BIO

Urodzony 23 września 1914 w Poznaniu; syn Stanisława Turkowskiego, tramwajarza, i Magdaleny ze Skorupskich, szwaczki. W 1928-32 uczęszczał do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego im. E. Estkowskiego w Poznaniu; szkoły nie ukończył. Debiutował w 1930 wierszem pt. Do pracy, opublikowanym na łamach miesięcznika tej szkoły „Życie Radosne” (nr 1). W tym okresie drukował też felietony pt. Z ławy szkolnej w „Nowym Kurierze”. Kontynuował naukę na Wyższym Kursie Dziennikarskim przy Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu, który ukończył w 1935. Za właściwy debiut uważał wiersz pt. Zmartwychwstanie dymu, ogłoszony w 1933 na łamach czasopisma „Wici Wielkopolskie” (nr 12); drukował tu następnie do 1937. W 1934 rozpoczął pracę dziennikarską w redakcji „Nowego Kuriera”. Był także redaktorem miesięcznika „Poranek” (1934) i tygodnika „Nasza Niedziela” (1938-39). Wiersze, prozę, scenki dramatyczne ogłaszał także m.in. w czasopismach „Kurier Poznański” (1934-35, 1937-38; podpisany też Osa), „Ilustracja Polska” (1935-39) i „Scena Oświatowa” (1936-38). Współpracował z rozgłośnią poznańską Polskiego Radia jako autor pogadanek i słuchowisk dla dzieci. Od 1937 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich. Na początku okupacji niemieckiej musiał wyjechać z Poznania; ukrywał się w Warszawie i w innych miejscowościach na terenie Generalnego Gubernatorstwa. W 1941 zawarł związek małżeński z Kunegundą Molencką. Był kilkakrotnie aresztowany przez Niemców i osadzany w przejściowych obozach w Rawie Ruskiej, Opatowie i Poznaniu, z których udało mu się uciec. Pracował zarobkowo jako robotnik, podejmował się dorywczych prac biurowych. Brał także udział w tajnym nauczaniu w Poznaniu, Białej Podlaskiej i Szydłowcu. Po zakończeniu II wojny światowej wrócił w Poznańskie i uczył w szkołach podstawowych w Dominowie i Pławcach pod Poznaniem. Od 1947 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (od 1948 Polska Zjednoczona Partia Robotnicza) i rozwijał ożywioną działalność partyjną i społeczną. W 1951 rozpoczął pracę w Liceum Pedagogicznym w Leśnej Podlaskiej. Po ukończeniu w 1953 studiów zaocznych w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie zamieszkał w Bartoszycach, gdzie do 1962 uczył w Państwowym Liceum Pedagogicznym. Równocześnie powrócił do pracy literackiej i publicystycznej. Od 1957 współpracował z miesięcznikiem „Warmia i Mazury” (tu m.in. w 1978-85 cykl recenzji pt. Książka retro) oraz „Głosem Olsztyńskim”, którego działem kulturalno-oświatowym kierował w 1962-69 (od 1970Gazeta Olsztyńska”; tu m.in. w 1973 cykl felietonów pt. Zapiski rodzinne podpisany Nadir). Wiersze, artykuły, opowiadania drukował ponadto na łamach wielu innych czasopism, m.in. „Głosu Nauczycielskiego” (1958-63, z przerwami), „Wiadomości Bartoszyckich” (1958-62) i „Tygodnika Kulturalnego” (1962-65). W 1958 należał do zespołu redakcyjnego olsztyńskich „Nowin Północnych”. W 1959 otrzymał nagrodę literacką Prezesa Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie za całokształt działalności i twórczości literackiej. Od 1963 był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP) (do rozwiązania Stowarzyszenia w 1982) i Związku Literatów Polskich (ZLP), w 1963-66 był wiceprezesem, a w 1972-81 prezesem Oddziału Olsztyńskiego ZLP. Kontynuował działalność społeczną i pedagogiczną. W 1964 otrzymał nagrodę Klubu Publicystyki Kulturalnej i Klubu Publicystyki Oświatowo-Wychowawczej SDP. W 1965 zamieszkał w Olsztynie. Od 1969 do przejścia na emeryturę w 1973 pracował jako dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Olsztynie. Był m.in. członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (od 1968). W 1970 otrzymał nagrodę Zarządu Okręgu Związku Nauczycielstwa Polskiego w Olsztynie za twórczość dla dzieci. Drukował m.in. w „Expresie Poznańskim” (1977-85; tu cykl felietonów literackich pt. Nowości z dawnych lat), „Kronice Wielkopolskiej” (1979-80, 1984; tu artykuły o literaturze współczesnej) i „Wprost” (1983-85; tu cykl felietonów wspomnieniowych pt. Powroty). W 1982 otrzymał nagrodę miesięcznika „Warmia i Mazury”, a w 1984 dyplom honorowy Ministra Kultury i Sztuki. Wyróżniony m.in. złotą odznaką honorową „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1960), Złotym Krzyżem Zasługi (1966), Krzyżem Kawalerskim (1971) i Krzyżem Komandorskim (1980) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1974), medalem „Za Zasługi dla Oświaty Województwa Olsztyńskiego” (1984). Zmarł 19 stycznia 1985 w Olsztynie.
W 1985 Towarzystwo Przyjaciół „Gazety Olsztyńskiej”, Urząd miasta Bartoszyce, Bartoszycki Dom Kultury i Miejska Biblioteka Publiczna oraz grupa literacka Barcja ustanowiły konkurs poetycki im. L. Turkowskiego.

Twórczość

1. W drodze ku małżeństwu. Wykład. Poznań: Ostoja 1934, [4] s.

2. Dookoła Polski. Rewia krajoznawcza. Poznań: Ostoja 1935, 34 s.Teatr dla Młodzieży Męskiej”.

3. Krzyż na rozdrożu. [Wiersze]. [Przedmowa:] J. Sztaudynger. Września: Druk H. Prądzyński 1935, 41 s.

Zawartość

Cykle: Poznań; Wyczółkowski; Krzyż na rozdrożu.

4. Krew ziemi. [Wiersze]. Poznań: Księgarnia J. Dippel 1937, [66] s.

Zawartość

Cykle: Powitanie, Dedykacja; Krew ziemi; Walczyć o pokój; Głód; Zaproszenie.

5. Forsa stopniała!... Humoreska w 3 aktach ze śpiewami. Poznań: Ostoja 1938, 56 s.Teatr dla Młodzieży Męskiej”.

Zawiera dodatek muzyczny: Wiązanki i pieśni w układzie A. Chlondowskiego, 51 s.

6. Gdy środa rym poda... [Wiersze]. Środa: Drukarnia Średzka, St. Malicki i Ska 1938, 29 s.

7. Na progu doby. [Wiersze]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1958, 81 s.

Zawartość

Cykle: Na progu doby; Dzień i noc; Podziękowanie, – Strofy mazurskie: Strofy mazurskie; Mazurskie dionizje.

8. Dojrzewanie. Poezje. Olsztyn: Pojezierze 1961, 72 s.

Zawartość

Cykle: Dojrzewanie; Kalendarz Warmii i Mazur.

9. Do szkoły. [Opowiadania]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1962, 104 s.

Zawartość

Do szkoły; Moja mamusia; Gapa; Lampki nagrobne; Rozdarty płaszcz; Dorosły.

10. Niebo nad sadem. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1964, 206 s.

11. Kajak. [Powieść]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1966, 174 s.

Nagrody

III nagroda w konkursie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Oddziału Olsztyńskiego Związku Literatów Polskich i Stowarzyszenia Społeczno-Kulturowego Pojezierze w 1964.

12. Spotkania świąteczne. [Opowiadania]. Olsztyn: Pojezierze 1968, 214 s.

Zawartość

Trzy dni; Dein Papa... Mein Papa; Kardiologia; Spotkania świąteczne; Blizny; Wycieczka z Horstem; Sprzymierzeńcy; Chleb; Płot; Wanda.

13. Start. [Powieść]. Powst. przed 1968. Wyd. [Warszawa:] Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976, 282 s.

Pierwotny tytuł: Naczynia połączone.

Nagrody

I nagroda w konkursie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie i Oddziału Olsztyńskiego Związku Literatów Polskich w 1968.

14. Ziemia i niebo. Powieść o życiu i pracy Mikołaja Kopernika. Olsztyn: Pojezierze 1971, 331 s. Wyd. 2 tamże 1972 [właśc. 1971].

Przekłady

słowacki

Sinko nezapada. [Przekł., posłowie i przypisy:] M. Andras. Bratislava 1973.

15. Talerz z jabłkami. [Wiersze]. Wstęp: E. Martuszewski. Olsztyn: Pojezierze 1975, 75 s.

Zawartość

Cykle: Talerz z jabłkami; Kalendarz Warmii i Mazur [poz. ]; Panorama Poznania.

16. Księga mojego domu. [Wspomnienia]. Białystok: Pojezierze 1979, 386 s.

Cz. 1 cyklu; cz. 2, 3 zob. poz. , .

17. Lipcowy miód. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1980, 284 s.

18. Księga mojego miasta. Poznańskie wspomnienia 1919-1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1983, 239 s.

Cz. 2 cyklu; cz. 1, 3 zob. poz. , .

Nagrody

Nagroda Funduszu Literatury za najważniejsze osiągnięcia literackie w dziedzinie pamiętnikarstwa za 1983 (łącznie z poz. ), przyznana w 1985.

19. Księga Warmii i Mazur. [Wspomnienia]. Olsztyn: Pojezierze 1983, 317 s.

Cz. 3 cyklu; cz. 1, 2 zob. poz. , . – Wspomnienia dotyczące twórczości dziennikarskiej i literackiej oraz życia literackiego na Warmii i Mazurach w 1958-1983, m.in. dotyczy pisarzy i pisarek: M. Kajka, W. Kętrzyński, E. Martuszewski, M. Okęcka-Bromkowa, M. Zientara-Malewska.

Nagrody

Nagroda Funduszu Literatury za najważniejsze osiągnięcia literackie w dziedzinie pamiętnikarstwa za 1983 (łącznie z poz. ), przyznana w 1985.

20. Na początku było jezioro. [Powieść]. Olsztyn: Pojezierze 1983, 254 s.

21. Narodziny generała. Wybór opowiadań. Olsztyn: Pojezierze 1984, 286 s.

Zawartość

I. Spotkania świąteczne: z poz. : Chleb; Trzy dni; Blizny; Spotkania świąteczne; Wanda, – oraz Akumulator; Narodziny generała; Wnuczka; Pytia; Kardiologia. – II. Dorosły: z poz. : Moja mamusia; Gapa; Lampki nagrobne; Dorosły, – oraz: Róża; Przydarzyło się w klasie; Kościół runął; Posag.

22. Droga do Sestos. [Opowieści historyczne]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1989, 229 s.

23. Krzyż na rozdrożu. [Wybór wierszy]. Wiersze wybrali: J.J. Rojek i M. Turkowski. Olsztyn: MG 1997, 80 s.

Zawartość

Cykle: Liryki poznańskie; Na progu doby (poz. ); Mazurskie dionizje (fragm.) [poz. ]; Dojrzewanie [poz. ]. – M. Turkowski: O autorze; O wierszach [wybór głosów]; O niniejszym tomiku.

Prace redakcyjne i montaże:

Coraz wyżej! [Scenariusz wieczornicy]. Poznań: Ostoja 1935, 49 s.
L. Turkowski podpisany: Nadir. – Zawiera m.in. skecze, dialogi i wiersze L. Turkowskiego podpisanego także pseudonimami: Nadir; L. Wokrut; Turkay.
Żegnajcie druhowie – rekruci! [Scenariusz wieczornicy]. Poznań: Ostoja 1936, 93 s.
Zawiera m.in. dialogi, skecze, fragmenty sceniczne L. Turkowskiego podpisane także pseudonimami: Nadir; Turkay.
Ach, te dzieci... 100 żartów. Zebrał i ułożył L. Turkowski. Poznań: Ostoja 1937, 30 s.
Kajdanki i miłość... 100 żartów. Zebrał i ułożył L. Turkowski. Poznań: Ostoja 1937, 30 s.
L. Turkowski podpisany: Turkay.
Można pęknąć... 100 żartów. Zebrał i ułożył L. Turkowski. Poznań: Ostoja 1937, 30 s.
L. Turkowski podpisany: Turkay.
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Olsztynie 1946-70. Oprac. zespół pod kierownictwem L. Turkowskiego. Olsztyn: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka 1971, 105 s.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1966, 1980.

Wywiady

Widać ziemię, z której jem chleb... Rozm. G. Sokołowska. Warmia i Mazury 1982 nr 5.
... a właściwie przez całe życie mam 17 lat...” Rozm. A. Staniszewski. Warmia i Mazury 1984 nr 18.
Pasja społecznika i pasja pisarza. Rozm. A. Nowak. Argumenty 1984 nr 8.

Słowniki i bibliografie

Z. Smołucha: Leonard Turkowski (1914-1985). Życie i twórczość. Bibliografia. Olsztyn: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka 1997, 200 s.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (T. Oracki).

Ogólne

Artykuły

T. Stępowski: Leonard Turkowski. „Słowo Powszechne” dod. Słowo na Warmii i Mazurach 1964 nr 48.
Z. Dudzińska: Z potrzeby tworzenia. Gazeta Olsztyńska 1973 nr 292.
E. Martuszewski: Prezes – Cyganem?Tygodnik Kulturalny1974 nr 5.
J. Sokołowski: Szkoła uczuć i charakterów. Warmia i Mazury 1975 nr 7, wkładka pt. Olsztyn literacki.
J. Sokołowski. „Warmia i Mazury1976 nr 4.
B. Dzitko. „Gazeta Olsztyńska1978 nr 34.
F. Fornalczyk: Świadomość dziedzictwa. O prozie olsztyńskiego środowiska pisarskiego. Olsztyn 1978, passim.
J. Skuczyński: Cygan i pedagog. Literatura 1978 nr 45.
J.A. Sokołowski: Od schematyzmu do autentyzmu. Warmia i Mazury 1979 nr 1.
A. Staniszewski: Orałem samym sobą, ścierała mnie gleba”…Kontrasty”, Białystok 1984 nr 3.
J. Wieliczka: Niepokój o człowieka. Warmia i Mazury 1986 nr 2.
B. Brokowska: Poeta, mój ojciec. Wiadomości Kulturalne 1997 nr 32.

Krzyż na rozdrożu

P. Hulka-Laskowski. „Nowa Książka1937 nr 1.

Krew ziemi

S. Czernik. „Okolica Poetów1938 nr 1 [dot. też: Gdy środa rym poda...].
P. Hulka-Laskowski. „Nowa Książka1939 nr 2.

Gdy środa rym poda...

S. Czernik. „Okolica Poetów1938 nr 1 [dot. też: Krew ziemi].

Na progu doby

S. Czernik: Odnalezieni poeci. Orka 1958 nr 8.
J. Segiet: Raptularz literackiego zaścianka. Warmia i Mazury 1958 nr 2.

Dojrzewanie

J. Segiet: Granice dojrzałości. Głos Olsztyński 1962 nr 124.

Niebo nad sadem

E. Martuszewski: Dwie nauczycielki – jeden temat. Głos Olsztyński 1964 nr 174.
J. Segiet: Epizod z lat dawnych i dzisiejszych. Warmia i Mazury 1964 nr 9.
T. Świeżawska. „Prasa Polska1964 nr 8.
I. Sieradzka-Korzonowa: Na Mazurach i Warmii. Nowe Książki 1965 nr 13.

Kajak

E. Glon: O naszych dzieciach. Warmia i Mazury 1966 nr 7/8.
E. Martuszewski: Dokąd płynie ten „Kajak?Odgłosy1966 nr 44.
T. Świeżawska: Antykoncert na trąbki. Prasa Polska 1966 nr 8.
L. Wernic: Zniszczony kajak. „Słowo Powszechnedod. Słowo na Warmii i Mazurach 1966 nr 27.

Spotkania świąteczne

L. Jankowski: Spotkania nie zawsze świąteczne. Warmia i Mazury 1968 nr 6.
T. Swat: ... wciąż te powroty. „Słowo Powszechnedod. Słowo na Warmii i Mazurach 1968 nr 23.
T. Świeżawska. „Prasa Polska1968 nr 10.
K. Nowicki: Skąd się bierze proza. Spotkanie – nadzwyczajny traf. Życie Literackie 1969 nr 3.

Ziemia i niebo

L. Jankowski. „Warmia i Mazury1971 nr 7/8.
P. Knothe: Wiem, że nic nie wiem. Nowe Książki 1972 nr 12.
J. Sokołowski: Kopernik w literaturze olsztyńskiej. Warmia i Mazury 1973 nr 2.

Księga mojego domu

W. Najmowicz: Niezupełnie saga. Warmia i Mazury 1980 nr 7.
H. Panas: Spojrzenie w przeszłość. Gazeta Olsztyńska 1980 nr 78.
K. Piekarczyk: tropem własnego życia. Nurt 1980 nr 7.
J. Rosłan: Literatura i pedagogika. Głos Nauczycielski 1980 nr 37.
A. Staniszewski. „Nowe Książki1980 nr 19.
F. Fornalczyk. „Kronika Wielkopolski1981 nr 3/4.
W.J. Podgórski: Powroty do gniazd. Wiedza i Życie 1981 nr 1.

Lipcowy miód

H. Panas. „Gazeta Olsztyńska1980 nr 166.
A. Staniszewski: Pobocza. Nowe Książki 1980 nr 21.

Księga mojego miasta

B. Kosmanowa: Księga wspomnień poznańskich. Nowe Książki 1984 nr 11.

Księga Warmii i Mazur

B. Dzitko: Dokument trwającej epoki. Warmia i Mazury 1983 nr 18, polemika W. Najmowicz: Trudna sztuka obiektywnego czytania. Tamże 1983 nr 20.
H. Panas: Trzecia księga wspomnień Turkowskiego. Gazeta Olsztyńska 1983 nr 208.

Narodziny generała

I. Janowska: Narodziny pożegnanie. Nowe Książki 1985 nr 10.
T. Olszewski: Tania moralność. Tygodnik Kulturalny 1985 nr 4.