BIO

Urodzony 17 lipca 1873 w Lubartowie, niedaleko Lublina; syn Michała, architekta, urzędnika zarządu powiatowego w Lubartowie, i Jadwigi z Ulanowskich[P]. Uczęszczał do rosyjskiego gimnazjum męskiego, kierowanego przez Mikołaja Siengalewicza w Lublinie (był kolegą m.in. Andrzeja Struga); należał do konspiracyjnych kółek uczniowskich. W 1894 zdał maturę i w tymże roku podjął studia prawnicze na uniwersytecie w Warszawie. Brał udział w ruchu studenckim, był prezesem zarządu stowarzyszenia Bratnia Pomoc (1897/98), należał też do działających tajnie: Koła Demokratycznej Młodzieży i Koła Oświaty Ludowej. Po ukończeniu studiów w 1898, jesienią tegoż roku został aresztowany przez żandarmerię rosyjską, oskarżony o udział w nielegalnej organizacji, po czym skazany na rok więzienia; karę odbył w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Debiutował w 1899 opowiadaniem pt. Hańba, zamieszczonym w tygodniku „Prawda” (nr 47, 48); z pismem tym współpracował do 1901 (m.in. w 1900-01 cykl felietonów pt. Z czasu; podpisany też: tu). Od 1905 ogłaszał także wiersze. Należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1904) i jako działacz tej partii brał udział w rewolucji 1905 roku na terenie Królestwa Polskiego i Rosji; w 1907 został za tę działalność na krótko aresztowany. Rozwijał także zainteresowania plastyczne; podejmował prace z zakresu malarstwa i rzeźby oraz wygłaszał prelekcje poświęcone plastyce i literaturze, m.in. w 1905 w Petersburgu, a potem w 1908-09 w Warszawie. Artykuły i odczyty z tego zakresu publikował m.in. w „Nowej Gazecie” (1906-09). W 1909-11 wchodził, jako konferansjer oraz autor i wykonawca tekstów satyrycznych, w skład zespołu warszawskiego kabaretu Momus. W 1912 był konferansjerem w Teatrze Bagatela. Sezonowo, w okresie letnim, prowadził też własne, efemeryczne zespoły kabaretowe o bardziej literackim charakterze – w 1909 Chochlika, w 1910 Maskę, która zmieniła nazwę na Karczma Babińska, w 1913 w Teatrze Bagatela – Echo Momusa. Pisał również utwory dla sceny rewiowej oraz kontynuował twórczość poetycką i plastyczną (m.in. ilustrując własne wiersze oraz przygotowując kostiumy i dekoracje sceniczne). W 1914-17 prawdopodobnie kierował pracownią modelarską i dostarczał rekwizyty scenom warszawskim. W 1916 został członkiem Komisji do Spraw Reorganizacji Teatrów Miejskich (podkomisja opery i baletu). Równocześnie zajmował stanowisko kierownika artystycznego sezonu letniego w Dolinie Szwajcarskiej. W 1917 pracował jako rekwizytor w Teatrze Rozmaitości w Warszawie. Od 1918 do przejścia na emeryturę w 1935 był naczelnikiem wydziału w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, gdzie zajmował się rozjemstwem w sprawach między pracodawcami i pracownikami. W połowie lat dwudziestych, po dłuższej przerwie, zaczął ponownie ogłaszać utwory literackie, głównie z zakresu prozy powieściowej, a później też publicystyki. W 1928-29 pełnił funkcję redaktora odpowiedzialnego w piśmie „Ojczyzna”, a w 1937-38 w periodyku „Ruch Pracowniczy”. Zmarł w 1942.

Twórczość

1. Czapla, carski poemat. Kraków: Książka 1905, 53 s.

Autor podpisany: Tadeusz ...wski.

2. Samowładca; Sąd. [Poematy dramatyczne]. Kraków: Drukarnia Narodowa 1907, 122 s.

Autor podpisany: Tadeusz Herburt.

3. Marsz Pracy. Pisen Prǎce. Warszawa Czechom. Warszawa: W. Okręt 1909, 2 s., 25 k.

4. Wisła. Revue w 2 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Bagatela 1911.

Rewia z tekstem, w opracowaniu muzycznym i plastycznym oraz w reżyserii T. Ulanowskiego.

5. Summa summarum. [Wiersze]. Napisał i ozdobił T. Ulanowski. Warszawa: Gebethner i Wolff 1912, 102 s.

6. Proces komunistyczny. [Powieść]. Warszawa: Skład główny Ossolineum 1925, 224 s.

Autor podpisany: Antropos.

7. Vox populi. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Polski 1927.

8. Doktor Filut. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1928, 444 s.

Część 1 cyklu powieściowego osnutego wokół postaci J. Piłsudskiego; domniemany współautor cyklu: Kazimierz Świtalski (inf.: K. Czachowski: Idea społeczna w współczesnej powieści polskiej. „Czas1936 nr 354); cz. 2-4 zob. poz. , , .

9. Uczta dozorców. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1929, 369 s.

Część 2 cyklu powieściowego; cz. 1, 3, 4 zob. poz. , , .

10. Ordynans Córuś. Warszawa: F. Hoesick 1930 [właśc. 1929], 510 s.

Część 3 cyklu powieściowego; cz. 1, 2, 4 zob. poz. , , .

11. Nespa? 15 lat rozjemstwa na kwaterze Marsa i w poczekalni Marksa. [Publicystyka]. Warszawa: F. Hoesick 1935, 98 s.

Refleksje związane z pracą w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej.

12. Bank Chrystusa. Powieść. Warszawa: F. Hoesick 1936, 390 s.

Część 4 cyklu powieściowego; cz. 1-3 zob. poz. , , .

13. Pieśń o Witosie Stwoszu. [Poemat]. Warszawa: F. Hoesick 1936, 82 s.

Dotyczy W. Witosa.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. 1900-1980. Warszawa 1994.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (J. Rzymowski).

Ogólne

Artykuły

• [J. Lorentowicz] L.: Teatr i muzykalia. Wisła. „Nowa Gazeta 1911 nr 369.
• [J. Dąbrowski] J. Grabiec: Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem. Poznań 1925, passim.
J.J. Lipski: Tadeusz Ulanowski. W tegoż: Warszawscy „Pustelnicy ” i „Bywalscy”. T. 2. Warszawa 1973.
H. Karwacka: Warszawski kabaret artystyczno-literacki Momus. Warszawa 1982, passim.
D. Dobrowolska: Tadeusz Ulanowski. W tejże: Powieść polityczna dwudziestolecia międzywojennego. Kielce 2000.

Samowładca; Sąd

A. Nowaczyński: Dwa poematy dramatyczne. [Cz. 1-3]. Ludzkość 1907 nr 109, 111, 113.

Summa summarum

J. Lorentowicz: Rąbek intencji. „Nowa Gazetadod. Literatura i Sztuka 1912 nr 8.

Vox populi

E. Breiter: Na marginesie sztuki Ulanowskiego. Głos Prawdy 1927 nr 94.
K. Irzykowski. „Robotnik1927 nr 92, przedruk w tegoż: Pisma teatralne. T. 2. Kraków 1995.
M. Rulikowski. „Comoedia1927 nr 14.
A. Słonimski. „Wiadomości Literackie1927 nr 15.
Z. Wasilewski. „Myśl Narodowa1927 nr 9, przedruk w tegoż: Poeci i teatr. Warszawa 1929.

Doktor Filut

S. Furmanik: Nowa twórczość wobec nowej rzeczywistości. Epoka 1928 nr 264.
P. Hulka-Laskowski: Powieść o Piłsudskim. Wiadomości Literackie 1928 nr 39.
L. Pomirowski. „Polska Zbrojna1928 nr 265.
Z.H.: Powieść „sanacyjna. Głos Literacki 1928 nr 20.
D. Dobrowolska: Fakty w „Doktorze Filucie. W tejże: Powieść polityczna dwudziestolecia międzywojennego. Kielce 2000.

Uczta dozorców

S. Furmanik. „Polska Zbrojna1929 nr 101.
T. Hulka-Laskowski: Przybycie kontrolera. Wiadomości Literackie 1929 nr 6.

Ordynans Córuś

A. Nowaczyński: Ofensywa. Ordynans Ulanowski. Myśl Narodowa 1929 nr 52.
• [S.R. Dobrowolski] s.r.d. Kwadryga 1930 nr 3/4.
D. Dobrowolska: Problematyka polityczno-społeczna w „Ordynansie Córusiu” i „Banku Chrystusa. W tejże: Powieść polityczna dwudziestolecia międzywojennego. Kielce 2000.

Bank Chrystusa

E. Breiter. „Wiadomości Literackie1936 nr 43.
K. Czachowski: Idea społeczna w współczesnej powieści polskiej [m.in. dot. powieści T. Ulanowskiego]; J. Lorentowicz. „Nowa Książka1936 nr 9.
D. Dobrowolska: Problematyka polityczno-społeczna w „Ordynansie Córusiu” i „Banku Chrystusa. W tejże: Powieść polityczna dwudziestolecia międzywojennego. Kielce 2000.