SZYDŁOWSKI Roman

Urodzony 27 listopada 1918 w Tarnowie; syn Karola Szancera, inżyniera, i Walerii z Blumenfeldów, pianistki. Od 1928 uczęszczał do Gimnazjum im. K. Brodzińskiego w Tarnowie. W tym czasie współpracował z czasopismem międzyszkolnym „Czyn”, w którym debiutował w 1933 artykułem pt. Nasz Brodziński oraz publikował pierwsze recenzje teatralne. W 1934-36 pełnił funkcję przewodniczącego komitetu redakcyjnego międzyszkolnego pisma „Świt”. Był też członkiem i przewodniczącym nielegalnego lewicowego stowarzyszenia Samopomoc. Współpracował z Międzynarodową Organizacją Pomocy Rewolucjonistom. Po zdaniu matury w 1936, rozpoczął studia na Wydziale Prawnym Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ) i w Wyższej Szkole Handlowej. Równocześnie, od 1937, studiował w Szkole Nauk Politycznych, którą ukończył w 1939. Należał do stowarzyszenia Przedświt. W 1939 publikował prace z dziedziny prawa w Sekcji Wydawniczej Koła Uczniów i Absolwentów Szkoły Nauk Politycznych, a także artykuły w „Kuźni Młodych” (pod pseudonimem Stanisław Kawecki). Po wybuchu II wojny światowej udał się do Lwowa, a następnie do Stanisławowa, gdzie po włączeniu polskich ziem wschodnich do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), uczył się w ukraińskim technikum handlowym. W czerwcu 1940 został wywieziony na Syberię. We wrześniu tego roku, w czasie przewożenia do pracy na Uralu, udało mu się zbiec i powrócić do Lwowa. Studiował na ukraińskim Uniwersytecie im. I. Franki. Po zajęciu Lwowa przez Niemców w czerwcu 1941, wyjechał do Tarnowa, a w grudniu 1941 do Warszawy. W tym czasie zmienił nazwisko, co zalegalizował po wojnie. Kontynuował studia na tajnych kompletach uniwersyteckich. Aresztowany wraz z grupą kolegów w czasie zajęć 24 kwietnia 1942, przebywał przez krótki czas na Pawiaku. Po zwolnieniu wyjechał do Krakowa. Tu nawiązał kontakt z pracownikami działającego tajnie UJ i zaczął przygotowywać pod kierunkiem profesora Jerzego Landego pracę doktorską z dziedziny teorii prawa. W tym czasie związał się też z działaczami Polskiej Partii Robotniczej (PPR), a po wyzwoleniu został członkiem tej partii. Pracował od kwietnia 1945 jako kierownik Wojewódzkiego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w Krakowie. Równocześnie zapisał się na IV rok prawa UJ. Rozwijał twórczość publicystyczną i literacką. Nawiązał współpracę z organem Komitetu Wojewódzkiego PPR, tygodnikiem „Głos Pracy”, w którym ogłosił m.in. pierwsze opowiadanie pt. Cela (1945 nr 211). W 1945 redagował dwutygodnik poświęcony kulturze radzieckiej „Kultura”. Publikował stały felieton polityczny i artykuły w „Przekroju” (1945-50; też pod pseudonimem Czesław Komarnicki). Od 1945 był działaczem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej (TPPR) jako wiceprezes oraz członek jury festiwali sztuk rosyjskich i radzieckich w Polsce. Na wiosnę 1946 został kierownikiem Wydziału Propagandy Komitetu Wojewódzkiego PPR. Pełnił funkcję redaktora naczelnego dzienników krakowskich „Głos Pracy” (1946-47) i „Trybuna Robotnicza” (1947). Był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie, przewodniczącym Klubu Radnych i wiceprzewodniczącym Komisji Kultury. W 1946 debiutował jako tłumacz przekładem książki Folke Bernardotte pt. Koniec Trzeciej Rzeszy. W 1948 przeniósł się do Warszawy i został sekretarzem redakcji dziennika „Głos Ludu”. Od grudnia 1948 był zastępcą sekretarza redakcji „Trybuny Ludu”, a potem kierownikiem działu krajowego i działu kulturalnego oraz recenzentem teatralnym tego pisma (nadto w 1953 cykl korespondencji z Chin). Współpracował ze „Sztandarem Młodych” (1949-52; tu liczne recenzje teatralne pod pseudonimem Stanisław Szarzyński), „Teatrem” (od 1949). Równolegle pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Polskiego w Warszawie (1950-55). W 1957 został członkiem Związku Literatów Polskich. Od tegoż roku do 1959 należał do zespołu redakcyjnego „Trybuny Literackiej” (dodatku „Trybuny Ludu”). Jako publicysta i krytyk teatralny współpracował nadal z „Trybuną Ludu” (tu od 1963 cykl pt. Rozmyślania przy telewizorze) oraz m.in. z czasopismami „Przyjaźń” (1954-56, 1959-64), „Przekrój” (1954-56, 1963, 1967), „Życie Literackie” (od 1955, 1962, 1965-70), „Nowe Drogi” (od 1957; tu w 1958-69 cykl artykułów o życiu teatralnym), „Dialog” (od 1961), „Le Théâtre en Pologne” (od 1961; tu m.in. przegląd prasy teatralnej pod pseudonimem Un Observateur). Był doradcą literackim Teatru Dramatycznego w Bydgoszczy i Teatru Dramatycznego w Toruniu (1958-63) oraz Teatru Polskiego w Bydgoszczy (1959-63). Wykładał na Wydziale Dziennikarskim Akademii Nauk Politycznych w Warszawie (następnie Uniwersytetu Warszawskiego) oraz na Wydziale Reżyserskim i Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Ożenił się z Zuzanną Jastrzębską. Odbywał liczne podróże zagraniczne (m.in.: Bliski Wschód, Anglia, Francja, Grecja, Stany Zjednoczone, Kanada, Związek Radziecki). Był wiceprezesem (od 1960), prezesem (1969-77) i prezesem honorowym (od 1977) Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyki Teatralnej (AICT) oraz wieloletnim (1960-83) członkiem i wiceprezesem Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego (ITI). W 1965 i 1979 otrzymał nagrodę Klubu Krytyki Teatralnej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, a w 1967 nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za cykl audycji radiowych dla słuchaczy niemieckich o teatrze i filmie w Polsce. W 1971 obronił pracę doktorską w dziedzinie nauk humanistycznych na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Z jego inicjatywy reaktywowano w 1975 sezony Teatru Narodów (niezwiązane ze stałą siedzibą w Paryżu). Współpracował z wieloma zagranicznymi czasopismami teatralnymi, m.in. z „Tieatr” (Moskwa), „Tieatr” (Sofia), „Narodnaja Kultura” (Sofia), „Les Lettres Français” (Paryż), „Canadian Theatre Review” (Downsview), „Maske und Kothurn” (Wien), „Modern Drama” (Toronto), „Theater der Zeit” (Berlin), „Weltbühne” (Berlin). W 1977 został redaktorem naczelnym powstałego z jego inicjatywy „Annuaire International du Théâtre”, ukazującego się równocześnie w języku angielskim i francuskim, a w 1982 przewodniczącym Komitetu Wykonawczego Światowej Encyklopedii Teatru Współczesnego. Otrzymał nagrodę tygodnika „Przyjaźń” za prezentację dramaturgii radzieckiej (1978) i dyplom honorowy Ministerstwa Kultury ZSRR za wkład we współpracę kulturalną polsko-radziecką (1979). Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1946, 1955) i Złotą Odznaką TPPR (1967), Krzyżem Kawalerskim (1969) i Oficerskim (1976) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1978), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury”. Zmarł 24 września 1983 w Warszawie.
W 1983 ustanowiono nagrodę im. R. Szydłowskiego przyznawaną przez Sekcję Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka ITI za najwybitniejsze wydarzenie artystyczne Międzynarodowych Spotkań Teatralnych.