BIO
Urodzony 17 lipca 1937 w Małkini; syn Kazimierza Tyma, fryzjera damskiego, i Romany z Hołowczyców. W czasie okupacji niemieckiej i powstania warszawskiego przebywał wraz z rodzicami w Warszawie. Tam też mieszkał po zakończeniu wojny. Uczęszczał do Szkoły Ogólnokształcącej nr 27, gdzie w 1953 zdał maturę. W tymże roku rozpoczął studia na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej (PW); relegowany z tej uczelni w 1955, przez kilkanaście miesięcy pracował jako robotnik w Zakładach Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca (d. E. Wedel) w Warszawie. W 1956-57 podejmował kolejno studia: na Wydziale Przetwórstwa w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, na wydziale rysunku i prac ręcznych studium nauczycielskiego w Warszawie i ponownie na Wydziale Chemii PW (do 1957; nie ukończone). Od 1956 był zatrudniony dorywczo jako szatniarz i pracownik ochrony w Centralnym Klubie Studentów „Stodoła”. W 1958 rozpoczął twórczość kabaretową kupletem satyrycznym na przyjazd śpiewaka Jana Kiepury do Warszawy, wykonanym w „Stodole” przez studencki teatrzyk. Podjął też w tym czasie współpracę z telewizją, był realizatorem krótkich, emitowanych na żywo programów (od 1958). W tymże roku został przyjęty na Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) im. A. Zelwerowicza w Warszawie. W 1959 otrzymał pierwsze, epizodyczne role filmowe. W 1960, po relegowaniu z PWST, związał się ze Studenckim Teatrem Satyryków (STS) w Warszawie, początkowo jako aktor (od 1961), a potem także autor skeczy (pierwsza scenka jego autorstwa pt. Pojedynek została wykonana w 1962 w programie składanym pt. 30 milionów. Rewia) i utworów dramatycznych (od 1966) oraz reżyser (od 1968). Na scenie zawodowej debiutował jako autor w 1961 skeczem przygotowanym dla Teatru Buffo pt. Sprawa nr 20 (wykonanym w programie pt. Arka Noego); pisał też teksty i dialogi dla Teatru Syrena (1961). W następnych latach jego utwory znalazły się w repertuarach warszawskich kabaretów, m.in.: U Lopka (od 1963), Dudek (1964), Owca (1966; współtwórca z Jerzym Dobrowolskim) i Wagabunda (1966). W sezonie 1963/64 objął stanowisko dyrektora STS i wszedł w skład Rady Arystyczno-Programowej tego teatru. W 1964 złożył w Warszawie przed komisją Ministerstwa Kultury i Sztuki eksternistyczny egzamin aktorski. Kontynuował współpracę z telewizją; uczestniczył, jako autor tekstów i aktor, w realizacji cyklicznych programów satyrycznych pt. Wielokropek (1964; pod pseudonimem Andrzej Kill), a potem m.in. cyklu widowisk rozrywkowych Małżeństwo doskonałe (1969). W 1964 ogłosił na łamach „Szpilek” (nr 35) kilka wierszy z telewizyjnego programu pod wspólnym tytułem Z teki «Wielokropka», których był współautorem. Rozpoczął też w tym czasie twórczość dla radia; pisał słuchowiska dla Teatru Polskiego Radia (od 1965), a potem należał także do zespołu autorskiego Radiokroniki Decybel (1970). W 1967 ożenił się z Anną Kokozow, architektem. Występował nadal jako aktor, m.in. w 1970 w filmie Marka Piwowskiego pt. Rejs (był też nieformalnym współtwórcą powstających na planie tego filmu improwizowanych dialogów i monologów). W 1972, po połączeniu STS z Teatrem Rozmaitości, odszedł z tego teatru. Krótkie utwory satyryczne publikował m.in. w tygodnikach „Szpilki” (od 1969; w 1970-71 współautor Ilustrowanego Magazynu Informacyjnego «IMI») i „Literatura” (1972-75, z przerwami; tu m.in. w 1974-75 stały felieton). W 1974 został członkiem ZLP (do rozwiązania Związku w 1983). W styczniu 1976 należał do sygnatariuszy Memoriału 101, wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W tymże roku uzyskał dyplom rolnika (na podstawie kursu telewizyjnego) i zamieszkał we wsi Zakąty w województwie suwalskim. Współpracował nadal z filmem; był współautorem scenariuszy filmowych, a także odtwórcą głównych ról w komediach Stanisława Barei. W 1984-86 pełnił funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru Dramatycznego w Elblągu. Kontynuował ogłaszanie felietonów m.in. w „Tygodniku Kulturalnym” (1986-89; m.in. w cyklu pt. Goły w pokrzywach, opatrzonym autorskimi rysunkami). W 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1990-94 był związany z Teatrem Rampa w Warszawie, dla którego przygotował dwa monodramy kabaretowe. W 1991 prowadził w telewizji cykliczną audycję autorską pt. Pies, czyli kot (w której ogłosił się Samozwańczym Rzecznikiem Prasowym Statystycznego Polaka-Szaraka); po zawieszeniu programu drukował na łamach tygodnika „Wprost” felietony pod tym samym tytułem (1991-99). W 1994-2004 był etatowym reżyserem w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Utwory satyryczne publikował m.in. w dzienniku „Rzeczpospolita” (1996, 1999; od czerwca 2001 cotygodniowa strona autorska pt. Fotel. Potyliczny organ Tyma). W 1996, w związku z felietonami ogłoszonymi na łamach tygodnika „Wprost” w cyklu Pies czyli kot (pt. Po co komu zlewozmywak i Majówka, 1996 nr 21 i 22), dotyczącymi przebiegu rozprawy sądowej byłego premiera Rzeczpospolitej Polskiej Józefa Oleksego, został oskarżony o obrazę uczestniczącego w tym procesie prokuratora i w 2001 wyrokiem Sądu Rejonowego w Augustowie, podtrzymanym przez Sąd Okręgowy w Suwałkach, uznany winnym przekroczenia granic satyry (postępowanie umorzono z powodu znikomej szkodliwości społecznej). Po roku 2000 jako felietonista i satyryk współpracował m.in. z dziennikiem „Rzeczpospolita” (cykle: Fotel Tyma w 2001, Danka, idziesz! Danka, musisz! w 2002-05, Pies, czyli kot w 2005-06) oraz tygodnikiem „Polityka” (od 2007 cykl felietonów Pies, czyli kot). W 1998 otrzymał Nagrodę Kisiela, w 2002 Nagrodę Specjalną Pegaza przyznaną przez telewizyjny magazyn kulturalny. W 2005 otrzymał nagrodę za całokształt twórczości na Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku, w 2007 Honorową Nagrodę XIV Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2004). Mieszkał we wsi Zakąty na Suwalszczyźnie. Zmarł 6 grudnia 2024.
Twórczość
1. Noworoczna szopka „Wielokropka”. [Współautorzy:] J. Kleyny, A. Marianowicz. Telewizja Polska 1963. Druk „Szpilki” 1965 nr 4 s. 7-12.
2. Poczta się nie myli. Komedia współczesna w 11 scenach. Prapremiera: Warszawa, STS 1966. Wyd. osobne: Uwagi inscenizacyjne: I. Cywińska-Adamska. Muzyka: J. Derfel. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1967, 107 s.
3. Kochany Panie Ionesco! [Komedia]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, STS 1968.
4. Nie ma takiego problemu. [Komedia]. Telewizja Polska 1968.
5. Pralnia. [Komedia]. Powst. 1975. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr na Woli 1981.
6. Rozmowy przy wycinaniu lasu. (Sztuka w 2 aktach). Prapremiera: Warszawa, Teatr Kwadrat 1975. Telewizja Polska 1999.
7. Brunet wieczorową porą. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Bareja. Ekranizacja 1976.
8. Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Bareja. Ekranizacja 1978.
9. Miś. Scenariusz filmowy. [Współautor:] S. Bareja. Ekranizacja 1981.
10. Kapelusz. [Utwór dramatyczny]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1984. Druk „Scena” 1986 nr 7 s. 37-41.
11. Okręt. (Sztuka w 3 aktach z prologiem i epilogiem). „Dialog” 1984 nr 12 s. 5-40. Prapremiera: Lublin, Teatr im. J. Osterwy 1985.
12. Kawałek szczęścia. [Wieczór autorski]. Prapremiera: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1985.
13. Zielony dym. [Utwór dramatyczny]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Elbląg, Teatr Dramatyczny 1985.
14. Fifty – fifty. Komedia w 2 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Kwadrat 1987.
15. Jaja jak berety. [Utwór dramatyczny dla młodzieży]. „Scena” 1987 nr 5 s. 36-41, nr 6 s. 39-41, nr 7 s. 37- 39. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Wałbrzych, Teatr im. J. Szaniawskiego 1987.
Nagrody
16. East Side Story. Spektakl autorski. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rampa 1990.
17. Tym i Potem. Recital Stanisława Tyma z udziałem kabaretu „Potem”. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rampa 1991.
18. Rozmowy kontrolowane. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1992.
19. Mississippi. [Utwór dramatyczny]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rampa III 1994.
20. Skarb. [Jednoaktówka]. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny 1996. Druk zob. poz. ↑.
21. Team i Tym. Widowisko estradowe. Scenariusz: S. Tym. Telewizja Polska 1997-1998.
22. Szopka Tyma z Brodą. Reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny 1998. Druk fragmentów „Rzeczpospolita” 1998 dod. „Magazyn” nr 51 s. 12-18.
23. Zapomniane słowa. [Kabaret literacki]. Prapremiera: Warszawa, Teatr Powszechny, Mała Scena 2000.
24. W „Zielonym Baloniku”. [Spektakl kabaretowy]. Scenariusz i reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Kraków, Stary Teatr 2003.
25. Mamuta tu mam. Utwory zebrane spod łóżka. Z ilustracjami autora. Wybór tekstów i red.: A. Nastulanka. Michałów – Grabina: Instytut Wydawniczy Latarnik 2005, 280 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 poprawione 2005, wyd. 3 rozszerzone 2006, 294 s.
26. Boy, honor i ojczyzna. [Spektakl kabaretowy]. Scenariusz i reżyseria: S. Tym. Prapremiera: Szczecin, Teatr Polski 2006.
27. Ryś. Scenariusz filmowy i reżyseria: S. Tym. Ekranizacja 2007. Por. poz. ↑.
28. Ryś. Warszawa: Amber 2007, 192 s. Por. poz. ↑.
Teksty piosenek i skecze w przedstawieniach Teatru STS
Teksty piosenek i skecze
Zob. też. Adaptacje poz. 2c.
Słuchowiska radiowe, m.in.
Adaptacje
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 2002.
