TREUGUTT Stefan

Urodzony 17 kwietnia 1925 w Mogielnicy koło Grójca w rodzinie nauczycielskiej; syn Sylweriusza Treugutta i Janiny z domu Tomassi. Do szkoły średniej zaczął uczęszczać w 1933 w Drohiczynie. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu ziem wschodnich przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich przebywał początkowo w Hajnówce, gdzie kontynuował naukę w dziesięcioletniej szkole radzieckiej. W tym czasie należał do Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Białorusi. Po wkroczeniu Niemców pracował kolejno jako robotnik kolejowy na stacji Hajnówka (1941), nauczyciel w szkole powszechnej we wsi Osmola (1942), pisarz gminny w miejscowości Boćki (1943-1944). Po wyzwoleniu przebywał w Siemiatyczach, gdzie ukończył w 1945 Państwowe Liceum Humanistyczne. Następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Brał udział w pracach teatru akademickiego i sekcji teatralnej założonego w 1947 Klubu Młodych Artystów i Naukowców. Równocześnie od 1947 do 1951 był asystentem Gabinetu Filologicznego im. G. Korbuta Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1947 zaczął też ogłaszać pierwsze artykuły w tygodniku spółdzielczym „Spólnota” krytyk debiutował w 1949 recenzją pt. Mickiewicz inscenizowany, opublikowaną w tygodniku „Wieś” (nr 29). W 1948 ożenił się z Zofią Stefanowską, polonistką. Był kierownikiem literackim filii Teatru Domu Wojska Polskiego Placówka (1948) oraz Teatru Powszechnego w Łodzi (1950). W tymże roku uzyskał magisterium i debiutował jako historyk literatury artykułem pt. O postępowości Słowackiego, opublikowanym w „Pamiętniku Literackim” (R. 39). W 1951/52 prowadził wykłady z historii teatru europejskiego w Szkole Partyjnej przy Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Od 1951 do 1953 odbywał aspiranturę w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN). W tym czasie był współpracownikiem Wszechnicy Radiowej (1951-53). Artykuły i recenzje publikował w „Nowej Kulturze” (1950-52), „Teatrze” (od 1950, z przerwami) i „Twórczości” (od 1951). Pisał artykuły i felietony przedpremierowe do programów łódzkich i warszawskich teatrów. Od 1952 pracował też w redakcji tygodnika „Przegląd Kulturalny” jako kierownik działu teatralnego (do końca ukazywania się pisma w 1963); w piśmie publikował artykuły, recenzje i felietony, prowadził redakcyjne rozmowy i dyskusje. Od 1953 należał do PZPR. W 1954 został pracownikiem naukowym IBL, adiunktem w Dziale Literatury Polskiej Epoki Romantyzmu (później Pracowni Historii Literatury Okresu Romantyzmu). Współpracował z radiem (od 1955) i telewizją (od 1956). W 1956 otrzymał stopień kandydata nauk filologicznych na podstawie rozprawy pt. Młodość pisarska Słowackiego (promotor prof. Stefan Żółkiewski). W 1957 został członkiem redakcji kwartalnika „Opinie” poświęconego kulturze radzieckiej (zlikwidowany po dwóch numerach), w którym zamieścił recenzje z przedstawień z Moskwy i Leningradu. W 1957-58 wchodził w skład zespołu Kazimierza Wyki opracowującego tom próbny wydawnictwa pt. Dwieście lat literatury polskiej. W 1961/62 przebywał na stypendium naukowym we Francji. Po zlikwidowaniu „Przeglądu Kulturalnego” przeszedł do zespołu redakcyjnego tygodnika „Kultura” (1963-65); w piśmie tym zamieszczał m.in. recenzje teatralne (do 1981). W 1964 habilitował się na podstawie rozprawy pt. «Beniowski». Kryzys indywidualizmu romantycznego i w tymże roku otrzymał stanowisko docenta w IBL. Równocześnie (od 1964 do 1970) współpracował z Teatrem Polskim w Warszawie, kolejno jako konsultant (1964-68) i kierownik literacki. W 1965 wszedł w skład komitetu redakcyjnego wydawnictwa pt. Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku. Od 1966/67 prowadził wykłady i seminarium z romantyzmu i literatury współczesnej na UW (do 1985). W 1968-82 pełnił funkcję zastępcy dyrektora do spraw naukowych IBL PAN (z przerwą w 1975). Był członkiem Rady Naukowej IBL (1969-83) i Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej (1969-80). W 1971 został kierownikiem Działu Wydawnictw IBL PAN, od 1972 był członkiem redakcji dwumiesięcznika IBL „Teksty”, w którym też publikował artykuły i szkice (do 1981). Od 1973 wygłaszał wprowadzenia do przedstawień Teatru Telewizji, w 1974 pracował również w Redakcji Repertuaru Telewizji w charakterze konsultanta i recenzenta. W 1974 otrzymał nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za publicystykę kulturalną i popularyzację teatru. W 1977 został członkiem rady redakcyjnej serii wydawniczej IBL (przekształconej w 1981 w czasopismo) „Literary Studies in Poland” (do 1990). W grudniu 1981 wystąpił z PZPR. W 1981 został wybrany na członka Komitetu Nauk Historycznych PAN. W 1981-90 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. W 1984 wznowił kontakty z radiem i prowadził cykle krótkich audycji pt. Warsztaty literackie (1984-88), Sto książek – sto rozmów (1985-87) i Dialogi o arcydziełach (1988). W 1988 otrzymał nagrodę Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za popularyzację literatury. Był stałym współpracownikiem pisma „Teksty Drugie” (od 1990). W 1987 został członkiem Pracowni Psychosocjologii Literatury. Był przewodniczącym komitetu redakcyjnego oficyny wydawniczej Patria. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1972), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973). Zmarł 8 lipca 1991 w Warszawie.
W 2001 polska sekcja Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych (AICT) ustanowiła doroczną nagrodę im. S. Treugutta przeznaczoną dla twórców Teatru Telewizji.