BIO

Urodzony 30 listopada 1889 w Krzeszowicach; syn Antoniego Teslara, kupca, i Marii z Jakowlewów. Studiował filozofię i filologię polską na Uniwersytecie Lwowskim (1908-10), a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie (1910-12). Debiutował w 1908 Wrażeniami z wycieczki do Królestwa Polskiego, opublikowanymi w piśmie „Ojczyzna” (nr 42); w 1912 ogłosił w „Przeglądzie Polskim” pierwszą pracę naukową pt. Wpływ Biblii na Zygmunta Krasińskiego (t. 3 s. 249-270). Należał do związku młodzieży Eleusis. W 1914 wstąpił do 2. Brygady Legionów Polskich i walczył w 4. Pułku Piechoty; został odznaczony Krzyżem Walecznych. W 1915-17 nadsyłał liczne korespondencje i wiersze do wydawanych w Piotrkowie pism: „Dziennik Narodowy”, „Wiadomości Polskie” oraz do dzienników krakowskich: „Czas”, „Głos Narodu”, „Nowa Reforma”. W 1917 ożenił się z Jadwigą Pogorzelską. W 1918 był nauczycielem gimnazjalnym i okręgowym instruktorem harcerstwa w Siedlcach. Od 1919 jako major Wojska Polskiego uczył w Korpusie Kadetów w Krakowie. W 1919-21 pełnił funkcję kierownika Referatu Oświatowego w Korpusie Krakowskim, a w 1920 także sekretarza Komitetu Obrony Narodowej na m. Kraków. W 1921 uzyskał na UJ doktorat filozofii na podstawie rozprawy pt. Piotr Skarga a Biblia i jej polskie teksty (promotor prof. Ignacy Chrzanowski). Następnie wyjechał do Francji i w 1922-39 wykładał język polski w École Supérieure de Guerre w Paryżu. Równocześnie w 1923-29 kontynuował studia filozoficzne i religioznawcze na Sorbonie i w École des Hautes Études Pratiques. Od 1933 był dyrektorem „Collection Polonaise” w Éditions Edgar Malfère, a w 1933-35 także kierownikiem Księgarni Polskiej w Paryżu. Rozwijał twórczość literacką, ogłaszając artykuły i wiersze m.in. w „Polsce Zbrojnej” (1922-33), „Przeglądzie Współczesnym” (1924-31) oraz w pismach wydawanych we Francji m.in. w „Le Monde Nouveau” (1927-29), „La Vie” (od 1929), „La Pologne Politique, Économique, Littéraire et Artistique” (1931-35). Przekładał na język francuski wybitne dzieła polskiej prozy. W 1935 otrzymał Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za szerzenie zamiłowania do literatury ojczystej wśród emigracji. W 1936-39 wykładał historię wojskowości polskiej w Centre d'Études Polonaises w Paryżu. Utrzymywał łączność między francuskim a polskim Wojskowym Biurem Historycznym i przez 12 lat kierował pracą nad wyborem i przepisywaniem w Archives de Guerre akt dotyczących Armii Polskiej we Francji (1918-19) i Wojskowej Misji Francuskiej w Polsce (1919-21). W 1936 był jednym z inicjatorów stworzenia we Francji pod auspicjami Polskiej Akademii Umiejętności ośrodka badań literatury, historii i kultury polskiej pod nazwą Centre d'Études Polonaises. W czasie II wojny światowej w 1939-40 pełnił funkcję oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego przy Mission Militaire Franco-Polonaise w Ministère de la Guerre. Po klęsce Francji został ewakuowany do Anglii. W 1940-41 wykładał język polski na kursach w Edynburgu, a w 1941 i 1942 na letnich kursach uniwersytetu londyńskiego w Oxfordzie. W 1942-45 był wykładowcą języka polskiego i historii kultury polskiej na uniwersytecie w Glasgow. Wiersze i artykuły publikował w „Dzienniku Żołnierza” (Glasgow 1942-43) i „Wiadomościach Polskich” (Londyn 1943-44). W 1950 powrócił do Paryża. Był członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu oraz członkiem Académie Internationale Libre des Sciences et des Lettres. W 1951 otrzymał nagrodę Académie Française za przekłady na język francuski dzieł H. Sienkiewicza i W. Sieroszewskiego. Od 1953 wykładał literaturę staropolską na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie, na którym habilitował się w 1959, a w 1960 został mianowany profesorem. Współpracował z emigracyjnymi czasopismami, m.in.: londyńskimi „Wiadomościami” (1950-61) i „Życiem” (1954-55) oraz paryską „Syreną” (1954-61). Odznaczony francuskimi i belgijskimi odznaczeniami wojskowymi. Zmarł 23 lipca 1961 w Dinard; pochowany został na cmentarzu Montmorency pod Paryżem.

Twórczość

1. Gawędy duszy. Kraków: Nakład autora, G. Gebethner i Sp. 1910, 53 s.

Zawartość

Za wstęp: z „Rzeczy o Prawdzie”, fragmenty. – Gawęda pierwsza: O Życiu, Śmierci i Wieczności; Gawęda druga: O Pokoju i Dumie; Gawęda trzecia: O Walce i Tajemnicy zwycięstwa; Gawęda czwarta: O Smutku, Łzach i Radości; Gawęda piąta: O Miłości.

2. Dla Ciebie. [Proza poetycka]. Kraków: Drukarnia „Czasu 1911, 50 s.

Drukowane jako rękopis.

3. Rabbi Johanan. (Jan Chrzciciel). [Poemat]. Kraków: Nakład autora, Gebethner i Wolff 1911, 54 s.

4. Z mojej włóczęgi. [Wiersze]. Kraków: Nakład autora, drukarnia „Czasu”, J. Gebethner i Sp.; Warszawa: Gebethner i Wolff 1911, 54 s.

Zawartość

Cykle: Moja pieśń; Introibo; Z mojej włóczęgi; Medytacje; Psalmy pokutne (fragmenty); Powracająca fala; Pieśń waleczna (fragmenty); Zaranne pieśni; Pytania o jutro; W wizjach rąk opowieści; Dni nabożeństwa do wiosny i śmierci.

5. Noc na polach Kossowa; Na wywłaszczenie. [Wiersze]. Kraków: Nakład autora 1912, 8 s. Przedruk zob. poz. .

Druk ulotny.

6. Wpływ Biblii na Zygmunta Krasińskiego. [Rozprawa]. Kraków: Nakład autora 1912, 30 s.

7. [Dziesięć] X przykazań Legionisty. Kraków 1916, [3] s.

Autor podpisany: Legionista.

8. Rytmy wojenne 1914-1916. [Wiersze]. Kraków: Centralne Biuro Wydawnicze Naczelnego Komitetu Narodowego 1916, 99 s. Przedruk zob. poz. .

9. O nowym polskim przekładzie Czterech Ewangelii. [Szkic]. Kraków: Nakład autora 1917, 19 s.

Dot. przekładu Ks. W. Szczepańskiego.

10. Projekt „Instytutu Narodowego. Memoriał przedłożony Królewsko-Polskiemu Ministerstwu Oświaty w sprawie upaństwowienia organizacji pracy kulturalno-oświatowej w Polsce. Kraków: Nakład autora 1918, 47 s.

Drukowane jako rękopis w 200 egzemplarzach.

11. Wojenne dzieje Polski. Skrót wykładów na Kursach Polonizacyjnych dla Oficerów Dowództwa Okręgu Generalnego Kraków. Wygłoszone od 31 I do 31 V 1921 r. Kraków 1921, powielone.

12. Mocniejsza niż śmierć. 1914-1919. Raptularz żołnierza-poety. Przedmowa: W. Sieroszewski. Warszawa: Dom Książki Polskiej 1928, 269 s.

Zawartość

Do czytelnika [przedmowa], – oraz wiersze w cyklach: Ofiarowanie; Rytmy przedwojenne (1912-1913) [m.in. poz. ]; Rytmy wojenne (1914-1917) [poz. ]; Z raptularza wygnańca (1917-1919); Szkice do poematów (1916-1919).

13. Devant la colonne de Mickiewicz. [Esej]. Paris: Oficyna Tyszkiewiczów we Florencji 1929, 29 s. Société Polonaise des Amis du Livre à Paris.

Druk bibliofilski.

14. Marszałek Piłsudski i jego metoda działania. [Odczyt]. Paryż: Związek Towarzystwa im. Piłsudskiego we Francji 1932, 31 s.

15. Metamorfozy. [Wiersze]. Warszawa: Nakład autora, Gebethner i Wolff 1934, 94 s.

Zawartość

Cykle: Pytania; Antynomie; Matamorfozy; Światła i cienie. (Szkic z Hiszpanii); Z listów do pań; Mój głos zza grobu; Finale.

16. Le géneral Smigly-Rydz, commendant en chef de l'Armée Polonaise. Courte biographie. Paryż: Société Française d'Editions Littéraires et Techniques 1936, 86 s. Collection Polonaise.

Wersja polska nieco zmienione pt. Edward Śmigły-Rydz, Marszałek Polski. Życiorys. Warszawa: Światowy Związek Polaków z Zagranicy 1937. Wyd. nast.: Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1937, 96 s., tamże: wyd. 3 1938, wyd. 4 1939.

Przekłady

chorwacki

Maršal Eduard Śmigly-Rydz, komandant i šef poljske vojske. [Przeł.] F. Ivaniček. Varaždyn 1939.

17. Plaster miodu. [Wiersze]. Florencja: Oficyna Tyszkiewiczów 1937, [102] s.

Druk bibliofilski.

Zawartość

Cykle: O poetach kalekich; Preludia monofoniczne; Plaster miodu; Niewiadome; Mój świat w rymach naiwnych; Wizje krakowskie; Echa z cudzych ogrodów; Nim cień mój własny.

18. Studnia na pustynii. [Proza poetycka]. Wstęp: J. Śliwiński. Edinburgh: Oliver and Boyd 1941, 45 s.

19. Poland remains a rock. [Szkic publicystyczny]. Glasgow: Książnica Polska 1942, 23 s.

20. O droga ziemio! [Wiersze]. [Nicea]: u Tyszkiewiczów w Nicejskiej Filii ich Oficyny 1946, 84 s.

Druk bibliofilski.

21. Literatura polska Złotego Wieku. Literatura polityczna. Londyn: PUNO 1953, 128 s., powielił Polski Uniwersytet na Obczyźnie. Kurs Literatury Polskiej Złotego Wieku.

Na prawach rękopisu.

22. Literatura polska Złotego Wieku. Piśmiennictwo Reformacji. Londyn: Polski Uniwersytet na Obczyźnie 1953, 128 s., powielił Polski Uniwersytet na Obczyźnie.

Na prawach rękopisu.

Podręczniki do języka polskiego

Méthode pratique de polonais pour les Français. Première année. [Współautorka:] Jadwiga Teslar. [Cz.] 1 i 2. Paris: Librairie Polonaise 1936, 79 + 224 s.
A new Polish grammar. [Współautorka:] Jadwiga Teslar. [Przedmowa:] W.J. Rose. Edinburgh: Oliver and Boyd 1941, XXIII, 336 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1942, wyd. 3 1943, wyd. 4 1944, wyd. 5 1947, wyd. 6 1953, wyd. 7 1957.
Angielsko-polska książeczka dla żołnierzy. An English phrase and reading book for Polish soldiers. Przedmowa: M. Kukiel. Przedsłowie: D.P.J. Kelly. Glasgow: Gibson [1941], 158 s.
Teksty polskie i angielskie.

Przekłady

1. H. Fayol: Administracja przemysłowa i ogólna oraz nauka o administracji w zastosowaniu do państwa. [Przedmowa:] J. Teslar. Warszawa: Instytut Naukowej Organizacji 1926, XLII, 198 s. Wyd. 2 Poznań: W. Wilak 1947.
2. J. Pilsudski: L'Année 1929. Edition complète avec le texte de l'ouvrage de M. Toukhatchevski: „La marche au delà de la Vistule” et les Notes critiques du Bureau Hist[orique] Milit[aire] de Varsovie. Paris: La Renaissance du Livre 1929, VIII, 335 s.
3. A. Przybylski: La Pologne en lutte pour ses frontières 1918-1920. Paris: Gebethner et Wolff 1929, 172 s.
4. J. Kochanowski: Choix de poèmes. [Wybór i tłum.:] J. de France de Tersant, J. Teslar. Paris: Firmin-Didot et C-ie 1931, 44 s.
Na karcie tytułowej także nazwisko A. Mary, autora „Ody ku czci J. Kochanowskiego” poprzedzającej utwory Kochanowskiego. Informacja od tłumacza.
5. J. Pilsudski: Mes premiers combats. Souvenirs rédigés dans la forteresse de Magdebourg. Paris: Gebethner et Wolff 1931, XI, 205 s.
6. H. Sienkiewicz: Une aventure à Sidon; Toast de Messire Zagloba; Comment Messire Lubomirski se convertit et constriusit une église à Tarnava. [Przeł.:] J. de France de Tersant, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. Paryż: Edition du Trianon 1931, 57 s. Przedruk zob. poz. .
Druk bibliofilski.
7. W. Sieroszewski: A travers le Désert Blanc. [Przeł.:] J. de France de Tersant, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. Paris: Gallimard 1931, 251 s. Collection Polonaise.
8. J. Pilsudski: Biboula. Souvenirs d'un révolutionnaire. Paris: Editions E. Malfère 1933, 261 s.
9. H. Sienkiewicz: En esclavage chez les Tartares. [Przeł.:] J. de France de Tersant, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. Paris: Éditions E. Malfère 1933, 227 s. Collection Polonaise.
Zawiera także poz. 6.
10. W. Sieroszewski: L'evasion. Roman Siberién. [Przeł.:] J. de France de Tersant, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. Paris: Éditions E. Malfère 1933, 342 s. Collection Polonaise.
11. E. Fieldorf: Union Polonaise de Tir en France. Paris 1934.
12. H. Sienkiewicz: Les chevaliers Teutoniques. [Przeł.:] J. de France de Tersant, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. [T.] 1-2. Paris: Société Française d'Editions Littéraires et Techniques 1934, 952 + 940 s. Collection Polonaise. [Wyd. 2] Paris: Presses Pocket 1985.
Tytuł polskiego oryginału: Krzyżacy.

Nagrody

Nagroda Prix Langlois Academie Françaises w 1935.
13. M. Choromański: Médicine et jalousie. [Przeł.:] J. de France de Tersant, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. Paris: Éditions E. Malfère 1935, 266 s. Collection Polonaise. [Wyd. 2] La Grande-Motte: L'Anabase 1995.
Tytuł polskiego oryginału: Zazdrość i medycyna.
14. A. Dygasiński: Le banquet de la vie. [Przeł.:] M. Baron-Guihomard, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. Paris: Société Française d'Editions Littéraires et Techniques 1937, 179 s. Collection Polonaise.
15. W. Sieroszewski: La danseuse Coréenne. (ol-Soni). [Przeł.:] J. Faury-Deguisne, J. Teslar. [Przedmowa:] J. Teslar. Paris: Éditions E. Malfère 1938, 199 s. Collection Polonaise.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. Szlakiem bojowym Legionów. Krótki zarys organizacji i dziejów 2 brygady Legionów Polskich w Karpatach, Galicji i na Bukowinie. Oprac.: H. Lewartowski, B. Pochmarski, J. Teslar. Lwów: Nakład Funduszu Wdów i Sierot po Legionistach 1915, 272 s.
2. Czwarty pułk. Rok działań wojennych 4-go pułku piechoty Legionów Polskich od dnia 10 maja 1915 do dnia 10 maja 1916. Oprac. J. Teslar. Lwów: Nakład Lwowskiej Delegacji Naczelnej Komisji Narodowej 1916, 39 s.
3. Pod znakiem Legionów. [Książka zbiorowa]. Wyd. J. Teslar. Kraków: Red. „Piasta 1916, 66 s.
4. Skarbczyk legionisty. (Przewodnik polowy żołnierza polskiego). Zebrał J. Teslar. Piotrków: Departament Wojskowy Naczelnej Komisji Narodowej 1916, 139 s.
Tu J. Teslar: Uwagi o życiu i obowiązkach Legionisty, s. 18-39.
5. Katalog wystawy Legionów Polskich. Warszawa – kwiecień 1917. Oprac.: J. Śliwiński-Effenberger, J. Teslar. Warszawa: [Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych] 1917, [24] s. Wyd. 2 tamże 1917, [46] s.
6. A. Mickiewicz: L'homme éternel. Pages choisies en prose avec préface de M.A. Mazon. [Wybór i wstęp:] J. Teslar. Paris: Gebethner et Wolff 1929, XV, 261 s.
7. B. Potrykus: Wspomnienia Kaszuba spod Verdun. Do druku przygotował i wstępem poprzedził J. Teslar. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy 1937, 94 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN ok. 1957.

Słowniki i bibliografie

Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego 1961.
Rocznik Literacki 1961” wyd. 1962 (P. Grzegorczyk).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1964.
Słownik badaczy literatury polskiej. T. 2. Łódź 1998 (J. Starnawski).

Ogólne

Książki

P. Grzegorczyk: Literatura polska za granicą. 1928-1932. Warszawa 1933 s. 13-14.

Artykuły

Z.L. Zaleski: Józef Andrzej Teslar (Próba syntezy poetyckiej). Wiadomości”, Londyn 1965 nr 15.
W. Krzemiński: Jesteśmy wieczną Drogą... (O zapomnianym poecie). Osnowa 1984 nr 5/6.
W. Wójcik: Wiosna Niepodległości: Teslar. W tegoż: Zagłębiowskie impresje. Katowice 2006.

Gawędy duszy

A.E. Balicki: Kronika literacka. Przegląd Polski 1910/1911 t. 4 [recenzja też: Rabii Johanan; Z mojej włóczęgi].
[B. Leśmian] B.L.Literatura i Sztuka1911 nr 14.

Metamorfozy

Z. Rabska: Kurier Warszawski 1935 nr 28.
W. Sebyła. „Pion1935 nr 20.
K.W. Zawodziński. „Wiadomości Literackie1935 nr 27.

Plaster miodu

S. Czernik. „Prosto z Mostu1938 nr 23.
H. Michalski: Nowości poetyckie. Kultura 1938 nr 15.

O droga ziemio!

Z. Nowakowski: U poetów: Gorzkie żale. Wiadomości”, Londyn 1946 nr 28.

A new Polish grammar

A. Bogusławska: Gramatyka Teslara w 6 wydaniach. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1953 nr 186.
J. Relidzyński: Książka pożądana jak deszcz w kwietniu. Ostatnie Wiadomości”, Mannheim 1953 nr z 9 VIII.