Print

BIO

Urodzona 11 lutego 1916 we wsi Przygłów pod Sulejowem; córka Antoniego Szmaglewskiego, pisarza gminnego, i Pelagii z Bystrońskich. Do 1930 mieszkała we wsi Woźniki pod Piotrkowem Trybunalskim, a następnie w Piotrkowie, gdzie uczęszczała do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego. Po śmierci obojga rodziców wychowywała się w rodzinie nauczycielki języka polskiego z tej szkoły, Aleksandry Matusiakowej. W 1933 otrzymała II nagrodę za opowiadanie nadesłane na konkurs „Kuźni Młodych” pt. Nasz pan woźny. W 1936 zdała maturę i od 1937 studiowała pedagogikę w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Współpracowała też z działem audycji dziecięcych Polskiego Radia. W 1937/38 odbywała praktykę w miesięczniku „Dom. Osiedle. Mieszkanie”. W 1939 ukończyła dwuletnie Studium Społeczno-Oświatowe Wolnej Wszechnicy Polskiej. Po wybuchu II wojny światowej pracowała ochotniczo jako pielęgniarka w szpitalu wojskowym w Piotrkowie Trybunalskim. W okresie okupacji niemieckiej przebywała nadal w Piotrkowie, gdzie uczestniczyła w pracy konspiracyjnej. W 1941/42 kierowała kursem dla młodzieży organizowanym przez „Społem”, prowadzonym w miejscowej Szkole Handlowej. W lipcu 1942 została aresztowana przez gestapo i po paromiesięcznym pobycie w więzieniu w Piotrkowie i Częstochowie została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Birkenau (Oświęcim-Brzezinka), myślała już wówczas o opisaniu swoich przeżyć i obserwacji. W styczniu 1945 w czasie ewakuacji obozu uciekła z transportu. Przebywała pewien czas w Krakowie, a potem zamieszkała w Łodzi, gdzie wkrótce ukończyła pracę nad tomem Dymy nad Birkenau. Równocześnie wznowiła studia z zakresu nauk społecznych na Uniwersytecie Łódzkim, które przez kilka miesięcy kontynuowała na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, po czym od wiosny 1946 do 1947 znowu w Łodzi. Została zaproszona do współpracy z Główną Komisją Badania Zbrodni Niemieckich. W 1946 występowała jako świadek oskarżenia w procesie zbrodniarzy wojennych w Norymberdze. W tymże roku wyszła za mąż za Witolda Wiśniewskiego, architekta. Współpracowała z rozgłośnią Polskiego Radia w Łodzi i z tamtejszą Wytwórnią Filmów Oświatowych. Została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związku Literatów Polskich); była przewodniczącą Sekcji Prozy i okresowo przewodniczącą Oddziału Łódzkiego i członkiem Zarządu Głównego Związku. Prozę i recenzje publikowała m.in. w „Nowej Kulturze” (1952-61). Po podróży do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w 1952 ogłaszała w 1953 reportaże w prasie. W następnych latach publikowała powieści i opowiadania. W 1957 zamieszkała w Warszawie. Od 1958 należała do Polskiego PEN Clubu. Działała w Radzie Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa oraz w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1953), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1960) i Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1978). Zmarła 7 lipca 1992 w Warszawie.

Twórczość

1. Dymy nad Birkenau. [Warszawa:] Czytelnik 1945, 302 s. Wyd. nast.: wyd. 2-16 tamże 1946-1984; wyd. 17 (Utwory wybrane). Warszawa: Książka i Wiedza 1989, tamże wyd. 18 1994.

Relacja wspomnieniowo-dokumentarna z pobytu w obozie koncentracyjnym.

Przekłady

angielski

Smoke over Birkenau. [Przeł.] J. Rynas. New York 1947, [Oświęcim]; Warszawa 2001.

bułgarski

Dim nad Birkenau. [Przeł.] V. Genovska. Sofija 1948.

czeski

Dýmy nad Birkenau. [Przeł.] H. Teigová. Praha 1947, wyd. nast.: wyd. 2 Praha 1947, wyd. 3 tamże 1949.

mongolski

Birkenaugijn utan. [Przeł.] C. Sügër. Ulaanbaatar 1975.

niderlandzki

Rook boven Birkenau. [Przeł.:] W.A. Maijer, L.W.A. van Herpt. Hoorn 1964, wyd. nast. tamże [1965].

rosyjski

Dym nad Birkenau. [Przeł.] E. Vasilevskaja. Moskva 1970.

serbsko-chorwacki

Dim nad logorom Birkenau. [Przeł.] J. Benešić. Zagreb 1947.

ukraiński

Dimi nad Birkenau. [Przeł.] E. Litvinenko. Wyd. łącznie z przekł. Biała róża zob. poz. ↑.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

2. Budujemy naszej Łodzi nowy dom. [Reportaż]. [Warszawa:] Czytelnik 1952, 31 s.

3. Łączy nas gniew. Warszawa: Wydawnictwo Polonia 1955, 33 s.

Wspomnienia z obozu w Oświęcimiu.

Przekłady

angielski

United in wrath. Warsaw 1955.

francuski

La colère nous unit. Varsovie 1955, wyd. 2 tamże 1958.

niemiecki

Uns vereint heiliger Zorn. Warschau 1955, wyd. 2 tamże 1958.

rosyjski

Gnev ob'edinajet nas. Varšava 1955.

włoski

Lo sdegno ci unisce. Varsavia 1955.

4. Prosta droga Łukasza. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1955, 615 s. Wyd. 2 tamże 1956.

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

5. Chleb i nadzieja. Opowiadania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1958, 185 s. Wyd. 2 rozszerzone tamże 1960, 259 s.

Zawartość

Opowiadanie karnawałowe; Chleb i nadzieja; Szansa pięknej kobiety; Greccy zapaśnicy; Mała wyspa; Kobieta, mężczyzna i dziecko; Wiosną w Norymberdze; Dwoje smutnych ludzi; Człowiek wolny; Wędrowcy; Zmiłowanie; Dzika plaża niedaleko Bornholmu; Rozmowa w ciemności. – W wyd. 2 dodano: Spocznij, wolno palić; Zagrycha; Wielkie Róże – to znaczy Gross-Rosen; Człowiek wolny przed Międzynarodowym Trybunałem; Dzwon Buchenwaldu.

Przekłady

ukraiński

Chlib i nadija. [Przeł.] S. Pinčuk. L'viv 1965.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

6. Czarne Stopy. [Powieść młodzieżowa]. Katowice: Śląsk 1960, 256 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1962, wyd. 3 1964, wyd. 4 1965, wyd. 5 1967, 1970, wyd. 8 [!] 1972, wyd. 9 1974, wyd. 10 1974, wyd. 10 [!] 1977, wyd. 11 [1981], wyd. 12 [1984]; wyd. 14 Warszawa: Książka i Wiedza 1994, tamże: wyd. 15 1995, 1996, 1997, 1999, 2000; Warszawa: Świat Książki 2000; Warszawa: Książka i Wiedza 2001, tamże: 2002, 2003, 2004, 2005, 2006. Por. poz. ↑.

Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Czarne Stopy; Nowy ślad Czarnych Stóp. Warszawa: Książka i Wiedza 1989, 410 s. Wyd. nast. tamże (Utwory wybrane). Warszawa: Książka i Wiedza 1989.

7. Miłość i wyobraźnia. Komedia w 3 aktach. Wystawienie: Toruń, Teatr Ziemi Pomorskiej 1960.

8. Zapowiada się piękny dzień. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1960, 333 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1961, wyd. 3 1964, wyd. 4 1969, wyd. 5 1973, wyd. 6 1979, wyd. 7 poprawione 1988.

Przekłady

niderlandzki

Het wordt een mooie dag. [Przeł.:] W.A. Maijer, L.W.A. van Herpt. Hoorn 1966, wyd. nast. tamże 1967.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

9. Puste miejsce przy stole. [Opowiadanie]. Warszawa: Czytelnik 1963, 105 s. Przedruk zob. poz. ↑.

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

10. Krzyk wiatru. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 188 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1967, wyd. 3 1970.

Przekłady

niderlandzki

Het Gieren van de Wind. [Przeł.:] W.A. Maijer, L.W.A. van Herpt. Hoorn 1968.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

11. Odcienie miłości. [Opowiadania]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1969, 222 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1971, wyd. 3 1973, wyd. 4 1978, wyd. 5 1985.

Zawartość

Tak wiele jest strachów; Wielka miłość Jonatana; Rybacki debiut; Zupełnie dorośli; Męskie zwierzenia; Noc u pani Róży; Bal maskowy; Wilanowskie amorki; Anioły pod choinką; Midi ami; Fiordy; Dzikie granaty.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

12. Niewinni w Norymberdze. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1972, 461 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1976, wyd. 3 1980, wyd. 4 1984, wyd. 5 1989.

Nagrody

Nagroda im. L. Waryńskiego przyznana przez Robotniczą Spółdzielnię Wydawniczą „Prasa Książka Ruch” w 1985.

Przekłady

niderlandzki

De onschuldigen in Neurenberg. [Przeł.] L. Stembor. Hoorn [1980].

rosyjski

Nevinovnye v Njurnberge. [Przeł.] E. Gessen. Moskva 1988.

słowacki

Nevinní z Norimbergu. [Przeł.] M. Prídavková-Mináriková. Bratislava 1975.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

13. Nowy ślad Czarnych Stóp. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1973, 316 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1978, wyd. 3 [1985]; Warszawa: Książka i Wiedza 1994. Wyd. łącznie z Czarne Stopy zob. poz. ↑.

Nagrody

Harcerska Nagroda Literacka przyznana przez Główną Kwaterę Związku Harcerstwa Polskiego w 1979.

14. Wilcza jagoda. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1977, 191 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1978, wyd. 3 1988.

See Studies Zobacz szczegóły pozycji

15. Biała róża. [Wspomnienia]. Warszawa: Książka i Wiedza 1983, 228 s.

Nagrody

Nagroda im. A. Kowalskiego przyznana przez redakcję „Walki Młodych”.

Przekłady

ukraiński

Bila trojanda. [Przeł.] V. Starik. Wyd. łącznie z przekł. poz. ↑ pt. Bila trojanda; Dimi nad Birkenau. Kiïv 1990.
See Studies Zobacz szczegóły pozycji

16. Dwoje smutnych ludzi. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1986, 214 s.

Zawartość

Z poz. 5: Dzika plaża niedaleko Bornholmu; Rozmowa w ciemności; Spocznij, wolno palić; Szansa pięknej kobiety; Mała wyspa; Dwoje smutnych ludzi; Kobieta, mężczyzna i dziecko; Opowiadanie karnawałowe, – nadto: Fiordy [poz. ↑]; Taksówka; Wędrowcy; Zielone oczy Estery; Fontanna czarnych łabędzi; Puste miejsce przy stole [poz. ↑].

17. Czarne Stopy. Scenariusz filmowy. [Współautor:] W. Podgórski. Ekranizacja 1987. Por. poz. ↑.

Prace redakcyjne

1. Antologia pamięci 1939-1945. Przewodniczący komitetu red. J.Z. Jakubowski. [T. 3]. Więzienna krata. Wybór, wstęp i przypisy S. Szmaglewska. Warszawa: Książka i Wiedza 1964, 326 s. Wyd. 2 tamże 1965.

Omówienia i recenzje

• Ankieta dla IBL PAN 1953.

Wywiady

• Temat współczesny. Rozm. T. Łubieński. „Kultura” 1973 nr 30.
• Życie inspiruje. Rozm. R. Gołębiewska. „Tygodnik Kulturalny” 1973 nr 24.
• Z kręgu piekła. Rozm. M. Jarocka. „Argumenty” 1984 nr 53.

Słowniki i bibliografie

• Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1965.
• Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (A.Z. Makowiecki).
• A. Morawiec: Seweryna Szmaglewska (1916-1992). Bibliografia. Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej 2007, 82 s.

Ogólne

Artykuły

• M. Warneńska: Świadek oskarżenia mówi... „Poradnik Bibliotekarza” 1960 nr 10.
• A. Hamerliński: Seweryna Szmaglewska. „Tygodnik Kulturalny” 1964 nr 42.
• W. Maciąg: Plony suchego lata: Jak żyjemy na wakacjach? „Życie Literackie” 1969 nr 40.
• Z. Skuza: Szmaglewska – świadectwo prawdzie. „Argumenty” 1984 nr 10.
• L.M. Bartelski: Odszedł dobry człowiek i świetna pisarka. „Prawo i Życie” 1992 nr 33.
• P. Kuncewicz: Seweryna Szmaglewska. „Rzeczpospolita” 1992 nr 169.

Dymy nad Birkenau

• W. Bacewiczówna. „Dziś i Jutro” 1946 nr 12.
• W. Grodzieńska: Książka o Oświęcimiu. „Kuźnica” 1946 nr 3.
• E. Kocwa: Książka głęboko ludzka. „Tygodnik Powszechny” 1946 nr 4.
• E. Korzeniewska: Kobiece relacje obozowe. „Kuźnica” 1946 nr 51.
• W. Mach: Opowieść o najtrudniejszym zwycięstwie. „Odrodzenie” 1946 nr 4, przedruk w tegoż: Szkice literackie. T. 1. Warszawa 1971.
• T. Hołuj: Temat Oświęcim. „Twórczość” 1947 nr 2.
• K. Wyka: Pogranicze powieści. W tegoż: Pogranicze powieści. Kraków 1948, wyd. 2 poszerzone Warszawa 1974, przedruk w tegoż: Szkice literackie i artystyczne. T. 2. Kraków 1956.
• A.Z. Makowiecki: Opowieść o zagładzie: Seweryny Szmaglewskiej „Dymy nad Birkenau”. „Kultura” 1969 nr 26.
Go back to position Wróć do pozycji

Prosta droga Łukasza

• J. Skórnicki: Nowa książka Szmaglewskiej. „Nowa Kultura” 1955 nr 44.
• H. Bereza: Zbyt prosta droga Łukasza. „Twórczość” 1956 nr 2.
• J. Kwiatkowski. „Życie Literackie” 1956 nr 2.
Go back to position Wróć do pozycji

Chleb i nadzieja

• S. Durski: Memento! „Nowa Kultura” 1959 nr 18.
• J.Z. Jakubowski: Nowa książka Seweryny Szmaglewskiej. „Polonistyka” 1959 nr 4.
• W. Mach. „Kraj” 1959 nr 8.
• W. Błachut. „Wieści” 1960 nr 6.
• K. Kuliczkowska: Wspomnienia i konfrontacje. „Twórczość” 1961 nr 1.
Go back to position Wróć do pozycji

Zapowiada się piękny dzień

• M. Szpakowska: W kręgu autentyzmu. „Nowa Kultura” 1961 nr 36.
• S. Wygodzki. „Nowe Książki” 1961 nr 3.
Go back to position Wróć do pozycji

Puste miejsce przy stole

• M. Jarochowska: Miejsce, które nie zostało zajęte. „Życie Literackie” 1963 nr 37.
• A. Kamieńska: Dramat pamięci. „Tygodnik Kulturalny” 1963 nr 38.
• W. Nawrocki: Weselny dyskurs o współczesności. „Poglądy” 1963 nr 18.
• A. Werner: Trochę rozpaczy, dużo optymizmu. „Twórczość” 1963 nr 12.
Go back to position Wróć do pozycji

Krzyk wiatru

• A. Budzyński: Powrót do źródeł. „Kultura” 1966 nr 6.
• Z. Macużanka. „Polonistyka” 1966 nr 2.
Go back to position Wróć do pozycji

Odcienie miłości

• A. Bojarska: Nowoczesność klasycyzująca. „Kultura” 1970 nr 1.
• J.Z. Maciejewski: Cisza nasycona krzykiem. „Miesięcznik Literacki” 1970 nr 2.
Go back to position Wróć do pozycji

Niewinni w Norymberdze

• W. Maciąg: Norymberga 1946. „Nowe Książki” 1972 nr 24.
• K. Nowicki: Poza oceną. „Fakty i Myśli” 1972 nr 25.
• B. Rogatko: Legenda, sen i rzeczywistość. „Życie Literackie” 1973 nr 17.
Go back to position Wróć do pozycji

Wilcza jagoda

• A. Chruszczyński: Nad Krutynią. „Tygodnik Kulturalny” 1977 nr 26.
• A. Staniszewski: Refleksje niewakacyjne. „Życie Literackie” 1977 nr 35.
Go back to position Wróć do pozycji

Biała róża

• W.K. Siewierski: Wstęp do „Dymów nad Birkenau”. „Nowe Książki” 1984 nr 6.
• J. Termer. „Polonistyka” 1984 nr 2.
Go back to position Wróć do pozycji
Print
LICENCE_INFO