TOMASZEWSKI Adam

Urodzony 9 sierpnia 1918 w Kościanie; syn Władysława Tomaszewskiego, właściciela sklepu księgarsko-papierniczego, i Stanisławy z Taniewiczów. Uczęszczał do Gimnazjum św. Stanisława w Kościanie. W latach szkolnych działał w Związku Harcerstwa Polskiego; w 1936 ukończył kurs podharcmistrzowski w Baligrodzie (Bieszczady). Debiutował reportażami z obozów harcerskich ogłoszonymi w 1934 w lokalnej „Gazecie Polskiej”. W 1938 zdał maturę i rozpoczął studia w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Był członkiem Stronnictwa Narodowego (1938-39). Po wybuchu II wojny światowej przebywał początkowo nadal w Kościanie, przyłączonym do Rzeszy Niemieckiej wraz z tzw. Krajem Warty. Zarobkował, pracując fizycznie m.in. w szkółce leśnej, potem jako tragarz, ślusarz, a okresowo także urzędnik niemieckiego urzędu pracy (Arbeitsamt). Uzyskawszy w 1942 zgodę na wyjazd do Generalnego Gubernatorstwa, pojechał do Lwowa. Od 1943 mieszkał w Warszawie i pracował fizycznie, najpierw w hurtowni farmaceutycznej, a potem w wytwórni makaronu. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej jako żołnierz Armii Krajowej; ukończył podziemny kurs podchorążych piechoty. Walczył w powstaniu warszawskim i został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po upadku powstania został osadzony w obozie jenieckim w Sandbostel, a potem w obozie w Westertimke, wyzwolonym w kwietniu 1945 przez żołnierzy angielskich. Następnie przebywał w amerykańskiej strefie okupacyjnej, kolejno w Seebergu, Oberndorfie, Stade. Zwiedził w tym czasie Niemcy, Holandię, Belgię i Francję. Na przełomie wiosny i lata 1946 zgłosił się do służby w polskich Oddziałach Wartowniczych. Był oficerem oświatowym kolejno w Moosburgu, Kaefertalu pod Mannheim i Waldorffie niedaleko Frankfurtu nad Menem. Po rozwiązaniu jego kompanii przebywał w obozie dla tzw. dipisów (displaced persons) w Heilbronn nad Nekarem. W 1948 wyemigrował do Kanady; mieszkał kolejno w Milton, Oshawie i Toronto, utrzymywał się z pracy fizycznej, m.in. był robotnikiem rolnym, fabrycznym, pracownikiem farmy grzybowej. Równocześnie podjął studia filozoficzne na University of Ottawa, które ukończył w 1950. W tym czasie zaczął ogłaszać wspomnienia z młodości pt. Hellada na łamach „Gazety Polskiej” (Winnipeg, 1949-50). W 1951 ożenił się z Jadwigą Jurkszus, polonistką, dziennikarką. W 1951-59 należał do Konfraternii Artystów Smocza Jama, która prowadziła działalność estradową, rozrywkową i charytatywną; był sekretarzem i kronikarzem tej organizacji. W 1961-64 redagował wraz z żoną dodatek literacki wychodzącego w Toronto „Głosu Polskiego” pt. „Prąd”. Prozę, reportaże, artykuły i recenzje drukował m.in. w londyńskich „Wiadomościach” (1965-79), „Związkowcu” (Toronto; od 1968-84, z przerwami; tu m.in. w 1982 cykl pt. Wiatr od Wielkich Jezior), „Gwieździe Polarnej” (Stevens Point, 1976-84), w dodatku wydawanego w Londynie „Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza” pt. „Tydzień Polski” (1982-84) i dodatku literacko-społecznym nowojorskiego „Nowego Dziennika” pt. „Przegląd Polski”. Odbywał liczne podróże, które opisywał w reportażach (także wspólnie z żoną). Zajmował się też fotografią. W 1976-77 redagował „Głos Polski”. W 1978 był jednym z założycieli Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie, a następnie przez dwanaście lat uczestniczył w działalności edytorskiej i administracyjnej Funduszu, m.in. w 1981-82, 1984-85 i 1988-89 był jego sekretarzem, w 2001 został jego wiceprezesem. W 1983-86 należał do Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. W 1989 otrzymał nagrodę Fundacji W. i N. Turzańskich w Toronto. Po 1989 zaczął systematycznie odwiedzać Polskę. W 1991-95 publikował wspomnienia i korespondencje na łamach „Wiadomości Kościańskich”. Otrzymał Nagrodę Twórczą miasta Kościana (1995). W 1997 otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Kościana. W 2000 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Nadal przyjeżdżał często do Polski. Zmarł 9 sierpnia 2002 w Kościanie; prochy zostały złożone w Toronto.