BIO

Urodzony 24 października 1911 w Wilnie; syn Franciszka Trościanki, krawca, i Wiktorii z Aschebergów. W 1915 wraz z rodzicami przeprowadził się do Kowna, by z początkiem 1919 powrócić do Wilna. Od 1922 uczęszczał do Gimnazjum im. Zygmunta Augusta. Po zdaniu matury w 1930 podjął studia na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych na Uniwersytecie Stefana Batorego; w 1934 uzyskał magisterium. Podczas studiów należał do Akademickiego Klubu Włóczęgów. W tym też czasie rozpoczął współpracę z radiem jako redaktor audycji studenckich. Debiutował w 1937 opowiadaniem pt. Sztambuch prababci Leosi, opublikowanym na łamach dwutygodnika społeczno-politycznego „Sprawy Otwarte” (nr 2); pismo to redagował następnie do 1939. Jednocześnie zawodowo związany był z rozgłośnią wileńską Polskiego Radia, gdzie prowadził cykliczną audycję satyryczną pt. Kukułka wileńska oraz kabaret literacki. Następnie krótko pracował w rozgłośni w Baranowiczach, a w 1938 przeniósł się do Warszawy, gdzie redagował założony przez siebie radiowy Tygodnik dźwiękowy. Po wybuchu II wojny światowej powrócił do Wilna. Na początku 1940 został aresztowany przez władze litewskie, wolność odzyskał po kilku tygodniach. Po włączeniu Litwy do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, aresztowany przez NKWD, w dramatycznych okolicznościach zdołał wydostać się z więzienia. Na przełomie 1940 i 1941 przedostał się do Warszawy. Jako członek Stronnictwa Narodowego należał do Narodowej Organizacji Wojskowej, scalonej pod koniec 1942 z Armii Krajowej (AK; pseudonim konspiracyjny Olgierd). Współredagował prasę Stronnictwa Narodowego; był ostatnim (do kapitulacji Warszawy po powstaniu) redaktorem „Walki”, organu Stronnictwa. Kilka jego wierszy zostało opublikowanych anonimowo w wydaniach konspiracyjnych antologii Słowo prawdziwe (Warszawa 1942; m.in. Piosenka, [incipit:] Daleko jeszcze masz do Tiperary..., Rozmowa z wrogiem) oraz w 1943-44 w wydawanym konspiracyjnie czasopiśmie literackim „Sprawy Narodu.” Brał udział w powstaniu warszawskim jako oficer AK. Po upadku powstania trafił do Oflagu II D Gross-Born, a następnie więziony był w kilku obozach jenieckich w głębi Niemiec. Po uwolnieniu w kwietniu 1945 został oficerem 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. Od czerwca do sierpnia 1945 pracował w Radio Luxemburg, w którym prowadził m.in. cykl audycji pt. Kim jesteśmy. Następnie przez Francję dotarł w październiku 1945 do 2. Korpusu we Włoszech, gdzie został przydzielony do Oddziału Kultury i Prasy i mianowany kierownikiem Referatu Radiowego. W 1946 wraz z Korpusem dostał się do Anglii i w 1947 został zdemobilizowany. W tymże roku objął funkcję sekretarza wydawanego w Londynie miesięcznika „Myśl Polska”, organu Stronnictwa Narodowego. Artykuły ogłaszał też w „Przeglądzie Polskim” (Londyn, 1948-49). Należał do Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie (ZPPnO). W 1949 ożenił się z Anną Lenkowską (rozwód w 1960). W 1952 przeniósł się do Monachium i podjął pracę w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa; w nadawanej kilka razy w tygodniu cyklicznej audycji pt. Odwrotna strona medalu wygłaszał polityczne komentarze na temat propagandy PRL. W 1952-55 wchodził w skład Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego w Londynie. W 1952 został członkiem International Federation of Free Journalists of Central and Eastern Europe and Baltic and Balkan Countries (później, od 1977 członkiem International Federation of Journalists), a w 1959 członkiem międzynarodowej organizacji dziennikarzy The Newspaper Guild. W 1963 ożenił się z Wiesławą Eufemią Weber (z domu Lewandowską). Kontynuował twórczość literacką i krytyczną. Wiersze, utwory prozą, artykuły i recenzje publikował m.in. w emigracyjnych czasopismach „Myśl Polska” (Londyn, 1950-81, z przerwami), „Wiadomości” (Londyn, 1956, 1962-64), „Na antenie” (Monachium, 1960-63, 1970); artykuły na tematy polityczne ogłaszał w amerykańskim miesięczniku „East Europe” (New York, 1965, 1967-68). W 1973 odbył podróż do Stanów Zjednoczonych, gdzie w wielu miastach prowadził wieczory autorskie oraz popularyzował idee emigracyjnego Stronnictwa Narodowego. W 1973 otrzymał nagrodę ZPPnO za całokształt twórczości, a w 1974 nagrodę im. A. Godlewskiej. W 1976 został członkiem Polskiego Ośrodka Społeczno-Kulturalnego w Londynie. Po przejściu na emeryturę w 1976 osiedlił się w Hiszpanii. W 1979 otrzymał nagrodę londyńskiego „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” oraz nagrodę Związku Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej w Londynie. Był autorem haseł do Słownika politycznego pod redakcją Wojciecha Wasiutyńskiego, wydanego w 1980 przez Instytut Romana Dmowskiego w Nowym Jorku. Artykuły na tematy literackie i polityczne publikował w „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza” i jego dodatku „Tygodniku Polskim” (Londyn, 1982-83). Odznaczony Medalem Wojska (1948) i Krzyżem AK (1968). Zmarł na zawał serca 26 listopada 1983 w Denii koło Alicante w Hiszpanii.

Twórczość

1. Nastawnia. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1940-1944 [?].

Dramat odczytywany na tajnych wieczorach literackich w Warszawie w czasie okupacji niemieckiej.

2. Przeciw wiatrom. Poezje. Londyn: Myśl Polska 1956, 90 s.

Zawartość

Cykle: Opowieść wojenna; Pejzaż po wojnie; Noce obczyzny; Pory roku; Anemony; Szkice włoskie.

3. Nike i skarabeusz. [Szkice z podróży]. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1965, 316 s.

Zawartość

Nike; Brzegi Bosforu i brzeg egejski; Ziemia dwóch testamentów; Skarabeusz.

4. Wiek męski. Powieść. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1970, 360 s.

Cz. 1 trylogii, cz. 2 i 3 zob. poz. , .

5. Wiek klęski. Powieść. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1971, 446 s.

Cz. 2 trylogii, cz. 1 i 3 zob. poz. .

Nagrody

Nagroda „Wiadomości” za najwybitniejszą książkę pisarza polskiego wydaną na emigracji w 1971.

Adaptacje

radiowe

pt. Tamta ostatnia zima: Radio Wolna Europa (Monachium) 1987.

6. Noce pełne światła. [Powieść]. Druk fragmentów: „Myśl Polska”, Londyn 1974 nr 21/23 s. 3-4; 1975 nr 1 s. 3.

7. Nareszcie lata pokoju! [Powieść]. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1976, 332 s. Wyd. nast.: wyd. 1 krajowe z posłowiem J. Szaniawskiego Warszawa: Delikon, Bellona 1991.

Cz. 3 trylogii, cz. 1 i 2 zob. poz. , .

Słuchowiska radiowe, m.in.

Rarytas świąteczny i krotochwilny na kolędę dany, 14 s.
Niedatowane, nadane na antenie Radia Wolna Europa, zachowane w maszynopisie w Archiwum Emigracji w Toruniu.
W królestwie Nauzykaji, 14 s.
Niedatowane, nadane na antenie Radia Wolna Europa, zachowane w maszynopisie w Archiwum Emigracji w Toruniu.
Nokturn romantyczny. Polskie Radio 1937.
W. Syrokomla: Sprawa o kwiczoła. Oprac.: T. Łopalewski, W. Trościanko. Polskie Radio 1937.
Epos sierpniowy. Słuchowisko poetyckie z okazji rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. Radio Wolna Europa 1952.
Zaproszenie do Polski. Słuchowisko oparte na relacji świadka gehenny – obywatela ZSRR polskiego pochodzenia. Radio Wolna Europa 1952.
Zburzenie Bastylii. Radio Wolna Europa 1954.
Mocniejsze niż historia. Słuchowisko historyczne z okazji Święta Konstytucji 3 Maja. Radio Wolna Europa 1955.
Powrót taty, czyli ballada o trzecim plenum. Słuchowisko satyryczne. Radio Wolna Europa 1956.
Sto jedenaste plenum KC, czyli wielka narada śmigusowa. Radio Wolna Europa 1958.
Mam w oczach całą Grecję. Cz. 1-4. Radio Wolna Europa 1960.
Wróć do Sorrento. Cz. 1-2. Radio Wolna Europa 1960.
Podróż na Wschód. Cz. 1-3. Radio Wolna Europa 1961.
Jeruzalem, Jeruzalem. Szkice i echa z Ziemi Świętej. Cz. 1-2. Radio Wolna Europa 1962.
Kielich lotosu. Cz. 1-3. Radio Wolna Europa 1963.
Renesansowy pielgrzym. Z peregrynacji jaśnie oświeconego marszałka wielkiego litewskiego xięcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła-Sierotki do Ziemi Świętej urywków kilka do słuchania radiowego ułożył i przysposobił W. Trościanko. Radio Wolna Europa 1963.
Prawnuki Egiptu, czyli rzecz o Koptach. Radio Wolna Europa 1964.
Nubia i Abu Simbel. Radio Wolna Europa 1965.
Pielgrzym romantyczny. [Słuchowisko poświęcone podróży J. Słowackiego na Wschód]. Cz. 1-2. Radio Wolna Europa 1965.
Nawiedzenie Gniezna, czyli peregrynacja do grobu męczennika chrystusowego, świętego Wojciecha, męża bożego z kronik i kart historii w nasze dni przeniesione. Radio Wolna Europa 1966, druk pt. Pielgrzymka Ottona. „Na Antenie”, Monachium 1966 nr 39/40 s. 4.
Złoty wiek Tysiąclecia. Opowieść radiowa. Radio Wolna Europa 1966.
Sekretarz i słowik, czyli bajka dla dorosłych. Przekł. W. Trościanko z „fantazji Jana Christiana Andersena na rzeczywistość”. Radio Wolna Europa 1967.
Staś z Ubiela. [Słuchowisko poświęcone S. Moniuszce]. Radio Wolna Europa 1967, druk „Na Antenie”, Monachium 1967 nr 50 s. 6.
Szkice z Andaluzji. Radio Wolna Europa 1969.
Gdy Chrystus umiera pod Alpami. Radio Wolna Europa 1970.
Jak zostałem porywaczem. Groteska radiowa w 3 aktach. Radio Wolna Europa 1970.
Macocha Niezgółka i siedem demoludków. Baśń dla dorosłych. Radio Wolna Europa 1970.
Odległe a bliskie echa. [Słuchowisko o Powstaniu Styczniowym 1863]. Radio Wolna Europa 1971.
Przywołane z pamięci. Wizerunek stron rodzinnych. [Słuchowisko oprac. na podstawie wspomnień W. Trościanko z podróży na Nowogródczyznę w 1938 r.]. Radio Wolna Europa 1971.
Jak brat Michał od bernardynów zmieniał w Wilnie cesarzy. Słuchowisko oprac. na kanwie „Pamiętnika kwestarza” I. Chodźko. Cz. 1-2. Radio Wolna Europa 1972.
Kraj lat dziecinnych. [Słuchowisko poświęcone K. Abramowiczowi]. Cz. 1-2. Radio Wolna Europa 1972.
Z Nowogródka na Wawel. [Słuchowisko na temat pośmiertnej drogi A. Mickiewicza z Konstantynopola przez Paryż do kraju]. Cz. 1-2. Radio Wolna Europa 1972.
Masynissa czyli wizerunek szatana. Radio Wolna Europa 1973.
Na rozstaju dróg rzymskich. Cz. 1-2. Radio Wolna Europa 1974.
Spotkanie w Tokio. Słuchowisko dokumentalne na temat pobytu J. Piłsudskiego i R. Dmowskiego w Japonii podczas wojny rosyjsko-japońskiej 1905 r. Radio Wolna Europa 1974.
Zemsta Apollina. Radio Wolna Europa 1977.

Utwory niepublikowane

• Zachowane w Archiwum Emigracji w Toruniu.
Pusty dom. [Poemat], 8 s. Maszynopis niedatowany.
Szkic do sztuki teatralnej w 3 aktach, 72 s. Rękopis.
Poemat. Powst. 1945, 18 s. Rękopis.

Omówienia i recenzje

Wywiady

Rozmowa z Wiktorem Trościanko, autorem „Nike i skarabeusza. Rozm. J. Kowalewski. Tydzień Polski”, Londyn 1965 nr 14.
Nie zakrywając oczu na bolesne prawdy. O „Wieku męskim” rozmowa z Wiktorem Trościanko. Rozm. J. Kowalewski. Tydzień Polski”, Londyn 1970 nr 30.

Ogólne

Artykuły

[J. Bocheński] A.B.: Wiktor Trościanko przeciw „Zapisowi. „Zapis”* 1978 nr 8 [polemika z artykułem W. Trościanko pt. „Spowiedź nawróconego”, „Myśl Polska”, Londyn 1978 nr 1].
W.W.: Wiktor Trościanko. 1911-1983. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1983 nr 297.
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
M. Supruniuk: Życie przed mikrofonem. „Rzeczpospolitadod. Plus-Minus 2001 nr 28.
R. Moczkodan: Niezadowolony z siebie poeta, czyli słów kilka o warsztacie lirycznym Wiktora Trościanki. W: Literatura utracona, poszukiwana czy odzyskana. Rzeszów 2003.
P. Machcewicz: Kryptonim Medal: sprawa Wiktora Trościanko. Rzeczpospolita 2004 nr 220, polemika: A. Czechowicz: IPN – w imię prawdy czy kłamstwa? „Myśl Polska” 2005 nr 20; A. Czechowicz: Prawda o RWE i Janie Nowaku [J. Nowaku-Jeziorańskim]. „Myśl Polska” 2005 nr 9; A. Hojda: Rzekome „fałszywki” SB: jeszcze o sprawie Nowaka [J. Nowaka-Jeziorańskiego] i Trościanki. „Myśl Polska” 2005 nr 22/23.
B. Miązek: Wiek klęski” Wiktora Trościanki. W tegoż: Przygoda z książką. Wrocław 2004.
A. Pomian: Wiktor Trościanko (1911-1983). Na marginesie książki „Aparat bezpieczeństwa wobec emigracji politycznej i Polonii” pod red. R. Terleckiego. Archiwum Emigracji 2006 z. 7/8).

Nike i skarabeusz

M. Chmielowiec: Turysta, reporter, pielgrzym. Wiadomości”, Londyn 1965 nr 35.
Cz. Jeśman: Świat antyczny w młodych oczach. Tydzień Polski”, Londyn 1965 nr 23.
S. Wóycicki. „Orzeł Biały”, Londyn 1965 nr 12.

Wiek męski

Cz. Jeśman: Poprawka do nostalgii. Tydzień Polski”, Londyn 1970 nr 31.
J. Kowalewski: Cena prawdy i cena kłamstwa. Jutro Polski”, Londyn 1970 nr 12.
J. Mackiewicz: Fragment epoki. Wiadomości”, Londyn 1970 nr 38.
H. Świeżawska: Wczoraj: piękne i straszne. Myśl Polska”, Londyn 1970 nr 18.
W. Wasiutyński: Wiek męski Michała Oszurki. Tydzień Polski”, Londyn 1970 nr 41.
J. Katz-Hewetson: Książki z Londynu. Trylogia Wiktora Trościanko. Kultura”, Paryż 1978 nr 9 [dot. też: Wiek klęski; Wreszcie lata pokoju!].

Zob. też Wywiady.

Wiek klęski

R. Jasieńczyk: Tylko dla dorosłych; H. Świeżawska: Światła z ciemności klęski. Myśl Polska”, Londyn 1971 nr 20/21.
W. Wasiutyński: Reportaż o pokoleniu. Tydzień Polski”, Londyn 1971 nr 47.
B. Miązek. „Wiadomości”, Londyn 1972 nr 28, przedruk w tegoż: Teksty i komentarze. Londyn 1983.
J. Katz-Hewetson: Książki z Londynu. Trylogia Wiktora Trościanko. Kultura”, Paryż 1978 nr 9 [dot. też: Wiek męski; Nareszcie lata pokoju!].

Nareszcie lata pokoju!

Danaidy: Znakomita powieść. Wiadomości”, Londyn 1976 nr 29.
W. Wasiutyński: Panorama losu polskiego. „Wiadomości”, Londyn 1976 nr 36.
W. Odojewski: Emigranci i emigracje. „Wiadomości”, Londyn 1977 nr 13, przedruk w tegoż: Raptularz krytyczny. Lublin 1994.
J. Katz-Hewetson: Książki z Londynu. Trylogia Wiktora Trościanko. Kultura”, Paryż 1978 nr 9 [dot. też: Wiek męski; Wiek klęski].