BIO

Urodzony 17 lipca 1937 w Małkini; syn Kazimierza Tyma, fryzjera damskiego, i Romany z Hołowczyców. W czasie okupacji niemieckiej i powstania warszawskiego przebywał wraz z rodzicami w Warszawie. Tam też mieszkał po zakończeniu wojny. Uczęszczał do Szkoły Ogólnokształcącej nr 27, gdzie w 1953 zdał maturę. W tymże roku rozpoczął studia na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej (PW); relegowany z tej uczelni w 1955, przez kilkanaście miesięcy pracował jako robotnik w Zakładach Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca (d. E. Wedel) w Warszawie. W 1956-57 podejmował kolejno studia: na Wydziale Przetwórstwa w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, na wydziale rysunku i prac ręcznych studium nauczycielskiego w Warszawie i ponownie na Wydziale Chemii PW (do 1957; nie ukończone). Od 1956 był zatrudniony dorywczo jako szatniarz i pracownik ochrony w Centralnym Klubie Studentów „Stodoła”. W 1958 rozpoczął twórczość kabaretową kupletem satyrycznym na przyjazd śpiewaka Jana Kiepury do Warszawy, wykonanym w „Stodole” przez studencki teatrzyk. Podjął też w tym czasie współpracę z telewizją, był realizatorem krótkich, emitowanych na żywo programów (od 1958). W tymże roku został przyjęty na Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) im. A. Zelwerowicza w Warszawie. W 1959 otrzymał pierwsze, epizodyczne role filmowe. W 1960, po relegowaniu z PWST, związał się ze Studenckim Teatrem Satyryków (STS) w Warszawie, początkowo jako aktor (od 1961), a potem także autor skeczy (pierwsza scenka jego autorstwa pt. Pojedynek została wykonana w 1962 w programie składanym pt. 30 milionów. Rewia) i utworów dramatycznych (od 1966) oraz reżyser (od 1968). Na scenie zawodowej debiutował jako autor w 1961 skeczem przygotowanym dla Teatru Buffo pt. Sprawa nr 20 (wykonanym w programie pt. Arka Noego); pisał też teksty i dialogi dla Teatru Syrena (1961). W następnych latach jego utwory znalazły się w repertuarach warszawskich kabaretów, m.in.: U Lopka (od 1963), Dudek (1964), Owca (1966; współtwórca z Jerzym Dobrowolskim) i Wagabunda (1966). W sezonie 1963/64 objął stanowisko dyrektora STS i wszedł w skład Rady Arystyczno-Programowej tego teatru. W 1964 złożył w Warszawie przed komisją Ministerstwa Kultury i Sztuki eksternistyczny egzamin aktorski. Kontynuował współpracę z telewizją; uczestniczył, jako autor tekstów i aktor, w realizacji cyklicznych programów satyrycznych pt. Wielokropek (1964; pod pseudonimem Andrzej Kill), a potem m.in. cyklu widowisk rozrywkowych Małżeństwo doskonałe (1969). W 1964 ogłosił na łamach „Szpilek” (nr 35) kilka wierszy z telewizyjnego programu pod wspólnym tytułem Z teki «Wielokropka», których był współautorem. Rozpoczął też w tym czasie twórczość dla radia; pisał słuchowiska dla Teatru Polskiego Radia (od 1965), a potem należał także do zespołu autorskiego Radiokroniki Decybel (1970). W 1967 ożenił się z Anną Kokozow, architektem. Występował nadal jako aktor, m.in. w 1970 w filmie Marka Piwowskiego pt. Rejs (był też nieformalnym współtwórcą powstających na planie tego filmu improwizowanych dialogów i monologów). W 1972, po połączeniu STS z Teatrem Rozmaitości, odszedł z tego teatru. Krótkie utwory satyryczne publikował m.in. w tygodnikach „Szpilki” (od 1969; w 1970-71 współautor Ilustrowanego Magazynu Informacyjnego «IMI») i „Literatura” (1972-75, z przerwami; tu m.in. w 1974-75 stały felieton). W 1974 został członkiem ZLP (do rozwiązania Związku w 1983). W styczniu 1976 należał do sygnatariuszy Memoriału 101, wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W tymże roku uzyskał dyplom rolnika (na podstawie kursu telewizyjnego) i zamieszkał we wsi Zakąty w województwie suwalskim. Współpracował nadal z filmem; był współautorem scenariuszy filmowych, a także odtwórcą głównych ról w komediach Stanisława Barei. W 1984-86 pełnił funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru Dramatycznego w Elblągu. Kontynuował ogłaszanie felietonów m.in. w „Tygodniku Kulturalnym” (1986-89; m.in. w cyklu pt. Goły w pokrzywach, opatrzonym autorskimi rysunkami). W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1990-94 był związany z Teatrem Rampa w Warszawie, dla którego przygotował dwa monodramy kabaretowe. W 1991 prowadził w telewizji cykliczną audycję autorską pt. Pies, czyli kot (w której ogłosił się Samozwańczym Rzecznikiem Prasowym Statystycznego Polaka-Szaraka); po zawieszeniu programu drukował na łamach tygodnika „Wprost” felietony pod tym samym tytułem (1991-99). W 1994-2004 był etatowym reżyserem w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Utwory satyryczne publikował m.in. w dzienniku „Rzeczpospolita” (1996, 1999; od czerwca 2001 cotygodniowa strona autorska pt. Fotel. Potyliczny organ Tyma). W 1996, w związku z felietonami ogłoszonymi na łamach tygodnika „Wprost” w cyklu Pies czyli kot (pt. Po co komu zlewozmywak i Majówka, 1996 nr 21 i 22), dotyczącymi przebiegu rozprawy sądowej byłego premiera Rzeczpospolitej Polskiej Józefa Oleksego, został oskarżony o obrazę uczestniczącego w tym procesie prokuratora i w 2001 wyrokiem Sądu Rejonowego w Augustowie, podtrzymanym przez Sąd Okręgowy w Suwałkach, uznany winnym przekroczenia granic satyry (postępowanie umorzono z powodu znikomej szkodliwości społecznej). Po roku 2000 jako felietonista i satyryk współpracował m.in. z dziennikiem „Rzeczpospolita” (cykle: Fotel Tyma w 2001, Danka, idziesz! Danka, musisz! w 2002-05, Pies, czyli kot w 2005-06) oraz tygodnikiem „Polityka” (od 2007 cykl felietonów Pies, czyli kot). W 1998 otrzymał Nagrodę Kisiela, w 2002 Nagrodę Specjalną Pegaza przyznaną przez telewizyjny magazyn kulturalny. W 2005 otrzymał nagrodę za całokształt twórczości na Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku, w 2007 Honorową Nagrodę XIV Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2004). Mieszkał we wsi Zakąty na Suwalszczyźnie. Zmarł 6 grudnia 2024.

Twórczość

1. Noworoczna szopka „Wielokropka. [Współautorzy:] J. Kleyny, A. Marianowicz. Telewizja Polska 1963. Druk „Szpilki” 1965 nr 4 s. 7-12.

2. Poczta się nie myli. Komedia współczesna w 11 scenach. Prapremiera: Warszawa, STS 1966. Wyd. osobne: Uwagi inscenizacyjne: I. Cywińska-Adamska. Muzyka: J. Derfel. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1967, 107 s.

3. Kochany Panie Ionesco! [Komedia]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, STS 1968.

4. Nie ma takiego problemu. [Komedia]. Telewizja Polska 1968.

5. Pralnia. [Komedia]. Powst. 1975. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr na Woli 1981.

Inf. o dacie powst.: M. Kuc: Przepierka. „Polityka1981 nr 29 s. 9.

6. Rozmowy przy wycinaniu lasu. (Sztuka w 2 aktach). Prapremiera: Warszawa, Teatr Kwadrat 1975. Telewizja Polska 1999.

7. Brunet wieczorową porą. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Bareja. Ekranizacja 1976.

S. Tym podpisany: Andrzej Kill.

8. Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Bareja. Ekranizacja 1978.

9. Miś. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Bareja. Ekranizacja 1981.

10. Kapelusz. [Utwór dramatyczny]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1984. Druk „Scena” 1986 nr 7 s. 37-41.

Wystawienie łącznie z: E. de Fillippo: Cylinder.

11. Okręt. (Sztuka w 3 aktach z prologiem i epilogiem). Dialog 1984 nr 12 s. 5-40. Prapremiera: Lublin, Teatr im. J. Osterwy 1985.

12. Kawałek szczęścia. [Wieczór autorski]. Prapremiera: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1985.

13. Zielony dym. [Utwór dramatyczny]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1985.

Wystawienie łącznie z Kapelusz zob. poz. .

14. Fifty – fifty. Komedia w 2 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Kwadrat 1987.

15. Jaja jak berety. [Utwór dramatyczny dla młodzieży]. Scena 1987 nr 5 s. 36-41, nr 6 s. 39-41, nr 7 s. 37- 39. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Wałbrzych, Teatr im. J. Szaniawskiego 1987.

Nagrody

I nagroda w konkursie na sztukę dla młodzieży o tematyce współczesnej, ogłoszonym przez Departament Teatru i Estrady Ministerstwa Kultury i Sztuki, Urząd Wojewódzki i Teatr im. J. Szaniawskiego w Wałbrzychu oraz redakcję „Sceny” w 1986.

16. East Side Story. Spektakl autorski. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rampa 1990.

17. Tym i Potem. Recital Stanisława Tyma z udziałem kabaretu „Potem”. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rampa 1991.

18. Rozmowy kontrolowane. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1992.

Złote Lwy za scenariusz na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1992.

19. Mississippi. [Utwór dramatyczny]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rampa III 1994.

Inna wersja sztuki wystawianej w Teatrze Żydowskim w Warszawie w XII 1994.

20. Skarb. [Jednoaktówka]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny 1996. Druk zob. poz. .

Wystawienie łącznie z: S. Mrożek: Zabawa.

21. Team i Tym. Widowisko estradowe. Scenariusz: S. Tym. Telewizja Polska 1997-1998.

22. Szopka Tyma z Brodą. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny 1998. Druk fragmentów „Rzeczpospolita” 1998 dod.Magazynnr 51 s. 12-18.

Wierszowana szopka noworoczna.

23. Zapomniane słowa. [Kabaret literacki]. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny, Mała Scena 2000.

24. W „Zielonym Baloniku. [Spektakl kabaretowy]. Scenariusz i reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Kraków, Stary Teatr 2003.

Wystawienie w ramach wieczoru „Sto lat kabaretu w Krakowie” (zorganizowanego przez Stary Teatr w Krakowie), poświęconego krakowskim kabaretom XX w.

25. Mamuta tu mam. Utwory zebrane spod łóżka. Z ilustracjami autora. Wybór tekstów i red.: A. Nastulanka. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik 2005, 280 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 2005, wyd. 3 rozszerzone 2006, 294 s.

Zawiera m.in. Skarb [poz. ].

26. Boy, honor i ojczyzna. [Spektakl kabaretowy]. Scenariusz i reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Szczecin, Teatr Polski 2006.

27. Ryś. Scenariusz filmowy i reżyseria: S. Tym. Ekranizacja 2007. Por. poz. .

S. Tym zagrał także główną rolę w filmie.

28. Ryś. Warszawa: Amber 2007, 192 s. Por. poz. .

Fabularna adaptacja scenariusza filmowego.

Teksty piosenek i skecze w przedstawieniach Teatru STS

[Trzydzieści] 30 milionów. Rewia. STS 1962.
Wszystko co nasze. Rewia. STS 1963.
Co tu dają? Centralny Klub Studentów „Stodoła1964.
Już pora smażyć konfitury. STS 1964.
Mnie jest wszystko jedno. STS 1964.
Orły z filtrem. Rewia. STS 1965.
Piosenki kolegi. Składanka słowno-muzyczna. STS 1973.

Teksty piosenek i skecze

Złoto króla Megamona. Wystawienie: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1985.
J. Dobrowolski: Zaświadczenie o inteligencji. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 2002.

Zob. też. Adaptacje poz. 2c.

Słuchowiska radiowe, m.in.

Etiuda. Polskie Radio 1965 [III nagroda w konkursie zamkniętym Naczelnej Redakcji Literackiej Polskiego Radia w 1965].
Kiedy rano jadę osiemnastką. Polskie Radio 1966.
Czterech z pianinem. Polskie Radio 1969.
Menuet Boccheriniego. Polskie Radio 1970 [III nagroda w konkursie zamkniętym Naczelnej Redakcji Literackiej Polskiego Radia w 1970].
Ile waży księżyc. Polskie Radio 1971 [II nagroda w konkursie zamkniętym Naczelnej Redakcji Literackiej Radia w 1970].
Kot w pepegach. Polskie Radio 1980.

Adaptacje

A. Baranga: Solo na perkusji. („Opinia publica”). [Komedia satyryczna]. Przekł. z języka rumuńskiego: M. Gazda, L. Wojciechowski. Adaptacja: S. Tym. Wystawienie: Warszawa, STS 1971. Por. poz. .
Ciemny grylaż. (Na motywach A. Barangi). [Komedia; współautor:] J. Dobrowolski. Wystawienie: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1980.
Powtórna adaptacja sztuki A. Barangi: Opinia publica; por. poz. .
J. Rakowiecki, J. Wittlin: Królewna Śnieżka. Oprac. dramaturgiczne i reżyseria: S. Tym. Wystawienie: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1984.
V. Čtvertek, S. Lichý : O Rumcajsie rozbójniku. Oprac. literackie i reżyseria: S. Tym. Wystawienie: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1985.
V. Čtvertek, S. Lichý: Przygody rozbójnika Rumcajsa. Teksty piosenek i oprac. literackie: S. Tym. Wystawienie: Szczecin, Teatr Polski 1999.
Rok & Troll. Utwór dramatyczny na motywach opowiadania S. Lagerlöf: Podrzutek. Muzyka: J. Derfel. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny, Mała Scena 2000.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 2002.

Wywiady

Trzymajmy się tego lustra. Rozm. M. Różycki. Tygodnik Kulturalny 1979 nr 51/52.
Nie mam czasu. Mam moralny i społeczny obowiązek blokowania miejsca durniom. Rozm. M. Pawlicki. Itd 1984 nr 47.
• Rozm. A. Nastulanka. Scena 1986 nr 5.

Ogólne

Artykuły

B. Frankowska: Stanisław Tym. „Teatr 1972 nr 16 [o karierze aktorskiej w STS oraz twórczości literackiej].
J. Sieradzki: Rezerwaty Stanisława Tyma. Dialog 1984 nr 12.
A. Goszczyński: Zezowate szczęście. Stanisław Tym „znikomo szkodliwy społecznie”. Wprost 2001 nr 15 [dot. procesu o przekroczenie granic satyry].
R. Kamiński: Pies czyli kot, czyli Tym. Satyra na ławie oskarżonych. „Wprost2001 nr 14 [dot. procesu o przekroczenie granic satyry].

Poczta się nie myli

C. Błońska: Gdy poczta się nie myli. Profile 1979 nr 1.

Kochany Panie Ionesco!

L. Jabłonkówna. „Teatr1969 nr 1.

Pralnia

T. Krzemień: Radosny dzwon na Woli. Kultura 1981 nr 17.
M. Kuc: Przepierka. Polityka 1981 nr 29.

Rozmowy przy wycinaniu lasu

J. Godlewska: Rozmowy i grymasy – przy wycinaniu lasu. Teatr 1984 nr 7.

Miś. Scenariusz filmowy

T. Szyma: Miś. Tygodnik Powszechny 1981 nr 33.

Kapelusz

J. Sieradzki: Kapelusze i cylindry z głów – na początek. Teatr 1985 nr 2.

Okręt

L. Wójcik: Okręt” w Teatrze im. J. Osterwy. „Kamena1985 nr 24.

Ciemny grylaż

M. Karpiński: Historia pewnego tematu. Teatr 1981 nr 6.
J. Kłossowicz: Grylaż. Literatura 1981 nr 15.