Taborski Roman

BIO

Urodzony 23 kwietnia 1931 w Warszawie; syn Wincentego Taborskiego, urzędnika, i Wandy Wójcikiewicz. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Warszawie. Po powstaniu warszawskim przebywał w Łodzi, gdzie pozostał także po zakończeniu II wojny światowej. W 1948 zdał maturę w III Gimnazjum i Liceum im. S. Żeromskiego w Łodzi. Następnie studiował filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim; uzyskał magisterium w 1952. Debiutował w 1951 rozprawą pt. Próba nowego spojrzenia na ostatni okres twórczości Słowackiego, opublikowaną w „Pracach Polonistycznych” (ser. 9 s. 182-194). W 1952 przeniósł się do Warszawy i do 1953 pracował jako redaktor w Państwowym Instytucie Wydawniczym. W 1953 otrzymał aspiranturę w Instytucie Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN) dla napisania pracy kandydackiej, a równocześnie od 1954 uczestniczył w zajęciach dydaktycznych na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W listopadzie 1956 rozpoczął pracę etatową w Katedrze Historii Literatury Polskiej UW, początkowo jako starszy asystent (do 1958), a następnie adiunkt (do 1967). W 1958 uzyskał w IBL PAN stopień naukowy kandydata nauk filologicznych na podstawie rozprawy pt. Apollo Korzeniowski. Ostatni dramatopisarz romantyczny, napisanej pod kierunkiem prof. Jana Kotta. W tym czasie zaczął publikować artykuły i recenzje w czasopismach naukowych, „Pamiętniku Literackim” i „Przeglądzie Humanistycznym”, oraz literackich, m.in. w „Kamenie” i „Twórczości”. W 1959 ożenił się z Hanną Popowską, językoznawcą. Współpracował z redakcją Polskiego słownika biograficznego (od t. 10 wyd. 1962-64). W 1966 habilitował się na Wydziale Filologicznym UW na podstawie rozprawy pt. Trzech dramatopisarzy modernistycznych: Przybyszewski, Kisielewski, Szukiewicz i w następnym roku uzyskał nominację na docenta etatowego. W 1968 został kierownikiem nowo utworzonego Zespołu Historii Dramatu, Teatru i Filmu w Instytucie Filologii Polskiej UW. W 1971-73 należał do Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Książki. W 1972-85 był członkiem redakcji „Biuletynu Polonistycznego”, wydawanego przez IBL PAN. W 1974-90 był członkiem bilateralnej komisji polonistycznej Polska – Niemiecka Republika Demokratyczna. W 1975 został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Zespołu Teatrologii w Katedrze Kultury Polskiej na Wydziale Polonistyki UW. W 1976-78 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Polonistyki UW. W 1976 wszedł w skład rady redakcyjnej „Przeglądu Humanistycznego”. W 1978 został wiceprezesem Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza (do 1995; potem członek Zarządu Głównego), w 1980 członkiem Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI). W 1981 objął stanowisko dyrektora Instytutu Literatury Polskiej UW (do 1987). W tymże roku otrzymał nagrodę Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki II stopnia, a także został członkiem PEN Clubu. W 1980-91 był członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowy „Solidarność”. W 1981-92 wchodził w skład Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN. W 1982 został członkiem korespondentem, a w 1985 członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1987 uzyskał nominację na profesora zwyczajnego. W 1987-93 był przedstawicielem Wydziału Polonistyki w Senacie UW i przewodniczącym senackiej Komisji Bibliotecznej oraz przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Literatury Polskiej i Katedry Kultury Polskiej UW. Został wiceprezesem utworzonego w 1989 Towarzystwa Przyjaciół UW i członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Historyków Teatru. W 1990-92 wchodził w skład Komitetu Nauk o Sztuce PAN. Od listopada 1993 do stycznia 1997 był dyrektorem Stacji Naukowej PAN w Wiedniu. W 1997 został członkiem Societas Jablonoviana (Lipsk), w 1999 Otwartej Rzeczpospolitej – Stowarzyszenia przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii. W 2002 przeszedł na emeryturę; kontynuował pracę naukową. W 2004 został przewodniczącym komisji rewizyjnej Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1973), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1977), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1989). Mieszka w Warszawie.

Twórczość

1. Apollo Korzeniowski, ostatni dramatopisarz romantyczny. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1957, 167 s. Polska Akademia Nauk Instytut Badań Literackich.

See Studies

2. Trzech dramatopisarzy modernistycznych: Przybyszewski, Kisielewski, Szukiewicz. (Rozprawa habilitacyjna). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1965, 116 s. Rozprawy UW, 8.

See Studies

3. Wśród wiedeńskich poloników. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1974, 171 s. Wyd. 2 zmienione i powiększone tamże 1983, 247 s.

Zawartość

Przedmowa. – Z peregrynacji śladami polskimi po Wiedniu; Działalność kulturalna wiedeńskich Czartoryskich; Pod znakiem powstania styczniowego i Grottgera. (O wiedeńskim czasopiśmie „Postęp” 1859-1864); Maksymilian Gumplowicz – pierwszy lektor języka polskiego na Uniwersytecie Wiedeńskim; Karol Lanckoroński – wiedeński mecenas i kolekcjoner sztuki; Przybyszewski w Wiedniu; Tadeusz Rittner, czyli o niebezpieczeństwach pisarstwa dwujęzycznego; Teatr polski w Wiedniu w latach 1914-1916; Franza Theodora Csokora romans z Polską; Polski Erazm (o Ottonie Forst-Battaglii); Romantyczna historia dwóch polskich grobów na cmentarzu Hietzinger Friedhof. – W wyd. 2 nadto: Wiedeński okres działalności J.M. Ossolińskiego i S.B. Lindego; Polacy na Międzynarodowym Kongresie Literackim w Wiedniu w 1881 roku; O współpracy krakowskiej „Sztuki” z wiedeńską „Secesją”; Oskar Jan Tauschinski – laureat nagrody Polskiego Oddziału SEC.

See Studies

4. Życie literackie młodopolskiej Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1974, 194 s. + [24] s.

Zawartość

Przedmowa. – Dole i niedole młodopolskich literatów; Na przedpolach Młodej Polski; Walka o nową literaturę na łamach warszawskiej prasy; Teatr Rozmaitości i dyskusje wokół modernistycznego repertuaru; Kampania antysienkiewiczowska; W kręgu „Chimery”; Aktywność pisarzy poprzedniego pokolenia; Rewolucja 1905 roku; Czasopisma literackie, naukowe i oświatowe; Biblioteki i ruch wydawniczy; Salony literackie i kawiarnie; Teatry prywatne w walce o nowy repertuar; Warszawa jedną z dwu stolic Młodej Polski.

See Studies

5. „Moralność pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1975, 116 s. Biblioteka Analiz Literackich, 47. Wyd. 2 uzupełnione tamże 1987.

6. Warszawskie teatry prywatne w okresie Młodej Polski 1905-1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1980, 210 s. Z prac Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Zawartość

Wstęp. – Występy teatru łódzkiego za dyrekcji Mariana Gawalewicza w r. 1905 i 1906; Teatr Mały za dyrekcji Mariana Gawalewicza (1906-1909); Dwa pierwsze sezony Teatru Małego za dyrekcji Kazimierza Zalewskiego (1909-1911) i Wolna Scena Bolesława Gorczyńskiego (1910 rok); Teatr Artystyczny (1911 rok); Teatr Zjednoczony (1911-1912); Teatr Mały za dyrekcji Kazimierza Zalewskiego w latach 1911-1914; Początki Teatru Polskiego (1913-1914); Pierwszy sezon Teatru Nowoczesnego (1913-1914); Warszawskie teatry prywatne w okresie pierwszej wojny światowej.

See Studies

7. Literatura polska. T. 3. Młoda Polska. [Autorzy:] J. Kulczycka-Saloni, I. Maciejewska, A.Z. Makowiecki, R. Taborski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1991, 340 s. Uniwersytet Warszawski Instytut Literatury Polskiej.

Tu R. Taborskiego: Geografia życia literackiego. Czasopiśmiennictwo: Warszawa; Kraków, s. 44-55; Dyskusje, programy i manifesty literackie, s. 64-73; Dramat, s. 172-187; Sylwetki: Stanisław Wyspiański, Gabriela Zapolska, s. 274-285.

See Studies

8. W kręgu młodopolskiego dramatu i teatru. Dwa szkice. Kielce: Szumacher 1991, 162 s.

Zawartość

Komedia – sztuka – dramat. Z badań nad gatunkami dramatycznymi w Polsce 1840-1898; Repertuar współczesny w teatrach warszawskich okresu Młodej Polski.

9. Polacy w Wiedniu. [Szkice]. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1992, 213 s. Wyd. 2 zmienione i powiększone. Kraków: Universitas 2001, 239 s.

Zawartość

Przedmowa. – Od średniowiecza do odsieczy; Po pierwszym rozbiorze; J.M. Ossoliński – Czartoryscy – K. Lanckoroński; Wiedeńska Polonia w XIX i na początku XX w.; Politycy polscy w Wiedniu od Wiosny Ludów do pierwszej wojny światowej; Pisarze; Malarze; Muzyka i teatr; Polscy wojskowi w armii austriackiej; Zasłużeni wiedeńczycy z polsko-żydowsko-austriackiego pogranicza; Lata pierwszej wojny światowej; Dwudziestolecie międzywojenne. – W wyd. 2 nadto: Przedmowa do drugiego wydania.

See Studies

10. Dramaty Stanisława Wyspiańskiego na scenie do 1939 roku. Warszawa: Semper 1994, 152 s.

See Studies

11. Otto Forst-Battaglia zum dreissigjähringen Todestag. [Współautorzy:] W. Leitsch, J. Forst-Battaglia. Wien, Warszawa: Zentrum für Verbreidung der Wissenschaft der PAdW 1996, 36 s. Seria Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu „Konferenzen”, 2.

12. Stanisław Wyspiański, der grosse Schöpfer der polnischen Moderne. Anlässlich der Wyspiański gewidmeten Gedenktafel in Wien. [Przeł.] J. Ziemska. Wien, Warszawa: Centrum Upowszechniania Nauki Polskiej Akademii Nauk 1996, 44 s. Seria Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu „Konferenzen”, 4.

13. Walka o nowy repertuar w teatrach młodopolskiej Warszawy. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego 1999, 160 s.

Zawartość

Wstęp. – Pierwsze zapowiedzi „nowego” – Ibsen i Meiningeńczycy; Nowatorski repertuar w latach dziewięćdziesiątych; Przybyszewski, konkursy dramatyczne i spory wokół modernistycznego repertuaru; Początek wieku; Stanisław Wyspiański; Między rewolucją i pierwszą wojną światową; Lata pierwszej wojny światowej; Teatry prywatne; Rola zagranicznych występów gościnnych; Wystawy teatralne; Czasopisma teatralne; Zakończenie.

14. Pożegnanie Wiednia. Szkice literackie i teatralne. Warszawa: [Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego] 2003, 128 s.

Zawartość

Słowo wstępne. – Pisarze polscy i Wiedeń. – Sienkiewicz w Wiedniu i Kaltenleutgeben. – Polski udział w międzynarodowej wystawie muzycznej i teatralnej w Wiedniu w 1892 roku. – Wyspiański – Wiedeń – „Secesja”. – Dramaty Tadeusza Rittnera na wiedeńskich scenach. – Ignacy Rosner – między polityką, literaturą i teatrem. – Z gościnnych występów teatrów wiedeńskich w Warszawie. – Literatura austriacka – odrębna czy nie?

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

• Dwie pierwsze powieści Walerego Łozińskiego. „Prace Polonistyczne” Seria 10: 1952 s. 175-184.

• Niedrukowane wiersze Apolla Korzeniowskiego o buncie chłopskim na Ukrainie. „Pamiętnik Literacki” 1955 z. 1 s. 279-290.

• Polityczna i literacka działalność Apolla Korzeniowskiego w 1861. „Pamiętnik Literacki” 1955 z. 4 s. 523-537.

• Ludwik Brzozowski – poeta powstania styczniowego. „Przegląd Humanistyczny” 1958 nr 6 s. 161-177.

• Ukraina w twórczości Leonarda Sowińskiego. „Slavia Orientalis” 1960 z. 2 s. 371-383.

• O „Tygodniku Powszechnym” Wiktora Gomulickiego. „Przegląd Humanistyczny” 1961 nr 1 s. 153-164.

• Warszawskie dzieje dramatów Przybyszewskiego. „Pamiętnik Teatralny” 1961 z. 4 s. 511-530.

• O „Dyktatorze” Jerzego Żuławskiego. W: Dziedzictwo literackie powstania styczniowego. Warszawa 1964 s. 397-410.

• Aus S. Przybyszewski Beziehungen zu deutschen Freunden. [Przeł.] S. Wauer. „Zeitschrift für Slawistik”, Berlin 1965 s. 411-422.

• Leonard Sowiński; Włodzimierz Stebelski. W: Obraz literatury polskiej. Seria 4 t. 1. Warszawa 1965 s. 103-128; 441-452.

• Jan Aleksander Fredro. W: Obraz literatury polskiej. Seria 4 t. 3. Warszawa 1969 s. 157-173.

• Pod znakiem powstania styczniowego i Grottgera. „Przegląd Humanistyczny” 1969 nr 5 s. 121-136.

• Teatr polski w Wiedniu w latach 1914-1916. „Przegląd Humanistyczny” 1970 nr 1 s. 129-140.

• Dramat naturalistyczny. „Przegląd Humanistyczny” 1972 nr 3 s. 37-56.

• Recepcja polskiego dramatu romantycznego w teatrze okresu pozytywizmu i Młodej Polski. W: Z polskich studiów slawistycznych. Seria 4 cz. 2. Warszawa 1972 s. 77-90.

• Występy gościnne w Polsce Yacco i Isadory Duncan. „Przegląd Humanistyczny” 1973 nr 6 s. 87-99.

• O dramaturgii Stefana Żeromskiego. W: Żeromski i Reymont. Warszawa 1978 s. 92-108.

• Próba systematyzacji dramatu w okresie Młodej Polski. W: Literatura polska i rosyjska przełomu XIX i XX wieku. Warszawa 1978 s. 144-154.

• Z dziejów recepcji teatru i dramatu orientalnego w okresie Młodej Polski. „Przegląd Orientalistyczny” 1979 nr 3 s. 207-217, przedruk w: Wśród mitów teatralnych Młodej Polski. Kraków 1983 s. 145-166.

• Wyspiański – Warszawa – powstańcze dramaty. „Kronika Warszawska” 1980 nr 3 s. 79-91.

• Bard starej Warszawy. (W 50 rocznicę śmierci Artura Oppmana (Or-Ota)). „Kronika Warszawska” 1981 nr 3 s. 21-34.

• Dramaturgija Molodoj Pol'ši. [Przeł.] I. Tichomirova. W: Russkaja i Pol'skaja literatura konca XIX – načala XX veka. Rosyjska i polska literatura końca w. XIX – początku w. XX. Moskva 1981 s. 159-171.

• Inscenizacja w ocenie polskiej krytyki teatralnej dwudziestolecia międzywojennego. W: Szkice o krytyce teatralnej. Katowice 1981 s. 135-146.

• Prace i dnie Stanisława Helsztyńskiego. W: S. Helsztyński: Ulubieniec muz. Warszawa 1981 s. 5-22.

• Z dziejów scenicznych dramatów Przybyszewskiego. W: Stanisław Przybyszewski. Wrocław 1982 s. 213-233.

• Działalność teatralna Ryszarda Ordyńskiego. „Przegląd Humanistyczny” 1983 nr 7 s. 71-94.

• Inscenizacje utworów Prusa w teatrach Polski Ludowej. „Przegląd Humanistyczny” 1983 nr 9/10 s. 193-201.

• Z dziejów recepcji Maxa Reinhardta w okresie Młodej Polski; Warszawskie występy Isadory Duncan. W: Wśród mitów teatralnych Młodej Polski. Kraków 1983 s. 89-117, 220-232.

• „Stara Warszawa” Or-Ota – niedoszła prekursorka „Kroniki Warszawy”. „Kronika Warszawska” 1984 nr 4 s. 105-113 s.

• Z dziejów recepcji Edwarda Gordona Craiga w okresie Młodej Polski. „Przegląd Humanistyczny” 1984 nr 7/8 s. 37-51.

• Oddziaływanie teatru krakowskiego na warszawski od Koźmiana do otwarcia Teatru Polskiego Szyfmana. W: Z dziejów teatru krakowskiego. Kraków 1985 s. 145-154.

• Powstańcze dramaty Wyspiańskiego. W: Wydarzenia historyczne. Dziedzictwo powstania listopadowego w literaturze polskiej. Warszawa 1986 s. 533-544.

• Wstęp do „Pierścienia Wielkiej Damy” W: Cyprian Norwid – interpretacje. Warszawa 1986 s. 158-168.

• Komedia-sztuka-dramat. Z badań nad gatunkami dramatycznymi w Polsce 1840-1918. „Przegląd Humanistyczny” 1987 nr 1 s. 149-185.

• „Śnieg” Stanisława Przybyszewskiego. W: Dramat polski XIX i XX w. Lublin 1987 s. 203-212.

• Polski udział w międzynarodowej wystawie muzycznej i teatralnej w Wiedniu w 1892 roku. W: O teatrze i dramacie. Wrocław 1989 s. 317-326.

• Miejsce Warszawy w życiu teatralnym Młodej Polski. W: Warszawa teatralna. Warszawa 1990 s. 83-92.

• Z refleksji nad polskimi przekładami „Hamleta”. „Przegląd Humanistyczny” 1991 nr 2 s. 135-143.

• Czasopisma teatralne młodopolskiej Warszawy (1901-1914). „Przegląd Humanistyczny” 1992 nr 6 s. 77-88.

• O elementach teatralnych w tekstach dramatycznych. (Na kilku wybranych przykładach). „Przegląd Humanistyczny” 1993 nr 2 s. 101-110.

• Trudne zmagania warszawskich aktorów z „nowym” repertuarem (na przykładzie pierwszych w WTR [Warszawskie Teatry Rządowe] wystawień Przybyszewskiego i Wyspiańskiego). W: Sztuka aktorska a dramat. Warszawa 1993 s. 33-41.

• Max Reinhardt – „wielki eklektyk” teatralnej reformy. „Pamiętnik Teatralny” 1995 z. 3/4 s. 338-382.

• Dramaty Tadeusza Rittnera na wiedeńskich scenach. „Pamiętnik Teatralny” 1996 z. 3/4 s. 469-486.

• Polnische Autoren über Wien. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 1996 z. 121 „Studia Austro-Polonica 5”, s. 527-537.

• Polnische Gedenkstätten in Wien. „Österreichische Osthefte”, Wien 1997 z. 1 s. 89-101.

• Z dziejów recepcji Ryszarda Wagnera w okresie Młodej Polski. „Przegląd Humanistyczny” 2001 nr 4 s. 45-53.

• Dramaty Artura Schnitzlera w polskim życiu teatralnym. „Pamiętnik Teatralny” 2003 z. 1/2 s. 166-178.

• Tymon Terlecki – człowiek teatru. „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2004 s. 25-32.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. A. Mickiewicz: Sonety krymskie. Oprac., wstęp i przypisy: R. Taborski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1952, 52 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 zmienione 1953, wyd. 3 1955.

2. W. Gomulicki: Pod parasolem. Wybór opowiadań. Oprac., [wstęp oraz noty] R. Taborski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 466 s.

3. L. Sowiński: Wspomnienia szkolne i uniwersyteckie. Zebrał i oprac. R. Taborski. Warszawa: Czytelnik 1961, 294 s.

4. A. Nałęcz Korzeniowski: Dla miłego grosza. Komedia w 3 aktach. Oprac. i wstępem opatrzył R. Taborski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1964, 156 s.

5. S. Przybyszewski: Wybór pism. Oprac. i wstęp R. Taborski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1966, LXXVIII, 346 s. Biblioteka Narodowa I, 190. [Wyd. 2] Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum; Warszawa: De Agostini Polska 2006. Biblioteka Narodowa I, 190.

See Studies

6. J.A. Kisielewski: Dramaty. Oprac. i wstęp R. Taborski. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1969, LXX, 426 s. Biblioteka Narodowa I, 196.

See Studies

7. Polska myśl teatralna i filmowa. Antologia pod red. T. Siverta i R. Taborskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1971, 689 s. Z prac Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Tu w oprac. R. Taborskiego: Młoda Polska.

See Studies

8. T. Mann: Listy do Ottona Forst-Battaglii. Przeł. [z niemieckiego] S. Helsztyński. Oprac. i wstępem opatrzył R. Taborski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1973, 56 s.

See Studies

9. S. Przybyszewska: Dramaty. Oprac. i wstępem poprzedził R. Taborski. Posłowie: J. Krasowski. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1975, XXXVI, 37-466 s.

See Studies

10. S. Przybyszewski: Śnieg. Wstęp i przypisy: R. Taborski. Warszawa: Czytelnik 1987, 153 s.

11. Teatr polski w latach 1890-1918. [Cz. 1-2]. Zabór austriacki i pruski. [Cz. 3]. Zabór rosyjski. Red.: T. Sivert, R. Taborski. (Dzieje teatru polskiego. T. 4). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1987, 1988, 495 + 861 s. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

12. Pisarze Młodej Polski i Warszawa. Pod red.: D. Knysz-Tomaszewskiej, J. Zacharskiej, R. Taborskiego. Warszawa: Instytut Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego 1998, 382 s.

13. Etos inteligenta-humanisty pokolenia 1910. Osoba, działalność i twórczość profesora Zdzisława Libery. Pod red. R. Taborskiego. Warszawa: Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza; Uniwersytet Warszawski 2003, 253 s.