BIO

Urodzony 16 marca 1928 w Grudziądzu; syn Jerzego Ścibora-Rylskiego, prawnika, i Ireny z Ciesielskich, nauczycielki. Dzieciństwo spędził w Grudziądzu. Po wybuchu II wojny światowej przebywał wraz z rodziną w Warszawie; tu uczęszczał na tajne komplety gimnazjalne. Należał do Szarych Szeregów (1942-43, hufiec Mokotów Dolny) i uczestniczył w akcjach małego sabotażu, następnie w 1943 został żołnierzem Armii Krajowej (17. Kompania Dywersyjna). Walczył w powstaniu warszawskim w szeregach 9. Kompanii „Żniwiarz”, był ciężko ranny. Został odznaczony Krzyżem Walecznych. Po upadku powstania przebywał u rodziny w Podkowie Leśnej pod Warszawą. W 1946 zdał maturę w Świeciu nad Wisłą. Debiutował w tymże roku na łamach tygodnika „Dziś i jutro” opowiadaniem pt. Leśna Podkowa (nr 27) oraz wierszem pt. Mogiły w bunkrach (nr 31). W 1946-51 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Równocześnie pracował jako reporter w redakcji czasopisma „Polska Zbrojna” (1947-50; tu reportaże podpisane: (ax)), korespondent w „Żołnierzu Wolności” (1947-49), kierownik działu krajowego w „Żołnierzu Polskim” (1948-51; tu m.in. artykuły podpisane: James Grant oraz w 1950-51 felietony z cyklu Iskry spod młota). Należał do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (od 1948 do Związku Młodzieży Polskiej; członek Zarządu Głównego). W 1949 ożenił się z Danutą Barteczek, powieściopisarką. Był członkiem Związku Zawodowego Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej (od 1951 Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich) oraz Związku Literatów Polskich (od 1951). Od początku lat pięćdziesiątych zajmował się także pisaniem scenariuszy filmowych. W 1951-58 współpracował z „Nową Kulturą”, publikując na jej łamach recenzje i prozę (tu także w 1956 noty w rubryce pt. A kto sobie pofolguje...; podpisany m.in.: Kizio Gnypel, Ś., Ścib.); w 1955-57 wchodził w skład redakcji tego tygodnika. W 1955-65 pełnił obowiązki kierownika literackiego Zespołu Autorów Filmowych „Rytm”. Był członkiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W latach sześćdziesiątych wyreżyserował siedem filmów według własnych scenariuszy (debiutował w 1961 jako drugi reżyser filmu pt. Dotknięcie nocy). Ożenił się z Jadwigą Siwek, primo voto Wojtyłło, polonistką. W 1972-78 był kierownikiem artystycznym Zespołu Filmowego „Pryzmat”. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim (1955), Krzyżem Oficerskim (1964) i Krzyżem Komandorskim (1975) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 3 kwietnia 1983 w Warszawie.

Twórczość

1. Orczewski i jego brygada. [Reportaż]. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 44 s.

2. Górnicze gołębie pokoju. (O Wiktorze Markiewce). [Reportaż]. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 49 s.

3. Matrosowcy. Scenariusz filmowy. Powst. ok. 1950.

Maszynopis w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.

4. Pancerz” Józefa Szulca. [Reportaż]. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 33 s.

5. Stasiek Kaluga staje do współzawodnictwa. [Reportaż]. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 35 s.

6. Węgiel. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, 294 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 poprawione 1951, wyd. 3 1952, wyd. 4 1952; wyd. 6 Warszawa: Nasza Księgarnia 1953; Wilnius: Wydawnictwo Literatury Pięknej Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej 1955.

Nagrody

Państwowa Nagroda Artystyczna III stopnia w 1951.

Przekłady

bułgarski

V''glišta. [Przeł.] K. Georgieva. Sofija 1952.

chiński

Mei. [Przeł.] L. Fu Shu. Beijing 1957.

czeski

Havíři z Anny Veroniky. [Przeł.] M. Rusinský. Praha 1952.

niemiecki

Kohle. [Przeł.] R. Pabel. Berlin 1952, wyd. nast.: wyd. 2 1952, wyd. 3 1953, toż Wien 1952.

rosyjski

Anna Veronika. [Przeł.:] V. Obolevič, D. Arrov. Leningrad 1959.

rumuński

Cǎrbunii. [Przeł.] T. Dan. Bucureşti 1952.

słowacki

Uhlie. [Przeł.] J. Sedlák. Bratislava 1952.

szwedzki

Kol. [Przeł.] A. Magnusson. Stockholm 1953.

Wyd. osobne fragmentu: pt. Ludzie z kopalni. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 144 s.; pt. Idzie wiatr. Warszawa: Zarząd Główny Związku Młodzieży Polskiej 1952, 14 s.

7. Dwanaście felietonów. Warszawa: Czytelnik 1951, 114 s.

Felietony z cyklu „Iskry spod młota” drukowane w 1950-1951 w „Żołnierzu Polskim”.

8. Sprawa Szymka Bielasa. Scenariusz filmowy. Powst. ok. 1952. Por. poz. .

9. Sprawa Szymka Bielasa. (Powieść filmowa). Sztandar Młodych 1953 nr 227-274. Wyd. osobne Warszawa: Iskry 1953, 171 s. Przedruk zob. poz. . Por. poz. .

Przekłady

rosyjski

Delo Šimeka Beljasa. [Przeł.] Ju. Mirskaja. Wyd. łącznie z przekł. Cień zob. poz. .

10. Wieczór u Hanyska Dębiczka. Opowiadanie. Warszawa: Nasza Księgarnia 1953, 32 s. Wyd. 2 tamże 1954. Przedruk zob. poz. .

Nagrody

III nagroda Ministra Kultury i Sztuki, Związku Literatów Polskich i Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w konkursie na utwór literacki związany z Konstytucją Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w 1952.

Przekłady

bułgarski

Edna večer u Hanis Dembiček. [Przeł.] R. Pečikova. W: Burni godiny. Sofija 1957.

11. Iwan. [Opowiadanie]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1954, 47 s. Przedruk zob. poz. .

12. Cień. [Opowiadanie]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 75 s. Przedruk zob. poz. . Por. poz. .

Przekłady

rosyjski

Ten'. [Przeł.] Ju. Mirskaja. Wyd. łącznie z przekł. poz. pt. Ten'. Dve povesti. Moskva 1957.

13. Cień i inne opowiadania. Warszawa: Iskry 1955, 249 s.

Zawartość

Sprawa Szymka Bielasa [poz. ]; Codziennie hartuje się stal; Wieczór u Hanyska Dębiczka [poz. ]; Koniczyna; Iwan [poz. ]; Cień [poz. ].

14. Cień. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1956. Por. poz. .

15. Styczeń. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1956, 159 s. Por. poz. .

16. Morze Sargassa. Scenariusz filmowy. Powst. ok. 1957.

Maszynopis w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.
Na podstawie opowiadania A. Ścibora-Rylskiego. pt. Morze Sargassa. „Nowa Kultura1956 nr 52/53, 1957 nr 1.

17. Zaułek św. Sebastiana. Scenariusz filmowy. [Współautor:] J. Kawalerowicz. Powst. ok. 1957.

Data powstania według A. Ścibora-Rylskiego („Kino1967 nr 10).
Maszynopis w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.

18. Pigułki dla Aurelii. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1958.

19. Koniec starego roku. Scenariusz filmowy. Powst. ok. 1959.

Maszynopis w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.
Tytuł pierwotny: Rokita.

20. Ostatni strzał. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1959.

Tytuł roboczy: Ostatnie muszle.

21. Rok pierwszy. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1960. Por. poz. , .

Adaptacje

powieści Styczeń [poz. ].

22. Dom bez okien. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1962.

Wyd. osobne scenopisu filmu: S. Jędryka: Dom bez okien. Według scenariusza A. Ścibora-Rylskiego. Łódź 1961, 183 k., powielone.

23. Dotknięcie nocy. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1962.

24. Ich dzień powszedni. Scenariusz filmowy. Dialog 1962 nr 4 s. 34-71. Ekranizacja w reżyserii A. Ścibora-Rylskiego. 1963. Por. poz. .

Wyd. osobne scenopisu filmu: Ich dzień powszedni. Warszawa 1962, 182 k., powielone.

25. Człowiek z marmuru. Opowieść filmowa. Kultura 1963 nr 8-12. Przedruk zob. poz. . Por. poz. , .

Przekłady

rosyjski

Čelovek iz mramora. [Przeł.] B. Mal'kov. Isskusstvo Kino”, Moskwa 1965 nr 8.

26. Człowiek z marmuru. Scenariusz filmowy. Powst. 1963. Ekranizacja 1976. Wyd. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1986, 117 s. Wyd. 2 tamże 1988. Por. poz. , .

Data powstania według A. Ścibora-Rylskiego („Panorama1981 nr 1).

Przekłady

węgierski

A márványember. [Przeł.] M. Varsányi. Budapest 1987.

włoski

L'uomo di marmo. Milano 1979, wyd. 2 tamże 1980.

27. Pierścionek z końskiego włosia. Powieść. Powst. ok. 1961-1963. Wyd. Warszawa: Fundacja Kultura 90 1991, 353 s.

Przekłady

francuski

L'anneau de crin. [Przeł.:] L. Dyèvre, V. Patte. Paris 1994.

Adaptacje

filmowe

Pierścionek z orłem w koronie. Scenariusz: A. Wajda, M. Karpiński, A. Kotkowski. Ekranizacja 1993.

28. Późne popołudnie. Scenariusz filmowy. Ekranizacja w reżyserii A. Ścibora-Rylskiego 1965.

29. Jutro Meksyk. Scenariusz filmowy. Ekranizacja w reżyserii A. Ścibora-Rylskiego 1966.

30. Morderca zostawia ślad. Scenariusz filmowy. Ekranizacja w reżyserii A. Ścibora-Rylskiego 1967.

Pierwotny tytuł: Czarny świt.

31. Bliski nieznajomy. (Sztuka w 2 aktach). Dialog 1968 nr 4 s. 5-36. Prapremiera: Warszawa, Teatr Polski 1968. Telewizja Polska 1987.

Przekłady

bułgarski

Wystawienie: Sofija, Teatr „199 1970.

czeski

Blízký neznámý. [Przeł.] H. Stachová. Praha 1970.

słowacki

Telewizja Bratysława 1970.

Adaptacje

radiowe

Adaptacja: R. Olczak. Polskie Radio 1980.

32. Wilcze echa. Scenariusz filmowy. [Współautor:] D. Ścibor-Rylska. Ekranizacja w reżyserii A. Ścibora-Rylskiego 1968.

33. Rodeo. (Sztuka w 2 aktach). Dialog 1969 nr 10 s. 31-60. Prapremiera: Warszawa, Teatr Współczesny 1969. Telewizja Polska 1974.

Przekłady

bułgarski

Rodeo. Wystawienie: Sofija, Teatr „199 1971.

czeski

Rodeo. [Przeł.] H. Stachová. Praha 1971.

słowacki

Rodeo. [Przeł.] E. Štercová. Bratislava 1971.

34. Sąsiedzi. Scenariusz filmowy. Ekranizacja w reżyserii A. Ścibora-Rylskiego 1969. Por. poz. .

35. Gniazdo. Scenariusz filmowy. Dialog 1970 nr 7 s. 5-35. Wyd. Warszawa: Zespół Filmowy „Plan” 1970, 90 k., powielone. Ekranizacja 1974.

36. Seksolatki. Scenariusz filmowy. Warszawa: [b.w.] 1970, 96 k., powielone. Ekranizacja w reżyserii A. Ścibora-Rylskiego 1972. Por. poz. , .

37. Trąd. Scenariusz filmowy. Warszawa: [b.w.] 1970, 113 k., powielone. Ekranizacja 1971. Por. poz. .

38. Południk Zero. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1971.

39. Seksolatki. [Powieść]. Sztandar Młodych 1971 nr 254-285. Por. poz. .

40. Złote koło. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1971. Por. poz. , .

41. Złote Koło. [Powieść]. Warszawa: Iskry 1971, 38 s. Por. poz. , .

Przekłady

słowacki

Zlaté Koleso. [Przeł.] J. Gerbóc. Bratislava 1973.

42. Złote Koło. Scenariusz widowiska telewizyjnego. Telewizja Polska 1971.

Nagrody

II nagroda w konkursie telewizji i Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej na widowisko sensacyjne w 1970.

43. Ich dzień powszedni. Opowiadania filmowe. Warszawa: Iskry 1972, 496 s.

Zawartość

Sąsiedzi [por. poz. ]; Rok pierwszy [por. poz. ]; Człowiek z marmuru [por. poz. ]; Ich dzień powszedni [por. poz. ]; Trąd [por. poz. ]; Seksolatki [por. poz. ].

44. Z tamtej strony tęczy. Scenariusz filmowy: A.J. Piotrowski. Dialogi A. Ścibor-Rylski. Ekranizacja 1972.

45. Siódma rzeka. [Utwór dramatyczny]. Dialog 1973 nr 3. Prapremiera: Łódź, Teatr im. S. Jaracza 1977.

Wyróżnienie na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu w 1973.

46. S.O.S. [Powieść kryminalna]. Warszawa: Czytelnik 1974, 386 s.

Autor podpisany: Jadwiga Wojtyłło [nazwisko drugiej żony z pierwszego małżeństwa].
Informacja o autorstwie: W. Siwek. „Gazeta Wyborczadod.Wysokie Obcasy1999 nr 29.

Przekłady

włoski

Qui Radio Polonia. [Przeł.] G. Zieliński. Milano 1977.

47. Torba. [Słuchowisko radiowe]. Polskie Radio 1974.

Nagrody

Nagroda II stopnia w konkursie Polskiego Radia na słuchowisko w 1974.

48. Dagny. Scenariusz filmowy. Dialog 1975 nr 3 s. 5-44. Ekranizacja 1977.

49. Kaftan bezpieczeństwa. Scenariusz widowiska telewizyjnego. Telewizja Polska 1979. Druk „Dialog” 1979 nr 4 s. 39-64.

Nagrody

Nagroda w konkursie telewizyjnym na scenariusz widowiska sensacyjnego w 1979.

50. Człowiek z żelaza. Scenariusz filmowy. Ekranizacja 1981. Por. poz. .

Nagrody

Nagroda Złota Palma i nagroda jury ekumenicznego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes w 1981.

51. Człowiek z marmuru. [Powieść]. Wyd. łącznie z poz. pt. Człowiek z marmuru; Człowiek z żelaza. Londyn: Aneks 1982, 216 s. Por. poz. , .

Przekłady

norweski

Marmormannen. [Przeł.] A. Goplen. Wyd. w: Polsk rapsodi. Oslo 1982.

serbsko-chorwacki

Čovek od mramora. [Przeł.] P. Vujičić. Wyd. pt. Čovek od mramora; Čovek od gvožda. Gornji Milanovac 1983.

szwedzki

Marmormannen. W: Polsk rapsodi. [Przeł.] J. Malm. [Stockholm] 1982.

52. Człowiek z żelaza. [Powieść]. Wyd. łącznie z Człowiek z marmuru zob. poz. . Wyd. osobne Warszawa: Wydawnictwo Grup Politycznych Wola* 1985, 110 s. Wyd. nast.: Gliwice: Wokół Nas* 1988; Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1989. Por. poz. .

Przekłady

norweski

Jernmannen. [Przeł.] A. Goplen.

serbsko-chorwacki

Čovek od gvožda. [Przeł.] P. Vujičic.

szwedzki

Jarnmannen. [Przeł.] J. Malm.

węgierski

Oddzielny przekład: A vasember. [Przeł.] Pap Pál. Budapest 1989.

Adaptacje

W. Gościmińska: Mój wielki dzień. [Biografia]. Oprac. literackie: A. Ścibor-Rylski. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 33 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1951, wyd. 3 1953.
Ludzie Kongresu. Oprac. literackie: A. Ścibor-Rylski. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 49 s.
Dotyczy II Kongresu Związków Zawodowych, Warszawa 1949.
Cz. Michałek: Było to całkiem proste. [Biografia]. Oprac. literackie: A. Ścibor-Rylski. Warszawa: Książka i Wiedza 1949, 40 s.
Komedianty. Scenariusz według powieści S.I. Maciejowskiego (Sewera) pt. U progu sztuki. Ekranizacja 1961.
Roboczy tytuł: Pani Sztuka.

Wyd. osobne scenopisu filmu: M. Kaniewska, A. Sokołowska. Oprac. filmowe i dialogi: M. Kaniewska. Cz. 1-2. Warszawa 1961, 154 + 169 s., powielone.

Wierna rzeka. Scenariusz filmowy na podstawie powieści S. Żeromskiego. Powst. ok. 1961.
Maszynopis w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.
Czarne skrzydła. Scenariusz filmowy według powieści J. Kadena-Bandrowskiego. [Współautorzy:] E., Cz. Petelscy. Ekranizacja 1963.
Popioły. Scenariusz filmowy według powieści S. Żeromskiego. Ekranizacja 1965.
Stara baśń. Scenariusz filmowy według powieści J.I. Kraszewskiego. Powst. ok. 1965.
Maszynopis w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.
Czarne parzenice. Scenariusz filmowy na motywach powieści W. Machejka pt. Rano przeszedł huragan. Powst. ok. 1969.
Scenopis filmu autorstwa P. Komorowskiego w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.
Agent nr 1. Scenariusz filmowy według powieści S. Strumpha-Wojtkiewicza. Ekranizacja 1972.
Bracia Karamazow. Scenariusz serialu telewizyjnego w 9 odcinkach według powieści F. Dostojewskiego. Powst. ok. 1973.
Maszynopis powielony w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.
W pustyni i w puszczy. Scenariusz filmowy według powieści H. Sienkiewicza: W. Ślesicki. Dialogi: A. Ścibor-Rylski, W. Ślesicki. Ekranizacja 1973.
Lalka. Scenariusz filmu telewizyjnego w 9 odcinkach według powieści B. Prusa. [Współautor:] J. Wojtyłło. Telewizja Polska 1978.

Nagrody

Nagroda zespołowa Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji w 1979.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1964, 1977, 2006.

Słowniki i bibliografie

• „Rocznik Literacki” (A. Biernacki).
Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

A. Lisiecka: Węgiel i marmur. (O powieści produkcyjnej na nowo). W tejże: Pokolenie „pryszczatych”. Warszawa 1964 [dot. m.in. A. Ścibora-Rylskiego].
T. Drewnowski: Drugie życie Ścibora. Kino 1992 nr 9.

Węgiel

G. Lasota: Ludzie z „Anny Weroniki” zwyciężyli w bitwie. Nowa Kultura 1951 nr 9, przedruk pt. Ludzie z „Anny Weroniki” zwyciężyli w bitwie o plan w tegoż: Kierunek natarcia. Warszawa 1953.
Z. Lichniak. „Dziś i Jutro1951 nr 286, przedruk w tegoż: Obrachunki ze współczesnością. Warszawa 1955, polemika: J. Gawlik. „Tygodnik Powszechny” 1951 nr 25.
R. Matuszewski: Na Śląsku rosną nowi ludzie. W tegoż: Literatura na przełomie. Warszawa 1951.
M. Warneńska: Książka o ludziach kopalni. Żołnierz Wolności 1951 nr 235.
K. Tomala: Ścibora-Rylskiego powieść optymistyczna. Poglądy 1969 nr 5.

Dwanaście felietonów

Z. Woźnicka: Dwanaście felietonów Aleksandra Ścibora-Rylskiego. Nowa Kultura 1952 nr 13.

Cień i inne opowiadania

H. Bereza: Blaski i cienie. Nowa Kultura 1955 nr 40.
L. Herdegen: Ludzie i cienie. Życie Literackie 1955 nr 18.

Styczeń

J. Skórnicki: Styczeń”, czyli o trwogach filologa. Życie Literackie 1957 nr 5.
R. Wasita: Powrót do pierwszych dni. Nowa Kultura 1957 nr 11.

Pierścionek z końskiego włosia

T. Drewnowski: Dojrzałe dzieci. Polityka 1991 nr 48, przedruk w tegoż: Porachunki z XX wiekiem. Kraków 2006; polemika: A. Wasilewski, T. Drewnowski, „Polityka” 1991 nr 51/52.
J. Kobus: Pierścionek z platyny. Gazeta Wyborcza 1991 nr 273.
K. Masłoń: Rany zadane pierścionkiem. Rzeczpospolita 1991 nr 247.
A. Czachowska: Podzwonne. Twórczość 1992 nr 3.
J. Hen: Dla potomności.... Nowe Książki 1992 nr 12-13.
B. Kazimierczyk: O moralności literatury. Literatura 1992 nr 3.
J. Łukaszewicz: Ścibora-Rylskiego wstęp do eposu. Tygodnik Powszechny 1992 nr 6.
W. Maciąg: Okrutne niebo historii. Dekada Literacka 1992 nr 17.
J. Smagowski: Powrót Kolumba. Nowe Książki 1992 nr 12-13.
W. Woroszylski: Pewien autor, pewna książka. Więź 1992 nr 1.
M. Wyka: I jaka była w tym trucizna.... Zeszyty Literackie”, Warszawa-Paryż 1992 nr 40.
A. Zawada: Dzieje pewnego pierścionka. Odra 1992 nr 7/8.

Ich dzień powszedni [Opowiadania filmowe]

K. Żórawski: Opowiadania filmowe?Kultura1973 nr 18.