BIO
Urodzony 10 lutego 1886 w Zegrzynku pod Warszawą w rodzinie ziemiańskiej; syn Zygmunta Szaniawskiego, specjalisty przetwórstwa zbożowego, zarządcy młynów, i Wandy z Wysłouchów. W 1899-1903 uczęszczał do gimnazjum rządowego w Warszawie. W 1909 został powołany do służby w armii rosyjskiej i odbywał ją przez kilka miesięcy w Odessie, po czym, dzięki staraniom ojca, został zwolniony. W 1910 podjął studia w Instytucie Agronomicznym w Lozannie, uczęszczał też jako wolny słuchacz na wykłady z historii sztuki. Debiutował prawdopodobnie w 1912 opowiadaniem wysłanym ze Szwajcarii do „Kuriera Warszawskiego”. Po powrocie do kraju osiadł w majątku rodziców w Zegrzynku. Jako dramatopisarz debiutował w 1914 jednoaktówką pt. Lekcja(podpisany: Jerzy Szawłowski), wyróżnioną w konkursie warszawskiego Teatru Nowoczesnego i wystawioną anonimowo. W 1914-18 współpracował jako autor humoresek z tygodnikiem satyrycznym „Sowizdrzał” (podpisany: Jotes, Żak). W 1930 otrzymał za całokształt twórczości, ze szczególnym uwzględnieniem komedii Adwokat i róże, Państwową Nagrodę Literacką. W 1933 został członkiem Polskiej Akademii Literatury. Od 1935 współpracował z Polskim Radiem jako autor słuchowisk. W czasie okupacji niemieckiej, utraciwszy majątek zarekwirowany przez Niemców po włączeniu Zegrzynka do Rzeszy, zamieszkał w Warszawie u zaprzyjaźnionego małżeństwa Wandy i Józefa Natolskich. Kontynuował twórczość literacką; napisane w tym czasie opowiadania i szkice powieściowe zaginęły. Aresztowany w 1944 przez gestapo wraz z J. Natolskim (zginął), przebywał na Pawiaku. Zwolniony przed wybuchem powstania warszawskiego, po jego upadku przeszedł przez obóz w Pruszkowie i następnie dotarł do Krakowa, skąd przeniósł się do dworku pod Kłajem. Okresowo przebywał też w Bochni, Nagłowicach i majątku Ludwika Hieronima Morstina w Pławowicach pod Proszowicami. Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał we wrześniu 1945 w Domu Literatów w Krakowie. Został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich). Wznowił twórczość dramatopisarską. Sporadycznie ogłaszał szkice na temat teatru w piśmie „Listy z teatru” (1946-48, 1950). W 1947 otrzymał nagrodę literacką miasta Krakowa. W 1949 zaczął publikować, głównie w „Przekroju”, ale też w innych czasopismach, opowiadania z cyklu Profesor Tutka. Na wiosnę 1950 powrócił do swego domu w Zegrzynku. Towarzyszyła mu Wanda Natolska (zmarła 1960), która prowadziła także gospodarstwo i pomagała w sprawach literackich. Do połowy lat pięćdziesiątych znajdował się w ciężkiej sytuacji materialnej, gdyż zaprzestano w tym okresie wystawiania jego sztuk i drukowania utworów prozą, a obłożony wysokimi podatkami majątek nie przynosił zysków. Ogłosił jedynie kilka szkiców teatralnych, m.in. w dwutygodniku „Teatr” (1953-55). Po październiku 1956 jego sztuki ponownie były grane w teatrach, a opowiadania publikowane. Otrzymał nagrodę literacką miasta Warszawy za 1958. W 1960-63 ogłaszał, przede wszystkim na łamach „Przekroju”, nowe opowiadania z cyklu o Profesorze Tutce; w 1961 przyznano mu nagrodę redakcji tego tygodnika – Srebrne Fafiki. W 1961 ożenił się z Wandą Anitą Szatkowską. W 1962 otrzymał nagrodę literacką im. W. Pietrzaka, w 1967 nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku. W ostatnich latach życia z powodu choroby własnej i żony prawdopodobnie niewiele pisał (całe archiwum literackie spłonęło wraz z jego domem w 1977). Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim (1934), Krzyżem Komandorskim (1955) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (1966) Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 16 marca 1970 w Warszawie.
W 1985 został ogłoszony Konkurs Literacki im. J. Szaniawskiego przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Zduńskiej Woli, redakcję „Życia Zduńskiej Woli” i Towarzystwo Przyjaciół Zduńskiej Woli.
Twórczość
1. Lekcja. [Jednoaktówka]. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowoczesny 1914.
2. Murzyn. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Polski 1917. Druk zob. poz. ↑ t. 1 s. 5-108. Przedruk zob. poz. ↑.
Adaptacje
telewizyjne
3. Papierowy kochanek. 3 akty z prologiem. Prapremiera: Kraków, Teatr Bagatela 1920. Druk zob. poz. ↑ t. 1 s. 185-275.
Przekłady
czeski
Adaptacje
radiowe
telewizyjne
4. Ewa. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Lwów, Teatr Miejski 1921. Polskie Radio 1932. Telewizja Polska 1998. Druk zob. poz. ↑ t. 1 s. 109-183.
Wystawienia następne
5. Lekkoduch. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Reduta 1923. Druk zob. poz. ↑ t. 1 s. 277-363.
6. Ptak. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Rozmaitości 1923. Druk łącznie z Adwokat i róże; Żeglarz zob. poz. ↑ s. 95-181. Telewizja Polska 1956. Wyd. osobne Londyn: Polska Macierz Szkolna 1975, 66 s. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 1), ↑, ↑.
Przekłady
czeski
flamandzki
niemiecki
Adaptacje
radiowe
7. Miłość i rzeczy poważne. Powieść. Warszawa: Księgarnia Biblioteka Dzieł Wyborowych 1924, 119 s. Wyd. nast.: wyd. 2 poszerzone i poprawione Kraków: Wydawnictwo Literackie 1961, tamże: wyd. 2 [!] 1967, wyd. 4 1984.
Przekłady
francuski
Adaptacje
radiowe
8. Żeglarz. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Narodowy 1925. Druk łącznie z Adwokat i róże; Ptak zob. poz. ↑ s. 5-93. Wyd. osobne Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 97 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1972, wyd. 3 1975, wyd. 4 1984, wyd. 4 [!] 1987. Telewizja Polska 1958. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2), ↑, ↑, ↑.
Przekłady
angielski
czeski
niemiecki
rosyjski
słowacki
szwedzki
włoski
Adaptacje
radiowe
9. Łgarze pod „Złotą Kotwicą”. [Opowiadania]. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka 1928 [antydatowane 1927], 217 s. Wyd. nast.: Kraków: Wydawnictwo Literackie 1960, wyd. 3 tamże 1983. Przedruk częściowy zob. poz. ↑.
Zawartość
Adaptacje
radiowe
10. Adwokat i róże. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Nowy 1929. Polskie Radio 1930. Wyd. łącznie z poz. ↑, ↑ pt. Adwokat i róże; Żeglarz; Ptak. Warszawa: Dom Książki Polskiej 1930, 258 s. (tu s. 183-258). Wyd. osobne Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 83 s. Wyd. 2 tamże 1987. Telewizja Polska 1965. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2), ↑, ↑, ↑.
Nagrody
Przekłady
angielski
bułgarski
czeski
francuski
łotewski
niemiecki
słowacki
szwedzki
węgierski
włoski
Adaptacje
radiowe
11. Portret. Słuchowisko. Polskie Radio 1929.
12. Fortepian. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Narodowy 1932. Druk zob. poz. ↑ t. 2 s. 179-251. Telewizja Polska 1977. Polskie Radio 1981.
13. Most. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Narodowy 1933. Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Most; Dwa teatry. Kraków: Czytelnik 1947, 96 s. (tu s. 7-48). Wyd. osobne Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 72 s. Wyd. nast.: wyd. 3 z posłowiem D. Ratajczak Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1985, wyd. 2 [!] Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987. Telewizja Polska 1965. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 2), ↑, ↑, ↑.
Przekłady
czeski
duński
łotewski
rosyjski
słowacki
szwedzki
Adaptacje
radiowe
14. Krysia. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Narodowy 1935. Druk fragmentów aktu 2: „Gazeta Warszawska” 1935 nr 80; „Prosto z Mostu” 1935 nr 11, przedruk zob. poz. ↑ t. 2 s. 323-328.
15. Zegarek. Słuchowisko. Polskie Radio 1935. Druk w: J. Szaniawski: Profesor Tutka i inne opowiadania. Kraków 1954 s. 189-215. Wystawienie: łącznie z Powódź [poz. ↑]; Matka [poz. ↑] pt. Niecodzienne zdarzenie: Warszawa, Teatr Estradowy „Miniatury” 1955. Telewizja Polska 1955. Przedruk zob. poz. ↑ (wyd. z 1954), 29 (t. 3), 32.
Przekłady
czeski
16. Służbista. Słuchowisko radiowe. Polskie Radio 1937. Druk zob. poz. ↑ t. 3 s. 289-317. Prapremiera: Płock, Teatr Dramatyczny im. J. Szaniawskiego, Mała Scena 1986.
17. W lesie. Słuchowisko radiowe. Polskie Radio 1937. Por. poz. ↑.
18. Srebrne lichtarze. Słuchowisko radiowe. Polskie Radio 1938.
19. Dziewczyna z lasu. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Warszawa, Teatr Ateneum 1939. Druk zob. poz. ↑ t. 3 s. 5-63. Telewizja Polska 1978. Polskie Radio 1989.
Adaptacje
radiowe
20. Dwa teatry. Komedia w 3 aktach. Prapremiera: Kraków, Teatr Powszechny im. Żołnierza Polskiego 1946. Druk „Twórczość” 1946 nr 12 s. 5-36. Wyd. osobne łącznie z Most zob. poz. ↑ s. 49-96. Wyd. nast. oddzielnie: Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 80 s., tamże ze wstępem K. Starczewskiej: 1966, wyd. 3 1971, wyd. 4 1971, wyd. 5 1974, wyd. 6 1975, wyd. 7 1979, wyd. 8 1983, wyd. 9 [bez wstępu] 1987, [wyd. 18] Warszawa: Kama 1993. Telewizja Polska 1962. Polskie Radio 1973. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3), ↑, ↑, ↑ oraz w: Antologia dramatu. Warszawa 1976, Antologia dramatu polskiego 1918-1978. T. 2. Warszawa 1981, Stwarzanie światów. [Cz.] 1. Warszawa 1995.
Nagrody
Przekłady
bułgarski
czeski
francuski
łotewski
niemiecki
rosyjski
rumuński
serbsko-chorwacki
słowacki
szwedzki
węgierski
21. Matka. Sztuka w 1 akcie. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1946, 15 s. Wyd. nast. B.m.w. 1956, maszynopis. Prapremiera: łącznie z Powódź [poz. ↑]; Zegarek [poz. ↑] pt. Niecodzienne zdarzenie: Warszawa, Teatr Estradowy „Miniatury” 1955. Polskie Radio 1967. Przedruk zob. poz. ↑.
Przekłady
angielski
francuski
Wyd. łącznie z poz. ↑ pt. Matka. Sztuka w 1 akcie; Powódź. Sztuka w 1 akcie. [B.m. 1956], 4 + 6 s., powielone. Telewizja Polska 1956.
22. Powódź. Sztuka w 1 akcie. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1946, 12 s. Prapremiera: łącznie z Matka [poz. ↑]; Zegarek [poz. ↑] pt. Niecodzienne zdarzenie: Warszawa, Teatr Estradowy „Miniatury” 1955. Wyd. i wystawienie telewizyjne łącznie z Matka zob. poz. ↑. Przedruk zob. poz. ↑.
Przekłady
grecki
23. Kowal, pieniądze i gwiazdy. Sztuka w 3 aktach. Prapremiera: Toruń, Teatr Miejski 1948. Druk „Dialog” 1957 nr 1 s. 6-25. Telewizja Polska 1958. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3).
Przekłady
bułgarski
czeski
estoński
rosyjski
rumuński
słowacki
Adaptacje
radiowe
24. Chłopiec latający. Komedia w 3 aktach. Powst. 1949. Druk „Dialog” 1957 nr 10 s. 5-24. Prapremiera: Warszawa, Teatr Polski 1958. Telewizja Polska 1988. Przedruk zob. poz. ↑ (t. 3).
25. Profesor Tutka znał rodzinę dowcipnych. [Miniatura dramatyczna]. Powst. 1945-1952. Druk w wyd. i ze wstępem J. Jakubowskiej: „Dialog” 1979 nr 6 s. 29-34. Por. poz. ↑.
26. Profesor Tutka. [Cykl opowiadań]. 1954-1962.
Przekłady
czeski
estoński
hiszpański
niemiecki
węgierski
Adaptacje
teatralne
radiowe
telewizyjne
[Cz. 1]. Profesor Tutka i inne opowiadania. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1954, 217 s. Wyd. nast. tamże: 1956, 271 s., pt. Profesor Tutka 1960, 164 s.
Zawartość
[Cz. 2]. Profesor Tutka. Nowe opowiadania. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962, 129 s.
Zawartość
Wyd. łączne cz. 1-2 pt. Profesor Tutka. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1972, 199 s. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 1981, wyd. 5 [!] 1985, wyd. 4 1993; pt. Opowiadania Profesora Tutki. Wrocław: Siedmioróg 1997, 173 s.; wyd. 5 [właśc. 6] Kraków: Wydawnictwo Literackie 2002.
27. Juliusz Osterwa. [Monografia; współautor:] J. Hennelowa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1956, 73 s.
28. W pobliżu teatru. [Szkice]. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1956, 233 s. Wyd. 2 tamże 1969.
Zawartość
29. Dramaty zebrane. Przypisy: R. Górski. T. 1-3. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1958, 473 + 345 + 363 s.
T. 1: Murzyn [poz. ↑]; Ewa [poz. ↑]; Papierowy kochanek [poz. ↑]; Lekkoduch [poz. ↑]; Ptak [poz. ↑].
T. 2: Żeglarz [poz. ↑]; Adwokat i róże [poz. ↑]; Fortepian [poz. ↑]; Most [poz. ↑]; Krysia [poz. ↑].
T. 3: Dziewczyna z lasu [poz. ↑]; Dwa teatry [poz. ↑]; Kowal, pieniądze i gwiazdy [poz. ↑]; Chłopiec latający [poz. ↑]; Służbista [poz. ↑]; Zegarek [poz. ↑].
30. Łuczniczka. Z cyklu „Etiudy dramatyczne”. „Dialog” 1959 nr 12 s. 5-18. Telewizja Polska 1960.
Adaptacje
radiowe
31. Dziewięć lat. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1960 nr 6 s. 5-9. Przedruk „Teatr Polskiej Telewizji” 1977 nr 1 s. 5-11. Telewizja Polska 1976.
Adaptacje
radiowe
32. Niecodzienne zdarzenia. Uwagi inscenizacyjne: S. Domańska. Warszawa: Centralna Poradnia Amatorskiego Ruchu Artystycznego 1961, 56 s.
Zawartość
33. Dramaty wybrane. Murzyn; Ptak; Żeglarz; Adwokat i róże; Most; Dwa teatry. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1973, 400 s. Zob. poz. ↑, ↑, ↑, ↑, ↑, ↑.
34. Jerzy Szaniawski. (1886-1970). W dziesiątą rocznicę śmierci. Warszawa 1980, 40 s. Wkładka do „Kultura i Ty” nr 3.
Zawartość
35. Żeglarz; Adwokat i róże; Most; Dwa teatry. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987, 271 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1992, [wyd. 3] 1994. Zob. poz. ↑, ↑, ↑, ↑.
36. Wybór dramatów. Oprac.: A. Hutnikiewicz. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1988, 426 s., Biblioteka Narodowa I, 263.
Zawartość
Wybory utworów literackich w przekładach
czeski
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN ok. 1953.
• M. Herman: Archiwum Jerzego Szaniawskiego w MBP [Miejskiej Bibliotece Publicznej] w Zduńskiej Woli. „Bibliotekarz” 1999 [nr] 7/8.