BIO

Urodzona 17 września 1930 w Modle Królewskiej pod Koninem w rodzinie rolników; córka Antoniego Gorgolewskiego i Petroneli z Janiaków. W 1945-49 uczęszczała do Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Koninie. Po zdaniu matury w 1950 studiowała polonistykę w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi (do 1953). W 1951 wyszła za mąż za Władysława Udalskiego, dziennikarza. Po studiach pracowała jako nauczycielka liceum i wykładowca literatury w studium nauczycielskim. W 1956-58 kontynuowała studia filologiczne na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ). Od 1965 kierowała sekcją języka polskiego w Okręgowym Ośrodku Metodycznym przy Kuratorium Okręgu szkolnego m. Łodzi. Debiutowała w 1967 studium pt. Notatniki Antoniego Sygietyńskiego, przedstawionym na posiedzeniu Łódzkiego Towarzystwa Naukowego (streszczenie w „Sprawozdaniach z Czynności i Posiedzeń Naukowych ŁTN”, nr 4). W 1969 uzyskała doktorat na UŁ na podstawie rozprawy pt. Antoni Sygietyński – teoretyk i recenzent teatralny (promotor prof. Stefania Skwarczyńska) i pracowała jako adiunkt w Instytucie Kształcenia Nauczycieli (IKN). W 1970-77 wykładała na UŁ, w 1971-74 była także adiunktem na Uniwersytecie Gdańskim. Habilitowała się na UŁ w 1974 na podstawie rozprawy pt. Teatrologia w Polsce. (Narodziny i rozwój dyscypliny naukowej w dwudziestoleciu międzywojennym) i w 1975 uzyskała stanowisko docenta w IKN. W 1976 podjęła pracę na Uniwersytecie Śląskim (UŚl.), początkowo jako docent, a od 1985 profesor nadzwyczajny. W 1976 była współorganizatorką Zakładu Wiedzy o Teatrze w Instytucie Literatury i Kultury Polskiej (od 1991 w Instytucie Nauk o Kulturze) UŚl. i kierowała nim do 2002. Była projektodawczynią programu studiów kulturoznawczych na UŚl. W 1978-81 pełniła funkcję wicedyrektora Instytutu Literatury i Kultury Polskiej, a w 1987-89 prodziekana Wydziału Filologicznego UŚl. Redagowała wydawane przez UŚl. serie „Kultura i Sztuka” (1986-97) i „Źródła do historii polskiej krytyki teatralnej” (od 1991). W 1991 została profesorem zwyczajnym. Otrzymała nagrody Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki III stopnia (1978 ) i II stopnia (1987), nagrody zespołowe Ministra Edukacji Narodowej II stopnia (1990, 1994).W 2000 przeszła na emeryturę; kontynuowała pracę naukową. Została członkiem m.in. Polskiego Towarzystwa Historyków Teatru oraz Société Internationale d'Histoire Comparée du Theatre, de Opéra du Ballet (z siedzibą w Paryżu). Odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984) i Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1988). Mieszka w Sosnowcu.

Twórczość

1. Matka Courage i jej dzieci” Bertolta Brechta. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1973, 119 s. Biblioteka Analiz Literackich.

2. Antoni Sygietyński – krytyk teatralny. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 229 s.

Rozprawa doktorska.

3. Teatrologia w Polsce w latach 1918-1939. Rekonesans. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1977, 340 s.

4. Jan Lorentowicz – zoil nieubłagany. [Monografia]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1986, 215 s.

5. Teatr polski końca XX wieku. Kielce: Szumacher 1997, 44 s.

6. Krytyka teatralna. Rozważania i analizy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2000, 227 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1893.

Zawartość

Cz. 1. Rozważania metodologiczne: Źródła i przedmiot badań; Przybliżenie stanu badań nad polską krytyką teatralną; Historia i socjologia teatru wobec krytyki teatralnej; Historia krytyki teatralnej. (Dziedziny zainteresowań); Propozycja periodyzacji; Dwie książki o francuskiej krytyce teatralnej. – Cz. 2. Analizy historyczne: Krytyka teatralna w warszawskich czasopismach teatralnych I połowy XIX wieku; Relacje dramat – aktor w krytyce XIX wieku; Role aktorskie w opisach krytyków; W służbie sztuki i tradycji. Jan Lorentowicz; Ku filozofii krytyki. Ostap Ortwin; Między teatrem a nauką. Wiktor Stanisław Brumer; W pętlach polityki. Polska krytyka teatralna lat 1944-1950; W czasopismach lat 1944-1950; Postscriptum.

7. Teatr – aktor – dramat. Katowice: Śląsk 2001, 240 s.

Zawartość

Z doświadczeń inscenizacyjnych: Dramat romantyczny na najstarszej scenie łódzkiej (1908-1960); W Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi (1945-1949); Jerzy Szaniawski na scenach polskich (1944-1969); Witold Gombrowicz w teatrze francuskim (1963-1975); Misteria polskie w teatrze Kazimierza Dejmka; Dybuk na scenach polskich; Powrót Odysa w Teatrze Niezależnym Tadeusza Kantora; Antygona Sofoklesa w reżyserii Andrzeja Wajdy. – O kunszcie aktorskim: Otello w trzech wcieleniach aktorskich (Aldridge, Leszczyński, Junosza-Stępowski); Polskie oblicza Matki Courage (1958-1968); Ryszard Cieślak w teatrze Jerzego Grotowskiego. – Z lektury dramatu: Ekspresjonizm dramatów Jerzego Hulewicza; Pièce bien faite: termin, formuła, miejsce w poetykach XIX wieku.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

W odrodzonej Polsce. W: Teatr przy ulicy Cegielnianej. Szkice z dziejów sceny łódzkiej 1844-1978. Łódź 1980 s. 238-263.
Film w teorii teatrologii. (Przegląd stanowisk). W: Z badań porównawczych nad filmem. Katowice 1981 s. 147-162.
Le drame liturgique et le mystère médiéval en Pologne. W: Between folk and liturgy. Amsterdam-Atlanta 1997 s. 173-183.
Stan badań nad lwowską krytyką teatralną. W: Teatr polski we Lwowie. Warszawa 1997 s. 122-130.
Wielkie utopie we współczesnym teatrze polskim. Kilka uwag wstępnych. W: Utopia w językach, literaturach i kulturach Słowian. T. 3. Katowice 1997 s. 105-118.
Les maître et la tradition dans le théâtre contemporaine polonais. W: De la représentation du mystère de la Valenciennes de 1547 á la post modernité. Valenciennes 1998 s. 93-107.
Polish Theatre after 1989. Revue Canadienne des Slavistes”, Toronto 1999 nr 1-2 s. 167-179.
Polské divadlo výtvarné narace. W: Pohledy – punkty widzenia. Sbornik přednášek o divadle a filmu. Katowice – Ołomuniec 2000 s. 97-107.
Métamorphoses d'Ulisse: Homere – Wyspiański – Kantor. W: Le heros legendaire sur les scénes du théâtre et de l'opera. Paris 2001 s. 113-122.
Le théâtre polonais de la narration plastique. De la definition aux exemples choisis. W: Théâtre et arts plastiques entre chiasmes et confluences. Valanciennes 2002 s. 209-219.
Etos teatru narodowego w kulturze współczesnej. W: Narodni divadla; Teatry narodowe. Cieszyn 2003 s. 9-16.
Le mythe d'Ulisse dans le théâtre de Tadeusz Kantor. W: Le maschere di proteo. Messins 2003 s. 197-205.
Portret aktorski w biografice teatralnej. W: Między teatrem a literaturą. Wrocław 2004 s. 229-239.
Aspekty genezjańskie w „Igrzysku” Leopolda Staffa. W: Etos życia – etos sztuki. Łódź 2005 s. 118-129.
Uwagi o opisie roli aktorskiej. W: Spotkania. Katowice 2005 s. 165-172.

Prace redakcyjne

1. Materiały pomocnicze do nauczania języka polskiego. Oprac. zespół pod redakcją E. Udalskiej i H. Ruszczakowej. Łódź: Kuratorium Okręgu Szkolnego miasta Łodzi, Okręgowy Ośrodek Metodyczny 1970, 98 s.
2. Materiały z zakresu wiedzy o współczesnym teatrze. Oprac. i red.: U. Aszyk, E. Udalska. Łódź: Kuratorium Okręgu Szkolnego m. Łodzi 1972, 151 s.
3. Język polski. Praca zbiorowa. Red.: E. Udalska. Łódź: Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświaty w Łodzi 1973, 98 s.
4. Analizy lektur szkolnych. Materiały pomocnicze. Red.: E. Udalska. Łódź: Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświaty w Łodzi 1977, 93 s.
5. Teatr Konrada Swinarskiego. Rekonesans. Red.: E. Udalska. Katowice: Uniwersytet Śląski 1978, 111 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 255.
6. Teatrologia w Polsce w latach 1918-1939. Antologia. Wybór tekstów i oprac. E. Udalska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1979, 609 s.
7. Wokół teorii i historii krytyki teatralnej. Pod red. E. Udalskiej. Katowice: Uniwersytet Śląski 1979, 231 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 292.
Tu E. Udalska: O potrzebie historii krytyki teatralnej, s. 7-20.
8. Szkice o krytyce teatralnej. Pod red. E. Udalskiej. Katowice: Uniwersytet Śląski 1981, 219 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 450.
Tu E. Udalska: Jana Lorentowicza refleksja o krytyce teatralnej, s. 7-24.
9. Teatrologia czeska. Antologia (dla studentów kulturoznawstwa i filologii polskiej studiów dziennych i zaocznych). Wybór, wstęp i oprac.: E. Udalska. Katowice: Uniwersytet Śląski 1981, 243 s.
10. W. Brumer: Tradycja i styl w teatrze. Pisma krytyczno-teatralne. Przedmowa, wybór i komentarz E. Udalska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1986, 529 s.
Tu E. Udalska: Wiktor Stanisław Brumer – krytyk wszechstronny, s. 5-24.
11. Polska krytyka teatralna lat 1944-1980. Zbliżenia. Pod red. E. Udalskiej. Katowice: Uniwersytet Śląski 1986, 182 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 756. [Wyd. 2] Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2001. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 756. Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2198.
Tu E. Udalska: Krytyka teatralna lat 1944-1950. (Stan i samoświadomość), s. 9-34.
12. W kręgu socjologii teatru na świecie. Wybór i oprac.: T. Pyzik, E. Udalska. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1987, 365 s.
13. Od tragedii do groteski. Szkice z dziejów pojęć i terminów krytycznoteatralnych. Pod red. E. Udalskiej. Katowice: Uniwersytet Śląski 1988, 168 s. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 925.
14. O dramacie. Wybór źródeł do dziejów teorii dramatycznych. Pod red. E. Udalska. [Oprac. zbiorowe]. Warszawa: 1989-1997.
Od t. 2 podtytytuł: Źródła do dziejów europejskich teorii dramatycznych.

[T. 1]. Od Arystotelesa do Goethego. Poetyki, manifesty, komentarze. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1989, 775 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione Katowice: Śląsk 2001, 704 s.

Tu E. Udalska: Cz. 1. Antyk i Średniowiecze. Rozdz. I. Grecja i Rzym: Wybór tekstów i noty. Oprac. wspólnie z H. Podbielski, s. 50-112; Cz. 2. Czasy nowożytne od XVI do początków XIX w. Rozdz. III. Hiszpania. Wybór tekstów, oprac., wstęp, noty: E. Udalska, s. 397-458; Rozdz. V. Niemcy. Wybór tekstów, oprac., wstęp, noty: E. Udalska, s. 567-656.

[T. 2]. Od Hugo do Witkiewicza. Poetyki, manifesty, komentarze. Warszawa: Fundacja Astronomii Polskiej 1993, 640 s.

Tu E. Udalska: Cz. 1. Niemcy i Austria. Wybór tekstów, oprac. i noty: M. Leyko, E. Udalska, s. 11-116; Cz. IV. Dania, Norwegia, Szwecja. Wybór tekstów i oprac.: L. Sokół, E. Udalska, s. 361-378; Cz. VIII. Czechy. Wybór tekstów, wstęp i noty: E. Udalska, s. 335-384; Cz. IX. Chorwacja, Słowacja, Serbia. Wybór tekstów: J. Sobczak. Oprac. i noty: E. Udalska. Wstęp: Z. Darasz, s. 595-618.

[T. 3]. Od Sartre'a do Mrożka. Poetyki, manifesty, komentarze. Warszawa: Energeia 1997, 438 s.

15. Krytycy teatralni XX wieku. Postawy i światopoglądy. Red.: E. Udalska. Wrocław: Wiedza o Kulturze 1992, 257 s.
Tu E. Udalska: Ostap Ortwin – krytyk intelektualista, s. 3-32.
16. Eugene Ionesco – Doctor Honoris Causa Universitatis Silesiensis. Oprac.: E. Udalska. Katowice: Uniwersytet Śląski 1993, 38 s.
17. Aktor w kulturze współczesnej. Studia. Red.: E. Udalska. Warszawa: Fundacja Astronomii Polskiej 1994, 183 s.
18. Polska krytyka teatralna w XIX wieku. Pod red. E. Udalskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk; Uniwersytet Śląski 1994, 160 s.
Tu E. Udalska: W warszawskich czasopismach teatralnych I połowy XIX wieku. („Pamiętnik Sceny Warszawskiej”, „Świat Dramatyczny” i „Gazeta Teatralna”), s. 9-23.
19. Słownik polskich krytyków teatralnych. Redakcja naukowa: E. Udalska. T. 1. Warszawa: Fundacja Astronomii Polskiej 1994, 219 s.
Tu E. Udalska: Wiktor Stanisław Brumer, s. 34-41; Jan Lorentowicz, s. 86-95; Ostap Ortwin, s. 117-125; Antoni Sygietyński, s. 147-152; Władysław Zawistowski, s. 174-180.
20. Modern theatre in different cultures. Warszawa: Energeia 1997, 269 s.
Tu E. Udalska: Tradition – la force ou la faiblesse du théâtre contemporain, s. 45-53.
21. Życie zamieniam w obraz...” Sztuka Józefa Szajny. Pod red. [i z przedmową] E. Udalskiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2005, 171 s., 16 s. tab. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2299.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1988, 2002, 2007.

J. Udalska: Publikacje. [Wykaz bibliografii]. W: Od symbolizmu do post-teatru. Warszawa 1996.

J. Udalska, D. Fox: Bibliografia prac Eleonory Udalskiej z lat 1967-2005. W: Teatr – media – kultura. Katowice 2006. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2403.

Ogólne

Artykuły

J. Mikołajczyk: Służąc teatrowi. Śląsk 2004 nr 6 [dot. jubileuszu 50-lecia działalności nauk. E. Udalskiej].

Antoni Sygietyński – krytyk teatralny

M. Gumkowska: Sygietyńskiego porachunki z teatrem. Nowe Książki 1974 nr 12.
J.A. Szczepański: Czego uczą Sygietyński i Udalska?Teatr1974 nr 22.

Jan Lorentowicz – zoil nieubłagany

K. Gajda. „Ruch Literacki1988 nr 3.

Krytyka teatralna

B. Popczyk. „Scena2001 nr 2.

Teatr – aktor – dramat

S. Janikowski. „Scena2001 nr 6.

Materiały z zakresu wiedzy o współczesnym teatrze

B. Frankowska: Jesteśmy biedni – czy bogaci?Teatr1973 nr 4.

Teatrologia w Polsce w latach 1918-1939

A.T. Kijowski: Krok do tyłu. Teksty 1978 nr 1.
J. Degler: Dramat. Teatralia. „Rocznik Literacki 1977wyd. 1980.
J. Popiel. „Ruch Literacki1980 nr 5.

Krytycy teatralni XX wieku

M. Leyko. „Ruch Literacki1993 nr 1-2.