BIO

Urodzona 1 czerwca 1897 w Warszawie; córka Wincentego Wyczółkowskiego, inżyniera, pracownika kolei warszawsko-wiedeńskiej, i Wandy z Lasotów. Ukończyła pensję Marty Łojko, a następnie studiowała na Wydziale Humanistycznym Wszechnicy Warszawskiej. Od 1912 brała udział w tajnym nauczaniu. W 1915-19 pracowała jako bibliotekarka. W 1919 wyszła za mąż za Józefa Cybulskiego (zginął w 1920 na wojnie polsko-bolszewickiej). W 1925 poślubiła Romana Surynę, pilota, inżyniera lotniczego. Debiutowała w 1927 nowelą pt. Potez XV, opublikowaną w „Kurierze Warszawskim” (nr 263; podpisana J. Putiatycz-Surynowa). W 1927-29 przebywała w Paryżu, gdzie jako wolny słuchacz kontynuowała studia na Sorbonie, a także zajmowała się pracą literacką. Prozę, felietony i recenzje ogłaszała (podpisując od 1932 nazwiskiem Surynowa-Wyczółkowska) m.in. w „Bluszczu” (1928-34; tu m.in. w 1932 cykl pt. Siedem Francuzek), „Kobiecie w Świecie i w Domu” (1931-37; tu m.in. cykl felietonów pt. Typy kobiece w 1932-33), „Kurierze Warszawskim” (1928, 1930-39; tu m.in. cykle: Z galerii warszawianek w 1933-34, Wielkopolanki w 1934, Wilnianki w 1936-37, Paryżanki w 1937-38, Pomorzanki w 1938-39), „Naokoło świata” (1932-35), „Praktycznej Pani, Dobrej Obywatelce” (1935-37; tu w 1937 cykl Felietonów zakopiańskich). Od 1930 była członkiem Związku Literatów i Dziennikarzy. W czasie okupacji niemieckiej przebywała nadal w Warszawie. Zarobkowała prowadząc stragan-jadłodajnię w Hali Mirowskiej. Brała udział w pracy konspiracyjnej jako członek Armii Krajowej. Po zakończeniu wojny wyemigrowała początkowo do Anglii, a w 1948 do Argentyny. W 1956 podjęła na nowo twórczość literacką; współpracowała z prasą emigracyjną, ogłaszając prozę (także powieści w odcinkach), cykle felietonów i recenzje m.in. w londyńskich „Wiadomościach” (do 1978; tu m.in. cykle: Warszawa państwa Wyczółkowskich w 1956-59, Nowele indyjskie w 1962-63), „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”, a przede wszystkim w jego dodatku „Tydzień Polski” (1967-76; tu m.in. cykle: Ci z czerwonej otomany w 1967-69, Buenos-Aires – miasto urocze w 1973-74), w „Orle Białym” (1968-72, z przerwami) i „Głosie Kobiet” (1970-84, z przerwami; tu m.in. cykle Pepa w 1971-73 oraz Z sylwetek kobiecych w 1974) oraz w argentyńskim „Kurierze Polskim” (1968-72; tu cykle drukowane też w prasie londyńskiej). Przez cztery lata nadsyłała teksty do Radia Wolna Europa. Otrzymała dwukrotnie nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, w 1969 (im. H. Naglerowej) i w 1976. Pod koniec życia nie mogła kontynuować pracy literackiej z powodu utraty wzroku. Odznaczona przez rząd emigracyjny w Londynie Złotym Krzyżem Zasługi (1985). Zmarła 2 sierpnia 1985 w San Juan.

Twórczość

1. Warszawianki. [Opowiadania]. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Bluszcz [1934], 277 s.

Pierwodruk pt.Z galerii warszawianek”. „Kurier Warszawski1933-34.

Zawartość

Panna Krysia z Kolonii Lubeckiego; Te, które nie mają dzieci; Dozorczyni ze Złotej; Pani Giga z Alei Ujazdowskich; Wdowa po urzędniku XII kategorii; Sublokatorka z pierwszego piętra; Wróżka ze Starego Miasta; Marysia od pani starszej i Marysia od pani młodszej; Ryfka z Nalewek; Grzesiowa z Koszyków; Lolotka; Marychna na wygnaniu; Roznosicielka „Kuriera”; Lula i jej mąż; Pani co jeździła dwukonką. (R. 1900); Chora z sali IV-ej; Maszynistka z Powiśla; Babunia z Saskiej Kępy; Koleżanka Uczyńska; Panie oficerowe. – Dawne warszawianki: Dama dworu. Czasy Stanisławowskie; Mieszczka. (Epoka powstania listopadowego); Wielmożna dama. (Rok 1846 i dalsze); Córka buntownika. (Epoka powstania styczniowego); Córa syreniego grodu. (Fin de siècle); Konspiratorka. (R. 1905); Teściowa. (R. 1910 i dalsze); Rezerwistka. (Okres wielkiej wojny); Dwa pokolenia. (R. 1920-1925); Jubilatka. (Ostatnie pięćdziesięciolecie).

2. Ambicje Weroniki. Powieść. T. 1. Warszawa: S. Cukrowski [1935], 256 s.

3. Byle wyżej. Powieść. Kurier Warszawski 1935 nr 158-221.

4. Jego kobiety. Powieść. Pierwodruk pt. On i jego kobiety. Praktyczna Pani, Dobra Obywatelka 1935 nr 40-52; 1936 nr 1-24. Wyd. osobne Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha [1937], 229 s.

Cz. 1; cz. 2 zob. poz. .

5. Kobieta i – basta! Powieść. Świat 1935 nr 46-52; 1936 nr 1-33. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1937 [antydatowane 1936], 285 s.

6. Plotki i prawda o pani Wicie. [Powieść]. Kobieta w Świecie i w Domu 1934 nr 10-14, 17; 1935 nr 1-8.

7. Egoizm we dwoje. [Powieść]. Praktyczna Pani, Dobra Obywatelka 1936 nr 40-52; 1937 nr 1-20. Wyd. osobne Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha [1937], 232 s.

Cz. 2; cz. 1 zob. poz. .

8. Płaszcz na dwóch ramionach. [Powieść]. Kurier Poranny 1937 nr 16-75. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1937, 269 s.

9. Świat zamknięty na klucz. [Powieść]. Dziennik Ludowy 1938 nr 215-266. Wyd. osobne Warszawa: Rój 1939 [antydatowane 1938], 254 s.

10. Panna Florcia. [Powieść]. Warszawa: Rój [1939], 226 s.

11. Trzeba umieć żyć, Madame. [Utwór dramatyczny]. Powst. 1939.

Przygotowywanemu wystawieniu w Teatrze Narodowym w Warszawie przeszkodził wybuch II wojny światowej (inf.: E.S. Urbański: Janina Surynowa-Wyczółkowska. W tegoż: Sylwetki polskie w Ameryce Łacińskiej w XIX i XX wieku. Vol. 2. Stevens Point 1991).

12. Teresa, dziecko nieudane. Powieść. Londyn: B. Świderski 1961, 311 s.

Cz. 1 cyklu; cz. 2, 3 zob. poz. , .
Przekłady na angielski i hiszpański przed 1972 (inf. na obwolucie poz. ).

13. W cieniu koronkowej parasolki. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas 1962, 183 s.

Pierwodruk większości rozdziałów w cyklu pt.Warszawa państwa Wyczółkowskich”. „Wiadomości”, Londyn 1956-1959.
Sceny z życia rodziny Wyczółkowskich na tle obrazków z życia obyczajowego i kulturalnego Warszawy przełomu XIX i XX w.

14. Gringa. Powieść współczesna. Pierwodruk pt. Teresa na emigracji. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1966 nr 247-309; 1967 nr 1-32. Wyd. osobne zmienione z przedmową W. Grubińskiego Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1968, 237 s.

Cz. 2 cyklu; cz. 1, 3 zob. poz. , .

15. Ze wspomnień straganiarki. Pierwodruk początkowo pt. Z pamiętnika straganiarki. Tydzień Polski”, Londyn 1969 nr 33, 34, 51; 1970 nr 4, 13, 17, 27, 31, 48; 1971 nr 1, 3, 5-7. Wyd. osobne Londyn: Gryf Publications 1972, 89 s.

Wspomnienia z okresu okupacji niemieckiej, kiedy autorka prowadziła stragan-jadłodajnię w Hali Mirowskiej w Warszawie.

16. Jesień Gringi. [Powieść]. Pierwodruk pt. Strip-tease. Tydzień Polski”, Londyn 1971 nr 22-25, 34, 35, 37, 38; 1972 nr 1-3, 5, 7, 12-14, 18, 20, 22, 26, 29, 33-34, 36, 38, 40, 44-45. Wyd. osobne Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1976, 196 s.

Cz. 3 cyklu; cz. 1, 2 zob. poz. , .

17. Koleżanka z ulicy Dobrej. Powieść. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1972, 189 s.

Fragmenty drukowane pt.Facet, Endek i Koleżanka Kudelkiewiczówna” na łamach „Wiadomości” (Londyn) w 1964, 1966, 1967, 1969 i „Kuriera Polskiego” (Buenos Aires) w 1968.

18. Wyczół. [Powieść biograficzna o L. Wyczółkowskim]. Wiadomości”, Londyn 1976 nr 16/17, 30, 36, 45; 1977 nr 9, 17, 30, 36/37, 42; 1978 nr 3, 13/14, 25, 39/40.

Omówienia i recenzje

Ankieta dla IBL PAN 1964, 1966, 1979.

Słowniki i bibliografie

Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2. Warszawa 1964.
Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1945-1980. Köln, Wien 1991.
Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T. 2. Warszawa 2000 (K. Ćwiklińska).

Ogólne

Artykuły

Z. Kozarynowa: Opłatek z nieobecnymi. Tydzień Polski”, Londyn 1986 nr 51 [m.in. o J. Surynowej-Wyczółkowskiej].
E.S. Urbański: Janina Surynowa-Wyczółkowska. W tegoż: Sylwetki polskie w Ameryce Łacińskiej w XIX i XX wieku. Vol. 2. Stevens Point 1991.

Jego kobiety

A. Jesionowski: Spod piór kobiecych. Kultura 1937 nr 4.

Kobieta i – basta!

A. Bar. „Tydzień Kulturalno-Literacki1937 nr 3.
A. Jesionowski: Przekładaniec wakacyjny. Kultura 1937 nr 38 [dot. też: Płaszcz na dwóch ramionach].

Płaszcz na dwóch ramionach

A. Jesionowski: Przekładaniec wakacyjny. Kultura 1937 nr 38 [dot. też: Kobieta i – basta!].

Świat zamknięty na klucz

B. Dudziński. „Robotnik1939 nr 89.
H. Galle. „Nowa Książka1939 nr 6.

Teresa, dziecko nieudane

M. Danilewiczowa. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1962 nr 15.
Z. Kozarynowa. „Wiadomości”, Londyn 1962 nr 18.

W cieniu koronkowej parasolki

J. Bielatowicz: Impresjonistyczna proza. Wiadomości”, Londyn 1962 nr 41, przedruk w tegoż: Literatura na emigracji. Londyn 1970.
O. Żeromska. „Orzeł Biały”, Londyn 1962 nr 50.
Z. Kozarynowa. „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1964 nr 241.

Gringa

Z. Kozarynowa: Gringa – znaczy cudzoziemka. Tydzień Polski”, Londyn 1968 nr 52.
K. Brzozowska: Cudzoziemka. Orzeł Biały”, Londyn 1969 nr 56.
J. Fryling: Sosna między palmami. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1969 nr 103, toż „Kurier Polski”, Buenos Aires 1969 nr 624.
B. Pomian-Piątkowski: Powieść z dalekiego kraju: Gringa. Związkowiec”, Toronto 1969 nr 42.
T. Wittlin: Teresa samotna wśród ludzi. Wiadomości”, Londyn 1969 nr 10.

Ze wspomnień straganiarki

K. Brzozowska: W cieniu straganu Hali Mirowskiej. Orzeł Biały”, Londyn 1973 nr 107.
Z. Kozarynowa: Dwa oblicza Warszawy. Głos Kobiet”, Londyn 1973 nr 68 [dot. też: Koleżanka z ulicy Dobrej].

Jesień Gringi

T. Katelbach. „Tydzień Polski”, Londyn 1976 nr 50 [dot. też: Gringa].
J. Lichten. „Tydzień Polski”, Londyn 1976 nr 28.
T. Wittlin: Samotnemu „wszędzie pustynia. Wiadomości”, Londyn 1976 nr 45.

Koleżanka z ulicy Dobrej

H. Jankowska: Pani Magister Kudelkiewicz i inni. Orzeł Biały”, Londyn 1973 nr 103.
Z. Kozarynowa: Dwa oblicza Warszawy. Głos Kobiet”, Londyn 1973 nr 68 [dot. też: Ze wspomnień straganiarki].
Z. Kozarynowa: Stragan w hali Mirowskiej. Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, Londyn 1973 nr 63.
J. Maurer: Miraże, mgły, seledyny. „Wiadomości”, Londyn 1973 nr 2.