BIO

Urodzona 21 kwietnia 1893 w Petersburgu; córka Józefa Gąsiorowskiego, nauczyciela, bibliotekarza i etnografa, i Władysławy z Holców. Wczesne dzieciństwo spędziła w Czelabińsku i Rydze. W 1901, po śmierci ojca, przyjechała wraz z matką do Warszawy, gdzie w 1909 ukończyła pensję Jadwigi Sikorskiej. W 1910 uzyskała patent nauczycielki domowej języka polskiego. W 1911 zdała jako eksternistka egzamin dojrzałości przy VI Gimnazjum Filologicznym w Warszawie i rozpoczęła studia filologiczne i historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. W 1914 powróciła do Warszawy i podjęła pracę nauczycielki prywatnych szkół średnich: uczyła w gimnazjach Pauliny Hewelke (1914-18) i Antoniny Walickiej (1915-18) oraz na pensji Jadwigi Sikorskiej (1915-19). Debiutowała w 1914 rozprawą Wpływ Moliera na komedie Krasickiego, opublikowaną w „Pamiętniku Literackim” (1914/15 z. 3/4; podpisana Zofia Gąsiorowska); w piśmie tym publikowała w następnych latach liczne rozprawy, artykuły i recenzje. W 1916-17 kontynuowała studia filologiczne (języki starożytne) i filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W 1917 uzyskała stopień doktora na UJ na podstawie rozprawy Służba narodowa w Sprawie Andrzeja Towiańskiego (promotor prof. Ignacy Chrzanowski). Pracowała nadal jako nauczycielka w Gimnazjum im. C. Plater-Zyberkówny (1918-26) i Gimnazjum im. Królowej Jadwigi (1919-21), a także wykładowczyni w Instytucie Pedagogicznym (1921-23) i w Instytucie Nauczycielskim (1923-26). W 1919 wyszła za mąż za Józefa Szmydta, inżyniera rolnika. W 1921-26 współpracowała z tygodnikiem „Bluszcz”, w którym drukowała wiersze, artykuły, recenzje. W 1923 otrzymała nagrodę Kasy im. Mianowskiego dla młodych pracowników nauki. W 1926 rozpoczęła pracę w Katedrze Historii Literatury Polskiej UW, początkowo jako młodsza asystentka. Artykuły i recenzje zamieszczała w tym czasie m.in. w „Ruchu Literackim” (1929, 1933, 1936). W 1928 przebywała we Włoszech, gdzie przez trzy miesiące prowadziła na uniwersytecie w Turynie kurs języka polskiego. W 1933 habilitowała się na UW na podstawie rozprawy pt. O misteriach Cypriana Norwida. Od 1934 była współpracowniczką Komisji Historii Literatury Polskiej PAU oraz redaktorką „Rocznika Literackiego”. W 1935 została odznaczona Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej. W okresie okupacji niemieckiej przebywała nadal w Warszawie, od 1940 wykładała poetykę i stylistykę na podziemnym studium UW. Po zakończeniu wojny kontynuowała od 1945 pracę naukowo-dydaktyczną na UW. W 1945 została wybrana na członkinię korespondentkę Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1947 członkini zwyczajna, od 1948 przewodnicząca Komisji do Badań nad Historią Literatury i Oświaty w Polsce). W 1946 została docentką etatową UW; w 1954 otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego. Liczne recenzje i artykuły na temat polskiej literatury okresu renesansu i romantyzmu oraz z zakresu komparatystyki publikowała m.in. na łamach „Kwartalnika Neofilologicznego” (1954-68, z przerwami) i „Przeglądu Humanistycznego” (1958-67, z przerwami). W 1955-75 pełniła obowiązki redaktorki naczelnej wznowionego „Rocznika Literackiego”. W 1959 została mianowana profesorem zwyczajnym. W 1963 otrzymała nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego w dziedzinie dydaktyczno-wychowawczej. W 1966 została członkinią honorową Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza. Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1938), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1957) oraz odznaką „Zasłużony Nauczyciel PRL” (1966). Zmarła 3 marca 1977 w Warszawie.

Twórczość

1. Służba narodowa w Sprawie Andrzeja Towiańskiego. Kraków: [drukarnia:] W.L. Anczyc 1918, VI, 186 s.Prace Historycznoliterackie”, 10.

Autorka podpisana: Zofia Gąsiorowska.
Rozprawa doktorska.

2. Źródła „Monachomachii” Krasickiego. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie 1920, 19 s.Prace Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. 1. Wydział Językoznawstwa i Literatury”, nr 9.

Autorka podpisana: Zofia Gąsiorowska.

3. Nasi pisarze. Ich życie i dzieła. Krótki zarys piśmiennictwa polskiego XIX w. Cz. 2 A. Teatr. Poezja. Cz. 2 B. Powieść. Historia. Filozofia. [Współautorka:] C. Niewiadomska. Warszawa, Kraków: Gebethner i Wolff [1924], 283 + 285 s.

Tu Z. Szmydtowej: w cz. 2 A: Teatr polski przed wystąpieniem Fredry; Aleksander Fredro; Teofil Lenartowicz; Mieczysław Romanowski, [myślnik] w cz. 2 B: Historia; Filozofia.

4. Miara i symbol wielkości w poezji Norwida. [Rozprawa]. Warszawa: Drukarnia Wł. Łazarskiego 1930, 20 s.

5. O misteriach Cypriana Norwida. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, Instytut Popierania Nauki 1932, XII, 194 s.

Rozprawa habilitacyjna.

6. Cervantes. [Monografia]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 286 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1975.

7. Cervantes, człowiek i pisarz. [Monografia popularna]. [Warszawa:] Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, Sekcja Literacka 1955, 34 s., powielone Wyd. nast. Warszawa: Wiedza Powszechna 1955, 72 s.

Tu także: M. Cervantes de Saavedra: Wypisy z Don Kiszota. W przekł. E. Boyé.

8. Mickiewicz jako tłumacz z literatur zachodnioeuropejskich. [Rozprawa]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 179 s.

9. Rousseau – Mickiewicz i inne studia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1961, 348 s.

Zawartość

Rousseau – Mickiewicz: Jan Jakub Rousseau. Dzieło i recepcja; W kręgu filomatów; Krąg „Dziadów wileńskich”; „Konrad Wallenrod”; Liryka miłości, zwierzeń i wspomnień; „Dziadów” część III; Publicystyka w latach 1832-1833; „Pan Tadeusz”; Wykłady paryskie – „Trybuna Ludów”, – Zamknięcie. – Inne studia: Czynniki gawędowe w poezji Mickiewicza; Problematyka i kompozycja „Grażyny” na tle jej rodowodu literackiego; Ludowość „Grażyny”; „Morlach w Wenecji” [P. Mériméego] w przekładzie Mickiewicza.

10. Poeci i poetyka. [Studia]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1963, 468 s.

Zawartość

Cz. I. Poeci: „Odprawa posłów greckich”. Studium morfologiczne; Refleksje nad oryginalnością „Odprawy posłów greckich” [J. Kochanowskiego]; Owidiuszowe nuty w „Sobótce” Kochanowskiego; Erazm z Rotterdamu a Kochanowski; Przysłowia i zwroty przysłowiowe w utworach Jana Kochanowskiego; Kochanowski na tle polskiego i europejskiego Renesansu; Żółkiewski jako Lucjusz Emiliusz we „Władysławie IV” Samuela ze Skrzypny Twardowskiego; Ariostyczna droga Słowackiego; Słowacki – Cervantes. Związki i analogie; „Odyseja” słowiańska [L.] Siemieńskiego; Platon w twórczości Norwida; Norwida przekład ody Horacego „Ad Pompeium”; Dante a romantyzm polski; Cervantes o sobie; Lope de Vega jako moralista. – Cz. II. Poetyka: Problemy poetyki Arystotelesa; „Problemów poetyki Arystotelesa” ciąg dalszy; O księdze I „Poetyki” Sarbiewskiego; Czynniki rodzime i obce w przekładzie literackim.

11. Rousseau a literatura polska. [Szkic]. Częstochowa: Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza, Oddział Częstochowski 1964, 12 s.

12. Jan Kochanowski. [Monografia]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1968, 83 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1979, wyd. 3 zmienione 1985, 105 s.

Wyd. 3 zawiera także: M. Korolko: Główne daty życia i twórczości poety.

13. Don Kiszot” Cervantesa. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1969, 151 s. Biblioteka Analiz Literackich, 34.

14. Studia i portrety. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 441 s.

Zawartość

Nowa Ariadna, czyli rzecz o „Pamiątce Janowi na Tęczynie” [J. Kochanowskiego]; Lament Sakrypanta u Ariosta i w spolszczeniu Piotra Kochanowskiego na tle renesansowych przetworzeń motywu; Rzeczywistość, złuda i gra w „Don Kiszocie” [Cervantesa]; Dwudzielność „Don Kiszota”; Polacy i Polska w twórczości Cervantesa; Cervantes o poezji; Z wieku Cervantesa; O miejsce dla La Fontaine'a; J.J. Rousseau. (W 250-lecie urodzin); Scena II „Dziadów drezdeńskich” [A. Mickiewicza]; „Pan Tadeusz” jako epos; Czynniki rodzajowe i strukturalne „Pana Tadeusza”; Jeszcze o Telimenie; „Godzina myśli”. (Z estetyki romantycznej); Program i dyskusja literacka we wczesnych utworach Norwida; Norwid wobec włoskiego odrodzenia; Nowele weneckie Norwida. („Genius loci”); Listy poetyckie Norwida; Poetyka gawędy; „Obrazki weneckie” W. Gomulickiego; Bronisław Chlebowski (1846-1918); Ignacy Chrzanowski; Józef Ujejski; Rafał Blüth; Wacław Borowy jako teoretyk literatury.

Przekłady

angielski

Artykułu Poetyka gawędy: Spoken on literary tale. [Przeł.] J. Jastrzębowski. Zagadnienia Rodzajów Literackich 1967 t. 10 z. 2.

francuski

La poétique de la „gawęda. [Przeł.] E. Destrée. „Literary Studies in Poland”, Wrocław T. 12: 1984.

15. Kompozycje poetyckie Lenartowicza. [Kraków:] 1972, 24 s., powielone Instytut Filologii Polskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie; Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk; Towarzystwo Literackie im. M. Konopnickiej.

Referat wygłoszony na sesji naukowej w 150-lecie urodzin T. Lenartowicza.

16. O Erazmie i Reju. [Szkice]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1972, 289 s.

Zawartość

Pochwała głupoty” jako twór myśli i sztuki pisarskiej Erazma; Funkcja stylu w teorii i w praktyce autorskiej Erazma; Erazma „Język” i jego polskie powiązania; Erazm – Tomasz Moore – Piotr Tomicki; Rej wobec Erazma.

17. Gogol o „Panu Tadeuszu. Lublin 1973, 6 s., powielone Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Referat wygłoszony na Sesji Mickiewiczowskiej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1973.

18. W kręgu renesansu i romantyzmu. Studia porównawcze z literatury polskiej i obcej. Wybór i przedmowa: Z. Libera. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1979, 755 s.

Zawartość

Z. Libera: O studiach komparatystycznych Z. Szmydtowa. – Cz. I. W kręgu renesansu: z poz. : Erazma „Język” i jego polskie powiązania; Erazm – Tomasz Moore – Piotr Tomicki; Rej wobec Erazma, – z poz. : Refleksje nad oryginalnością „Odprawy posłów greckich”; Owidiuszowe nuty w „Sobótce” Kochanowskiego; Erazm z Rotterdamu a Kochanowski; Kochanowski na tle polskiego i europejskiego renesansu, – z poz. : Lament Sakrypanta u Ariosta i w spolszczeniu Piotra Kochanowskiego na tle renesansowych przetworzeń motywu; Polacy i Polska w twórczości Cervantesa. – Cz. II. W kręgu romantyzmu: „Dziady” wileńskie w świetle dialogów Platona, – z poz. : Rousseau – Mickiewicz; „Morlach w Wenecji” w przekładzie Mickiewicza, – z poz. : Słowacki – Cervantes. Związki i analogie; Ariostyczna droga Słowackiego; „Odyseja” słowiańska Siemieńskiego; Norwid jako tłumacz Homera; Norwida przekład ody Horacego „Ad Pompeium”; Norwid wobec włoskiego odrodzenia; Dante a romantyzm polski. – Cz. III. Inne studia: Czynniki rodzime i obce w przekładzie literackim [poz. ]; Hezjod o prawdzie i nieprawdzie w poezji.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.

Lenartowicz w wykładzie szkolnym. Przegląd Pedagogiczny 1918 nr 7/8 s. 402-421 [podpisana: Z. Gąsiorowska].
Idea wyzwolenia narodu w „Wallenrodzie. Pochodnia 1919 nr 3 s. 148-158 [podpisana: Z. Gąsiorowska].
Teofil Lenartowicz. W setną rocznicę urodzin. Przegląd Warszawski 1922 t. 2 nr 8 s. 163-179.
Norwid wobec tradycji literackiej. Sprawozdania Gimnazjum Żeńskiego im. C. Plater-Zyberkówny 1925 s. 77-111.
Jak studiować filologię nowożytną, a zwłaszcza polonistykę. W: Jak studiować na Wydziale Humanistycznym. Warszawa 1927 s. 54-67.
Geneza i pierwsze fragmenty „Odyssei” [L.] Siemieńskiego. Pamiętnik Literacki 1928 s. 447-463.
Dante and Polish Romanticism. The Slavonic Review”, Londyn 1930 nr 23 s. 292-304.
Twórczość dramatyczna Norwida. Pamiętnik Literacki 1935 z. 1/2 s. 199-208, przedruk w: Studia literackie. Księga ku czci S. Windakiewicza. Lwów 1935.
Nowele Norwida. Przegląd Współczesny 1938 nr 8/9 s. 80-97.
O naśladowaniu i inwencji w poezji. „Rocznik Literacki 1938”, wyd. 1939 s. 5-15.
Venezia nella letteratura polacca dell'Ottocento. W: Venezia e la Polonia nei secoli dal XVII al XIX. Venezia 1965 s. 297-311.
Rousseau – Mickiewicz: influences et crèation poétique. W: Mélanges de littérature comparée et de philologie offerts a Mieczysław Brahmer. Warszawa 1967 s. 521-530.
O motywacji i wartościowaniu w poezji. (Na przykładzie liryków Norwida). Poezja 1971 nr 9 s. 23-45, przedruk w: Pogranicze poezji. Warszawa 1983.
Średniowiecze polskie w poezji Lenartowicza. W: Z polskich studiów slawistycznych. Cz. 2. Warszawa 1972 s. 7-17.
Norwid i Lenartowicz. Przegląd Humanistyczny 1973 nr 1 s. 19-39.
Norwid, Lechoń i tradycja kopernikańska. Poezja 1973 nr 6 s. 3-20.

Prace edytorskie

1. I. Krasicki: Monachomachia i Antimonachomachia. Wyd. Z. Szmydtowa. Warszawa: Gebethner i Wolff [1921], 123 s.
Wydanie podpisane: Zofia Gąsiorowska.
2. N. Żmichowska: Dwoiste życie. Powieść. Wyd. z autografu Z. Szmydtowa. Prace Komisji do Badań nad Historią Literatury i Oświaty 1929 t. 3 s. 116-177. Towarzystwo Naukowe Warsz.
3. Liryka romantyczna. Cz. 1. Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, Norwid. Oprac. [i wstęp]: Z. Szmydtowa. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski 1947, 161 s.
4. A. Mickiewicz: Wybór pism. Oprac.: Z. Szmydtowa i zespół red. Warszawa: Książka i Wiedza 1950, X, 536 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1951, wyd. 3 1952.
W opracowaniu Z. Szmydtowej działy: Poezje; Poematy; Dramaty.
5. M. de Cervantes Saavedra: Przemyślny hidalgo Don Kichot z Manczy. Powieść. T. 1-2. Przeł. E. Boyé. Tekst przejrzane, poprawione, uzupełnione na podstawie skolacjonowania z oryginałem przez zespół w składzie: Z. Szmydtowa, Z. Szleyen, T. Jodełka. Warszawa: Książka i Wiedza 1952, XXI, 534 + 603 s.
6. Polska krytyka literacka. (1800-1918). Red. J.Z. Jakubowski. T. 2. Red. Z. Szmydtowa. Tom przygotowały: M. Straszewska i A. Grabowska przy współpracy A. Smoleńskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1959, 542 s.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1957.

Wywiady

W kręgu wielkich humanistów. Rozm. M. Otto. Nowe Książki 1970 nr 2.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
J. Ziętarska: Zestawienie publikacji prof. Zofii Szmydtowej. W: Europejskie związki literatury polskiej. Warszawa 1969.
• „Rocznik Literacki 1977” (J. Chudek).
A. Śródka: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. T. 4. Warszawa 1998.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

Z. Libera: Zofia Szmydtowa. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1968, wyd. 1970.
J.Z. Jakubowski: O pani profesor Zofii Szmydtowej. Nowe Książki 1970 nr 2.
• [A. Biernacki] Abe: Zofia Szmydtowa. Twórczość 1977 nr 6.
Z. Libera: Zofia Szmydtowa. Pamiętnik Literacki 1977 z. 4.
Z. Libera: Zofia Szmydtowa jako komparatystka. „Rocznik Literacki 1977”, przedruk w tegoż: Uczeni i nauczyciele. Warszawa 1995.
S. Makowski: Profesor Zofia Szmydtowa. Polonistyka 1977 nr 4.
J. Pelc: O Zofii Szmydtowej wspomnienie. Przegląd Humanistyczny 1977 nr 5.
S. Świrko: Pamięci Zofii Szmydtowej. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza 1977, wyd. 1979.
E. Czaplejewicz: Zofia Szmydtowa. [Przekł. na język francuski] M. Michalak. Zagadnienia Rodzajów Literackich 1978 nr 2.
M. Prejs: Zofia Szmydtowa. Biuletyn Polonistyczny 1978 nr 1.
A. Lam: Zofia Szmydtowa jako redaktorka „Rocznika Literackiego. „Rocznik Literacki 1977”, wyd. 1980.
Z. Książczak: O polskiej humanistce. Kalendarz Śląski 1981.
Z. Libera: Zofia Szmydtowa jako badacz Kochanowskiego. Przegląd Humanistyczny 1984 nr 1.

Służba narodowa w Sprawie Andrzeja Towiańskiego

J. Ujejski: Geniusz religijny. Rok Polski 1918 nr 10.
J. Kleiner: Nowa książka o Towiańskim. Tygodnik Ilustrowany 1919 nr 32.

Źródła „Monachomachii” Krasickiego

I. Chrzanowski. „Przegląd Warszawski1921 nr 2.

O misteriach Cypriana Norwida

S. Cywiński. „Ruch Literacki1933 nr 3.
S. Zabierowski: Misteria” Norwida. Przegląd Współczesny 1933 nr 130.
W. Borowy: Norwidiana 1930-1935. „Pamiętnik Literacki1937.

Rousseau – Mickiewicz i inne studia

Z. Libera: Rousseau – Mickiewicz. Nowe Książki 1961 nr 18.
K. Górski. „Pamiętnik Literacki1962 z. 4.
J. Fabre. „Annales de la Société Jean-Jaques Rousseau”, Genewa 1966.
J.Z. Nowak: W kręgu komparatystyki i poetyki historycznej. Rocznik Lubelski 1968 nr 1.

Poeci i poetyka

E. Feliksiak: Zofia Szmydtowa o poetach i poetyce. Współczesność 1965 nr 13.
P. Kuncewicz: Obyczaje sarmatów. Twórczość 1965 nr 4.
M. Sprusiński: Poeci, poetyka, komparatystyka. Nowe Książki 1965 nr 6.

Jan Kochanowski

P. Bagiński: Małe, wyraziste portrety literackie. Polonistyka 1969 nr 2 [dot. też K. Wyka: Aleksander Fredro].
J. Pelc: Zofia Szmydtowa o Janie Kochanowskim. Miesięcznik Literacki 1969 nr 2.

Studia i portrety

J.W. Gomulicki: W kręgu Cervantesa i Norwida. Nowe Książki 1970 nr 13.
A.K. Guzek: Nowa Ariadna, czyli rzecz o „Studiach i portretach” Zofii Szmydtowej. Poezja 1970 nr 8.
J. Abramowska. „Pamiętnik Literacki1971 z. 2.
H. Dubowik: Literackie pokrewieństwa. Miesięcznik Literacki 1971 nr 3.
J. Janikowska-Skwara: Studia o literaturze i portrety profesorów. Polonistyka 1971 nr 2.

O Erazmie i Reju

S. Stabryła: W kręgu Erazma. Twórczość 1972 nr 10.
J. Ślaski: Studia o Erazmie i Reju. Nowe Książki 1972 nr 18.
M. Cytowska. „Przegląd Humanistyczny1973 nr 1, przekł. francuski „Eos” 1973 t. 61 nr 2.
M. Rudzka-Symotiuk. „Ruch Literacki1973 nr 6.

W kręgu renesansu i romantyzmu

C. Hernas. „Nowe Książki1979 nr 18.

Idea wyzwolenia narodu w „Wallenrodzie”

S. Pigoń. „Przegląd Warszawski1922 nr 7.

Norwid wobec tradycji literackiej

T. Makowiecki. „Ruch Literacki1926 nr 4.
W. Borowy: Norwidiana 1925-1929. „Pamiętnik Literacki1930 z. 1.