BIO
Urodzony 5 stycznia 1918 w Czuchowie pod Rybnikiem na Górnym Śląsku; syn Hieronima Szewczyka, górnika, i Anny z domu Sochol (Sokół). Początkowo uczył się w Czerwionce, następnie w Gimnazjum Klasycznym w Rybniku. Debiutował w 1932 wierszem pt. Kochaj ziemię śląską, opublikowanym w wychodzącym w Knurowie czasopiśmie „Młodzież Śląska” (nr 3). Po zdaniu matury w 1936 przeniósł się do Katowic. Liczne wiersze zamieszczał w 1935-37 w katowickiej „Kuźnicy”. W 1938-39 należał do grupy literackiej skupionej przy piśmie „Fantana” i był członkiem zespołu redakcyjnego tego miesięcznika; tu też zamieszczał utwory poetyckie. W czerwcu 1939 został kierownikiem referatu literackiego w katowickiej rozgłośni Polskiego Radia (tu m.in. opublikował poemat Latarnia zgasła). W czasie okupacji niemieckiej początkowo pracował jako robotnik w kopalni Erica-Grube na Łużycach. W 1940 został aresztowany przez gestapo i osadzony w zamku w Hoyerswerda (Wojerecy), po czym do 1942 był więziony kolejno w Goerlitz, Oleśnicy i Katowicach. Po zwolnieniu uczestniczył w tajnym nauczaniu, najpierw w Opatowcu, potem w Miechowie oraz Rędzinach pod Częstochową. Po wycofaniu się Niemców powrócił w styczniu 1945 do Katowic i podjął pracę w Wydziale Propagandy i Informacji Urzędu Wojewódzkiego jako kierownik działu wydawnictw. Od tegoż roku był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (potem Związek Literatów Polskich (ZLP)); do 1947 pełnił funkcję sekretarza Oddziału Katowickiego, w 1959-82 prezesa Oddziału. Od kwietnia 1945 do września 1947 prowadził dział literacki miejscowej rozgłośni Polskiego Radia. Równocześnie od lipca 1945 do stycznia 1950 był redaktorem naczelnym tygodnika „Odra” (tu liczne artykuły, felietony, fraszki; też pod pseudonimami: Brzym, Jacek Brzym, Kora, Paweł Kupke, Barbara Miłobędzka, Henryk Weber, Wisz, (Wisz); m.in. felietony w cyklu Co robią Niemcy). Współpracował z wieloma czasopismami, m.in. z tygodnikiem satyrycznym „Kocynder” (1945-46; felietony pod pseudonimem: Hanys Kocynder), „Dziennikiem Zachodnim” (od 1945; tu w 1949 i 1952-53 cykl pt. Rozmowy o kulturze, od 1974 cykl pt. Z mojego raptularza), „Trybuną Robotniczą” (od 1945; tu m.in. cykle: w 1952-53 Warto przeczytać, w 1958-75 wspólnie z Włodzimierzem Janiurkiem stała rubryka Notatki i utarczki pod pseudonimem: Wisz, w 1959 wspólnie z W. Janiurkiem cykl Rozmowy o współczesności). Od 1945 działał społecznie przez trzy kadencje jako radny Wojewódzkiej Rady Narodowej. W 1947-51 pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru Śląskiego im. St. Wyspiańskiego w Katowicach; w 1948-50 redagował miesięcznik „Wieczory Teatralne”. Był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR; od 1947), następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR; do 1951 i od 1961). W 1951 wszedł w skład kolegium redakcyjnego oddziału katowickiego tygodnika „Życie Literackie”; publikował tu też w 1956-57 artykuły, recenzje, felietony (pod pseudonimami: Spartacus, Wisz), a od 1960 stały cykl felietonów Co robią Niemcy (pod pseudonimem: Wisz). W 1953-55 był kierownikiem Studium Dramatycznego w Katowicach. Należał też do zespołu redakcyjnego pisma „Śląsk Literacki”, a w 1956-57 był redaktorem naczelnym tygodnika „Przemiany”. Współpracował nadal z „Trybuną Robotniczą” (1956-67; też pod pseudonimami: Spartacus, wisz, Wisz). W 1957-65 i 1969-85 był posłem na Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL); działał w Komisji Kultury, Komisji Spraw Zagranicznych, był członkiem Zarządu Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej i przewodniczącym Polsko-Austriackiej Grupy Parlamentarnej. Od 1957 redagował serię wydawniczą Zasłużeni Ludzie Śląska. W 1960-66 należał do komitetu redakcyjnego miesięcznika „Odra”. Od 1961 był kierownikiem redakcji kulturalnej „Dziennika Zachodniego” (tu m.in. w 1976-79 pod pseudonimem Wisz cykl pt. Dziennik lektur). Od 1962 był redaktorem naczelnym dwutygodnika społeczno-literackiego „Poglądy” (tu do 1971 liczne artykuły, felietony, recenzje; też pod pseudonimami: Barbara Miłobędzka, Kora, Polak Mały, Silesius, Nieliterat, Z-ca; 1969-83 m.in. cykl felietonów Po(d)glądy podpisany: Kora). W 1963 otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, a w 1972 Nagrodę Państwową II stopnia. W 1973 został członkiem honorowym Instytutu Śląskiego w Opolu. Publikował też w dzienniku „Wieczór” (1977-79; tu w 1978 cykl pt. Poznaj nasze miasto podpisany: Silesius). W 1958 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Wchodził też w skład Państwowej Rady Kultury i Sztuki. W 1979-80 był członkiem egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Wielokrotnie wyjeżdżał za granicę jako członek delegacji Sejmu PRL oraz ZLP, m.in. do Związku Radzieckiego (1963, 1969, 1975), Jugosławii (1966), Czechosłowacji (1967, 1969, 1984), Finlandii (1968, 1974), Niemiec (1974, 1976, 1977), Norwegii (1977), Austrii (1969, 1984). W 1986-89 był członkiem Narodowej Rady Kultury. Od 1989 był członkiem Zarządu Głównego nowego ZLP. Za twórczość literacką i działalność społeczną otrzymał nagrodę Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1984), nagrodę literacką Trzy Powstańcze Skrzydła (1985), Nagrodę Państwową I stopnia (1986), nagrodę i medal Societas Jablonoviana im. J.A. Jabłonowskiego, przyznane przez Uniwersytet im. K. Marksa w Lipsku (1986), nagrodę im. K. Miarki (1986), nagrodę im. J. Ziętka (1988). Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1945), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1959) i I klasy (1964), Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1976), Złotą Odznaką Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czechosłowacji (1978), odznaką „Zasłużony w Rozwoju Województwa Katowickiego” (1986). W 1988 otrzymał tytuł honorowy „Zasłużony dla Kultury Narodowej”. Od 1989 był członkiem Zarządu Głównego nowego ZLP. Zmarł 8 czerwca 1991 w Katowicach.
Twórczość
1. List do Łużyczan. [Proza poetycka]. Bytom 1937. [Inf. autora].
2. Hanys. Poemat. Katowice: Nakład „Kuźnicy” 1938, 46 s. Przedruk zob. poz. ↑.
Wyd. nast. łącznie z poz. ↑ pt. Hanys; Noc. Do druku przygotował i posłowiem opatrzył W. Nawrocki. Katowice: Śląsk 1963, 68 s.
3. Noc. Poemat. Katowice 1941. Wyd. nast. zob. poz. ↑. Przedruk zob. poz. ↑, ↑.
4. Posągi. [Wiersze]. Katowice: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego 1945, 63 s.
Nagrody
5. Nanker. Dialogi wrocławskie z roku 1339 w 3 odsłonach. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1946. Wyd. w oprac.: J. Malickiego. Katowice: Agat [1996], 91 s.
6. Śląski trud literacki. Pisarze śląscy XIX i XX wieku. [Szkice]. Wrocław: Książnica 1946, 67 s. Przedruk w: Oblicze Ziem Odzyskanych. Dolny Śląsk. T. 2. Wrocław: Książnica-Atlas 1948 s. 563-617; nadbitka Wrocław 1948.
Zawartość
7. Wiersze. Przedmowa: Z. Hierowski. Katowice: Wydawnictwo Związku Zawodowego Literatów Polskich 1948, 15 s.
8. Kleszcze. Powieść. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1951, 215 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1953; wyd. 3 Katowice: Śląsk 1967.
Nagrody
9. Poemat górniczy. Warszawa: Książka i Wiedza 1951, 39 s.
10. Skarb Donnersmarcków. Powieść. „Dziennik Zachodni” 1952 nr 202-271. Wyd. osobne Warszawa: Czytelnik 1956, 284 s. Wyd. nast.: wyd. 2 zmienione Katowice: Śląsk 1964, tamże: wyd. 3 zmienione i uzupełnione 1969, wyd. 4 1973, wyd. 5 1979.
11. Światła nad brzegami Odry. [Szkic publicystyczny]. Opole: Wojewódzki Komitet Wyborczy Frontu Narodowego 1952, 32 s.
12. Czarne słońce. Powieść. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953, 431 s. Wyd. 2 cz. 1-2 tamże 1954.
13. Trzynaście portretów śląskich. [Biografie działaczy śląskich]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1953, 244 s.
Zawartość
14. Niemiecka dramaturgia. Szkice literackie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954, 242 s.
Zawartość
15. Wiersze wybrane. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 114 s.
16. Pogodne noce. [Powieść]. Posłowie: H. Zieliński. Warszawa: Nasza Księgarnia 1955, 205 s.
17. Z wami, przyjaciele. Wybrane szkice i felietony. Stalinogród [Katowice]: Śląsk 1955, 248 s.
Zawartość
18. Klara Krause i inne opowiadania. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1956, 213 s.
Zawartość
19. Opole. [Album]. Tekst W. Szewczyk. Pod red. A. Sylwestra. Warszawa: Sport i Turystyka 1956, 125 s.
20. Z kraju Lompy. Szkic biograficzny. Katowice: Śląsk 1957, 33 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1957, wyd. 3 1958.
21. O Śląsku i Ślązakach. [Szkice; współautor:] W. Janiurek. Katowice: Śląsk 1958, 99 s.
Zawartość
22. Odwetowcy na Parnasie. Referat na II Zjazd Pisarzy Ziem Zachodnich w Katowicach-Świerdlańcu uzupełniony i poszerzony. Opole: Instytut Śląski 1959, 29 s.
23. Wyprzedaż samotności. Powieść. Katowice: Śląsk 1959, 290 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1960, wyd. 3 1976.
24. Zima boi się drzew. Wiersze. Katowice: Śląsk 1959, 57 s.
Przekłady
macedoński
25. Notatnik niemiecki. [Publicystyka; współautor:] W. Janiurek. Katowice: Śląsk 1960, 100 s.
26. Powstania śląskie 1919, 1920, 1921. [Album]. Współpraca i red.: Z. Mikołajski. Przedmowa: J. Ziętek. Katowice: Śląsk 1961, 183 s. Por. poz. ↑.
27. Powstańczy apel. Gawęda o trzech śląskich powstaniach. Katowice: Śląsk 1961, 54 s. Wyd. nast. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza 1981.
28. Rozmowy o współczesności. [Publicystyka; współautor:] W. Janiurek. Katowice: Śląsk 1961, 130 s.
Zawartość
29. Literatura niemiecka w XX wieku. Red.: Z. Krajewska. Katowice: Śląsk 1962, 383 s. Wyd. 2 poprawione i uzupełnione tamże 1964.
30. W nurcie niemieckiego życia kulturalnego. [Szkic]. Opole: Instytut Śląski 1962, 55 s.
31. Z teczki wspomnień PPR. Katowice: Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1962, 35 s.
32. Trzciny. Powieść. Katowice: Śląsk 1964, 326 s. Wyd. 2 Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza 1989.
33. Od wiosny do jesieni. [Powieść]. Katowice: Śląsk 1965, 306 s.
34. Hitleryzm i Niemcy we współczesnej literaturze polskiej. [Szkic]. Opole: Instytut Śląski 1966, 43 s.
35. Ptaki ptakom. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967, 237 s. Wyd. 2 tamże 1971. Por. poz. ↑.
Nagrody
36. O politycznym charakterze recepcji literatury polskiej w Niemieckiej Republice Federalnej. Katowice: Prasa 1968, 20 s.
37. Co robią Niemcy. Wybór felietonów z „Odry” i „Życia Literackiego”. Wyboru dokonał S. Wilczek. Wstęp: W. Machejek. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1969, 410 s.
38. Dzikie wino. Powieść. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1969, 190 s.
39. Gadzi raj. [Powieść]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1969, 326 s. Wyd. 2 tamże 1974.
40. Literatura i sztuka w NRD i NRF. Poznań: Interpress 1969, 22 s.
41. Okulary z firmy Brauxel and Co. Szkice literackie. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1969, 189 s.
Zawartość
42. Sampo, czyli Młynek szczęścia. Z notatnika fińskiego. [Felietony]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1970, 233 s. Wyd. 2 zmienione i uzupełnione tamże 1979, 188 s.
43. Gliwice. [Album]. Tekst W. Szewczyk. Fotografie: P. Janik. Katowice: Śląsk 1971, 43 s.
44. Powstania śląskie 1919, 1920, 1921. [Album; współautor:] J. Gliszczyński. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1971, 92 s. Por. poz. ↑.
45. Moja tratwa najsilniejsza. Powieść. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1972, 229 s.
46. Podróż na Łużyce. [Album]. Fotografie: G. Grosse. Katowice: Śląsk 1974, 168 s.
47. Ptaki ptakom. [Scenariusz filmowy; współautor:] P. Komorowski. Ekranizacja 1976. Por. poz. ↑.
48. Lou. [Biografia]. „Poglądy” 1977 nr 18-24, 1978 nr 1-15. Wyd. pt. Marnotrawstwo serca, czyli Luo Andreas Salomé. Katowice: 1979, 245 s.
49. Zbliżenia i refleksje. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1977, 459 s.
50. Anioły z lodu. Z notatnika norweskiego. [Szkice]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1978, 290 s.
Zawartość
51. Syndrom śląski. Szkice o ludziach i dziełach. Katowice: Śląsk [1985], 265 s.
Zawartość
52. Ryszard Hajduk. 1920-1982, działacz, pisarz, dziennikarz. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne 1987, 15 s.
53. W kręgu Romana Wielucha. [Współautor:] J. Mayer. Katowice: Wojewódzka Biblioteka Publiczna 1987, 27 s.
54. Ifigenia w Bergen-Belsen. [Felietony]. Warszawa: Czytelnik 1988, 238 s.
55. Z dymkiem cygara. Gawędy telewizyjne... Katowice: Śląsk 1991, 313 s.
56. Każdy ma swój życiorys. Eseje i felietony. Wyboru dokonali: G. Szewczyk, W. Janota. Katowice: Structura 1996, 228 s.
Zawartość
57. Nieustraszona rozmowa z samym sobą. Poezje 1937-1959. Zebrała G. Szewczyk. Posłowie: B. Lubosz. Katowice: Fundacja dla Wspierania Śląskiej Humanistyki 1996, 183 s.
Zawartość
58. Nie miłość mnie wiedzie młodego. Wiersze niepublikowane i wczesne wydane w 10. rocznicę śmierci Autora z rękopisów zachowanych w zbiorach córki Grażyny. Katowice: Biblioteka Śląska 2001, 37 s.
59. Wspomnienia. Tekst udostępniła G. Szewczyk. Przejrzał i przypisami opatrzył W. Janota. Katowice: Śląsk 2001, 231 s.
60. Wiwat Katowice. [Szkice i felietony]. Wybór: G.B. Szewczyk. Red.: H. Ślezioński. Katowice: Instytut Kultury i Języków Obcych „Structura” 2006, 231 s.
Wybory utworów literackich w przekładach
łużycki
Przekłady
Prace redakcyjne
[Cz. 1]. Kacerz z Soany. [Powieść]. Przeł. L. Staff, 77 s.
[Cz. 2]. Szaleniec Boży, Emanuel Quint. [Powieść]. Wyd. 2 przejrzane i uzupełnione Przeł. B. Merwin, 360 s.
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1953.
