BIO
Urodzona 29 stycznia 1887 w Łodzi; córka Hugona Zacherta, chemika, właściciela farbiarni, i Wiktorii z domu Gundelach. Uczyła się na prywatnej pensji Marii Berlachowej w Łodzi. W 1901, po śmierci ojca, przeprowadziła się z matką do Warszawy i uczęszczała do II Żeńskiego Gimnazjum Rosyjskiego, gdzie w 1904 uzyskała świadectwo dojrzałości i dyplom prywatnej nauczycielki. W 1905 wzięła udział w organizowaniu strajków szkolnych. Od 1906 kontynuowała naukę w Towarzystwie Kursów Naukowych (później Wolna Wszechnica) w Warszawie i w Szkole Artystycznej dla Kobiet Aurelii Conti. Naukę łączyła z działalnością społeczną: jako uczennica prowadziła nauczanie dzieci robotniczych, od 1906 była członkinią Towarzystwa Równouprawnienia Kobiet (później Stowarzyszenia Umysłowo Pracujących Kobiet). Interesowała się etnografią i krajoznawstwem, była jednym z pierwszych członków Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W 1910 wyjechała do Wiednia i została słuchaczką kursów organizowanych przy wiedeńskiej Akademii Eksportowej, które ukończyła z dyplomem nauczycielki języka niemieckiego i korespondencji handlowej. Po powrocie do Warszawy, w 1912, wyszła za mąż za Stanisława Alfreda Sukerta, kupca i jubilera. W czasie I wojny światowej była współzałożycielką i działaczką Towarzystwa Opieki nad Ofiarami Wojny, a w 1917 współorganizowała Towarzystwo Miłośników Literatury i Słowiańskie Towarzystwo Sztuki i Kultury. W 1919 włączyła się w przygotowania plebiscytu na Warmii i Mazurach; jako członkini Zrzeszenia Plebiscytowego Ewangelików Polaków i Komitetu Mazurskiego prowadziła akcję repolonizacyjną w powiecie działdowskim, pisała odezwy i wygłaszała prelekcje. W 1919 otrzymała Złotą Odznakę Mazurskiego Związku Ludowego. W następnych latach kontynuowała działalność społeczną na tym terenie: uczestniczyła w organizowaniu w Działdowie Seminarium Nauczycielskiego dla młodzieży mazurskiej (1921) i Domu Ludowego (1922). Debiutowała w 1922 pracą pt. Zamek w Ojcowie. Przyczynek do dziejów zamku i rodów starościeńskich w Ojcowie. W tymże roku została sekretarzem i kierownikiem literackim „Gazety Mazurskiej” , a w 1923 objęła redakcję tego pisma (do jego likwidacji w 1933). Ogłaszała tu także od 1923 ludowe podania i legendy, pisała szkice i artykuły poświęcone kulturze i historii ziem warmińsko-mazurskich. Była nadto redaktorką „Kalendarza dla Mazurów” (1924-38; mutacja dla Dolnego Śląska pt. „Kalendarz dla Ewangelików”). Współpracowała również m.in. z „Gazetą Warszawską” (1923-25), „Dniem Polskim” (1924-28; tu m.in. w 1925-26 cykl pt. Szkice mazurskie) i „Kurierem Warszawskim” (1925-37). Należała do Polskiego Klubu Artystycznego i Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy (do 1939). Pracowała społecznie w Związku Obrony Kresów Zachodnich (członek zarządu), uczestniczyła w organizowaniu kursów rolniczo-gospodarczych (1926) i była członkiem Rady Towarzystwa Szkoły Rzemieślniczej w Działdowie (1927), razem z Józefem Biedrawą założyła lokalne Koło Krajoznawcze przy Seminarium Nauczycielskim i pomagała w tworzeniu, a potem prowadzeniu Muzeum Mazurskiego w Działdowie. W 1928, po śmierci S.A. Sukerta, wyszła za mąż za J. Biedrawę, dyrektora działdowskiego Seminarium Nauczycielskiego (powtórnie owdowiała w 1944). W 1929 założyła Warszawskie Towarzystwo Miłośników Mazur. Od tegoż roku opracowywała comiesięczne dodatki „Gazety Mazurskiej” pt. „Nasz Światek” i „Nasz Świat”. W 1934 zamieszkała w Działdowie. W 1937 otrzymała Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej. W końcu sierpnia 1939 powróciła do Warszawy i pozostała tam przez pierwsze lata okupacji niemieckiej. Ukrywała się przed gestapo pod przybranym imieniem i nazwiskiem Zofia Bernatowiczowa. W 1942 wyjechała do Chmielnika na Kielecczyźnie, a potem przebywała m.in. na Podlasiu, Rzeszowszczyźnie i w Nowym Sączu. Po wojnie, w czerwcu 1945 przyjechała do Olsztyna. Wkrótce potem została sekretarzem generalnym i kierownikiem Instytutu Mazurskiego (przekształconego w 1948 w stację naukową Instytutu Zachodniego, a w 1953 Polskiego Towarzystwa Historycznego); była wydawcą „Komunikatów Działu Informacji Naukowej” (1946-49). Prowadziła też wykłady z zagadnień dotyczących Warmii i Mazur, m.in. na uniwersytetach ludowych i olsztyńskiej Akademii Administracyjnej (później Wyższa Szkoła Prawno-Ekonomiczna, od 1946/47 filia Wydziału Prawno-Ekonomicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu). Po reaktywowaniu w 1957 pisma jako kwartalnika naukowego pt. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” została jego współredaktorem, a następnie do 1970 redaktorem. W 1968 otrzymała za tę pracę nagrodę im. W. Lengowskiego. Redagowała również „Kalendarz dla Mazurów” (1947-48; także „Kalendarz dla Warmiaków”). Artykuły, wspomnienia i literackie opracowania ludowych podań ogłaszała nadto m.in. w „Słowie na Warmii i Mazurach” (1953-70, z przerwami). Należała do Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (od 1954) i Polskiego Towarzystwa Archeologicznego (od 1955). W 1955 została członkiem Związku Literatów Polskich. W 1957 otrzymała nagrodę Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie. Wchodziła w skład Rady Naukowej Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich i Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, była członkiem rzeczywistym Instytutu Zachodniego i Białostockiego Towarzystwa Naukowego oraz członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Etnograficznego (od 1959) i Polskiego Towarzystwa Historycznego (od 1962; od 1970 honorowy prezes oddziału olsztyńskiego). W 1965 przeszła na emeryturę. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1930), Złotym Krzyżem Zasługi (1954), złotą odznaką „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1965), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1967). Zmarła 27 grudnia 1970 w Pruszkowie pod Warszawą; pochowana w Olsztynie. Pośmiertnie odznaczona Medalem Rodła (1986).
Twórczość
1. Zamek w Ojcowie. Przyczynek do dziejów zamku i rodów starościeńskich w Ojcowie. Warszawa: Skład główny Gebethnera i Wolffa 1922, 84 s.
2. Legendy mazurskie. „Gazeta Mazurska” 1923 nr 9-13. Wyd. osobne Warszawa: Zrzeszenie Ewangelików Polaków 1923, 15 s. Toż w wyd. dla obszaru Mazur: Olsztyn: Drukarnia J. Pieniężnej 1923, 15 s.
3. Pieskowa Skała. [Szkic]. „Gazeta Warszawska” 1924 nr 139-141, 144-145, 147, 149-150, 152, 154, 162, 166-168, 170, 174, 181, 187-189, 191, 212-217.
4. Polskość Mazowsza Pruskiego. „Gazeta Mazurska” 1924 nr 7-11. Wyd. osobne [Warszawa:] Drukarnia „Współczesna” 1924, 8 s. Toż w wyd. dla obszaru Mazur: Olsztyn: Drukarnia J. Pieniężnej 1924, 8 s.
5. Mazurzy w Prusach Wschodnich. [Monografia]. Kraków: Orbis 1927, 199 s.
6. Legendy nadprądnikowe. Warszawa: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze 1928, 47 s.
7. Na Szlaku Jagiełłowym. Powiat działdowski a król Władysław Jagiełło. W 500-tną rocznicę śmierci króla. [Szkic historyczny]. Działdowo: Muzeum Mazurskie 1934, 21 s.
8. Zarys piśmiennictwa polskiego na Mazurach Pruskich. Działdowo: Muzeum Mazurskie 1935, 42 s.
9. Diabeł na Mazurach w bajkach i podaniach. [Szkic]. Działdowo: Muzeum Mazurskie 1936 [antydatowane 1935], 32 s.
10. Z przeszłości Działdowa. 1525-1600. [Szkic historyczny]. Działdowo: Muzeum Mazurskie 1936, 43 s.
11. Działdowo w XVIII wieku. [Szkic historyczny]. Działdowo: Polskie Towarzystwo Krajoznawcze 1937, 96 s.
12. Przewodnik krajoznawczo-historyczny ilustrowany po działdowskim powiecie. [Działdowo:] Polskie Towarzystwo Krajoznawcze 1937, 56 s.
13. Bojownicy mazurscy. [Sylwetki]. Olsztyn: Instytut Mazurski 1946, 22 s.
Zawartość
14. Polskość Mazurów i Warmiaków. [Szkic historyczny]. Olsztyn: Instytut Mazurski 1946, 11 s. Wyd. 2 tamże 1946.
15. Mazurskie dole i niedole. [Szkice i legendy]. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1947, 76 s.
Zawartość
16. Bojownicy o wolność i polskość Mazur i Warmii na przestrzeni siedmiu wieków. [Szkic historyczny]. Cz. 1. Olsztyn: Stacja Naukowa Instytutu Zachodniego Instytutu Mazurskiego 1954, 64 s.
17. Michał Pogorzelski. Pieśniarz mazurski. [Sylwetka]. Warszawa: „Strażnica Ewangeliczna” 1956, 25 s. Przedruk zob. poz. ↑.
18. Bibliografia Mazur i Warmii [...]. 1958-1964.
[Cz. 1]. Bibliografia Mazur i Warmii w okresie dziesięciolecia 1945-1955. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1958 nr 2-4, 1959 nr 2-4, 1960 nr 2. Wyd. osobne Olsztyn 1960, 122 s. Stacja Naukowa Polskiego Towarzystwa Historycznego.
[Cz. 2]. Bibliografia Mazur i Warmii w okresie pięciolecia. (1956-1960). „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1961 nr 3-4, 1962 nr 1-4, 1963 nr 1-4, 1964 nr 1-3. Wyd. osobne pt. Bibliografia Mazur i Warmii lat 1956-1960. Olsztyn 1964, 203 s. Stacja Naukowa Polskiego Towarzystwa Historycznego.
[Cz. 3]. Bibliografia Mazur i Warmii w okresie 1956-1964. Wybór. Warszawa 1964, 68 s., powielone. Ośrodek Rozpowszechniania Polskiej Akademii Nauk.
19. Karty z dziejów Mazur. Wybór pism. Olsztyn: Pojezierze 1961-1972.
[T. 1]. Red.: A. Wakar. Przedmowa: W. Chojnacki. 1961, 183 s.
Zawartość
T. 2. Wybór: J. Jasiński. Przedmowa: S. Herbst. 1972, 342 s.
Zawartość
20. Dawno a niedawno. Wspomnienia. Olsztyn: Pojezierze 1965, 332 s.
21. Jak Konopka Diabła wypędzał. Bajki mazurskie. Zebrał, oprac. i posłowiem [opatrzył:] T. Oracki. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe im. W. Kętrzyńskiego; Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego 1994, 118 s.
Zawartość
Teksty w katalogach wystaw
Prace redakcyjne
Omówienia i recenzje
• Ankieta dla IBL PAN 1966.
