SZENWALD Lucjan

Urodzony 13 marca 1909 w Warszawie; syn Jakuba Szenwalda, handlowca, i Eugenii z Maliniczków. Uczęszczał do I Gimnazjum Męskiego Związku Zawodowego Nauczycieli Polskich Szkół Średnich w Warszawie. W 1924, wraz z kolegą szkolnym Romanem Kołonieckim, założył grupę literacką My i wydawał organ grupy – szkolne pisemko „Pochodnia”; debiutował na łamach grudniowego numeru tego periodyku wierszem pt. Widzenie Pytagory, a następnie do 1926 drukował tu wiersze, artykuły i przekłady, głównie z języka angielskiego (przedruki wybranych juweniliów w: Wspomnienia o Lucjanie Szenwaldzie. Warszawa 1963). Utwory oryginalne i tłumaczenia publikował także w innych szkolnych pisemkach: „Brzoskwini”, „Samopomocy” i jednodniówce „Camera obscura”. Interesował się muzyką, grał na fortepianie, a w ostatniej klasie gimnazjum podjął indywidualną naukę języka greckiego. W 1925 ogłosił w „Skamandrze” (nr 40) wiersz pt. Przybierający księżyc; z pismem tym współpracował do 1926. Po zdaniu matury rozpoczął w 1926 studia z zakresu filologii klasycznej na Uniwersytecie Warszawskim (nieukończone). W tym też czasie został członkiem grupy literackiej Kwadryga i współpracownikiem wydawanego przez nią pod tą samą nazwą pisma (1928-30). Należał też do uniwersyteckiego Koła Polonistów i do Organizacji Młodzieży Socjalistycznej (OMS) „Życie”. Utrzymywał się głównie z prac przekładowych z języka angielskiego, a potem rosyjskiego (m.in. pod pseudonimem redakcyjnym wydawnictwa Rój: Dr. J.P. Zajączkowski, używanym też przez innych autorów); przez krótki czas pracował także jako korektor i adiustator w tym wydawnictwie. W 1930 otrzymał stypendium Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na tłumaczenie poezji Roberta Browninga. W tymże roku wstąpił do Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej (KZMP; od 1931 był sekretarzem organizacji dzielnicowej Związku), a w 1932 do Komunistycznej Partii Polski. Uczestniczył w spotkaniach członków Akademickiego Klubu Literacko-Artystycznego działającego przy OMS „Życie”, a potem współdziałał także, głównie jako autor piosenek i wierszy satyrycznych, z nielegalnym zespołem estradowym Czerwona Latarnia, utworzonym z koła dramatycznego tego klubu (1932-38). Około 1933 ożenił się z Rozą Zaks, pielęgniarką (rozwiedzeni około 1937). Od 1934 współpracował, głównie jako poeta i tłumacz, z prasą lewicową; wchodził w skład zespołów redakcyjnych pism „Na przełaj” (1934; tu też utwory pod pseudonimami: Adam Greczan, Myx, Marian Wohl) i „Lewar” (1935-36), był współredaktorem „Dziennika Popularnego” (1936-37) i „Nowej Kwadrygi” (1937). Równocześnie od 1936 był pracownikiem Centralnej Redakcji KPP (do rozwiązania partii w 1938); w tymże roku odbył podróż do Belgii jako delegat na zjazd KZMP. Podczas likwidacji w 1937 „Dziennika Popularnego”, jako jeden z kierowników literackich zdelegalizowanej gazety, został aresztowany i przez kilka miesięcy oczekiwał na proces w więzieniu przy ulicy Daniłowiczowskiej w Warszawie (sprawę umorzono); w następnych latach pozostawał pod stałym nadzorem policji i w 1938-39 jeszcze dwukrotnie był aresztowany. Około 1937 ożenił się ze Stefanią Aliną Liwicką, pianistką. Utrzymywał się nadal głównie z przekładów dla wydawnictwa Rój. Kontynuował twórczość literacką, pisał m.in. utwory dla teatru Polskiego Radia oraz dramaty poetyckie (m.in. zaginione: Ptaki i gady oraz Gęsi kapitolińskie). Po wybuchu II wojny światowej przebywał na terenach zajętych przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, najpierw w Kowlu, a od grudnia 1939 we Lwowie. Złożył podanie o przyjęcie do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). W 1940 został członkiem Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy. Był redaktorem audycji dla młodzieży polskiej w Obwodowym Radiokomitecie Lwowskim; współpracował też z Radiem Lwów jako autor słuchowisk. Wiersze i tłumaczenia poezji rosyjskiej publikował w tym czasie m.in. w „Czerwonym Sztandarze” (1940, 1942) i w „Nowych Widnokręgach” (1941). W 1941 zgłosił się ochotniczo do służby w Armii Czerwonej i walczył w formacji reflektorów przeciwlotniczych; brał udział m.in. w bitwie pod Charkowem, gdzie został ranny. W 1942 został skierowany do pracy przymusowej w okolicy Nowosybirska; był tam drwalem, a potem także pianistą w objazdowym kinie. Wiosną 1943 wstąpił ochotniczo do I Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki i służył kolejno w żandarmerii, kompanii rusznic, a potem w batalionie sanitarnym. Od sierpnia 1943 do wiosny 1944 prowadził Kronikę I Dywizji. Brał udział w walkach frontowych; za zasługi w bitwie pod Lenino (gdzie walczył w stopniu podporucznika) otrzymał w 1943 Krzyż Walecznych i radziecki Order Czerwonej Gwiazdy. Kontynuował współpracę z pismem „Nowe Widnokręgi” (1943-44) i gazetą „Żołnierz Wolności” (1943-44; tu m.in. cykl gawęd Kapral Gorzała ma głos), drukował też wiersze, m.in. we frontowej gazecie „Zwyciężymy” (1944). W 1944, awansowany do stopnia kapitana, wykładał w Szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych. Zginął 22 sierpnia 1944 w wypadku samochodowym niedaleko Kurowa w Lubelskiem; pochowany w Warszawie.