BIO

Urodzona 29 kwietnia 1909 w Warszawie; córka Zygmunta Szemplińskiego, urzędnika, i Stanisławy z Malewskich. Od 1920 uczęszczała do Gimnazjum im. N. Żmichowskiej, a w 1923 przeniosła się do Gimnazjum im. M. Konopnickiej w Warszawie. Debiutowała w 1926 opowiadaniem pt. Ojciec, opublikowanym w „Robotniku” (nr 341-342; podpisana „Ealt Ibże”). W 1928 zdała maturę i wstąpiła na Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warszawskiego, ale z powodu złego stanu zdrowia i trudności materialnych studia polonistyczne podjęła rok później (nieukończone). Wiersze, opowiadania i fragmenty prozy ogłaszała m.in. w „Bluszczu” (1931-35, 1937-38), „Kwadrydze” (1931), „Nowym Piśmie” (1931-34), „Wiadomościach Literackich” (1933-38), „Tygodniku Ilustrowanym” (1934-35), „Skamandrze” (1935-38). Była członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich i Polskiego PEN Clubu. Współpracowała z lewicowymi czasopismami „Lewar” (1934-36) i „Oblicze Dnia” (1936). W 1936 brała udział w Zjeździe Pracowników Kultury we Lwowie. W tymże roku wyszła za mąż za Zygmunta Sobolewskiego, dziennikarza. W następnych latach publikowała również w „Czarno na białym” (1938-39), a także w pismach dla dzieci: „Płomyczku” (1936/37-38/39), „Płomyku” (1936/37-38/39). Po wybuchu II wojny światowej udała się do Lwowa, zajętego wkrótce przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Publikowała wiersze i prozę w „Czerwonym Sztandarze” (1939-41). Działała w Klubie Pisarzy i w Komitecie Organizacyjnym Związku Pisarzy Lwowskich, a we wrześniu 1940 została członkiem Związku Pisarzy Radzieckich Ukrainy, była redaktorem odpowiedzialnym kwartalnika Lwowskiej Organizacji Związku „Almanach Literacki” (1941), należała do redakcji ukraińskiego czasopisma „Literatura i Mystectwo”. W 1940 została wybrana do Lwowskiej Obwodowej Rady Delegatów. Po wybuchu wojny radziecko-niemieckiej w czerwcu 1941, ewakuowana w głąb ZSRR, przebywała kolejno w Charkowie, Samarkandzie i Kujbyszewie. Ogłaszała wiersze i prozę w wydawanych w Moskwie „Nowych Widnokręgach” (1941-44). W 1944 powróciła do Polski z 1. Armią Wojska Polskiego. Zamieszkała w Warszawie. W 1946 wyjechała z kraju z mężem, który pracował w polskim konsulacie w Luksemburgu. Odmówiwszy powrotu do Polski, udali się przez Rzym do Maroka i zamieszkali w Casablance. Zajmowała się nadal twórczością literacką, a także malarstwem (wystawiała swoje obrazy pod pseudonimem Yolanta Milewski), była członkiem Association des Artistes Independents du Maroc. Sporadycznie ogłaszała wiersze w londyńskich „Wiadomościach” (1952, 1956-57) i paryskiej „Kulturze” (1955, 1957). Po niewyjaśnionym zaginięciu męża w 1951 i kilku latach starań o wizę, przyjechała w 1958 do Francji. W Paryżu z trudem znajdowała źródła utrzymania. Nadal malowała. W 1962 powróciła do Polski i zamieszkała w Warszawie. Reaktywowała swoje członkostwo w Związku Literatów Polskich i kontynuowała pracę literacką. Zmarła 27 kwietnia 1991 w Warszawie.

Twórczość

1. Narodziny człowieka. Powieść. Cz. 1. Radosna afirmacja. Warszawa: Biblioteka Groszowa [1932], 233 s. Por. poz. .

Cz. 2-3 zaginęły w czasie II wojny światowej. Fragment cz. 2: „Lewar1936 nr 1; „Oblicze Dnia1936 nr 6, 9.

2. Wiersze. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze 1933, 97 s.

3. Lont. Poemat. Powst. 1935. Druk fragmentów: „Skamander” 1937 z. 84/86; „Almanach Literacki”, Lwów 1941 nr 1 s. 22-41, nadto w poz. s. 99-117.

4. [Osiemnaście] 18 spotkań. [Opowiadania]. Lwów, Warszawa: Książnica-Atlas [1935], 253 s.

Zawartość

Człowiek jak kwiatek [przedruk zob. poz. ]; Matka [przedruk zob. poz. ]; Bezlitośni [przedruk zob. poz. ]; Plac [przedruk zob. poz. ]; Liniejąca małpka; Ostatnia rozrywka pana Piwko [przedruk zob. poz. ]; Beata [przedruk zob. poz. ]; Grafomańska historia [przedruk zob. poz. ]; Mgła; Ręce Nastki; Władczyni [przedruk zob. poz. ]; Na wysokości zadania; Proletariacki typ; Potęga; Kaczuszka; Mięso; Życie ludzkie [przedruk zob. poz. ]; Spotkania.

5. Potrójny ślad. Słuchowisko. Polskie Radio 1936. Por. poz. .

6. Zrosty. [Cykl powieściowy]. 1938-1939.

[Cz. 1]. Potrójny ślad. Warszawa: Rój 1938, 289 s. Wyd. nast. Kraków, Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1984. Por. poz. .

[Cz. 2]. Kochankowie z Warszawy. Warszawa: Rój 1939 [antydatowane 1938], 289 s. Wyd. nast. łącznie z [cz. 3] pt. Kochankowie z Warszawy; Śmierć Bazylego. Kraków, Wrocław: Wydawnictwo Literackie 1986, 323 s.

[Cz. 3]. Śmierć Bazylego. [Powieść]. Powst. 1939. Druk fragmentów „Dziennik Powszechny1939 nr 43. Druk całości łącznie z [cz. 2] s. 179-324.

7. List do Warszawy. [Opowiadanie]. Powst. przed 1941. Druk zob. poz. s. 14-40.

Przekłady

ukraiński

Pis'mo z Varšavu. [Przeł.] V. Rudzevič. Kiïv, Char'kov 1941.

8. Łańcuch. [Powieść]. Kijów: Lwowskie Państwowe Wydawnictwo Mniejszości Narodowych 1941, 526 s.

Druk fragmentów: „Bluszcz1937 nr 23; „Nasz Wyraz1937 nr 9; „Nowa Kwadryga1937 nr 1; „Sygnały1937 nr 28; „Dziennik Ludowy1938 nr 15, 22.

Przekłady

ukraiński

Cep'. Kiïv, L'vov 1941.

9. Pożegnanie. [Opowiadania]. Moskwa: Wydawnictwo Literatury w Językach Obcych 1943, 79 s.

Zawartość

Pożegnanie; List do Warszawy [poz. ]; Szczęście rodziny Jesionów [poz. ; przedruk pt. Szczęście rodziny Jaśminów zob. poz. ]; Uśmiechnij się [przedruk zob. poz. ]; Opowiadanie partyzanta [przedruk zob. poz. ].

Przekłady

ukraiński

opowiadania Uśmiechnij się zob. poz. .

10. Szczęście rodziny Jesionów. [Opowiadanie]. Powst. przed 1943. Druk zob. poz. s. 31-46.

Przekłady

ukraiński

Ščastt'e sem'i Esënovych. [Przeł.] G. Lavarevskij. [Ufa] 1943 [tu też przekł. opowiadania Uśmiechnij się].

11. Krzyż Warszawy. Wiersze zebrane. Warszawa: Nowa Epoka 1946, 191 s.

Zawartość

Cykle: Pamięci ojca. (1936-1939); Lisie księżyce. (1934-1939); Droga do Polski. (1941-1945); Krzyż Warszawy. (II 1945-IV 1946).

12. Warszawa w ogniu. [Powieść]. Warszawa: Nowa Epoka 1946, 219 s. Wyd. 2 tamże [1946?].

13. Kolczasty gość. [Dla dzieci]. Warszawa: Nasza Księgarnia 1963, 8 k. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1965, wyd. 3 1968.

14. Powrót z daleka. [Opowiadania]. Warszawa: Czytelnik 1963, 302 s.

Zawartość

Z poz. 4: Bezlitośni; Plac; Matka; Człowiek jak kwiatek; Grafomańska historia; Beata; Ostatnia rozrywka pana Piwko; Władczyni; Życie ludzkie, – z poz. : Opowiadanie partyzanta; Szczęście rodziny Jaśminów [wcześniej pt. Szczęście rodziny Jesionów]; Uśmiechnij się, – nadto: Szyfr; Przegrana; Kaczuszka; Ulica; Chuchnięte; Odcięta ręka; Selenaida; Barykada na Puławskiej; Powrót z daleka.

15. Narodziny. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1968, 588 s.

Nowa wersja poz. 1, uwzględniająca zrekonstruowaną cz. 2-3.

16. Notatki z podróży. Wybór wierszy. Ilustracje autorki. Warszawa: Czytelnik 1968, 240 s.

Zawartość

Cykle: Aż do fanatyzmu [wybór z poz. ]; Lisie księżyce (wiersze z lat 1933-1939); Wiersze dla Zygmunta; Lont (fragmenty powieści wierszem, napisanej w Warszawie 1935 roku) [poz. ]; Droga 1939-1944; Krzyż Warszawy (wiersze z lat 1944-1946); Droga 1946-1968.
Tom w pierwotnej wersji pt.Modlitwa Tułaczy albo Droga Zygmunteli” zawierał cykle: Przeczucia. (Wiersze sprzed września 1939); Pamiętnik Tułaczy. Droga przez raj. (1940-1944); Krzyż Warszawy. (1944-1946); Pamiętnik Tułaczy. Droga po „wybraniu wolności”. (1946-1950); Modlitwa Tułaczy [informacja w archiwum E. Szemplińskiej-Sobolewskiej w Książnicy Pomorskiej im. S. Staszica w Szczecinie].

17. Niebo w ogniu. [Muzyka:] P. Perkowski. Warszawa: Wydawnictwo Muzyczne Agencji Autorskiej 1976, 21 s.

Tekst w języku polskim i angielskim.

Nadto materiały do powieści: Książka naszego życia w zbiorach Książnicy Pomorskiej im. S. Staszica w Szczecinie.

Utwory niepublikowane, niedatowane

M.in. wiersze dla dzieci znajdujące się w zbiorach Książnicy Pomorskiej im. S. Staszica w Szczecinie, powstałe przed i po wojnie ułożone w tomiki:.

12 wierszy [dla syna Wiktora].
Czarodziejski lot.
Umulele.

Omówienia i recenzje

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 3. Warszawa 1965.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (Redakcja).

Ogólne

Artykuły

W. Gombrowicz: Nowe postacie w literaturze. Elżbieta Szemplińska. Kurier Poranny 1934 nr 187, przedruk w tegoż: Dzieła zebrane. T. 10. Paryż 1973, Dzieła. T. 12. Kraków 1995, Varia. [T.] 1. Kraków 2004.
J.K. Wende: Etapy artystycznego wyzwolenia. Wiry 1939 nr 3, przedruk w tegoż: Literatura, historia, polityka. Warszawa 1982.
J. Piotrowiak: Skamandryckie teksty wierszy Elżbiety Szemplińskiej. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1978 nr 240.
J. Marx: Patyna na nas osiada. O poezji Elżbiety Szemplińskiej. W tegoż: Grupa poetycka „Kwadryga. Warszawa 1983.
E. Nowacka: Wizyta w domu Elżbiety Szemplińskiej-Sobolewskiej. Poezja 1986 nr 3.
J. Siedlecka: Perskie księżniczki. Dolores Ibarruri. Tygodnik Literacki 1990 nr 10.
E. Kraskowska: Konsekwencje humanitaryzmu. O twórczości Elżbiety Szemplińskiej. W tejże: Piórem niewieścim. Poznań 1999.
E. Kraskowska: Femininity and communism: Elżbieta Szemplińska. W: Gender and sexuality in ethical context. Bergen 2005.

Narodziny człowieka

M. Czapska. „Droga1932 nr 9.
I. Krzywicka: Narodziny pisarza. Wiadomości Literackie 1932 nr 29.
S. Napierski: Książka instynktu. Kultura 1932 nr 21.
L. Pomirowski. „Rocznik Literacki 1932”.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1932 t. 196 nr 586.

Wiersze

S. Napierski: Wiersze Szemplińskiej. Wiadomości Literackie 1933 nr 38.
S. Furmanik. „Polonista1934 t. 1/2.

18 spotkań

E. Breiter. „Wiadomości Literackie1935 nr 13.
K. Czachowski. „Nowa Książka1935 nr 8.
W. Gombrowicz. „Prosto z Mostu1935 nr 12, przedruk w tegoż: Dzieła zebrane. T. 10. Paryż 1973, Dzieła. T. 12. Kraków 1995.
E. Semper. „Lewar1935 nr 7.
Z. Starowieyska-Morstinowa. „Przegląd Powszechny1935 t. 206 nr 5.
M. Śliwicka. „Miesięcznik Literatury i Sztuki1935 nr 9.
W. Gombrowicz: 18 spotkań Szemplińskiej. W tegoż: Varia. [T.] 1. Kraków 2004.

Zrosty

E. Breiter: Potrójny ślad. Wiadomości Literackie 1938 nr 45.
J. Putrament: Dwie powieści Szemplińskiej. Sygnały 1938 nr 59.
J.E. Skiwski: Talent i maniera. Gazeta Polska 1938 nr 215.
H. Wierzbicka. „Przegląd Powszechny1938 t. 220 nr 12.
T. Bujnicki: Drogi Elżbiety Szemplińskiej. Słowo 1939 nr 31.

Warszawa w ogniu

M. Promiński: Warszawa 1939 – z perspektywy 1943. „Odrodzenie” 1947 nr 10.
S. Kisielewski: Realizm społeczny po raz pierwszy. W tegoż: Polityka i sztuka. Warszawa 1949.

Powrót z daleka

J. Chociłowski: Opowiadania Elżbiety Szemplińskiej. Tygodnik Kulturalny 1963 nr 47.
Z. Greń: Sam wśród kobiet. W tegoż: Książka nienapisana. Kraków 1966.

Notatki z podróży

R. Matuszewski: Poetycka podróż przez wiry epoki. Twórczość 1969 nr 12.
M. Orski. „Poezja1969 nr 5.
L. Sokół: Podróż mojego życia. Nowe Książki 1969 nr 12.