BIO

Urodzony 20 października 1902 w Łodzi; syn Ignacego Załszupina, adwokata, i Julii z domu Freudenberg. Dzieciństwo spędził w Szwajcarii. W 1919 ukończył szkołę średnią w Zurychu. W 1921 podjął studia na Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. W tymże roku debiutował artykułem w dzienniku „Naprzód”. W 1922-27 kontynuował studia w Berlinie, Strasburgu, Brukseli i w Lille, gdzie w 1927 uzyskał doktorat z nauk ekonomicznych. Po powrocie do kraju zamieszkał w Warszawie i zajął się tłumaczeniami, redagowaniem przekładów naukowych oraz twórczością literacką. W 1929 ożenił się z Mary Krestmajn, tłumaczką i redaktorką (zmarła 1962). W 1930 był redaktorem miesięcznika ilustrowanego „Auto i Sport” (pod nazwiskiem H. Załszupin). W 1934 wydał powieść Obraz ojca w czterech ramach i w tymże roku został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1934-35 przebywał w Hiszpanii. Od 1936 był współpracownikiem założonego z inicjatywy Komunistycznej Partii Polski pisma informacyjno-politycznego „Dziennik Popularny” (tu zamieszczał recenzje powieści). Po jego likwidacji w marcu 1937 wyjechał z Polski. Kontynuował studia w Szwajcarii, interesując się szczególnie psychologią i psychopatologią. W 1939 doktoryzował się z filozofii w Genewie. W tymże roku przeniósł się do Francji i tu po wybuchu II wojny światowej wstąpił do Wojska Polskiego. Po klęsce Francji przebywał w obozie dla internowanych żołnierzy polskich w Szwajcarii. W 1940, po ucieczce z obozu, wyjechał na wyspę Haiti, a następnie w 1941 do Stanów Zjednoczonych. Zamieszkał w Nowym Jorku i w 1942-45 pracował w Office of War Information, następnie do 1949 był redaktorem wydawnictwa dokumentów w Sekretariacie Organizacji Narodów Zjednoczonych. W 1949 powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie. W 1949-50 pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Kontynuował twórczość literacką. Był członkiem Związku Literatów Polskich (skreślony z listy członków w 1969). W 1951 został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (usunięty w 1968). W 1952/53 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Domu Wojska Polskiego w Warszawie, w 1955/56 kierownikiem literackim Teatru Powszechnego w Warszawie, a w 1956-60 Teatru Ateneum. Publikował artykuły i fragmenty sztuk m.in. w „Nowej Kulturze” (1951-55) i „Teatrze” (1951-55). W 1956 był założycielem, a następnie do 1968 redaktorem naczelnym miesięcznika „Dialog” (tu stała rubryka pt. Sprawy bieżące). Równocześnie w 1960-68 pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Współczesnego. W 1964 ożenił się z Martą Piwińską, historykiem literatury. W grudniu 1968 wyemigrował do Kanady, zamieszkał w Calgary, gdzie redagował pismo „Drama at Calgary” (1969-70) i wykładał współczesny dramat angielski na tamtejszym uniwersytecie (1969-71). W związku z ciężką chorobą przeniósł się do Ottawy, gdzie także wykładał na uniwersytecie (1971-73). Pod koniec życia powrócił do Szwajcarii i zamieszkał w Lozannie. Pracował nad książką o Czechowie. Zmarł 23 czerwca 1975 w Lozannie.

Twórczość

1. Obraz ojca w czterech ramach. Powieść. Warszawa: J. Przeworski 1934, 267 s.

2. Spotkanie z wrogiem; Wujek z Ameryki. (Wariacje na znany temat). Przeł. z francuskiego: P. Kamiński, – Ciotka z Hüningen. Przeł. z niemieckiego: D. Żmij-Zielińska. Powst. 1941-42. Druk pt. Próby filmowe. „Dialog” 1981 nr 5 s. 77-87.

3. Zwykła sprawa. Sztuka w 3 aktach. Warszawa: Czytelnik 1950, 62 s. Prapremiera: Warszawa, Teatr Współczesny 1950. Wyd. inne: Adaptacja dla świetlic. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe Centralnej Rady Związków Zawodowych 1951, 63 s.

Nagrody

Państwowa Nagroda Artystyczna II stopnia w 1951.

Przekłady

czeski

Béżny připad. [Przeł.] J. Šedivý. Wystawienie: Praga, Komorni Divadlo 1952. Wyd. Praha 1954.

francuski

Wystawienie: w teatrach amatorskich [inf. autora].

niemiecki

Ein gewöhnlicher Fall. Berlin 1951. Wystawienie: Berlin, Theater Kammerspiele 1951, Wiedeń, Theater der Zeit 1953.

rosyjski

[Przeł.] E. Riftina. Wystawienie: Leningrad, Moskwa 1952.

słowacki

Obyčajný připad. [Przeł.] M. L'ubomiersky. Martin 1952.

ukraiński

[Przeł.] M. Bażan. Wystawienie: Kijów, Teatr im. I. Franki 1952.

włoski

Delitto al Central Park. [Przeł.] L. Cini. Torino 1951. Wystawienie: Mediolan 1952.

4. Zebranie w Piotrkowicach. [Reportaż o spółdzielni produkcyjnej]. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 31 s.

5. Ortega. (Sztuka w 4 aktach, w 6 odsłonach). Twórczość 1952 z. 2 s. 63-100. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1952, 84 s. Prapremiera: Olsztyn, Teatr im. S. Jaracza 1952.

Przekłady

niemiecki

Ortega. Berlin 1952. Wystawienie: Berlin, Theater Kammerspiele 1952.

6. Stajnia Augiasza. Sztuka w 3 aktach, 4 odsłonach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ludowy 1954. Wyd. Warszawa: Czytelnik 1954, 60 s.

7. Zmarnowane życie. (Komedia banalna w 2 częściach z prologiem). Dialog 1958 nr 3 s. 5-26. Prapremiera: Kraków, Teatr „38 1958. Telewizja Polska 1958.

8. Epilog do „Zmarnowanego życia. Dialog 1959 nr 1 s. 39-44. Por. poz. .

Przekłady

1. Z. Freud: Wizerunek własny. Warszawa: Przeworski 1936, 97 s. Wyd. 2 Warszawa: Recto 1990.
Przekład podpisany: H. Załszupin.
2. J.S. Huxley, A. Haddon: My Europejczycy. Przegląd zagadnień rasowych. Warszawa: Nowa Biblioteka Społeczna 1937, 269 s.
Przekład podpisany: H. Załszupin.
3. A. Maltz: Najszczęśliwszy człowiek na świecie. Przekł. i adaptacja sceniczna: A Tarn; Próba. Przekł. i adaptacja sceniczna: A. Tarn. Uwagi inscenizacyjne oprac. A. Tarn. W: A. Maltz: Oto Ameryka. Trzy jednoaktówki. Warszawa: Czytelnik 1952 s.13-24, 57-74. Wystawienie: łącznie z: A. Maltz: Szeregowiec Hicks. Przeł. R. Ordyński: Warszawa, Teatr Domu Wojska Polskiego 1952.
4. W. Saroyan: Jest tam kto? [Utwór dramatyczny]. Dialog 1956 nr 7 s. 70-79. Telewizja Polska 1980. Wystawienie: łącznie z Przy drzwiach zamkniętych i Eskurial pt. Wieczór jednoaktówek: Katowice Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego 1962.
5. J.M. Barrie: Nieporównany Crichton. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1957 nr 12 s. 46-82. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże, Sopot, Teatr Kameralny 1958. Telewizja Polska 1992.
6. F. Hochwälder: Oskarżyciel publiczny. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1959 nr 2 s. 27-66. Wystawienie: Łódź, Teatr im. S. Jaracza 1971. Telewizja Polska 1981.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja i reżyseria: S. Olejniczak. Polskie Radio 1994.
7. A. Czechow: Płatonow. (Komedia w 4 aktach, 5 obrazach). Dialog 1960 nr 11 s. 25-111. Przedruk w: A. Czechow: Wybór dramatów. Wrocław 1979 s. 1-339. Wystawienie: Kraków, Teatr „38 1962. Telewizja Polska 1976.
8. E. Ionesco: Nosorożec. (Sztuka w 3 aktach, 4 obrazach). Dialog 1960 nr 3 s. 45-96. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1960. Przedruk w: E. Ionesco: Teatr. T. 2. Warszawa 1967 s. 125-252.
9. H. Pinter: Urodziny Stanleya. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1960 nr 10 s. 37-77. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski Scena Kameralna 1966. Telewizja Polska 1986. Przedruk w: H. Pinter: Dramaty. T. 1. Sulejówek 2006 s. 81-192.
10. S. Beckett: Radosne dni. (Sztuka w 2 aktach). Przeł. M. i A. Tarnowie. Dialog 1961 nr 12 s. 78-98. Wystawienie: Łódź, Teatr Nowy 1965. Telewizja Polska 1972. Przedruk w: S. Beckett: Teatr. Warszawa 1973 s. 267-300.
11. H. Pinter: Samoobsługa. (Sztuka w 1 akcie). Dialog 1961 nr 3 s. 80-94. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 1961. Przedruk w: H. Pinter: Dramaty. T. 1. Sulejówek 2006 s. 193-234.
12. F. Billetdoux: Idź do panny Törpe. Komedia w 4 aktach. [Przeł.: A. Tarn, K. Puzyna]. Dialog 1963 nr 6 s. 50-79. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 1963.
Przekład podpisany wspólnym pseudonimem: Robert Janowski.
13. E. Ionesco: Król umiera, czyli ceremonie. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1963 nr 3 s. 65-95. Przedruk w: E. Ionesco: Teatr. T. 2. Warszawa 1967 s. 343-420. Wystawienie: Warszawa, Teatr Współczesny 1963. Telewizja Polska 1991. Przedruk zob. poz. .

Adaptacje

radiowe

Adaptacja i reżyseria: A. Bałazy. Polskie Radio 1992.
14. A. Wołodin: Nominacja. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1964 nr 4 s. 69-97. Przedruk z podtytułem Komedia w 2 aktach. Przekł. A. Tarn. Uwagi inscenizacyjne: J. Bratkowski. Scenografia: S. Choszemski. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1967, 78 s.
15. H. Pinter: Powrót do domu. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1965 nr 12 s. 45-71. Wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1967. Telewizja Polska 1993. Przedruk w: H. Pinter: Dramaty. T. 2. Sulejówek 2006 s. 11-84.
16. M. Schisgall: Sie kochamy. (Sztuka w 2 aktach). Dialog 1966 nr 2 s. 38-70. Wystawienie: Wrocław, Teatr Rozmaitości 1966.
17. A. Kopit: O mój tato, biedny tato, mama powiesiła się w szafie na śmierć, a mnie się serce kraje na ćwierć. (Pseudoklasyczna tragifarsa według przyszywanej tradycji francuskiej). Dialog 1967 nr 1 s. 28-53. Wystawienie: Gdańsk, Teatr Wybrzeże 1967.
18. G.B. Shaw: Nawrócenia kapitana Brassbounda. [Utwór dramatyczny]. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski 1967.
19. R. Weingarten: Lato. (Poemat dramatyczny w sześciu dniach i sześciu nocach). Dialog 1967 nr 12 s. 33-59. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 1968.
20. M. Gorki: Fałszywa moneta. (Sztuka w 3 aktach). Dialog 1968 nr 4 s. 37-65. Wystawienie: Warszawa, Teatr Polski Scena Kameralna 1968. Telewizja Polska 1982.
21. M. Aymé: Ich głowy. [Utwór dramatyczny]. Przeł.: A. Tarn, M. Wisłowska. Telewizja Polska 1978. Wystawienie: Warszawa, Teatr Ateneum 1956.
22. E. Ionesco: Kubuś, czyli uległość; Morderca nie do wynajęcia; Nosorożec; Król umiera, czyli ceremonie; Szaleństwo we dwoje. Przeł.: J. Błoński, J. Kott, A. Tarn. Przedmowa: E. Andruszko. Kraków: Mireki 2004, 435 s.
Tu w przekł. A. Tarna utwory: Nosorożec [poz. ]; Król umiera, czyli ceremonie [poz. ].

Prace redakcyjne

1. Współczesny dramat amerykański. Wybór, słowo wstępne i noty biograficzne: A. Tarn. T. 1-3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1967, 599 + 615 + 652 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957.

Słowniki i bibliografie

Rocznik Literacki 1975” wyd. 1978 (J. Chudek).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1964.
Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. Warszawa 1994.

Ogólne

Artykuły

E.J. Czerwiński: Adam Tarn and „Dialog. Twelve years later. Books Abroad”, Oklahoma 1968 nr 3/4.
L. Kielanowski: Adam Tarn i jego „Dialog. Wiadomości”, Londyn 1975 nr 37.
S. Mrożek: Adam Tarn – moje wspomnienie o nim. Dialog 1981 nr 5.
M. Pawlicki: Adama Tarna wojna o dramat. Dialog 1984 nr 11.
M. Pawlicki: Redaktor Tarn wyjechał. Dialog 1985 nr 6.
E. Axer: Wielkość i upadek redaktora „Dialogu. Dialog 1988 nr 1.
E.J. Czerwiński: Dialog” and Adam Tarn. W tegoż: Contemporary Polish theater and drama (1956-1984). New York 1988.
J. Kott: Czterdzieści pięć lat i Tarn. Dialog 2001 nr 5/6.
B. Taborski: Mój redaktor – Adam Tarn. Dialog 2006 nr 5/6.

Obraz ojca w czterech ramach

T. Bereza: Książka, która mierzy wysoko i nisko uderza. Kurier Poranny 1934 nr 177.
E. Breiter: Powieść i nowela. Wiadomości Literackie 1934 nr 41.
Z. Broncel: Front próżniaków. ABC Literacko-Artystyczne 1934 nr 27.

Zwykła sprawa

T. Borowski: Perspektywy „Zwykłej sprawy. Teatr 1951 nr 2.
M. Czanerle: Zadania nadrzędne sztuki. Nowa Kultura 1951 nr 14.
S. Marczak-Oborski: Rozprawa trwa. Nowa Kultura 1951 nr 3.
E. Axer: Notatnik berliński. Teatr 1952 nr 15.

Ortega

J. Frühling: Kulisy ONZ w teatrze. Nowa Kultura 1952 nr 40.
S. Marczak-Oborski: Teatr Warmii i Mazur. Teatr 1952 nr 18.
L. Budrecki: Człowiek i marionetka. Teatr 1953 nr 17, polemika: A. Tarn: W obronie człowieka. Tamże, nr 21, L. Budrecki: Tutaj nie jeżdżą tramwaje. Tamże, nr 24.

Stajnia Augiasza

J. Kott: Stajnia Augiasza” bez Herkulesa. Przegląd Kulturalny 1954 nr 17, przedruk w tegoż: Jak wam się podoba. Warszawa 1955.
W. Natanson: Na scenach warszawskich. Twórczość 1954 nr 5.

Zmarnowane życie

J. Kott: Konfrontacje. Przygoda Tarna w „T 38”. Dialog 1959 nr 2.

Współczesny dramat amerykański

S. Marczak-Oborski: Od O'Neilla do Albee'go. Nowe Książki 1968 nr 12.