BIO

Urodzony 8 stycznia 1883 w Tarnowie; syn Gustawa Ujejskiego, radcy i naczelnika sądowego, i Anny Sylwii z Krasickich; bratanek poety Kornela Ujejskiego. Od 1893 uczęszczał do Zakładu Naukowo-Wychowawczego oo. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem, a od 1898 do II Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, gdzie w 1901 zdał maturę. Następnie do 1907 studiował filozofię oraz filologię polską i klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ). W 1905 debiutował na łamach „Pamiętnika Literackiego” rozprawą pt. Pojęcia Reja dotyczące Polaka i Polski (z. 4); w piśmie tym zamieszczał w następnych latach dalsze studia i recenzje. W tymże roku zdał egzamin na nauczyciela szkół średnich. W 1906 rozpoczął pracę w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie (uczył tu do 1919, z przerwami). W 1907 uzyskał na UJ stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy Juliusza Słowackiego „Kordian. W 1912 otrzymał stypendium im. A. Mickiewicza Akademii Umiejętności (AU) i wyjechał do Paryża w celu prowadzenia studiów nad dziejami Wielkiej Emigracji. W 1915 został członkiem Komisji Historycznej i Komisji Filologicznej AU. W tym czasie publikował artykuły i recenzje literackie na łamach „Głosu Narodu” (1915-20) i „Roku Polskiego” (1916-19). W 1917 habilitował się na UJ na podstawie rozprawy pt. Główne idee „Anhellego” Słowackiego i jako docent w I Katedrze Historii Literatury Polskiej prowadził do 1919 wykłady z zakresu literatury polskiej XIX i XX wieku. W 1917-20 pełnił obowiązki sekretarza Komisji do Badań w Zakresie Historii Literatury i Oświaty w Polsce AU (od 1919 Polska Akademia Umiejętności; PAU), w 1918 został członkiem Komisji Historii Filozofii. W 1919 zrezygnował z pracy w szkole i rozpoczął wykłady na Uniwersytecie Warszawskim (UW) jako profesor nadzwyczajny oraz kierownik I Katedry Historii Literatury Polskiej. Prowadził prace historycznoliterackie i edytorskie w zakresie literatury epoki romantyzmu. W 1921 został członkiem nadzwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (w 1925-28 członek zarządu, od 1929 członek zwyczajny, w 1933-37 przewodniczący Wydziału I). W 1922 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. W tymże roku został członkiem Kasy im. J. Mianowskiego (sekretarz w 1923-25, 1927-29, wiceprezes Komitetu Kasy od 1929), członkiem Instytutu Popierania Nauki oraz członkiem korespondentem PAU. Artykuły zamieszczał w tym czasie m.in. w „Ruchu Literackim” (1925-31) i „Pamiętniku Warszawskim” (1929-30). W 1930 został członkiem korespondentem, a w 1934 członkiem zwyczajnym Wydziału Filologicznego PAU. Od 1931 był członkiem Towarzystwa Naukowego we Lwowie. W 1932-33 pełnił funkcję rektora UW. W tym czasie wyjeżdżał do Anglii w związku z pracą nad twórczością Józefa Conrada. W 1935-36 wchodził w skład komitetu redakcyjnego „Pamiętnika Literackiego”. Należał do komitetu redakcyjnego Wydania Sejmowego Dzieł wszystkich Adama Mickiewicza. W 1936 objął stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W tymże roku otrzymał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za wybitną twórczość krytycznoliteracką, naukową i publicystyczną w dziedzinie literatury pięknej. Był żonaty z Marią Hoszowską. Zmarł 8 lipca 1937 w Warszawie. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta.

Twórczość

1. Juliusza Słowackiego „Kordian. „Sprawozdania Gimnazjum św. Jacka w Krakowie1909 s. 1-63, odbitka Kraków 1909. Przedruk w: Księga pamiątkowa ku uczczeniu setnej rocznicy urodzin Juliusza Słowackiego. T. 1. Lwów 1909 s. 1-63 oraz zob. poz. .

Rozprawa doktorska.

2. Główne idee w „Anhellim” Słowackiego. Kraków: Akademia Umiejętności 1916, 140 s. Przedruk zob. poz. .

Rozprawa habilitacyjna.

3. Nacjonalizm jako zagadnienie etyczne. Kraków: I. Czernecki 1917, 79 s. Wyd. 2 [b.m.:] „Czyn 1922.

4. Antoni Malczewski. (Poeta i poemat). Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski [1921], 488 s.

Nagrody

Nagroda Polskiej Akademii Umiejętności im. P. Barczewskiego w 1921.

5. Byronizm i skottyzm w „Konradzie Wallenrodzie. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1923, 49 s. Przedruk zob. poz. .

6. Poradnik dla polonistów w pytaniach i odpowiedziach. Oprac. z inicjatywy i przy współudziale J. Ujejskiego przez komisję redakcyjną Koła Polonistów. Warszawa: Koło Polonistów Słuchaczy Uniwersytetu Warszawskiego 1923, 24 s.

7. Król Nowego Izraela. Kartka z dziejów mistyki wieku oświeconego. Warszawa: [druk.] L. Bogusławski 1924, 177 s.

Dot. T. Grabianki, starosty litewskiego.

8. O cenę absolutu. Rzecz o Hoene-Wrońskim. Warszawa: Gebethner i Wolff 1925, 215 s.

9. Słowacki jako poeta dumy. Przemówienie na Akademii zorganizowanej w Warszawie dla uczczenia uroczystości sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego z Paryża, przez Warszawę do Krakowa na Wawel w r. 1927. Warszawa 1927. Przedruk pt. Poeta dumy zob. poz. .

Druk ulotny.

10. Dzieje polskiego mesjanizmu do powstania listopadowego włącznie. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1931, VIII, 344 s.

11. Myśl polska sto lat temu. Wykład wygłoszony podczas uroczystej inauguracji roku akademickiego 1932-33 w dniu 23 października 1932; Przemówienie do młodzieży przed aktem immatrykulacji. Warszawa: Uniwersytet [Warszawski] 1933, 17 + 18-20 s. Przedruk zob. poz. .

12. Sprawozdanie z działalności Uniwersytetu Warszawskiego za rok akademicki 1932/1933. Złożył J. Ujejski. Warszawa: Uniwersytet [Warszawski] 1935, 25 s.

13. O Konradzie Korzeniowskim. Warszawa: Dom Książki Polskiej 1936, 298 s.

Zawartość

Przedmowa; Conrad i Polska; Conrad i świat; Conrad i sztuka; Conrad i świat jego powieści; Conrad w ogóle.

Przekłady

francuski

Joseph Conrad. [Przeł.] P. Dumeril. Paris 1939.

14. Rozprawy i przemówienia. T. 1. Powst. 1939.

Druk niedokończony z powodu wybuchu wojny. Egzemplarz (432 s.) bez karty tytułowej, spisu rzeczy i części końcowej tekstu zachował się w archiwum S. Pigonia w Bibliotece Głównej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie.

Zawartość

Teksty przewidziane do druku w tomie: Juliusza Słowackiego „Kordian” [poz. ]; Główne idee w „Anhellim” Słowackiego [poz. ]; Byronizm i skottyzm w „Konradzie Wallenrodzie” [poz. ]; Słowacki jako poeta dumy. Przemówienie na Akademii zorganizowanej w Warszawie dla uczczenia uroczystości sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego z Paryża, przez Warszawę do Krakowa na Wawel w r. 1927 [poz. ]; Zapomniany artysta [ poz. ]; „Giaur” w przekładzie Mickiewicza [poz. ]; Przemówienie przy odsłonięciu pomnika Adama Mickiewicza w Paryżu [poz. ]; O Zygmuncie Krasińskim: Główne problemy „Nie-Boskiej Komedii” [poz. ]; W setną rocznicę „Irydiona” [poz. ].

15. Romantycy. Wyboru dokonał Z. Libera. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1963, 406 s.

Zawartość

Z. Szmydtowa: Józef Ujejski; Z. Libera: Profesor i uczony. – O Adamie Mickiewiczu: Byronizm i skottyzm w „Konradzie Wallenrodzie” [poz. ]; Zapomniany artysta; „Giaur” w przekładzie Mickiewicza; Przemówienie przy odsłonięciu pomnika Adama Mickiewicza w Paryżu. – O Juliuszu Słowackim: Juliusza Słowackiego „Kordian” [poz. ]; Główne idee w „Anhellim” Słowackiego [poz. ]; Poeta dumy [poz. ]. – O Antonim Malczewskim: Antoni Malczewski; „Maria”. – O Zygmuncie Krasińskim: Główne problemy „Nie-Boskiej Komedii”; W setną rocznicę „Irydiona”. – Ze studiów nad dziejami ideologii: Ogólny rzut oka na prądy religijno-społeczne wśród emigracji po r. 1831; Myśl polska sto lat temu [poz. ]; Prolegomena do dziejów polskiego mesjanizmu. – Ze studiów nad Żeromskim i Conradem: Ostatni Wajdelota; Conrad i świat [poz. ]; Conrad i sztuka [poz. ]. – Z. Rothertowa: Materiały do bibliografii prac Józefa Ujejskiego. Uzupełniła i oprac. J. Pelcowa.

Przekłady

niemiecki

artykułu: Ogólny rzut oka na prądy religijno-społeczne wśród emigracji po r. 1831: Allgemeiner Überblick der religios-sozialen Strommungen unter den polnischen Emigranten nach dem J. 1831. Bulletin de l'Academie de Sciences de Cracovie 1915 s. 22-35.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Pojęcia Reja dotyczące Polaka i Polski. Pamiętnik Literacki 1905 z. 4 s. 425-488.
Antoni Bukaty; Ludwik Królikowski. W: Wiek XIX. Sto lat myśli polskiej. T. 7. Warszawa 1912 s. 410-428; 429-447.
Narody i ich filozofia. (Z powodu rozmyślań wojennych Wilhelma Wundta). Rok Polski 1916 nr 2 s. 43-66, nr 3 s. 25-40.
Malczewski w Krzemieńcu. Rok Polski 1919 nr 7/8 s. 346-366.
Główne koryta mistyki „Wieku Oświeconego. Przegląd Warszawski 1923 nr 24 s. 333-352.
Naundorf, Vintras i Towiańszczyzna. Pamiętnik Literacki 1928 z. 3 s. 406-438.
Pamiętnikowi Warszawskiemu” pro memoria. Pamiętnik Warszawski 1929 z. 1 s. 106-121.
Ballady Tomasza Zana. W: Księga pamiątkowa celem uczczenia 350-letniej rocznicy założenia Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Warszawa 1931 s. 339-351.

Wykłady ogłoszone jako skrypty powielone

Literatura polska na emigracji. Semestr letni roku akademickiego 1921/22. Warszawa: Towarzystwo Bratnia Pomoc St[udentów] Uniwersytetu Warszawskiego 1922, 168 s. Przedruk zob. poz. .
Literatura polska na emigracji w latach 1844-1848. Wykłady Józefa Ujejskiego w Uniwersytecie Warszawskim w roku akademickim 1921/22. Cz. 1-2. [Warszawa:] Towarzystwo Bratnia Pomoc S[tudentów] Uniwersytetu Warszawskiego [1922], powielone. Przedruk zob. poz. .

Cz. 1. Semestr jesienny, 302 s.

Cz. 2. Semestr zimowy, 305-560 s.

Okładka drukowana.
Skrypt ukazał się za zgodą, ale bez korekty J. Ujejskiego.
Rok 1848 w literaturze polskiej. Z wykładów prof. Józefa Ujejskiego wygłoszonych w semestrze zimowym roku akademickiego 1922/1923. Warszawa: Koło Polonistów S[tudentów] Uniwersytetu Warszawskiego 1924, 160 s., powielone. Przedruk zob. poz. .
Skrypt nieautoryzowany.
Tekst wykładów poprzedzony tytułem: Literatura polska na emigracji od roku 1848. Semestr zimowy r. 1922 II-go trymestru.
Wielcy poeci 1848 roku. (Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, Norwid). Z wykładów prof. Józefa Ujejskiego wygłoszonych w semestrze zimowym roku akademickiego 1923/1924 na Uniwersytecie Warszawskim. [Cz. 1-3]. Warszawa: Koło Polonistów S[tudentów] UW 1926, 247 + 293 + 255 s., powielone.
[Cz. 3]. Literatura polska na emigracji, s. 305-560 obejmuje wykłady wygłoszone w 1922, zob. poz. , , .
Karta tytułowa drukowana.
Skrypt nieautoryzowany.
Adam Mickiewicz. Wykłady Józefa Ujejskiego. [Warszawa: b.w., ok. 1928], 88 s., powielone.
Skrypt nieautoryzowany.

Przekłady

1. H. Drummond: Największa w świecie rzecz. [Szkic filozoficzny]. Przeł. J. Ujejski. Warszawa: Wydawnictwo Young Men's Christian Association 1920, 55 s.

Prace edytorskie

1. J. Bednarski: Wiersze i proza. Wyd. i wstępem zaopatrzył J. Ujejski. Kraków: Gebethner i Sp. 1910, XXVI, 336 s. Wyd. 2 Lwów: oo. Dominikanie 1937.
2. J. Słowacki: Anhelli. Ze wstępem i objaśnieniami J. Ujejskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1919], 64 s. Biblioteka Narodowa I, 7. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 [1922], wyd. 3 przejrzane 1925, wyd. 4 przejrzane [1927], wyd. 5 1930; New York: Rada Polonii Amerykańskiej [1945].
3. J. Słowacki: Kordian. Cz. I trylogii. Spisek koronacyjny. Ze wstępem i objaśnieniami J. Ujejskiego. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1919], 134 s. Biblioteka Narodowa I, 2. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1922, wyd. 3 1924, wyd. 4 1925; Chicago: Rada Polonii Amerykańskiej 1945; wyd. 5 Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1948.
4. A. Malczewski: Maria. Powieść ukraińska. Podług autografu wyd., wstępem i objaśnieniami zaopatrzył J. Ujejski. [Kraków:] Krakowska Spółka Wydawnicza [1922], LIII, 93 s. Biblioteka Narodowa I, 46. Wyd. nast.: wyd. 2 przejrzane tamże 1925; Jerozolima: Sekcja Wydawnicza Armii Polskiej na Wschodzie 1944; Chicago: Rada Polonii Amerykańskiej 1945; wyd. 2 [!] przejrzane Kraków: Wydawnictwo Ossolineum [1947].
5. A. Mickiewicz: Konrad Wallenrod. Oprac. J. Ujejski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza 1924, LVII, 98 s. Biblioteka Narodowa I, 72. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1928; Chicago: Rada Polonii Amerykańskiej [ok. 1945]; [Hanower:] Wydawnictwo Polskiego Związku Wychodźstwa Przymusowego 1946.
6. T. Łubieńska: Wanda. Tragedia w 5 aktach. Wyd., wstępem i przypisami zaopatrzył J. Ujejski. Warszawa: Związek Artystów Scen Polskich 1927, 137 s.
7. J. Słowacki: Maria Stuart. Drama historyczne w 5 aktach. Oprac. J. Ujejski. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza [1928], XXXII, 104 s. Biblioteka Narodowa I, 111.
8. A. Hoffman: Tragedie. Heligunda; Bolesław Śmiały. Wyd. z rękopisu i rozprawą wstępną opatrzył J. Ujejski. Warszawa: Związek Artystów Scen Polskich 1929, 239 s.
9. T. Zan: Ballady. Zebrał i rozprawą wstępną opatrzył J. Ujejski. Warszawa: Uniwersytet Warszawski 1931, 60 s.
10. E. Orzeszkowa: Listy. Staraniem Komitetu Wydawniczego Towarzystwa im. E. Orzeszkowej w składzie: A. Drogoszewski, J. Holenderska, L.B. Świderski i J. Ujejski. Pod kierunkiem J. Ujejskiego. oprac. L.B. Świderski. T. 1-2. Warszawa: Towarzystwo im. E. Orzeszkowej i Biblioteka Polska 1937-1938, IX, 527 + 345 s.
T. 1. Dwugłosy; T. 2. Do literatów i ludzi nauki.
11. A. Mickiewicz: Dzieła wszystkie. Wydane i zebrane staraniem Komitetu Red. [Wyd. Sejmowe]. T. 2. Powieści poetyckie. Oprac.: J. Ujejski, S. Pigoń. Warszawa: Nakład Skarbu Rzeczpospolitej Polskiej 1939.
Nakład spłonął w 1944, zachował się jeden egzemplarz korektowy w archiwum S. Pigonia w Bibliotece Głównej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie.
12. J. Słowacki: Dzieła wszystkie. Pod red. J. Kleinera. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1952. Wyd. 2 Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.

T. 1. Tom pierwszy i drugi poezji: Powieści poetyczne; Poezje dramatyczne. Oprac. J. Ujejski. 1924, LXXXIV, 483 s. Wyd. 2 Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1952.

T. 2. Tom trzeci poezji: Kordian. Oprac. J. Ujejski. 1926, 368 s. Wyd. 2 Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1952.

T. 8. Utwory młodzieńcze z 1. 1825-1829. Oprac. uzupełnił J. Kuźniar. 1958, 560 s.

Udział edytorski J. Ujejskiego.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Z. Rothertowa: Materiały do bibliografii prac Józefa Ujejskiego. Uzupełniła i oprac. J. Pelcowa. W: J. Ujejski: Romantycy. Warszawa 1963.
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1964.
A. Śródka: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. T. 4. Warszawa 1998.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (J. Wojnowski).

Ogólne

Artykuły

K. Czachowski: Józef Ujejski. Wiadomości Literackie 1937 nr 31.
K. Górski: Dorobek naukowy Józefa Ujejskiego. Życie Literackie 1937 z. 4.
J. Kleiner: Śp. Józef Ujejski. Pamiętnik Literacki 1937, przedruk w tegoż: W kręgu historii i teorii literatury. Warszawa 1981.
J. Krzyżanowski: Przerwane żniwo. (O pracach naukowych Józefa Ujejskiego). Gazeta Polska 1937 nr 189.
Z. Szmydtowa: Józef Ujejski. Przegląd Pedagogiczny 1937 nr 15, przedruk w tejże: Studia i portrety. Warszawa 1969.
Z. Szweykowski: Prof. Józef Ujejski. Ruch Literacki 1937 nr 7/8.
J. Krzyżanowski: Józef Ujejski. Rocznik Towarzystwa Warszawskiego 1938/1945. Wyd. Warszawa 1954.
Z. Libera: Profesor i uczony. W: J. Ujejski: Romantycy. Warszawa 1963, przedruk w: Z dziejów polonistyki warszawskiej. Warszawa 1964.
J.Z. Jakubowski: ...Czytałem tylko Conrada. Kultura 1972 nr 15, przedruk w tegoż: Trwałe przymierza. Warszawa 1988, oraz w: Wielcy humanistyki polskiej. Wrocław 1991.
M. Prosnak-Tyszkowa: Józef Ujejski. (W czterdziestą rocznicę śmierci). Przegląd Humanistyczny 1978 nr 1.
Z. Libera: Józef Ujejski. W tegoż: Uczeni i nauczyciele. Warszawa 1995.

Juliusza Słowackiego „Kordian”

I. Chrzanowski. „Książka1919 nr 9.

Główne idee w „Anhellim” Słowackiego

I. Chrzanowski: Z powodu nowego studium o Anhellim. Głos Narodu 1916 nr 496, 498.

Antoni Malczewski

I. Chrzanowski. „Przegląd Warszawski1922 nr 11.
J. Kleiner. „Książka1922 nr 5.
E. Kucharski. „Pamiętnik Literacki1923 z. 1.

Byronizm i skottyzm w „Konradzie Wallenrodzie”

S. Pigoń: Z nowszej literatury o Mickiewiczu. Dziennik Wileński 1924 nr 277.

Król Nowego Izraela

E. Landau. „Wiadomości Literackie1924 nr 48.

O cenę absolutu

P. Chomicz: Hoene-Wroński w oświetleniu prof. Ujejskiego. Wiadomości Literackie 1925 nr 95.
Cz. Jastrzębiec-Kozłowski. „Wiadomości Literackie1925 nr 93.
S. Turowski. „Pamiętnik Literacki1925/1926.
S. Turowski. „Ruch Literacki1926 nr 4.
A. Zieleńczyk. „Przegląd Filozoficzny1926 z. 1/2.
W. Witwicki. „Ruch Filozoficzny1928/1929 nr 1/10.

Dzieje polskiego mesjanizmu do powstania listopadowego włącznie

I. Chrzanowski: Uwagi o monografii Józefa Ujejskiego „Dzieje polskiego mesjanizmu. Przegląd Współczesny 1931 nr 111.
Z. Ciechanowska. „Przegląd Powszechny1931 t. 191.
A. Drogoszewski. „Polonista1931 z. 1/2.
J. Kleiner. „Pamiętnik Warszawski1931 z. 5.
S. Pigoń. „Pamiętnik Literacki1931 z. 3.
M. Kridl: Mesjanizm polski w oświetleniu historycznym. Wiadomości Literackie 1932 nr 19.

O Konradzie Korzeniowskim

M. Kridl. „Rocznik Literacki 1936”.
R.M. Blüth: O tragicznej decyzji krakowskiej Konrada Korzeniowskiego. Verbum 1936 z. 2.
K. Czachowski: Polska książka o Conradzie. Polska Zbrojna 1936 nr 193, przedruk w tegoż: Pod piórem. Kraków 1947.
R. Dyboski: Tajemniczość Konrada. Przegląd Współczesny 1936 nr 4.
L. Piwiński. „Pion1936 nr 17.
M. Toporowski: Józef Ujejski o Conradzie. Wiadomości Literackie 1937 nr 4.

Romantycy

Z. Stefanowska: Józef Ujejski o romantykach. Nowe Książki 1963 nr 19.

J. Słowacki: Maria Stuart

H. Życzyński. „Pamiętnik Literacki1928 z. 2.