BIO

Urodzona 13 października 1893 w Witebsku, w rodzinie ziemiańskiej; córka Michała Horskiego-Szpyrko, adwokata, i Emilii z Reuttów. Od 1901 mieszkała w majątku ojca w Wysoczanach. Do szkoły średniej (Smolnyj Monastyr) uczęszczała w Petersburgu, potem ukończyła wyższą klasę społeczno-ekonomiczną na pensji Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie. Debiutowała w 1909 artykułem pt. Poznajmy swój kraj..., ogłoszonym w warszawskim piśmie „Prąd” (nr 2/3; tu też recenzje podpisane M.S.). Następnie studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wybuch I wojny światowej zaskoczył ją w majątku Reuttów w Marianowie, skąd udała się do Petersburga. W 1918 powróciła do Polski i zamieszkała na stałe w Warszawie. Rozwijała twórczość literacką, publikując artykuły, opowiadania i bajki m.in. w „Moim Pisemku” (1919-20), „Gazecie Warszawskiej” (1919-20, 1923-24, 1926; tu w 1924 cykl artykułów pt. Walka o ducha), „Bluszczu” (1922-30, 1934-35; podpisana też M.H.S.), „Kurierze Warszawskim” (1927-32, 1938-39), „Wielkopolskiej Ilustracji” (1927-29). W 1920 wyjechała do Chicago, aby wziąć udział w organizowaniu pierwszego konsulatu polskiego. W 1925 odbyła podróż do Włoch, a w 1928 do Francji. W 1932-33 redagowała warszawskie pismo „Słoneczniki”, publikując też na jego łamach artykuły. W 1934 podróżowała po Anglii. Zajmowała się m.in. problemami metapsychiki: w 1935 redagowała „Przegląd Metapsychiczny”, a w 1937Obeim. Ogólnopolski Biuletyn Ezoteryczny i Metapsychiczny”. Podczas okupacji niemieckiej mieszkała początkowo w Warszawie, a od 1941 w Otwocku. Utrzymywała się z handlu nićmi. Kontynuowała twórczość, pisząc pracę z zakresu metabiologii pt. Zagadka bytu, studium pt. Wiedza a świadomość snu oraz powieść Trzecia dusza Krystyny, dotyczącą stanów somnambulicznych (wszystkie uległy zniszczeniu w wyniku działań wojennych). W czasie powstania warszawskiego brała udział w organizowaniu Komitetu Pomocy Społecznej w Warszawie. Zmuszona przez władze Armii Czerwonej do opuszczenia Otwocka, przedostała się w poszukiwaniu pracy do Lublina, gdzie została zatrudniona w Polskim Radiu. Po wypadku samochodowym przebywała pewien czas w Domu Literatów pod Lublinem. Około 1946 zamieszkała w Sopocie. Przygotowywała do druku wierszowane polskie teksty liturgiczne, które zostały wydane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Mszy polskiej Jana Maklakiewicza, opracowywała liczne inscenizacje dla świetlic i amatorskich zespołów, pisała słuchowiska radiowe i wygłaszała odczyty. Wchodziła w skład zarządu Oddziału Gdańskiego Związku Literatów Polskich (członkini Komisji Rewizyjnej). W 1956 powróciła do Warszawy. Należała do Towarzystwa Badań Psychicznych i do Ligi Kobiet. Ze względu na utratę wzroku w ostatnich latach życia mieszkała w domach dla rencistów. Pisała fantastycznonaukową pracę o okultyzmie. Zmarła 22 kwietnia 1977 w Warszawie.

Twórczość

1. Zwrotki jesienne. [Wiersze]. Kraków: Gebethner i Wolff 1911, 142 s.

Zawartość

Cykle: Z Tatr; Z pamiętnika; Przez szare szkiełko; Z niewysłanych listów; Przekłady z rosyjskiego; O smutnej królewnie pocieszna opowieść; Wiersze różne.

2. Józiukowa niedziela. [Opowiadania]. Wilno: J. Zawadzki [1913], 295 s.

Zawartość

Józiukowa niedziela; Pielgrzymi; W światy. (Pielgrzymów cz. 2); Zaścianek; Rudziniszki; Płacz królewny; Mundurki; Figurka; O błocie i łzie anielskiej.

Adaptacje

radiowe

opowiadania Józiukowa niedziela: Radio (Wilno) 1932.

3. Pierwiosnki. [Powieść]. Biblioteka Warszawska 1913 t. 2 z. 2-3, t. 3 z. 1-3, t. 4 z. 1-3. Wyd. osobne:.

Cz. 1. Pierwiosnki. Warszawa: Gebethner i Wolff 1914, 491 s. Wyd. nast. pt. Nena zaczyna żyć Poznań: K. Rzepecki 1928, 176 s.

Cz. 2. Nena się uczy. Poznań: K. Rzepecki 1929, 149 s.

Cz. 3. Nena się kocha. Poznań: K. Rzepecki 1929, 175 s.

4. Będziesz maleńką. Powieść. Moskwa: Nakład „Gazeta Polska 1916, 174 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Warszawa: Gebethner i Wolff [1920]; wyd. 3 Warszawa: Hulewicz i Paszkowski 1923; wyd. 4 Warszawa: Wydawnictwo Pisarzy Współcz. 1928.

5. Grzech. Powieść. [Cz. 1]. Gazeta Polska”, Moskwa 1917. Wyd. osobne Warszawa: Perzyński, Niklewicz i S-ka 1925 [antydatowane 1924], 400 s.

6. Czerwone pantofelki, czyli przygody Zosi w Afryce. Płomyk 1919 nr 7-15. Wyd. osobne Warszawa: K. Wojnar i Ska 1925, 38 s.

7. Czym to żołnierze we wilię Dzieciątko Najświętsze obdarowali. [Opowiadanie]. Warszawa: Perzyński, Niklewicz i S-ka 1920, 14 s.

8. Wielki cham. Powieść współczesna. Gazeta Warszawska 1920 nr 143-236. Wyd. osobne Warszawa: Perzyński, Niklewicz i Ska 1920, 159 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1921; wyd. 3 Warszawa: Nasza Książka 1926; wyd. 3 [!] Warszawa: Biblioteka Domu Polskiego 1929.

9. Gwiazdy i dolary. [Reportaż z podróży do Ameryki]. Bluszcz 1922 nr 32-52. Wyd. osobne Warszawa: K. Wojnar i S-ka [1924], 184 s.

10. Protokół jednego seansu [spirytystycznego]. Warszawa: Polska Agencja Wydawnicza 1923, 32 s.

11. Światło w rozkopanej mogile. [Opowiadanie]. Warszawa: Polska Agencja Wydawnicza 1923, 29 s.

12. Człowiek, który zwariował. [Powieść]. Warszawa: K. Wojnar i S-ka [1924], 232 s.

13. Brylantowa oszustka. Proces Capelle-Lafarge. Warszawa: Rój [1926], 64 s.

14. Gniazda i gnieździęta. [Opowiadania]. Warszawa: Nakład Towarzystwa Gniazd Sierocych 1926.

[Cz. 1]. Krzyżyk walecznych; Historia o chłopcu spod św. Krzyża; Mańka z Powiśla. [1926], 32 s. Wyd. 2 tamże [1929].

[Cz. 2]. Pani porucznikowa; Amerykanka; Scyzoryk Matki Boskiej. [1926], 28 s.

15. Słoneczny domek. [Powieść]. Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy 1926, 119 s.

Adaptacje

radiowe

pt. Wieczór w Żukiszkach: Radio (Wilno) 1929.

16. Tajemnica masońskiego zegara. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Biblioteki Dzieł Wyborowych 1926, 153 s.

17. Trzy przygody. [Warszawa:] Biblioteka Domu Polskiego 1926, 139 s. Wyd. 2 Poznań: Biblioteka „Dziennika Poznańskiego 1933.

Zawartość

Przygoda błękitnego wybrzeża; Proces jednej miłości; Diabliczka, córka diablicy.

18. Warszawa w ogniu 12 V-16 V 1926 r. [Reportaże; współautorzy:] S. Strumph-Wojtkiewicz, W. Melcer-Rutkowska. Warszawa: Rój [1926], 128 s.

Tu M.H. Szpyrkówny: Pierwsze chwile; Ach, wy, Polacy!...; Prezydent w niebezpieczeństwie, s. 83-91.

19. Godzina bije! [Szkice dla młodzieży]. Lwów: Wydawnictwo Ossolineum 1927, 190 s.

Zawartość

Cz. 1: Godzina samodzielności; Ty i twoje dalekie drogi; Płazowaci czy wyskrzydleni?; Głos na szczytach; Praca Wielkiego Rzeźbiarza; Taki, który chciałby cię zjeść; Walka dnia powszedniego; Ciosy wczorajszego bumeranga. – Cz. 2: Walka z trzema żądłami; „Wyrób polski” i „wyrób angielski”; Czy także okradasz?; Pomyśl!...; Pracowstręt, choroba pańskiej Polski; „Płacę, bo chcę być bogatym”; Blizny po cudzie; Partia, która nie chce umrzeć; Bohaterstwo Nieznanego Pracownika; Obywatele jutra.

20. Gwiazda Lucifera. Powieść. Słowo Polskie 1927 nr 106-223. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1928, 272 s.

21. Kariera Haneczki. Powieść. Wielkopolska Ilustracja 1927/1928 nr 20 – 1928/1929 nr 9. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1931, 339 s. Wyd. 2 tamże 1934 [antydatowane 1933].

Cz. 1 powieści; cz. 2 zob. poz. .

22. Poezje. Warszawa: F. Hoesick 1927, 115 s.

23. Skłamane szczęście. [Powieść]. Bluszcz 1929 nr 4-20. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1933, 267 s.

Cz. 2 powieści; cz. 1 zob. poz. .

Adaptacje

radiowe

pt. Królewna z Białowieży: Radio (Wilno) 1934.

24. Cuda w Lourdes. [Reportaż]. Lwów: Książnica-Atlas 1930, 196 s.

25. Powrót na Bałtyk. [Opowieść reportażowa]. 1934-1936.

Książka pierwsza: Błękitne pogranicze. „Ilustrowany Kurier Codzienny1934 nr 209-288. Wyd. osobne Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteki Polskiej 1935, 179 s. Wyd. 2 tamże 1935.

Książka druga: Miasto na żaglach. Warszawa: Stero [1936], 178 s.

26. Sprawy Dyzia Wszędziewlizia. [Wiersze dla dzieci]. Warszawa: Książnica-Atlas 1939 [właśc. 1938], 23 s. Wyd. 2 tamże 1940 [właśc. 1938].

27. Trzy proroctwa. O losach Polski, Zachodu i narodu żydowskiego. Wybór i uwagi orientacyjne. Warszawa: T. Pietraszek 1939, 24 s.

28. Gruss aus Warschau. (Pozdrowienie z Warszawy). [Wiersz]. [B.m. 1945], [1] k. Wyd. Oddział Propagandy Głównego Zarządu [Polityczno-Wychowawczego] Wojska Polskiego.

29. Mikołajki – samograjki. [Wiersze dla dzieci]. Sopot: Fregata 1947, 31 s.

30. Tajemnica zamku Chojnasty. Powieść. Powst. po 1947. [Inf. autorki].

31. Słowo o Gdańsku. (Rapsod poetycki). Powst. ok. 1950.

Nagrody

I nagroda w konkursie w Gdańsku w 1950 (informacja autorki).

32. Znaki. [Utwór dramatyczny]. Powst. przed. 1958.

Nagrody

I nagroda w konkursie „Katolika” na utwór sceniczny dla wsi.

33. Sztychy gdańskie. [Wiersze]. Ilustracje oprac. i wykonał M. Kilarski. Gdynia: Wydawnictwo Morskie 1963, 31 s.

Tomik pierwotnie wydany w 1954 staraniem i nakładem Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej w 4 ręcznie wykonanych egzemplarzach (informacja na obwolucie).

Przekłady

1. N.G. Boykin: Tylko interes. Nowela amerykańska. Bluszcz 1924 nr 1/2 (dod.). Wyd. osobne Warszawa: Bluszcz 1924, 27 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.

Ogólne

Artykuły

R. Karwacki: Maria Helena Szpyrkówna (1893-1977). Gdański Rocznik Kulturalny 1986 t. 9.

Zwrotki jesienne

• [S. Sierosławski] St.S.: Poetka nastrojów. Świat 1911 nr 15.
J. Tarczewski: Poetka ros i promieni. Prawda 1911 nr 18.

Józiukowa niedziela

• [A. Świderska] Al.Świd. „Słowo Polskie1914 nr 30.

Pierwiosnki

W. Wiediger. „Echo Literacko-Artystyczne1914 z. 23/24.

Wielki cham

S. Lam: Najnowsza powieść polska. Przegląd Powszechny 1920 t. 147/148.
M. Smolarski. „Gazeta Warszawska1920 nr 284.

Tajemnica masońskiego zegara

Z. Żygulski. „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie1925/1926 nr 7.

Kariera Haneczki

I. Krzywicka. „Kultura1931 nr 1.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1931 t. 192.
• [T. Sinko] R. „Kurier Literacko-Naukowy1932 nr 8.

Poezje [1997]

J. Liebert. „Wiadomości Literackie1927 nr 37.
S. Pieńkowski: Ton poetycki. Myśl Narodowa 1928 nr 6.

Cuda w Lourdes

P. Hulka-Laskowski: Ze świata miłego cudu. Wiadomości Literackie 1930 nr 42.

Powrót na Bałtyk

J. Lorentowicz. „Nowa Książka1936 z. 4.
Z. Mianowska. „Pion1936 nr 33.
Z. Starowieyska-Morstinowa: Między Helem a Gdynią. Kultura 1936 nr 13.
R. Karwacki: Obok siebie nowoczesna Gdynia i stary Gdańsk. W Kręgu Książki 1985 nr 3.