BIO

Urodzony 12 kwietnia 1931 w Nancy (Francja) w rodzinie robotniczej; syn Franciszka Ulmana i Józefy z Gibusów. W 1935 przyjechał wraz z rodzicami do Polski i zamieszkał w Warszawie. Tam też przebywał w czasie okupacji niemieckiej. Po zakończeniu wojny przeprowadził się w 1945 do Kluczborka, gdzie uczęszczał do Gimnazjum i Liceum Koedukacyjnego, a potem mieszkał i uczył się kolejno w Zielonej Górze w Liceum Ogólnokształcącym (od 1948) i w Szczecinie (od 1949) w Państwowym Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących. W 1951 zdał maturę i podjął studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytecie Poznańskim. Był członkiem Związku Młodzieży Polskiej. W 1955 uzyskał dyplom magisterski i zamieszkał w Koszalinie, gdzie rozpoczął pracę jako nauczyciel języka polskiego w liceach. Debiutował w 1957 utworem pt. Wszystkie młodości, ogłoszonym w czasopiśmie „Od Nowa” (nr 8). Od tegoż roku należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1953 ożenił się z Barbarą Waligórą, polonistką (rozwód w 1967). Równolegle z pracą w szkolnictwie średnim wykładał w Studium Nauczycielskim w Kołobrzegu (1964-67) i w Wyższej Szkole Nauczycielskiej w Słupsku (1969-72). W 1967 ożenił się z Ireną Gołąb (primo voto Łojkowską), urzędniczką (rozwód w 1980). W 1973-79 pracował w Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Koszalinie. Od 1976 zaczął ponownie ogłaszać utwory literackie; nawiązał wtedy współpracę z redakcją „Szpilek” (do 1988, z przerwą w 1982-84), a następnie z „Głosem Pomorza” (do 1989, z przerwami). W 1979 zrezygnował z działalności pedagogicznej i zajął się wyłącznie dziennikarstwem. W 1980 przeprowadził się do Słupska. Był członkiem redakcji wydawanego w tym mieście tygodnika „Zbliżenia” (1979-82; teksty także pod pseudonimami: Lotana; (put); PUT); ogłaszał też recenzje literackie w „Nowych Książkach” (1980-88) oraz felietony w „Tygodniku Słupskim” (1980-82). Za osiągnięcia publicystyczne otrzymał w 1981 nagrodę dziennikarską Prezesa Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”. Równocześnie rozwijał twórczość literacką z zakresu prozy; był też autorem utworów dramatycznych i słuchowisk radiowych. W 1982 został członkiem redakcji koszalińskiego miesięcznika społeczno-kulturalnego „Pobrzeże”, na którego łamach publikował liczne utwory (do 1989; tu m.in. cykle felietonów: w 1985 pt. Detektyw Luśka, w 1986 pt. W stronę Czarnej Dziury, w 1987 pt. Zapiski wariata, w 1988 pt. Portrety geniuszów skromnych; podpisany też pseudonimami: Lotana, (put), PUT). W 1985 został przyjęty do Związku Literatów Polskich (ZLP). W tymże roku za działalność społeczno-kulturalną otrzymał nagrodę Wojewody Koszalińskiego, a w 1987 medal honorowy „Mecenasom i Twórcom Kultury”. Był członkiem zarządu Oddziału Koszalińskiego ZLP (1986-89). Współpracował m.in. z dwutygodnikiem „Sycyna” (1995-99; m.in. cykl felietonów pt. Cnocie i wstydowi cenę ustawili...) oraz z „Tygodnikiem Słupskim” (m.in. w 1997 cykl felietonów pt. Związek Wolnych Świrów, podpisany Rzecznik ZWŚ Anatol Ulman). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1987). Zmarł 14 kwietnia 2013 w Gdańsku.

Twórczość

1. Cigi de Montbazon. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1979, 230 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1983; wyd. 3 Koszalin: Millenium 2001.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: M. Kuraś. Polskie Radio 1980.

2. Godziny błaznów w składnicy złomu. Komedia współczesna. Prapremiera: Warszawa, Teatr Kwadrat 1980. Druk fragmentów aktu 3 „Zbliżenia” 1980 nr 11 s. 8-9.

Nagrody

III nagroda w konkursie Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Komitetu Organizacyjnego Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu na polską sztukę współczesną w 1978 w porozumieniu z Związkiem Literatów Polskich, Stowarzyszeniem Polskich Artystów Teatru i Filmu, Stowarzyszeniem Autorów „ZAiKS” i redakcją „Dialogu”.

3. Obsesyjne opowiadania bez motywacji. [Opowiadania]. Warszawa: Iskry 1981, 239 s.

Zawartość

Gwóźdź; Piorun Borecznikowskiego; Prelekcja; Romantyzm i wsiąkanie; Czerwone rękawiczki; Bardzo długa kobieta; Opis obłoków w dniu 20 listopada 1976; Moment, w którym zwariowała księżna Łucja d'Assouvir; Piękne ptaki; Eudajmonia; Złośliwy portret donii Ayi Deliria; Kwadratura czasu; Figurki z Edo; Żart szejcha Ibn al-Mudżtahida; Aqua tofana; To, co zobaczył w wodzie.

4. Szef i takie różne sprawy. [Humoreski]. Warszawa: Iskry 1982, 199 s.

5. Potworne poglądy cynicznych krasnoludków. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1985, 188 s.

6. Polujący z brzytwą. [Opowiadanie]. Warszawa: Iskry 1988, 52 s.

Nagrody

III nagroda w konkursie wydawnictwa Iskry na opowiadanie sensacyjno-kryminalne.

7. Doktor inżynier zbrodni. [Opowiadanie]. Warszawa: Horyzonty 1990, 95 s.

8. Ojciec nasz Faust Mefistofelowicz. [Powieść]. Kołobrzeg: Skua 1991, 403 s.

9. Banda Kuby Baszka. Akonityna. [Powieść]. Toruń: Mado 1992, 115 s.

10. Koty z gdańskiej gildii. [Sztuka dla dzieci]. Powst. ok. 1997.

Nagrody

I nagroda w konkursie Teatru Miniatura w Gdańsku w 1997.

11. Zabawne zbrodnie. [Opowiadania]. Koszalin: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1998, 89 s.

Zawartość

Śmierć łaciny; Dzieci. (Baśń o funkcji literatury); Wino o zmierzchu; Wybrane kwestie z teologii XX wieku; Lato w Klondike; Tapu.

12. Pan Tatol, czyli Nieostatni zajazd na dziczy. Historia burżuazyjna z końca. [Powieść]. Słupsk: Anatol Ulman [2000], 218 s.

13. Transakcja z amnezją. Komedia wirtualna. [W 12 scenach]. Dialog 2000 nr 1 s. 5-26.

Nagrody

I nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Komediopisarskim TaliA’99.

Prace redakcyjne

1. Funkcje biblioteki szkolnej w zreformowanym systemie oświaty. Pod red. A. Ulmana. Koszalin: Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych 1977, 56 s.
2. Kultura językowa uczniów oraz inne zagadnienia z zakresu poprawności językowej. Materiały z sesji. [Redakcja naukowa: M. Gruchmanowa, A. Szczepanek, A. Ulman]. Koszalin: Wydawnictwo IKNiBO [Instytutu Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych] 1978, 331 s.
Sesja zorganizowana przez Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Koszalinie przy współudziale Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku oraz Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Adama Mickiewicza.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1988.

Wywiady

Kreacjonizm a życie biurowe. Rozm. C. Kuriata. Profile Kultury 1983 t. 12.
Anatola Ulmana przypadki. Rozm. J.R. Lissowski. Tygodnik Słupski 1997 nr 2.

Słowniki i bibliografie

A. Świetlicka: Anatol Ulman – biobibliografia. Słupsk: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. M. Dąbrowskiej; Stowarzyszenie Pisarzy Polskich 1997, 32 s.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (M. Jentys).

Ogólne

Artykuły

J. Sieradzki: Monolog pracownika widowni na etacie. Twórczość 1987 nr 3 [recenzja opowiadania: Człowiek teatru. „Literatura” 1986 nr 7/8 s. 34-35].

Cigi de Montbazon

H. Bereza: Fantastyka wewnętrzna. Twórczość 1979 nr 1, przedruk pt. Fantastyka w tegoż: Bieg rzeczy. Warszawa 1982 [dot. także: Obsesyjne opowiadania bez motywacji].
J. Termer: W stronę groteski. Nowe Książki 1979 nr 18.
L. Bugajski: Za każdym Meksykiem otwiera się nowy Meksyk. Twórczość 1980 nr 5, przedruk w tegoż: Pozy prozy. Warszawa 1986.
Z. Pakuła: Ogród o zmierzchu, czyli dziwny świat Ulmana. Zbliżenia 1980 nr 11.
K. Rutkowski: Anatol Ulman – atrofia fabuły. Regiony 1980 nr 3, przedruk zmienione pt. Sprawa powieści plebejskiej w tegoż: Ani było, ani jest. Warszawa 1984.
B. Szwedek: Obiecujący debiut. Nurt 1980 nr 3.
Z. Ślęzakowski: Kunszt nieładu. Tygodnik Kulturalny 1980 nr 11.
J. Vlášek. „Svetová Literatura”, Praha 1980 nr 6.
K. Uniłowski: Opowieść znaleziona w śmietniku. „Cigi de Montbazon” Anatola Ulmana. Twórczość 1998 nr 6.

Obsesyjne opowiadania bez motywacji

H. Bereza: Fantastyka wewnętrzna. Twórczość 1979 nr 1, przedruk pt. Fantastyka w tegoż: Bieg rzeczy. Warszawa 1982 [dot. też Cigi de Montbazon].
Z. Jan: Dotykanie mózgiem. Zbliżenia 1982 nr 1.
Z. Pakuła: W poszukiwaniu utraconej motywacji. Zbliżenia 1982 nr 1.
K. Kłosiński: Playboy” albo chanson courtoise. FA-art 1996 nr 1, przedruk w tegoż: Eros, dekonstrukcja, polityka. Katowice 2000 [dot. też Ojciec nasz Faust Mefistofelowicz].

Szef i takie różne sprawy

Z. Pakuła: Chytre” pisanie. Pobrzeże 1982 nr 1.
P. Wojtkowski: Dowcip biurowy. Nowe Książki 1983 nr 6.

Potworne poglądy cynicznych krasnoludków

H. Bereza: Biblioteka. Twórczość 1983 nr 5, przedruk łącznie z recenzją: Ojciec nasz Faust Mefistofelowicz pt. Finalność w tegoż: Obroty. Warszawa 1996.
Z. Pakuła: 144 zęby Anatola Ulmana. Pobrzeże 1985 nr 12.
L. Bugajski: „Poważna zabawa w pozory?” „Pismo Literacko-Artystyczne1986 nr 6/7.

Ojciec nasz Faust Mefistofelowicz

H. Bereza: Finalność. Twórczość 1988 nr 8, przedruk łącznie z recenzją: Potworne poglądy cynicznych krasnoludków w tegoż: Obroty. Warszawa 1996.
B. Zadura. „Twórczość1992 nr 11.
K. Kłosiński: Playboy” albo chanson courtoise. FA-art 1996 nr 1, przedruk w tegoż: Eros, dekonstrukcja, polityka. Katowice 2000 [dot. też Obsesyjne opowiadania bez motywacji].

Pan Tatol, czyli Nieostatni zajazd na dziczy

J. Narkowicz: Prowokacja i zgorszenie. „Pan Tatol” Anatola Ulmana. Głos Słupski 2000 nr 48.