BIO
Urodzony 10 listopada 1865 w Przedeczu pod Kłodawą; syn Juliana Umińskiego, malarza (zmarł 1874), i Tekli z Bogdańskich, nauczycielki. W 1871 zamieszkał wraz z rodziną w Częstochowie, a w 1874 w Warszawie. Uczęszczał tu do gimnazjum filologicznego, a następnie do szkoły realnej. Zarobkował już wtedy udzielając korepetycji. Jako swój debiut podawał nowelkę pt. Z Korsyki, opublikowaną ok. 1880 jako tłumaczenie w piśmie „Przyjaciel Dzieci”. Od młodzieńczych lat interesował się wynalazczością; konstruował modele maszyn latających i prowadził doświadczenia w laboratorium fizycznym Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Odbywszy służbę wojskową w baterii saperów gwardii w Petersburgu, studiował na Wydziale Przyrodniczym tamtejszego uniwersytetu. Podczas studiów organizował w Petersburgu biblioteki oświatowe dla Polaków. Po powrocie do Warszawy podejmował różne prace, m.in. prowadził przedstawicielstwo firmy wykonującej studnie artezyjskie, katalogował książki w bibliotece Politechniki Warszawskiej. Zajmował się też działalnością oświatową, wygłaszając odczyty z zakresu nauk przyrodniczych i technicznych (m.in. w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa) oraz publikując liczne broszury. Ożenił się z Anną Natalią Bejn. W 1888 opublikował na łamach „Kuriera Warszawskiego” (nr 28) pierwszy szkic pt. Graniata. Od tegoż roku rozwijał pracę literacką głównie jako autor powieści dla młodzieży (krajoznawczych, podróżniczych, fantastycznonaukowych), a nieco później także jako popularyzator wiedzy i publicysta. Był stałym współpracownikiem pism: „Kurier Warszawski” (1888-1923), „Wędrowiec” (1888-1900; także podpisywał się: w.u., W.U., Wu, Wu.), „Wieczory Rodzinne” (1891-1912; także podpisywał się: U., W.U., W.Um., Wł.U., Wł.U...; tu w 1902 stały dział pt. Pogadanki z dziedziny chemii), „Przyjaciel Dzieci” (1893-1905; także podpisywał się: W.U., Wł.U., Wł.U...), „Prawda” (1894-1910; także podpisywał się: W.U., Wu, Wu.), „Tygodnik Ilustrowany” (1896-99; także podpisywał się: u., U., W.U., wu.; tu cykl pt. Z ruchu naukowego), „Tygodnik Mód i Powieści” (1895-1914; tu liczne artykuły i pogadanki podpisywane także: U.W., Um. Wł., W.U., Wu, Wu. oraz cykl Z nauki czystej i stosowanej), „Kurier Codzienny” (1897-1904; także podpisywał się: W.U., W.Um.; tu stały dział pt. Z pracowni uczonego), „Gazeta Warszawska” (1898-1901 cykl pt. Kronika naukowa). W 1895 założył pierwsze w Polsce kółko lotnicze. W 1904 redagował i wydawał czasopismo „Czytelnia dla Wszystkich”, w którym zamieszczał w 1903-05 liczne artykuły (podpisywane także: u., U., w., W., w.u., W.U., Wł., Wł.U., Wł.U..., wu.) oraz cykle pt. Przegląd polityczny i Spod obcego nieba. W 1905 wchodził w skład redakcji „Gazety Wileńskiej”, następnie „Dziennika Kijowskiego”. W 1906-15 publikował też w „Nowej Gazecie”. Należał do konspiracyjnych kół zajmujących się oświatą dla ludu. Wydawał i redagował tygodnik dla młodzieży „Wieczory Rodzinne” (1909-12), a następnie „Miesiąc Ilustrowany” (1912-14). Przed I wojną światową podróżował do Ameryki Północnej i Południowej. W 1918 pracował w Wydziale Emigracyjnym, w 1921 jako referent prasowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, później w Urzędzie Filmowym. W 1924-29 odbywał podróże do Włoch i Francji, Turcji, Anglii i Brazylii. W 1933 redagował pismo „Lot”. Publikował nadal utwory dla młodzieży; przerabiał też wcześniej wydane książki. Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich). W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Milanówku pod Warszawą. Po zakończeniu II wojny światowej kontynuował pracę literacką. W 1954 zamieszkał ponownie w Warszawie. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952). Zmarł 31 grudnia 1954 w Warszawie.
Twórczość
1. Zwycięzcy oceanu. Powieść dla młodzieży. „Wędrowiec” 1890 nr 23-52. Wyd. osobne Warszawa: Red. „Wędrowca” 1891, 446 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: M. Arct 1900; wyd. 6 przejrzane przez autora Warszawa: Gebethner i Wolff 1941, tamże: wyd. 7 [19]43, wyd. 8 1947. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 6/7).
Przekłady
czeski
2. Balonem do bieguna. Przygody z podróży powietrznej ponad lodami. [Powieść dla młodzieży]. „Wieczory Rodzinne” 1892 nr 1-30. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff 1894, 257 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: M. Arct 1905; wyd. 5 Warszawa: Gebethner i Wolff 1930; wyd. nowe przejrzane przez autora pt. Balonem do bieguna południowego ponad lodami Antarktydy Warszawa: Gebethner i Wolff 1947, toż wyd. 1 [!] [tamże 1948]; wyd. 2 powojenne poprawione i uzupełnione Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, wyd. 3 tamże 1955. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 11).
Przekłady
francuski
rosyjski
3. Podróż bez pieniędzy. [Powieść]. „Wieczory Rodzinne” 1893 nr 1-36. Wyd. osobne Warszawa: Gebethner i Wolff 1894, 261 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: M. Arct 1906, tamże: wyd. 3 1923, wyd. 4 1930 [antydatowane 1929]; wyd. 5 Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, tamże: wyd. 6 1955, wyd. 3 [!] 1956.
4. Wędrowna wyspa. [Powieść dla dzieci]. „Przyjaciel Dzieci” 1893 nr 36-44. Wyd. osobne Warszawa: Świat 1915, 86 s.
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Wędrowna wyspa; Przygody emigrantów w puszczy brazylijskiej. Warszawa: M. Arct 1895, 210 s.
5. Na drugą planetę. Powieść fantastyczna. Pierwodruk pt. W nieznane światy. Powieść fantastyczna. „Przyjaciel Dzieci” 1894 nr 27-48. Wyd. osobne pt. W nieznane światy. Petersburg: Księgarnia Polska K. Grendyszyńskiego 1895, 239 s. Wyd. nast.: toż wyd. 2 tamże 1903; pt. Na drugą planetę: Warszawa: L. Fiszer; E. Wende; Lwów: H. Altenberg 1913, 254 s.; Cz. 1-2. Warszawa: „Świat” [ok. 1913] 118 + 119-254 s.; wyd. 5 Warszawa: Gebethner i Wolff 1946; wyd. 1 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1956, tamże: wyd. 2 [!] 1957, wyd. 3 1968, wyd. 4 1972. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2).
Przekłady
hebrajski
rosyjski
6. Przygody emigrantów w puszczy brazylijskiej. [Powieść dla młodzieży]. Powst. ok. 1895. Wyd. łącznie z Wędrowna wyspa zob. poz. ↑.
7. W kraju ludożerców. Powieść. „Dziennik Chicagowski” 1895 nr 270-286. Wyd. osobne nowe Warszawa: M. Arct 1914, 52 s. Przedruk zob. poz. ↑.
8. W pustyniach Australii. Opisy i przygody w podróży, dla młodzieży. „Wieczory Rodzinne” 1895 nr 1-46. Wyd. osobne Warszawa: M. Arct 1896, 269 s. Wyd. 2 Warszawa: M. Ostaszewska [ok. 1930].
Przekłady
hebrajski
9. W kraju ludożerców oraz opowiadania. Warszawa: M. Arct 1896, 159 s. Przedruk opowiadań zob. poz. ↑.
Zawartość
Wyd. osobne (z pominięciem powieści) pt. Opowiadania. Wyd. nowe. Warszawa: M. Arct 1914, 60 s.
10. Na falach Atlantyku. Przygody rozbitków pośród oceanu. „Przyjaciel Dzieci” 1897 nr 1-25. Wyd. osobne Warszawa: Księgarnia Dubowskiego i Gajewskiego 1897, 206 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 10).
11. Od Warszawy do Ojcowa. Przygody w podróży po kraju. Wyd. 2 poprawione Petersburg: K. Grendyszyński 1897, 257 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 9).
12. Z odmętów morskich. Powieść. „Tygodnik Mód i Powieści” 1897 nr 27-42. Przedruk zob. poz. ↑.
13. Tajemnicza bandera. (Opowiadanie na tle dziejów Indii Zachodnich). [Dla młodzieży]. „Przyjaciel Dzieci” 1898 nr 22-53.
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Tajemnicza bandera i Flibustierowie. Powieść na tle dziejów Indii Zachodnich. Warszawa: M. Arct 1901, 363 s. Wyd. nast.: pt. Flibustierowie: Warszawa: M. Ostaszewska [1922], 330 s.; pt. Tajemnicza bandera: Warszawa: J. Przeworski 1933, 345 s.; pt. Flibustierowie: Warszawa: Gebethner i Wolff 1951; wyd. 3 Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, tamże: wyd. 4 1954, wyd. 5 1956, wyd. 6 1959, wyd. 7 1967, wyd. 8 1970.
Przekłady
serbsko-chorwacki
słowacki
Adaptacje
radiowe
14. Flibustierowie. (Opowiadanie na tle dziejów Indii Zachodnich). „Przyjaciel Dzieci” 1899 nr 1-26. Wyd. łącznie z Tajemnicza bandera zob. poz. ↑.
15. Na szczytach. Powieść współczesna. „Tygodnik Mód i Powieści” 1900 nr 34-52. Przedruk zob. poz. ↑.
16. Podróż naokoło świata piechotą. I. W podobłocznych krainach. [Powieść]. Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner i Spółka 1900, 385 s. Wyd. nast. pt. W podobłocznych krainach: wyd. 4 [!] uzupełnione i przejrzane przez autora Warszawa: Gebethner i Wolff 1946; z. 1-3 Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza 1987, 62 + 78 + 77 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 5).
17. Podróż naokoło Warszawy. [Powieść krajoznawcza]. „Przyjaciel Dzieci” 1900 nr 1-25. Wyd. osobne Warszawa: J. Fiszer 1901, 165 s.
18. Biały mandaryn. Przygody rodziny polskiej na dalekim Wschodzie. „Przyjaciel Dzieci” 1901 nr 1-44. Wyd. osobne Warszawa: J. Fiszer 1903, 239 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 13).
19. Wygnańcy. Szkic powieściowy. „Kurier Codzienny” 1902 nr 251-358. Wyd. osobne Warszawa: Towarzystwo Akcyjne Orgelbranda i Synów 1906, 287 s.
20. Człowiek leśny. Opowiadanie podróżnika po Afryce. Warszawa: Nakład red. „Przyjaciela Dzieci” 1903, 151 s.
21. Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata. [Cykl powieściowy dla młodzieży]. 1903-905.
[Cz. 1]. Przygody małego Australczyka. Pierwodruk pt. Historia biednego chłopca w pięciu częściach świata. „Przyjaciel Dzieci” 1903 nr 1-12. Wyd. osobne Warszawa: Drukarnia Artystyczna K. Kopytowskiego 1910, 49 s. Wyd. nast. Warszawa 1912. Przedruk łącznie z [cz. 2] zob. poz. ↑ (t.1).
[Cz. 2]. Pierwodruk pt. W puszczach Kanady. W Ameryce. „Przyjaciel Dzieci” 1903 nr 13-20, 23-52. Wyd. łącznie z [cz. 1] zob. poz. ↑ (t. 1).
[Cz. 3]. W krainie wschodzącego słońca. III. Japonia. „Przyjaciel Dzieci” 1905 nr 1-36 [druk nieukończony]. Wyd. osobne z podtytułem Powieść z życia dzieci japońskich. Warszawa: Nakład „Wieczorów Rodzinnych” 1911, 183 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 12).
Przekłady
czeski
słowacki
22. Na szczytach; Z odmętów morskich; Szczęście. [Powieści i opowiadanie]. Warszawa: S. Orgelbrand i Synowie 1904, 280 s.
Zawartość
23. W czarnej otchłani. Kartka z życia górników. Warszawa: Red. „Przyjaciela Dzieci” 1908, 112 s.
24. Krwawy chleb. Przygody polskiego tułacza. „Wieczory Rodzinne” 1909 nr 5-28, 35-52; 1910 nr 3-11, 13-26, 28, 32, 35-47, 49-53. Wyd. osobne z podtytułem Przygody młodego tułacza. Warszawa: Gebethner i Wolff 1912, 344 s. Wyd. nast.: wyd. z podtytułem Przygody młodego tułacza polskiego w Europie i w Ameryce. Toledo, Ohio: A.A. Paryski 1916; wyd. 4 przejrzane przez autora pt. Znojny chleb. Przygody robotnika polskiego w Ameryce. Warszawa: Gebethner i Wolff 1948; wyd. 2 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, tamże: wyd. 3 [!] cz. 1-2 1955, wyd. 4 1957, wyd. 5 1968. Przedruk pt. Znojny chleb zob. poz. ↑ (t. 3/4).
Przekłady
angielski
25. Samolotem naokoło świata. Podróż fantastyczna. Warszawa: M. Arct 1911, 430 s. Wyd. nast. pt. Samolotem dookoła świata: Warszawa: K. Trepte 1926; wyd. 1 [!] Warszawa: Nasza Księgarnia 1956.
26. Synowie puszczy. Powieść. [Cz. 1-3]. Warszawa: „Wieczory Rodzinne” 1911 s. 1-96 + 97-192 + 193-246. Wyd. nast.: Warszawa: Druk. L. Bogusławskiego 1912, 246 s.; wyd. 3 Warszawa: Gebethner i Wolff 1938. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 8).
27. Krzyż i półksiężyc. Powieść dla młodzieży na tle ostatniej wojny bałkańskiej. Warszawa, Lublin, Łódź: Gebethner i Wolff 1913, 275 s. Wyd. nast. Warszawa: Księgarnia K. Treptego 1924.
28. Po kraju. [Opowiadanie dla młodzieży]. [Cz. 1-2]. Warszawa: M. Arct 1913, 142 s. Wyd. nast. cz. 2: „Nasz Świat”, dod. 1913, 56 s.
29. Czarodziejski okręt. Powieść dla młodzieży. Warszawa, Lublin, Łódź: Gebethner i Wolff 1916, 267 s. Wyd. nast.: wyd. nowe z podtytułem Powieść fantastyczna. Warszawa: Gebethner i Wolff [1925]; Warszawa: Księgarnia J. Przeworski 1933.
30. Krwawa dola. Powieść z niedalekiej przeszłości. Warszawa: Księgarnia Ludowa 1918, 130 s.
31. Przygody wojenne. Powieść dla dzieci. Warszawa, Lublin: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner [1919], 142 s.
32. W głębinach oceanu. Powieść fantastyczna dla młodzieży. Warszawa, Lublin, Łódź, Poznań: Gebethner i Wolff; Kraków: G. Gebethner [1920], 355 s. Wyd. nast.: [Palestyna:] Sekcja Wydawnicza Armii Polskiej na Wschodzie 1944. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 14/15).
33. Wybór powieści dla młodzieży. Wyd. jubileuszowe z portretem autora. T. 1-14/15. Warszawa: Gebethner i Wolff 1921-1930.
T. 1. W puszczach Kanady; Przygody młodego Australczyka. [1921] 202 s. Wyd. 2 1927. Zob. poz. ↑ [Cz. 1-2].
T. 2. Na drugą planetę. Wyd. 3 1921, 184 s. Wyd. 4 przejrzane i uzupełnione przez autora 1930. Zob. poz. ↑.
T. 3/4. Znojny chleb. Wyd. 3 1921, 388 s. Wyd. 3 [właśc. 4] [1928]. Zob. poz. ↑.
T. 5. W podobłocznych krainach. Wyd. 4 uzupełnione i przejrzane przez autora [1923], 408 s. Wyd. 3 [!] [1930]. Zob. poz. ↑.
T. 6/7. Zwycięzcy oceanu. Wyd. 2 [!] [1922], 404 s. Wyd. 4 [!] przejrzane przez autora 1925, 399 s. Zob. poz. ↑.
T. 8. Synowie puszczy. Wyd. 2 1922, 193 s. Wyd. nast. [1927]. Zob. poz. ↑.
T. 9. Od Warszawy do Ojcowa. Wyd. 3 [1923], 306 s. Wyd. 4 przejrzane przez autora 1925. Zob. poz. ↑.
T. 10. Na falach Atlantyku. Wyd. 2 [1923], 180 s. Wyd. nast. [1927]. Zob. poz. ↑.
T. 11. Balonem do bieguna. Wyd. 2 1925, 252 s. Wyd. 3 z podtytułem Przygody w podróży powietrznej ponad lodami, przejrzane przez autora 1930. Zob. poz. ↑.
T. 12. W krainie wschodzącego słońca. Wyd. 2 1925, 177 s. Zob. poz. ↑ [cz. 3].
T. 13. Biały mandaryn. Wyd. 2 1925, 231 s. Zob. poz. ↑.
T. 14/15. W głębinach oceanu. Wyd. 2 [1925], 345 s. Zob. poz. ↑.
34. Przygody łodzi podwodnej i inne opowiadania. Warszawa: Księgarnia K. Treptego 1925, 211 s.
Zawartość
35. Pod flagą polską. Samochodem naokoło świata. Podróż skauta Jerzego Jelińskiego. [Kronika podróży]. Warszawa: Wydawnictwo i nakład Księg[arni] T. Ulasińskiego 1929, 416 s. Wyd. nast.: Bari: 476 Sekcja Wydawn[icza] 1946, powielone.
36. Zaziemskie światy. Pierwszy lot międzyplanetarny. [Powieść]. Powst. przed 1945. Wyd. Warszawa: Gebethner i Wolff 1948 [właśc. 1956], 360 s.
Nadto ok. 40 broszur popularnonaukowych o tematyce technicznej i przyrodniczej wyd. w latach 1894-1946.
Przekłady i przeróbki
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1951.
