharová. Bratislava [1956].

Adaptacje

radiowe

pt. O wolność Kuby: Adaptacja: R. Pisarski. Polskie Radio 1969.

14. Flibustierowie. (Opowiadanie na tle dziejów Indii Zachodnich). „Przyjaciel Dzieci1899 nr 1-26. Wyd. łącznie z Tajemnicza bandera zob. poz. .

15. Na szczytach. Powieść współczesna. Tygodnik Mód i Powieści 1900 nr 34-52. Przedruk zob. poz. .

16. Podróż naokoło świata piechotą. I. W podobłocznych krainach. [Powieść]. Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner i Spółka 1900, 385 s. Wyd. nast. pt. W podobłocznych krainach: wyd. 4 [!] uzupełnione i przejrzane przez autora Warszawa: Gebethner i Wolff 1946; z. 1-3 Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 62 + 78 + 77 s. Przedruk zob. poz. (t. 5).

17. Podróż naokoło Warszawy. [Powieść krajoznawcza]. Przyjaciel Dzieci 1900 nr 1-25. Wyd. osobne Warszawa: J. Fiszer 1901, 165 s.

18. Biały mandaryn. Przygody rodziny polskiej na dalekim Wschodzie. Przyjaciel Dzieci 1901 nr 1-44. Wyd. osobne Warszawa: J. Fiszer 1903, 239 s. Przedruk zob. poz. (t. 13).

19. Wygnańcy. Szkic powieściowy. Kurier Codzienny 1902 nr 251-358. Wyd. osobne Warszawa: Towarzystwo Akcyjne Orgelbranda i Synów 1906, 287 s.

20. Człowiek leśny. Opowiadanie podróżnika po Afryce. Warszawa: Nakład red. Przyjaciela Dzieci 1903, 151 s.

21. Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata. [Cykl powieściowy dla młodzieży]. 1903-905.

[Cz. 1]. Przygody małego Australczyka. Pierwodruk pt. Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata. „Przyjaciel Dzieci1903 nr 1-12. Wyd. osobne Warszawa: Drukarnia Artystyczna K. Kopytowskiego 1910, 49 s. Wyd. nast. Warszawa 1912. Przedruk łącznie z [cz. 2] zob. poz. (t.1).

[Cz. 2]. Pierwodruk pt. W puszczach Kanady. W Ameryce. „Przyjaciel Dzieci1903 nr 13-20, 23-52. Wyd. łącznie z [cz. 1] zob. poz. (t. 1).

[Cz. 3]. W krainie wschodzącego słońca. III. Japonia. „Przyjaciel Dzieci1905 nr 1-36 [druk nieukończony]. Wyd. osobne z podtytułem Powieść z życia dzieci japońskich. Warszawa: Nakład „Wieczorów Rodzinnych1911, 183 s. Przedruk zob. poz. (t. 12).

Przekłady

czeski

V krajine vyhádajušceho slnca. [Przeł]. V. Šlosar. Praga 1933.

słowacki

(inf. W. Umiński).

22. Na szczytach; Z odmętów morskich; Szczęście. [Powieści i opowiadanie]. Warszawa: S. Orgelbrand i Synowie 1904, 280 s.

Zawartość

Zawiera poz. 12, 15 oraz opowiadanie: Szczęście.

23. W czarnej otchłani. Kartka z życia górników. Warszawa: Red. „Przyjaciela Dzieci 1908, 112 s.

24. Krwawy chleb. Przygody polskiego tułacza. Wieczory Rodzinne 1909 nr 5-28, 35-52; 1910 nr 3-11, 13-26, 28, 32, 35-47, 49-53. Wyd. osobne z podtytułem Przygody młodego tułacza. Warszawa: Gebethner i Wolff 1912, 344 s. Wyd. nast.: wyd. z podtytułem Przygody młodego tułacza polskiego w Europie i w Ameryce. Toledo, Ohio: A.A. Paryski 1916; wyd. 4 przejrzane przez autora pt. Znojny chleb. Przygody robotnika polskiego w Ameryce. Warszawa: Gebethner i Wolff 1948; wyd. 2 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, tamże: wyd. 3 [!] cz. 1-2 1955, wyd. 4 1957, wyd. 5 1968. Przedruk pt. Znojny chleb zob. poz. (t. 3/4).

Wyd. z 1916 oraz wyd. 2-4 powojenne bez podtytułu.

Przekłady

angielski

(inf. W. Umiński).

25. Samolotem naokoło świata. Podróż fantastyczna. Warszawa: M. Arct 1911, 430 s. Wyd. nast. pt. Samolotem dookoła świata: Warszawa: K. Trepte 1926; wyd. 1 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1956.

26. Synowie puszczy. Powieść. [Cz. 1-3]. Warszawa: Wieczory Rodzinne 1911 s. 1-96 + 97-192 + 193-246. Wyd. nast.: Warszawa: Druk. L. Bogusławskiego 1912, 246 s.; wyd. 3 Warszawa: Gebethner i Wolff 1938. Przedruk zob. poz. (t. 8).

27. Krzyż i półksiężyc. Powieść dla młodzieży na tle ostatniej wojny bałkańskiej. Warszawa, Lublin, Łódź: Gebethner i Wolff 1913, 275 s. Wyd. nast. Warszawa: Księgarnia K. Treptego 1924.

28. Po kraju. [Opowiadanie dla młodzieży]. [Cz. 1-2]. Warszawa: M. Arct 1913, 142 s. Wyd. nast. cz. 2: „Nasz Świat”, dod. 1913, 56 s.

29. Czarodziejski okręt. Powieść dla młodzieży. Warszawa, Lublin, Łódź: Gebethner i Wolff 1916, 267 s. Wyd. nast.: wyd. nowe z podtytułem Powieść fantastyczna. Warszawa: Gebethner i Wolff [1925]; Warszawa: Księgarnia J. Przeworski 1933.

30. Krwawa dola. Powieść z niedalekiej przeszłości. Warszawa: Księgarnia Ludowa 1918, 130 s.

31. Przygody wojenne. Powieść dla dzieci. Warszawa, Lublin: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner [1919], 142 s.

32. W głębinach oceanu. Powieść fantastyczna dla młodzieży. Warszawa, Lublin, Łódź, Poznań: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner [1920], 355 s. Wyd. nast.: [Palestyna:] Sekcja Wydawnicza Armii Polskiej na Wschodzie 1944. Przedruk zob. poz. (t. 14/15).

33. Wybór powieści dla młodzieży. Wyd. jubileuszowe z portretem autora. T. 1-14/15. Warszawa: Gebethner i Wolff 1921-1930.

Od t. 11 bez inf.: Wyd. jubileuszowe.

T. 1. W puszczach Kanady; Przygody młodego Australczyka. [1921] 202 s. Wyd. 2 1927. Zob. poz. [Cz. 1-2].

T. 2. Na drugą planetę. Wyd. 3 1921, 184 s. Wyd. 4 przejrzane i uzupełnione przez autora 1930. Zob. poz. .

T. 3/4. Znojny chleb. Wyd. 3 1921, 388 s. Wyd. 3 [właśc. 4] [1928]. Zob. poz. .

T. 5. W podobłocznych krainach. Wyd. 4 uzupełnione i przejrzane przez autora [1923], 408 s. Wyd. 3 [!] [1930]. Zob. poz. .

T. 6/7. Zwycięzcy oceanu. Wyd. 2 [!] [1922], 404 s. Wyd. 4 [!] przejrzane przez autora 1925, 399 s. Zob. poz. .

T. 8. Synowie puszczy. Wyd. 2 1922, 193 s. Wyd. nast. [1927]. Zob. poz. .

T. 9. Od Warszawy do Ojcowa. Wyd. 3 [1923], 306 s. Wyd. 4 przejrzane przez autora 1925. Zob. poz. .

T. 10. Na falach Atlantyku. Wyd. 2 [1923], 180 s. Wyd. nast. [1927]. Zob. poz. .

T. 11. Balonem do bieguna. Wyd. 2 1925, 252 s. Wyd. 3 z podtytułem Przygody w podróży powietrznej ponad lodami, przejrzane przez autora 1930. Zob. poz. .

T. 12. W krainie wschodzącego słońca. Wyd. 2 1925, 177 s. Zob. poz. [cz. 3].

T. 13. Biały mandaryn. Wyd. 2 1925, 231 s. Zob. poz. .

T. 14/15. W głębinach oceanu. Wyd. 2 [1925], 345 s. Zob. poz. .

34. Przygody łodzi podwodnej i inne opowiadania. Warszawa: Księgarnia K. Treptego 1925, 211 s.

Zawartość

Zawiera opowiadania z poz. , – oraz: Przygody łodzi podwodnej.

35. Pod flagą polską. Samochodem naokoło świata. Podróż skauta Jerzego Jelińskiego. [Kronika podróży]. Warszawa: Wydawnictwo i nakład Księg[arni] T. Ulasińskiego 1929, 416 s. Wyd. nast.: Bari: 476 Sekcja Wydawn[icza] 1946, powielone.

Oparta na ustnej relacji J. Jelińskiego.

36. Zaziemskie światy. Pierwszy lot międzyplanetarny. [Powieść]. Powst. przed 1945. Wyd. Warszawa: Gebethner i Wolff 1948 [właśc. 1956], 360 s.

Inny tytuł: Wyprawa na Wenus.
Książka wycofana przez cenzurę w 1948, drukowana w 1956 i opatrzona wsteczną datą wydania (inf.: K. Kuliczkowska: Władysław Umiński. W: Dwieście lat literatury polskiej. Cz. 2 z. 1 s. 177. Maszynopis w Bibliotece Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk 1958).
Utwór pisany w czasie okupacji niemieckiej na zamówienie konspiracyjnego wydawnictwa Wisła (inf.: P. Mitzner: „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1998 z. 125 s. 44).

Nadto ok. 40 broszur popularnonaukowych o tematyce technicznej i przyrodniczej wyd. w latach 1894-1946.

Przekłady i przeróbki

F.J. Pajeken: Młody jeniec indyjski. Powieść dla młodzieży, osnuta na tle życia myśliwskiego. Wolny przekł. W. Umińskiego. Warszawa: M. Arct 1894, 172 s. Wyd. nast. tamże: wyd. nowe 1914, wyd. 2 1924, wyd. 3 1925, wyd. 4 1927, wyd. 4 [!] 1938 [właśc. 1937], wyd. 6 pt. Młody jeniec indiański. Wrocław: M. Arct, F. Pieczątkowski 1948.
E. Bartus: Pole diamentowe. Opowieść dla młodzieży podług oryginału niemieckiego napisał: W. Umiński. Warszawa: M. Arct 1897, 139 s.
F. Nansen: Wśród lodów i nocy. Prawdziwe przygody w podróży do bieguna północnego. Przeł. W. Umiński. „Przyjaciel Dzieci” 1897 nr 27-52. Wyd. osobne: Streścił dla młodzieży [i wstępem opatrzył] W. Umiński. Warszawa: M. Arct 1900, 243 s.
A. Wildenstein: Bohater spod Spionskopu. Powieść osnuta na tle ostatniej wojny Burów z Anglikami. Warszawa: M. Arct [1900], 200 s. Wyd. 3 [!] Warszawa: Gebethner i Wolff [po 1937].
G. Ferry: Wędrowiec leśny. Powieść dla młodzieży. Oprac. W. Umiński. Warszawa: M. Arct 1902, 307 s. Wyd. nast.: T. 1-3. Warszawa: Towarzystwo Akcyjno-Wydawnicze „Świat” 1914, 104 + 105-208 + 209-305 s.; Warszawa: M. Ostaszewska 1914; Warszawa; Lublin, Łódź: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner [1914].
F. Luckner: Diabeł morski. [Wspomnienia z lat 1914-1918]. Przeł. [i przedmową opatrzył] W. Umiński. Warszawa: Rój 1931 [antydatowane 1930], 207 s.

Prace redakcyjne

1. W.L. Anczyc: Księga sławniejszych odkryć geograficznych, przeznaczona dla dorastającej młodzieży podług najnowszych źródeł zebrana. Wyd. 4 przejrzane i uzupełnione: W. Umiński. Warszawa: Gebethner i Wolff 1897, 433 s. Wyd. nast. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1993.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1951.

Wywiady

Rozmowy z polskimi marynistami. Czarodziejski okręt, czyli o twórczości Władysława Umińskiego. Rozm. S. Telega. Odra 1949 nr 20.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1964.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (K. Kuliczkowska).

Ogólne

Artykuły

T. Jeske-Choiński: P. Władysław Umiński. Jego powieści fantastyczne. „Gazeta Lwowska1895 nr 2.
• S.P.: Polski Verne. „Niwa1895 nr 2.
J M. Rytard: Senior pisarzy polskich – Władyław Umiński. Robotnik 1946 nr 283.
Z. Hierowski: Polski Verne. Świat i Życie 1952 nr 27.
W. Pieńkowska: 65 lat pracy literackiej. Dziś i Jutro 1952 nr 8.
Z. Zapert: Pisarz naszej młodości. Świat 1952 nr 23.
K. Kuliczkowska: O twórczości Władysława Umińskiego. Twórczość 1953 nr 8.
L. Ramus: O Władysławie Umińskim. Poradnik Bibliotekarza 1955 nr 3.
K. Kuliczkowska: Władysław Umiński. W: Dwieście lat literatury polskiej. Cz. 2, z. 1. Maszynopis w Bibliotece Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk 1958.
S. Milewski: Balonem do literatury. Świat 1965 nr 44.
K. Kuliczkowska: Polski Verne – pisarz trzech pokoleń. W tejże: W szklanej kuli. Warszawa 1969.
K. Kuliczkowska: Władysław Umiński. W: Obraz literatury polskiej. Seria 5 t. 3. Kraków 1973.
K. Kuliczkowska: Władysław Umiński (1865-1953). W tejże: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1864-1918. Warszawa 1975.
A. Smuszkiewicz: Polski Verne. Nurt 1977 nr 12.
A. Smuszkiewicz: Fantastyka w służbie dydaktyki. W tegoż: Zaczarowana gra. Poznań 1982 [m.in. o W. Umińskim].

Zwycięzcy oceanu

• W. Gomulicki. „Kurier Codzienny” 1891 nr 345.

Balonem do bieguna

• W. Gomulicki. „Kurier Codzienny” 1893 nr 347.

Na drugą planetę

S. Zieliński: Bariera wyobraźni. W tegoż: Wycieczki balonem. Nr 4. Warszawa 1971.
M. Wróblewski: Na drugą planetę” Władysława Umińskiego, czyli o radości uprawiania nauki. W: Polska literatura fantastyczna. Toruń 2005.

Na falach Atlantyku

• L. Rutkowski. „Ateneum” 1898.
M. Dynowska. „Przegląd Pedagogiczny” 1898.

Od Warszawy do Ojcowa

W. Gomulicki: Książka i dziennik, mozaika literacka. „Kraj”, Petersburg 1896 nr 50.
A. Gruszecka. „Przegląd Warszawski1924 nr 39.

Podróż naokoło świata piechotą

A. Zaremba. „Przegląd Pedagogiczny1899.
A. Gruszecka. „Przegląd Warszawski1923 nr 21 [dot. wyd. pt. W podobłocznych krainach].
K. Jeżewska. „Warszawa1947 nr 3 [dot. wyd. pt. W podobłocznych krainach].

Wygnańcy

T. Jeske-Choiński: Światy i chwasty. Bluszcz 1906 nr 12.

Krwawy chleb

S. Zieliński: Uroki dawnych ambicji. Kultura 1968 nr 15.
B. Olszańska: Dwa tytuły „Złotego liścia. Nowe Książki 1969 nr 2.

Czarodziejski okręt

• Zob. Wywiady.

Przygody wojenne

A. Szycówna. „Przegląd Pedagogiczny1918.