BIO

Urodzony 21 stycznia 1912 w Chicago; syn emigranta politycznego, działacza Polskiej Partii Socjalistycznej i dziennikarza Andrzeja Szklarskiego, i Marii z domu Karkosik. Uczęszczał do szkoły w Chicago. W 1922 przebywał w Polsce przez kilka miesięcy, a w 1928 przyjechał do kraju na stałe. Uczył się w Gimnazjum im. J. Długosza we Włocławku. W 1930/31 uczestniczył w rocznym kursie przygotowującym do nauki w Szkole Nauk Politycznych (SNP) w Warszawie, a następnie studiował na Wydziale Politycznym (Konsularno-Dyplomatycznym) tej szkoły; dyplom otrzymał jesienią 1938. W 1939 ożenił się z Krystyną Murawską, wówczas studentką SNP. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał nadal w Warszawie. W grudniu 1939 podjął, trwającą do końca 1944, współpracę z jawną prasą polskojęzyczną, wydawaną przez Niemców (publikował pod pseudonimami: A.M.; A. Mur.; A. Murawski; Alfred Murawski; Mur.; Roman Szklarski). Debiutował opowiadaniem pt. Wróżba, ogłoszonym na łamach „Nowego Kuriera Warszawskiego” (1939 nr 62; podpisany: Alfred Murawski). Był pracownikiem redakcji miesięcznika „Fala” (1940-43) i tygodnika „7 Dni” (1940-44). Powieści w odcinkach, opowiadania, felietony i reportaże publikował w wymienionych pismach, a także w: „Co miesiąc powieść” (1941-42), „Gońcu Krakowskim” (1940; podpisany tu m.in.: Roman Szklarski) i „Ilustrowanym Kurierze Polskim” (1943-44). Za tę działalność został przez władze Polski podziemnej napiętnowany w 1942 karą infamii (informacja: „Biuletyn Informacyjny1942 nr 18). W czasie powstania warszawskiego zgłosił się jako strzelec ochotnik do Batalionu Armii Krajowej „Piorun”. Po upadku powstania przebywał krótko w obozie przejściowym w Pruszkowie, następnie w Starachowicach i wraz z odszukaną rodziną od października 1944 w Krakowie. W grudniu tego roku zamieścił w „Nowym Kurierze Warszawskim” cykl reportaży pt. Z dni grozy. Konająca stolica (nr 282-300; podpisany: A. Murawski). W lutym 1945 zamieszkał w Katowicach. Pracował kolejno w Biurze Informacji i Propagandy Urzędu Wojewódzkiego (1945), Centralnym Zarządzie Przemysłu Węglowego (1945-46, sekretarz redakcji pisma „Świat Górnika”), Związku Zawodowym Metalowców (1946-48, sekretarz redakcji pisma „Metalowiec”) oraz w prywatnym wydawnictwie Awir. Równocześnie kontynuował twórczość powieściopisarską (pod pseudonimami: Alfred Bronowski, Fred Garland). W 1949 został skazany za współpracę z prasą jawną podczas okupacji i do 1953 odbywał karę więzienia w Strzelcach Opolskich. Następnie powrócił do Katowic, gdzie do 1977 pracował jako sekretarz w Wydawnictwie Górniczo-Hutniczym przekształconym w 1957 w Wydawnictwo „Śląsk”. Od tegoż roku publikował powieści dla młodzieży, głównie z cyklu o przygodach Tomka. W 1960 został członkiem Związku Literatów Polskich (m.in. pełnił funkcję członka Komisji Rewizyjnej). Za cykl książek o przygodach Tomka otrzymał w 1967 i 1968 nagrodę Orle Pióro, przyznawaną w plebiscycie czytelniczym organizowanym przez Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” oraz redakcje „Płomyka” i „Świata Młodych”. W 1971 został uhonorowany przez dzieci Orderem Uśmiechu. W 1972 otrzymał nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, w 1973 i ponownie w 1987 nagrodę Prezesa Rady Ministrów, w 1975 nagrodę miasta Katowic. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974), medalem „Człowiekowi szlachetnemu – dzieci” (1974) oraz odznaką „Zasłużony w Rozwoju Województwa Katowickiego” (1987). Zmarł 9 kwietnia 1992 w Katowicach.

Twórczość

1. Pilotka i miłość. [Powieść]. Dziennik Poranny 1940 nr 44-71; „Goniec Krakowski” 1940 nr 52-79; „Kurier Częstochowski” 1940 nr 148-175.

Autor podpisany: Roman Szklarski.
Informacja o autorstwie: W. Wójcik: Prasa gadzinowa Generalnego Gubernatorstwa. Kraków 1988 s. 97.

2. Kulisy sławy. [Opowieść]. Co Miesiąc Powieść 1941 nr 1 s. 1-46.

Autor podpisany: Alfred Murawski.

3. Lot do dżungli. (Dzieje tajemniczej ekspedycji). [Opowieść]. Co Miesiąc Powieść 1941 nr 7 s. 1-45.

Autor podpisany: Alfred Murawski.

4. Krystyna. [Opowieść]. Co Miesiąc Powieść 1942 nr 8 s. 1-46.

Autor podpisany: Alfred Murawski.

5. Przygoda w Szanghaju. [Opowieść]. Co Miesiąc Powieść 1942 nr 5 s. 1-46.

Autor podpisany: Alfred Murawski.

6. Żelazny pazur. [Powieść]. 7 Dni 1942 nr 6-31.

Autor podpisany: Alfred Murawski.

7. Krwawe diamenty. [Powieść]. 7 Dni 1943 nr 2-19.

Autor podpisany: Alfred Murawski.

8. Tajemnica grobowca. [Powieść]. 7 Dni 1944 nr 5-30.

Autor podpisany: Alfred Murawski.

9. Gorący ślad. Współczesna powieść sensacyjna. Katowice: Awir 1946, 197 s.

Autor podpisany: Alfred Bronowski.

10. Trzy siostry. Powieść. Gazeta Robotnicza 1946 nr 224-284. Wyd. osobne Katowice: Awir 1946, 206 s.

Autor podpisany: Alfred Bronowski.

11. Błędne ognie. (Opowieść współczesna z życia górników). Katowice: Podkowa 1947, 147 s.

Autor podpisany: Alfred Bronowski.

12. Ludzie bez nazwisk. [Opowieść]. Co Tydzień Powieść 1947 nr 55 s. 2-14; nr 56 s. 9-15.

Autor podpisany: Alfred Bronowski.

13. Nie czekaj na mnie. Powieść współczesna. Katowice: Awir 1947, 216 s.

Autor podpisany: Alfred Bronowski.

14. Tomek w tarapatach. Powieść podróżnicza dla młodzieży. Mikołów: Książnica Śląska [1948], 88 s. Wyd. nast.: wyd. 2 poprawione tamże 1949, [wyd. 3] Warszawa: Muza 2004, [wyd. 4] tamże 2006. Por. poz. .

Autor podpisany: Fred Garland.

15. Tomek w krainie kangurów. Katowice: Śląsk 1957, 245 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 uzupełnione i rozszerzone 1960, 299 s., wyd. 3 1963, wyd. 4 1966, wyd. 5 1969, wyd. 6 1973, wyd. 7 1975, wyd. 8 1976, wyd. 9 1983, wyd. 10 1987, wyd. 11 1990; wyd. 12 Warszawa: Muza 1991, tamże: wyd. 13 1993, wyd. 14 1995, 1996, 2001, 2006, 2007.

Cz. 1 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 2-9 zob. poz. , , , , , , , . Por. poz. .

Przekłady

rosyjski

Tomek v strane kenguru. [Przeł.] I. Špak. Katowice 1969, wyd. nast. tamże: 1973, 1985.
[Przeł.] E. Špak. Kiïv 1992, toż: Moskva 1992, 1995, Vologda 1994, Minsk 1995, 1997.

słowacki

Tomek v krajine kengúr. [Przeł.] J. Hucman. Bratislava 1995.

ukraiński

Tomek u kraini kenguru. [Przeł.] A. Burjaćok. Ki'iv 1997.

16. Przygody Tomka na Czarnym Lądzie. Katowice: Śląsk 1958, 301 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1959, wyd. 3 1962, wyd. 4 1966, wyd. 5 1970, wyd. 6 1973, wyd. 7 1977, wyd. 8 1984, wyd. 10 [!] [1987], wyd. 10 1990; wyd. 12 [!] Warszawa: Muza 1991, tamże: wyd. 13 1993, wyd. 14 1995, 1996, 2000, pt. Tomek na Czarnym Lądzie 2004, 2006.

Cz. 2 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1, 3-9 zob. poz. , , , , , , , .

Przekłady

rosyjski

Priključenija Tomeka na Černom Kontinente. [Przeł.] I. Špak. Katowice 1969, wyd. nast. tamże: 1974, 1986.
[Przeł.] E. Špak. Kiïv 1992, toż: Moskva 1992, 1995, Vologda 1994, Minsk 1995, 1997.

17. Tomek na wojennej ścieżce. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1959, 298 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1960, wyd. 3 1962, wyd. 4 1967, wyd. 5 1971, wyd. 6 1978, wyd. 7 1983, wyd. 8 1987, wyd. 9 1990; wyd. 11 [!] Warszawa: Muza 1993, tamże: wyd. 12 1995, 1996, 2000, 2004. Por. poz. .

Cz. 3 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1-2, 4-9 zob. poz. , , , , , , , .

Przekłady

bułgarski

Tomek na voennata pateka. [Przeł.] S. Radeva. Sofija 1967.

rosyjski

Tomek na trope vojny. [Przeł.] E. Špak. Katowice 1970, wyd. nast. tamże: 1974, 1987.
[Przeł.] E. Špak. Kiïv 1992, toż: Moskva 1992, Vologda 1994, Minsk 1997.

Adaptacje

radiowe

pt. Tomek na wojennych ścieżkach: Adaptacja: K. Broll-Jarecka. Polskie Radio 1971.

18. Tomek na tropach Yeti. Katowice: Śląsk 1961, 321 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1964, wyd. 3 1968, wyd. 4 1971, wyd. 7 [!] 1979, wyd. 6 [1985], wyd. 7 [1988], wyd. 8 1990; wyd. 10 [!] Warszawa: Muza 1993, tamże: wyd. 11 1995, 1996, 2000, wyd. 14 2007.

Cz. 4 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1-3, 5-9 zob. poz. , , , , , , , .

Przekłady

rosyjski

Tomek iščet snežnogo čeloveka. [Przeł.] I. Špak. Katowice 1970, wyd. nast. tamże: 1975, 1986, Moskva 1992, Vologda 1994, Minsk 1997.

19. Sobowtór profesora Rawy. [Powieść dla młodzieży]. Polskie Radio 1962. Wyd. Katowice: Śląsk 1963, 137 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 uzupełnione i poszerzone 1965, 237 s., wyd. 3 1968, wyd. 4 1970; wyd. 5 poprawione Warszawa: Muza 1993, 191 s.

Przekłady

słowacki

Dvojník profesora Rawu. [Przeł.] V. Havránková. Bratislava 1973.

20. Tajemnicza wyprawa Tomka. Katowice: Śląsk 1963 [właśc. 1962], 276 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1968, wyd. 4 1971, wyd. 5 1973, wyd. 6 1975, wyd. 6 [dodruk] 1976, wyd. 8 1980, wyd. 9 [1985], wyd. 1 [właśc. 10] przejrzane 1988, wyd. 11 1990; wyd. 13 [!] Warszawa: Muza 1993, tamże: wyd. 14 1995, 1996, 2000, 2006, 2007.

Cz. 5 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1-4, 6-9 zob. poz. , , , , , , , .

Przekłady

rosyjski

Tainstvennoje putešestvie Tomeka. [Przeł.] E. Špak. Katowice 1971, wyd. nast. tamże: 1977, 1987. Wyd. łącznie z przekł. poz. Moskva 1993, wyd. nast.: Vologda 1994, Minsk 1997.

21. Tomek wśród łowców głów. Katowice: Śląsk 1965, 256 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1972, wyd. 6 [właśc. 4] 1981, wyd. 5 [1985], wyd. 6 przejrzane 1989, wyd. 7 1990; wyd. 9 [!] Warszawa: Muza 1993, tamże: wyd. 10 1995, 1996, 2000, 2006.

Cz. 6 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1-5, 7-9 zob. poz. , , , , , , , .

Przekłady

rosyjski

Tomek sredi ochotnikov za čelovečeskimi golovami. [Przeł.] I. Špak. Katowice 1971, wyd. nast. tamże: wyd. 2 1978, wyd. 3 1984, Moskva 1992, Kiev 1992, Vologda 1994, Minsk 1997.

22. Tomek u źródeł Amazonki. Katowice: Śląsk 1967, 283 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 1969, wyd. 3 1972, wyd. 4 1981, wyd. 5 [1986], wyd. 6 1990; wyd. 9 [!] Warszawa: Muza 1994, tamże: wyd. 10 1995, 1996, 2000, 2005, 2007.

Cz. 7 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1-6, 8-9 zob. poz. , , , , , , , , .

Przekłady

bułgarski

Tomek pri izvorite na Amazonka. [Przeł.] M. Atanasova. Sofija 1971.

rosyjski

Tomek u istokov Amazonki. [Przeł.] E. Špak. Katowice 1972, wyd. nast. tamże: wyd. 2 1980, wyd. 3 1984, Kiïv 1992, wyd. łącznie z przekł. poz. Moskva 1993, Vologda 1994, Minsk 1997.

23. Tomek na wojennej ścieżce. Scenariusz filmowy. [Współautor:] A. Bonarski, S. Wohl. Powst. ok. 1969. Por. poz. .

Maszynopis w zbiorach Filmoteki Polskiej w Warszawie.

24. Złoto Gór Czarnych. Trylogia indiańska. [Współautor:] K. Szklarska. Katowice: Śląsk 1973-1979.

T. 1. Orle pióra. „Świat Młodych1973 nr 65-77. Wyd. osobne Katowice: Śląsk 1974, 256 s. Wyd. 2 tamże 1975.

T. 2. Przekleństwo złota. Katowice: Śląsk 1977, 221 s. Wyd. 2 tamże 1978.

T. 3. Ostatnia walka Dakotów. Katowice: Śląsk 1979, 349 s. Wyd. 2 tamże 1981.

Wyd. łącznie t. 1-3: wyd. 3 Katowice: Śląsk 1983-1984, tamże: wyd. 4 1985-1986, wyd. 5 [1989]; wyd. 6 Warszawa: Muza 1993; wyd. [7] Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie 2006.

Przekłady

rosyjski

Zoloto černych gor. [Przeł.] A. Piralov [i in.]. Vologda 1995.

25. Tomek w Gran Chaco. [Katowice:] Śląsk [1987], 260 s. Wyd. nast.: tamże: wyd. 2 [1988], wyd. 3 1990, wyd. 4 1990; wyd. 6 [!] Warszawa: Muza 1994, tamże: wyd. 9 [!] 1995, 1996, 2001, 2005, 2007.

Cz. 8 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1-7, 9 zob. poz. , , , , , , , .

Przekłady

rosyjski

Tomek v Gran-Čako. Vologda 1995, wyd. nast. Minsk 1997.

26. Tomek w grobowcach faraonów. [Współautor:] A. Zelga. Warszawa: Muza 1994, 292 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1994, wyd. 3 1995, [wyd. 4] 1996, [wyd. 5] 2001, 2003, 2006, 2007.

A. Szklarski jest autorem 2 początkowych rozdziałów powieści (informacja: „Gazeta Wyborczadod.Gazeta w Katowicach1999 nr 266).
Cz. 9 cyklu powieści przygodowych dla młodzieży; cz. 1-8 zob. poz. , , , , , , , .

Przekłady

rosyjski

Tomek v strane faraonov. Vologda 1995, wyd. nast. Minsk 1997.

Omówienia i recenzje

Ankiety dla IBL PAN 1966, 1975, 1979, 1985, 1988, 1989.

Wywiady

Iluzje i prawdy. Rozm. T. Biedzki. Przegląd Tygodniowy 1982 nr 27.
Dlaczego właśnie Tomek. Rozm. M. Morga. Tak i Nie 1986 nr 16.
Mam twardy kręgosłup. Rozm. B. Kałuska. Sztandar Młodych 1988 nr 183.
Życie nie skąpiło mi przygód. Rozm. D.T. Lebioda. Trybuna Opolska 1992 nr 97.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. Seria 2. T. 2. Warszawa 1978 (R. Loth).
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (G. Skotnicka).

Ogólne

Artykuły

Z. Kubikowski: Sukces sprawdzonych wartości. Odra 1963 nr 7/8 [dot. cyklu powieści o Tomku].
S. Wilczek: Alfred Szklarski, czyli wielka przygoda. Poglądy 1963 nr 17.
A. Wydrzyński: Tomek w krainie młodych. Poglądy 1965 nr 12.
H. Skrobiszewska: Orle Pióro. Wychowanie 1968 nr 13.
A. Niedoba: Z Tomkiem przez kontynenty. Trybuna Robotnicza 1973 nr 83.
M. Kątny: Przygoda i dydaktyka w twórczości Alfreda Szklarskiego dla dzieci starszych. Kieleckie Studia Pedagogiczne i Psychologiczne 1991 t. 4.
G. Leszczyński: Tomek na literackiej ścieżce. „Życie Warszawy”, dod. Exlibris 1992 nr 19.
R. Carter: Polish writers of North American frontier fiction. Kwartalnik Neofilologiczny 1993 z. 4.
K. Woźniakowski: W kręgu jawnego piśmiennictwa literackiego Generalnego Gubernatorstwa. (1939-1945). Kraków 1997, passim.
K. Kłosiński: Egzotyzm po polsku. W tegoż: Eros, dekonstrukcja, polityka. Katowice 2000.
W. Orliński: Tomek i Tomek. Gazeta Wyborcza 2000 nr 120.
T.Z. Zapert: Na tropie Alfreda Szklarskiego. „Rzeczpospolitadod. Plus-Minus 2002 nr 14.
J. Szczerba: Być jak Tomek Wilmowski. „Gazeta Wyborczadod. Książki 2004 nr 89.

Gorący ślad

[W. Kętrzyński] K.: Za „Gorący ślad. Dziś i Jutro 1946 nr 31.
E. Szuster: Pierwsze ptaki. Kuźnica 1946 nr 38.

Tomek w krainie kangurów

P. Burchard: W krainie kangurów. Poznaj Świat 1970 nr 5, polemika: A. Szklarski. Tamże nr 8.

Tomek na wojennej ścieżce [Powieść]

[J. Cieślikowski] J.C.: Tomek wśród bestsellerów. Odra 1959 nr 25, przedruk w tegoż: Literatura osobna. Warszawa 1985.
M. Cis: Książki grasujące. Tygodnik Kulturalny 1962 nr 1.

Tajemnicza wyprawa Tomka

Z. Bąk: Powstanie Polaków na Syberii i targanek dauryjski, czyli „Tajemnicza wyprawa Tomka” Alfreda Szklarskiego. Polonistyka 1991 nr 8.

Tomek u źródeł Amazonki

W. Żukrowski: Casus Szklarskiego. Nowe Książki 1967 nr 22, przedruk w tegoż: Rozmowy o książkach. Warszawa 1989.

Złoto Gór Czarnych

U. Capała: Obiecujący początek. Nowe Książki 1975 nr 4 [dot. T. 1. Orle pióra].
A. Widera: Obyczaje Indian. Literatura Ludowa 1976 nr 1 [dot. T. 1. Orle pióra].
T. Katner: Zanim zwyciężył biały człowiek. Nowe Książki 1978 nr 16 [dot. T. 2. Przekleństwo złota].
I. Tessarowicz: O Tomku i cieniach wielkich wodzów. Nowe Książki 1980 nr 11 [dot. T. 3. Ostatnia walka Dakotów].