BIO

Urodzony 10 grudnia 1936 w Wełdzirzu pod Stanisławowem; syn Józefa Trziszki, robotnika leśnego, i Heleny z Polańskich. W 1945 wraz z rodziną przyjechał w ramach tzw. repatriacji na ziemię lubuską do Jastrzębnika pod Skwierzyną. W 1951-55 uczęszczał do Liceum Pedagogicznego w Gorzowie Wielkopolskim. Następnie był nauczycielem szkół podstawowych w powiecie gorzowskim (1955-61) i równocześnie studiował polonistykę w studiach nauczycielskich zaocznie w Zielonej Górze oraz stacjonarnie w Szczecinie (1957-59); kontynuował studia zaocznie w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu (do 1962). Ożenił się z Kazimierą Kociszewską. W 1957 został członkiem Związku Młodzieży Wiejskiej (ZWM). W 1960 założył w Gorzowie Wielkopolskim pod egidą ZMW ośrodek Korespondencyjnego Klubu Młodych (potem Korespondencyjny Klub Młodych Pisarzy; KKMP; do 1970 był jego przewodniczącym). Debiutował w tymże roku opowiadaniem pt. Jesień oraz ponureską pt. Smak pióra w jednodniówce KKMP „Nadwarcie”, dodatku literackim „Stilonu Gorzów”. Od 1961 należał do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W 1962 przeniósł się do Zielonej Góry i do 1963 kierował zielonogórskim oddziałem „Gazety Chłopskiej”. W 1963-66 był wiceprzewodniczącym Zarządu Wojewódzkiego ZMW. Następnie do 1970 pracował jako publicysta w „Gazecie Zielonogórskiej”. W 1965-69 ogłaszał opowiadania w czasopiśmie „Nadodrze”. W 1968 został członkiem Związku Literatów Polskich. W 1969 zamieszkał w Warszawie. W 1969-70 był redaktorem działu literackiego „Tygodnika Kulturalnego”, w którym publikował felietony, artykuły i prozę do 1987 (tu też pod pseudonimami: Viator Polański, Wiator Polański m.in. cykle felietonów pt. Irytacje przekorne w 1971, pt. Mediacje w 1973). Współredagował też ogólnopolskie pismo KKMP „Regiony” (do 1975, drukował tu też pod pseudonimem Junior Starszy). Był laureatem wielu nagród. W 1971 publikował reportaże w „Dzienniku Ludowym”; z pismem tym kontynuował współpracę do 1973. Publikował też w „Faktach” (1974-76; m.in. w 1975 stały felieton). W 1976-77 był członkiem zespołu redakcyjnego „Argumentów” (tu też publikował m.in. felietony do 1980). W 1980 otrzymał nagrodę literacką Centralnej Rady Związków Zawodowych. Od 1982 należał do członków założycieli grupy literackiej Ruch Artystyczny „Świat”, w której działał do 1993. W 1982 został kierownikiem działu prozy „Miesięcznika Literackiego”. Od 1983 wchodził w skład Rady Programowej miesięcznika KKMP „Okolice”. Odznaczony m.in. Złotą Odznaką ZMW (1967). Zmarł tragicznie 9 sierpnia 2000 w Warszawie. Pochowany w Laskach pod Warszawą.

Twórczość

1. Dojrzewanie. Sylwetki zasłużonych działaczy ruchu ludowego na Ziemi Lubuskiej. [Autorzy:] Z. Trziszka, A.K. Waśkiewicz, I. Rybczyńska. Zielona Góra: Wojewódzka Komisja Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w Zielonej Górze, Wydział Propagandy i Oświaty 1965, 138 s.

2. Wielkie świniobicie. Opowiadania. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1965, 204 s.

Zawartość

Plecami do wielkiej wody; Ziemia znajoma; Żadne wesele; Harna Danula; Wielkie świniobicie; Jedna rodzina; Mój ty Rusnaku; Mamuśko; Hulają bez pamięci; Dojrzewanie.

3. Żylasta ręka ojca. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1967, 204 s.

Zawartość

Kuferek ojca; Żylasta ręka ojca; Nowy nauczycielczak; Ucieczka; Młocka u Łopienia; Podróż świąteczna; Młody; Piorun; Wschodzący dzień.

4. Dom nadodrzański. [Opowiadania]. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1968, 211 s.

Zawartość

Dom nadodrzański; Uszanka; Na kirkut; Przy torfowisku; Matczyne serce; Rusnacza wilia; Mój ojciec lekarzem butów; Końska niańka; Piórnice; Hajdaj odkupiciel i pastuch potępieniec; Międzywodzie; Narodziny miłości; Powrót z żołnierki; Wilcze kły; Za biurkiem.

5. Romansoid. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1969, 205 s. Wyd. 2 tamże 1973.

Nagrody

Nagroda im. S. Piętaka w 1970.

6. Dopala się noc. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, 219 s.

7. Drewniane wesele. Romans. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1971, 193 s.

8. Pierwsze koleiny. Nowela filmowa. Powst. ok. 1971.

Nagrody

Nagroda w konkursie „Młodzież polskiej wsi” w 1971.

9. Przedmiotowy pejzaż. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975, 158 s.

Zawartość

Wierzbowa niedziela; Pierwsze koleiny; Happener; Przedmiotowy pejzaż.

10. Dobra nowina. Opowiadania. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1976, 177 s.

Zawartość

z poz. 3: Kuferek ojca; Żylasta ręka ojca; Nowy nauczycielczak; Ucieczka, – nadto: Dom pod białą skarpą; Całkiem dobra nowina.

11. Happeniada. [Powieść]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1976, 331 s.

12. Z dołu w górę. [Opowiadania]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1977, 211 s.

Zawartość

Z dołu w górę; Z góry w dół; Jeszcze wyżej; Panny Ariadny, czyli najwyżej; Aż po rozum taktyczny.

13. Już niedaleko. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978, 199 s.

14. Poszukiwanie. Utwór dramatyczny. Powst. przed 1978.

Nagrody

Nagroda na ogólnopolskim festiwalu sztuki „Fakt artystyczny a rzeczywistość” w 1978.

15. Mój pisarz. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1979, 326 s.

Zawartość

Zawiera szkice oraz teksty omawianych autorów: Wstęp – wyznanie. – Odkrywca literatury związków naturalnych [dot. H. Berezy]; H. Bereza: Konfesje i diagnozy. – Zmagania z diabłem – powieścią [dot. L. Buczkowskiego]; L. Buczkowski: Monolog polifoniczny. – W zgodzie z rytmem natury [dot. A. Kępińskiego]; A. Kępiński: System wartości. – Kultury ludowej śmiech wyzwalający [dot. J. Ozgi-Michalskiego]; J. Ozga-Michalski: Sowizdrzał świętokrzyski [fragm.]; Kartki z raptularza. – Chłopska pokora filozoficzna [dot. H. Worcella]; H. Worcell: Dzień za dniem. (Kartki z dziennika).

16. Oczerety. [Powieść]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1979, 311 s.

17. Podróże do mojej Itaki. [Wspomnienia i szkice literackie]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1980, 258 s.

Zawartość

Początki Odysei: Podróże do mojej Itaki; Tryptyk lubuski; Judymowie; Kronika pisana miedzią; Relacja o ogniomistrzu Niewidziajle. – Krajobrazy i podróże: Śląskie realia; Opolska kartka; Przymorska rzeczywistość; Płoszenie jelenia w Łomży. – Twórcy Odysei: Jarosławowe Sabinum. (Jarosław Iwaszkiewicz); Bieżuńskie Sabinum. (Stefan Gołębiowski); Chłopski prorok. (Tadeusz Nowak); Sploty współczesności. (Witold Zalewski); Olsztyński obywatel. (Henryk Panas); Bezkresne kresy. (Sokrat Janowicz).

18. Piaszczysta skarpa. [Opowiadania]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1981, 235 s.

Zawartość

Dać drapaka?; Miastowy zaułek; Nogi za pas; Ptasie gniazdo; Ni tędy, ni siędy; Kociokwik; Wnerwiony; Zdobywczy; Niecierpliwy; Rozpędzony; Rozpędzona; Skołowany.

19. Wrastanie albo Zapiśnik samouka. Warszawa: Czytelnik 1982, 213 s.

20. Dać drapaka. Wybór opowiadań. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1983, 180 s.

Zawartość

Plecami do wielkiej wody; Wierzbowa niedziela; Dom pod białą skarpą [poz. ]; Ziemia znajoma; Wielkie świniobicie [poz. ]; Z dołu w górę [poz. ]; Mój ojciec lekarzem butów [poz. ]; Dać drapaka? [poz. ]; Nowy nauczycielczak [poz. ]; Ucieczka.

21. Stan skupienia. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1983, 231 s.

Nagrody

Nagroda im. A. Kowalskiego „Olka1984.

22. Korzenie plebejusza. Opowiadania. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1984, 330 s.

Nagrody

Nagroda im. A. Kowalskiego „Olka1984.

Zawartość

Zamiast wstępu. – Sobiem nic nie ostawił. (Roman Turek); Prywatny mit kreatorski. (Stefan Gołębiowski); Powroty do trudnej przeszłości. (Józef Kuropieska); Zapiśnik rewolucji wiejskiej. (Julian Kawalec); Poeta znad Dunajca. (Tadeusz Nowak); Sokrat z Krynek. (Sokrat Janowicz); Droga do „Siekierezady”. (Edward Stachura); Wyawansowany. (Edward Redliński).

23. Według Filipa. Apokryf. [Powieść]. Bydgoszcz: Pomorze 1985, 216 s.

24. Porwanie króla. Scenariusz filmowy. [Współautor:] W. Wiszniewski. Druk fragmentów „Tygodnik Polski1986 nr 25 s. 13.

25. Leopold Buczkowski. [Monografia]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1987, 177 s.

26. Wędrówka. [Powieść]. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1987, 219 s.

27. Żywe dialogi. [Współautor:] L. Buczkowski. Bydgoszcz: Pomorze 1989, 196 s.

28. Na pohybel (powieść dokument). Warszawa – Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Ziemia 1993, 187 s.

Prace redakcyjne

1. L. Buczkowski: Na nowo i poniekąd inaczej. (Fragmenty „prozy żywej”. Rysunki). Do druku przygotowali: J. Kaja, J. Pluta, Z. Trziszka. Bydgoszcz: Galeria Autorska J. Solińskiego i J. Kaji 1985, [32] s.
2. L. Buczkowski: Na nowo i poniekąd inaczej. (Fragmenty prozy żywej). Do druku przygotowali: J. Kaja, J. Pluta, Z. Trziszka. Bydgoszcz: Galeria Autorska J. Solińskiego i J. Kaji 1985, [12] s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1988.

Autor o sobie

Z. Trziszka: Zielonogórska Wszechnica Pisarska. Nadodrze 1978 nr 8.

Wywiady

Na stromiznach. Rozm. J. Koźbiel. Tygodnik Kulturalny 1985 nr 24.
Współczesny apokryfista. Rozm. R. Wójcik. Tygodnik Polski 1986 nr 18.
• Rozm. S. Stanik. Kamena 1987 nr 20.

Ogólne

Książki

T. Budrewicz: Zygmunt Trziszka. Plebej na rozdrożu. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1992, 200 s.

Artykuły

M. Orski: Dwa oblicza pisarskie Trziszki. Nadodrze 1970 nr 2, przedruk pt. Epopeja polskiego osadnictwa w tegoż: Zmowa obojętnych i inne szkice. Wrocław 1973.
M. Byblur: Tropem cudzysłowu. Nadodrze 1971 nr 8.
H. Bereza: O twórczości Zygmunta Trziszki. Regiony 1972 nr 13/14.
H. Bereza: Trafunek Trziszki. W tegoż: Związki naturalne. Warszawa 1972.
A.K. Waśkiewicz: Casus: Trziszka. Nowy Wyraz 1973 nr 7.
S. Sterna-Wachowiak: Fantom rzeczywistości i rzeczywistość fantomu. Nurt 1979 nr 2.
H. Bereza: Trziszkowatość. W tegoż: Bieg rzeczy. Warszawa 1982.
A. Siatecki: Dom nadnotecki. Nadodrze 1982 nr 9.
S. Jurkowski: Wielość w jedności. Tygodnik Kulturalny 1983 nr 17.
R. Chodźko: Etos plebejski w wyznaniach z pogranicza. Miesięcznik Literacki 1987 nr 5.
H. Bereza: Selfmademaństwo. W tegoż: Sposób myślenia. T. 1. Warszawa 1989.
B. Hadaczek: Kresowe retrospekcje w prozie Zygmunta Trziszki. Miesięcznik Literacki 1989 nr 2/3, przedruk w: Kresy w literaturze polskiej XX wieku. Szczecin 1993.
B. Hadaczek: Kresowe retrospekcje Zygmunta Trziszki. W tegoż: Kresy w literaturze polskiej XX wieku. Szczecin 1993.
Z. Ziątek: Wieczna wędrówka Zygmunta Trziszki. Regiony 2001 nr 1.
S. Stanik: Wspomnienia o Zygmuncie Trziszce. Akant 2003 nr 4.
Cz. Markiewicz: Czytanie źródeł. Od „Wielkiego świniobicia” do „Stanu skupienia”. Cz. 2. Pro Libris 2005 nr 4.

Wielkie świniobicie

H. Zaworska: Wycieczka na polską Wieżę Babel. Nowe Książki 1965 nr 19.
S. Melkowski: Ballada o wielkim kotle. Nadodrze 1966 nr 1, przedruk w tegoż: Oczekiwania i zapowiedzi. Łódź 1980.

Żylasta ręka ojca

H. Bereza: Druga książka. Nadodrze 1968 nr 4.
Z. Łukaszewicz. „Twórczość1968 nr 3.
J. Preger: Drugi tom prozy Trziszki. Nowe Książki 1968 nr 7.
M. Szybist: Szklany dom nad Odrą. Miesięcznik Literacki 1969 nr 7 [dot. też: Dom nadodrzański].

Romansoid

F. Fornalczyk: Zjawisko wskrzeszane pastuszą pamięcią. Nadodrze 1969 nr 17.
Z. Łukaszewicz: W stronę groteski. Twórczość 1969 nr 10.
T. Błażejewski: Tematowi przypisany. Nowe Książki 1970 nr 1.
J.Z. Maciejewski: Mity chłopackie. Miesięcznik Literacki 1970 nr 3.

Dopala się noc

S. Siekierski: Zmagania z tematem. Nowe Książki 1971 nr 21.
Z. Ziątek: Igranie z ogniem. Kultura 1971 nr 26.
M. Dąbrowski: Wrosnąć w nową ziemię. Twórczość 1972 nr 2.

Drewniane wesele

M. Dąbrowski: O miłości o zazdrości. Literatura 1972 nr 5.
I. Furnal: Dwugłos Trziszki. Miesięcznik Literacki 1972 nr 6.
Z. Łukaszewicz: Stary romans, nowa uczuciowość?Twórczość1972 nr 5.
A.K. Waśkiewicz: Neuroza i jej źródła. Nadodrze 1972 nr 18.
W. Żukrowski: Zapasy zwane małżeństwem. Nowe Książki 1972 nr 3.

Przedmiotowy pejzaż

M. Orski: Miasto wsią podszyte. Twórczość 1976 nr 5, przedruk w tegoż: Etos lumpa. Wrocław 1978.
S. Siekierski: Trziszka szydercą. Nowe Książki 1976 nr 5.

Dobra nowina

A. Szulc: O niebezpieczeństwach igrania z formą. Literatura 1976 nr 28.

Happeniada

M. Łukaszewicz: O formie, szatanie i etnologii. Nowe Książki 1977 nr 13.
A. Stoff: Dokumentarność niczegowata. Miesięcznik Literacki 1977 nr 12.
A. Zawada: Samobratanie się parobka. Twórczość 1977 nr 8.

Już niedaleko

L. Bugajski: Co będzie dalej ?. Miesięcznik Literacki 1979 nr 3.
J. Pluta: Czyżby opóźniona powieść pośpieszna?Twórczość1979 nr 6.

Mój pisarz

J. Pluta: Trziszkowate apologie. Twórczość 1980 nr 3.

Oczerety

H. Bereza: Ścieżkami Trziszki. Twórczość 1978 nr 1.
J. Wiśniewska: Świat jak z księżyca wzięty. Nowe Książki 1979 nr 18.
A. Komorowski: Przypochlebność topografii. Miesięcznik Literacki 1980 nr 4.

Podróże do mojej Itaki

S. Siekierski: Poszukiwania Zygmunta Trziszki. Nowe Książki 1981 nr 3.

Piaszczysta skarpa

H. Bereza: Wyzwolenie. Twórczość 1980 nr 10.

Wrastanie albo Zapiśnik samouka

H. Bereza: Przywłaszczenia. Twórczość 1979 nr 7.
S. Jurkowski: Wrastanie. Tygodnik Kulturalny 1983 nr 26.
A. Marzec: Nowe inspiracje Zygmunta Trziszki. Miesięcznik Literacki 1983 nr 9.
P. Szewc: Samouk na tropie paru prawd. Twórczość 1984 nr 3.

Dać drapaka

H. Bereza: Wybór. Twórczość 1983 nr 7.
D. Brylska: Migracje Zygmunta Trziszki. Miesięcznik Literacki 1984 nr 8/9.
D. Moroz-Namysłowska: Oswajanie ziemi i przekraczanie granic. Nurt 1984 nr 7.

Stan skupienia

H. Bereza: Przebranie. Twórczość 1982 nr 8.
R. Chodźko: Odmienne stany świadomości – realiomontaż. Miesięcznik Literacki 1985 nr 2, przedruk w tegoż: Strefy konfesji i kreacji. Białystok 1992.
P. Szewc: U źródeł duchowej tożsamości. Twórczość 1985 nr 1.
R. Chodźko: Odmienne stany świadomości; Etos ziemi i korzeni. W tegoż: Strefy konfesji i kreacji. Cz. 1. Białystok 1992 [dot. też: Korzenie plebejusza].

Korzenie plebejusza

R. Chodźko: Odmienne stany świadomości; Etos ziemi i korzeni. W tegoż: Strefy konfesji i kreacji. Cz. 1. Białystok 1992 [dot. też: Stan skupienia].

Według Filipa

J.Z. Brudnicki: Według Trziszki. Nowe Książki 1986 nr 7/8.

Leopold Buczkowski

M. Jentys: Jest droga zbójców i droga prawdy. Nowe Książki 1988 nr 3.

Wędrówka

H. Bereza: Reaktywacja. Twórczość 1983 nr 7.
H. Gosk: Potęga literackości. Miesięcznik Literacki 1988 nr 11.
B. Twardochleb: Outsider-wędrowiec-repatriant. Nowe Książki 1988 nr 7/8.

Żywe dialogi

J. Łukosz: Znalazłem źródło życia ...Twórczość1990 nr 9.